Regel van Negen: Multiple Sclerose Definitie: De ziekte MS staat

Regel van Negen: Multiple Sclerose
Definitie:
De ziekte MS staat voor Multiple Sclerose. Men denkt veel dat deze ziekte een spierziekte is, terwijl dit niet zo
is. De ziekte kan wel verlamming van spieren tot gevolg hebben, maar het is echter een chronische aandoening
van het centrale zenuwstelsel. De naam verwijst dan ook naar de hersenen. Multiple betekent namelijk
veelvuldig en Sclerose betekent verharding oftewel litteken. In de witte stof van de hersenen bevinden zich
meerdere (vandaar de term ‘multiple’) sclerotische plekken. Deze plekken bestaan uit littekenweefsel, ontstaan
doordat het beschermende omhulsel van de zenuwbanen stelselmatig wordt afgebroken. 1
Epidemiologie:
Het aantal mensen dat in Nederland de diagnose MS hebben is 16.000. Per jaar komen hier ongeveer 350 – 450
nieuwe patiënten bij.2
De ziekte MS komt het meest voor in gebieden met een gematigd, koel klimaat dan in tropische streken en
komt daarom dus meer voor bij mensen van Noord- Europese afkomst dan bijvoorbeeld Afrikanen en Aziaten.
De oorzaak hiervoor is niet bekend.2
De eerste ziekteverschijnselen van MS komen meestal tussen het twintigste en veertigste leeftijd naar buiten
en komen twee- tot driemaal vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De ziekte openbaart zich bij vrouwen ook
vaak op een jongere leeftijd dan bij mannen.2
Anatomie, fysiologie en pathologie:
De ziekte Multiple Sclerose is een chronische, auto-immuunziekte die het centrale zenuwstelsel (hersenen en
ruggenmerg) aantast. MS treedt op wanneer de beschermde isolatielaag (myeline) die de axonen (dit zijn
uitlopers van zenuwcellen) in de hersenen en het ruggenmerg omhult, beschadigt raakt, aangetast wordt of
afbreekt. De myeline heeft de functie als isolatiemateriaal en zorgt ervoor dat de zenuwprikkels, de
boodschappen van en naar de verschillende lichaamsdelen ononderbroken worden doorgestuurd. 1
Wanneer het myeline aangetast is of kapot gaat, zijn de zenuwen als het ware niet meer (goed) geïsoleerd. Er
kan ‘kortsluiting’ ontstaan voordat de zenuwprikkels hun bestemming bereiken, dit proces wordt ook wel
demyelinisatie genoemd. Weefsels in het gebied raken ontstoken, waarbij bij ernstige demyelinisatie ook langs
de beschadigde delen van de axonen littekenweefsel (ook wel plaques genoemd) gevormd wordt. 1
De plaats, het aantal en de grootte van de plaques bepalen het soort, de ernst en duur van de symptomen.
Zonder een goede isolatie en bescherming door het myeline zal er langs de zenuw kortsluiting optreden van de
elektrische impulsen vanuit de hersenen. Axonen en zenuwcellen (neuronen) kunnen op zo’n manier
beschadigd raken, waardoor informatie naar de verschillende lichaamsdelen vertraagd, onduidelijk of zelfs
helemaal niet aan zal komen. Uit onderzoek is gebleken dat bij MS- patiënten niet alleen het myeline
beschadigd is, maar ook de zenuwen zelf aangetast zijn.1
Ook zijn er drie verschillende vormen van MS. Deze zijn als volgt: 3
 Relapsing- remitting MS: bij deze soort vinden zich er een of meerdere exacerbaties (opflakkeringen)
op van de ziekte, die gevolgd worden van perioden van volledig of gedeeltelijk herstel. Bij de helft van
de patiënten, met deze soort MS, gaat deze later over in secundair progressieve MS.
 Secundair progressieve MS: bij deze soort hebben de patiënten eerst een relapsing- remitting MS,
maar de exacerbaties van de ziekte worden erger en herstellen steeds minder goed. De perioden van
herstel worden ook steeds korter en blijven uiteindelijk helemaal weg.
 Primair progressieve MS: bij deze soort verslechtert de situatie van de patiënten al vanaf het begin van
de ziekte, waarbij er ook geen sprake is van perioden van volledig of gedeeltelijk herstel. Deze soort
komt vaak voor bij mensen die op latere leeftijd MS krijgen.
1
Stichting MS- Anders, 2008
http://www.fysiotherapiedeboerenzwart.nl/aandoeningen.php?cat=MjQ=&id=MTUz
3
http://www.goedgezond.be/2007/09/20/wat-is-multiple-sclerose/
2
Signalen en Symptomen:
De signalen en symptomen die wijzen naar de diagnose Multiple Sclerose kunnen verwarrend zijn en
verschillen heel erg per persoon. Hierdoor bestaat de kans dat de eerste signalen en symptomen van MS niet
herkend worden. Daarom is het verstandig om ook in geval van twijfel zo snel mogelijk medisch advies in te
winnen.4
De eerste signalen en symptomen die kunnen wijzen op MS zijn als volgt: 5
 Veranderingen in het gezichtsvermogen, met onder andere pijnlijke oogbewegingen en/of dubbelzien.
Deze klachten kunnen wijzen op optische neuritis (ontsteking van de oogzenuw), wat een van de
meest algemeen voorkomende vroege signaal is van Multiple Slcerose.
 Veranderingen in de motoriek, waardoor sprake is van krachtsverlies in armen of benen, spasticiteit,
krampen en/of stijfheid.
 Veranderingen in de coördinatie van bewegingen, waardoor sprake is van tremoren, spraakstoornis,
ataxie etc.
 Veranderingen in de cognitie, zoals geheugenstoornissen en/of concentratiestoornissen.
Diagnostisch onderzoek:
Er bestaat nog geen specifieke Multiple Sclerose test, waarmee direct te zien is of iemand de ziekte MS wel of
niet heeft en/of welke soort MS de patiënt heeft. Hierdoor kijken de artsen bij het stellen van de diagnose MS
meestal naar de ziektegeschiedenis, de symptomen en klachten behorende bij de patiënt. Hierbij worden er bij
de patiënt vele onderzoeken gedaan. 6
De onderzoeken die dan meestal plaats vinden zijn als volgt:4
 Neurologisch onderzoek: deze onderzoek bestaat uit een analyse van de volledige medische
geschiedenis van de patiënt en de werking van het centraal zenuwstelsel. Er word dan een uitgebreide
anamnese afgenomen bij de patiënt en worden de reflexen, evenwichtsgevoel, coördinatievermogen
en het zicht getest.
 Diagnostisch onderzoek: deze onderzoek bestaat uit een MRI scan en/of een lumbaalpunctie. Met
behulp van de MRI scan kunnen beelden gemaakt worden van de hersenen en het ruggenmerg,
waarop de afwijkingen in de witte stof zichtbaar gemaakt kunnen worden. Naast afwijkingen die
verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de ziekte MS, kunnen ook naar voren andere afwijkingen
in beeld komen die niet direct te herleiden zijn tot Multiple Sclerose.
Met behulp van een lumbaalpunctie (ruggenprik) kan in het hersenvocht rond het ruggenmerg
gezocht worden naar sporen die kunnen wijzen op MS ontstekingen in de hersenen of ruggenmerg.
Behandeling:
De behandeling van Multiple Sclerose is gebaseerd op de klachten, omdat genezing niet mogelijk is. Hierbij
wordt er onderscheid gemaakt tussen twee soorten klachten, en daarom dus ook twee soorten behandelingen.
Deze twee soorten zijn als volgt:7
 Symptoombehandeling: de verschillende klachten en symptomen van de ziekte MS (zoals pijn, slechter
zien, verminderd gevoel) zijn het gevolg van ontstekingen of littekens in het centrale zenuwstelsel.
Symptoombehandeling houdt in dat bijvoorbeeld bij sprake van pijn, pijnstillers word gegeven aan een
patiënt. Hierdoor zal de pijn afnemen, maar de oorzaak van de pijn wordt niet behandeld.
 Acute verslechtering van MS (schub/relapse): een schub/relapse is een acute Multiple Sclerose klacht
die als volgt wordt omschreven; ‘een periode, variërend van minstens 24 uur tot weken, met snel
opkomende nieuwe MS klachten of het optreden van oude MS klachten die eerder waren verdwenen’.
4
http://www.gezondheidsweb.eu/ms-multiple-sclerose/wat-zijn-de-eerste-signalen-die-wijzen-op-multiple-sclerose-ms
http://www.fysiotherapie-amsterdam.nl/MS.html
6 http://www.toekomstmetms.nl/diagnose-multiple-sclerose/hoe-wordt-de-diagnose-multiple-sclerose-gesteld/
7
http://www.toekomstmetms.nl/multiple-sclerose-behandelen/behandeling-van-multiple-sclerose-klachten/
5
Het optreden van deze klachten mag niet in verband worden gebracht met koortse, een infectie of het
stoppen of starten met een behandeling. 8
Op het moment dat er een schub (of relapse, exacerbatie) optreedt is er sprake van een acute
ontsteking door MS op een of meerdere plaatsen in het centrale zenuwstelsel. Bij dit
ontstekingsproces zijn de bloedvaten betrokken die rondom de zenuwuitlopers voor een lichte
zwelling van het zenuwstelsel zorgen. Hierdoor wordt de informatieoverdracht (prikkelgeleiding)
tussen de zenuwcellen in de hersenen bemoeilijkt en krijgt u last van klachten. Om dit opvlammende
ontstekingsproces te behandelen worden vaak corticosteroïden ingezet, die de duur van
schubs/relapses verkorten. Maar de schub hoeft in principe alleen behandeld te worden als het de
patiënt enkele dagen in zijn dagelijkse leven belemmerd.9
Complicaties:
Bij de ziekte Multiple Sclerose kunnen er soms nog wel enkele complicaties ontstaan. Door MS kan
bijvoorbeeld slijm moeilijk opgehoest worden, waardoor er een longontsteking kan plaats vinden. Soms kan
door MS ook de blaas niet goed geleegd worden, wat ook een ontsteking als gevolg kan hebben. Deze
ontstekingen zijn indirecte gevolgen van MS en kunnen som het leven bekorten.
MS is zelf geen dodelijke ziekte, het komt zelden voor dat iemand aan de directe gevolgen van MS overlijdt.
Wel kunnen mensen met MS in een laat stadium overlijden aan de indirecte gevolgen (complicaties) van de
ziekte.10
Verloop en prognose:
Het verloop en prognose van de ziekte MS is sterk afwisselend per patiënt. Over het algemeen kan er hierdoor
niet veel gezegd worden over de prognose, maar er zijn wel een paar gunstige en ongunstige factoren die
invloed hebben op de prognose.11
De gunstige prognostische factoren zijn als volgt:9
 Het optreden van het eerste symptoom heeft voor de veertigste leeftijd plaats gevonden
 Vrouwelijk geslacht
 Eerste klachten waren neuritis optica (acute of geleidelijke blindheid aan een oog) of sensorische
symptomen
 Een relapsing-remitting ziektebeloop (tijden van acute verslechtering met verbetering en een stabiel
beloop tussen de exacerbaties)
 Een relatief lage exacerbatie frequentie (in de beginfase van de ziekte)
De ongunstige prognostische factoren zijn als volgt:9
 Het optreden van het eerste symptoom heeft na de veertigste leeftijd plaats gevonden
 Mannelijk geslacht
 Eerste klachten waren motorische of cerebellaire symptomen
 Progressief ziektebeloop (trapsgewijs neurologische achteruitgang vanaf het begin van de symptomen
waarbij ook exacerbaties bij komen kijken)
 Een hoge exacerbatie frequentie (in de beginfase van de ziekte)
 Voorspellende waarde MRI
Preventie:
8
http://www.toekomstmetms.nl/multiple-sclerose-behandelen/behandeling-van-multiple-sclerose-klachten/symptoombehandeling-vanms/
9
http://www.toekomstmetms.nl/multiple-sclerose-behandelen/behandeling-van-multiple-sclerose-klachten/acute-verslechtering-van-msschub-relapse/
10
http://ms.nextstepsites.nl/CMS/content.m/9b8a2101-56b0-4df8-a3a6-45299f7e0266/ee8fe9cc-7298-4f9c-893e-56caf4b7e6fb
11
http://www.neurologie-denhaag.nl/protocollen/multipelesclerose%20.htm#i
De oorzaak van de ziekte Multiple Sclerose is, na vele onderzoeken, nog steeds onbekend. Men heeft de
oorzaken de laatste jaren vooral gezocht bij auto-immuunreacties op myeline, maar tot nu toe is het bewijs
daarvan nog niet geleverd. Wel zijn er epidemiologische bevindingen, die als het ware een of ander
preventiemaatregelen tot stand brengen voor MS. 12
Deze zijn als volgt:11
 Blootstelling aan zonlicht tijdens de eerste levensjaren heeft een beschermende werking op MS
 Seizoenale schommelingen van vitamine D zijn gelinkt met MS- aanvallen
 Suppletie van vitamine D bij vrouwen was in staat om de incidentie van MS drastisch te verminderen
(met 40%)
 MS- patiënten hebben een lage vitamine D- status en een lagere beenderdichtheid
Door deze bevindingen is men er van overtuigd dat vitamine D een preventief maatregel is voor het ontstaan
van MS. Uit onderzoek blijkt namelijk dat vitamine D ontstekingsremmende en immunomodulerende
eigenschappen heeft. Dit wil zeggen dat de vitamine mogelijk juist die reacties bijstuurt die een rol spelen in
het MS- proces. Hierdoor zou vitamine D het risico op MS, maar ook de ernst van de symptomen
verminderen.13
12
http://www.fache-instituut.be/artikel/vitamine-d-ter-preventie-van-multiple-sclerose
13
http://www.mscentrumnijmegen.nl/pdf/MS%20en%20Voeding%20-%20Vitamine%20D%2020.04.pdf
Literatuurlijst
Boeken:
 Stichting MS- Anders. Multiple Sclerose. Jubileumuitgave; Uitgever stichting Multiple Sclerose- Anders;
Amsterdam; 2008.
Internetsites:
 http://www.fysiotherapiedeboerenzwart.nl/aandoeningen.php?cat=MjQ=&id=MTUz, geraadpleegd
op 9 mei 2011
 http://www.gezondheidsweb.eu/ms-multiple-sclerose/wat-zijn-de-eerste-signalen-die-wijzen-opmultiple-sclerose-ms, geraadpleegd op 9 mei 2011
 http://www.goedgezond.be/2007/09/20/wat-is-multiple-sclerose/, geraadpleegd op 20 mei
 http://www.msresearch.nl/index.php?content=content&description1=Wat%20is%20MS?&menu_id=2
&subtype=1, geraadpleegd op 9 mei 2011
 http://www.fysiotherapie-amsterdam.nl/MS.html, geraadpleegd op 9 mei 2011
 http://www.toekomstmetms.nl/diagnose-multiple-sclerose/hoe-wordt-de-diagnose-multiple-sclerosegesteld/, geraadpleegd op 9 mei 2011
 http://www.toekomstmetms.nl/multiple-sclerose-behandelen/behandeling-van-multiple-scleroseklachten/, geraadpleegd op 9 mei 2011
 http://www.toekomstmetms.nl/multiple-sclerose-behandelen/behandeling-van-multiple-scleroseklachten/symptoombehandeling-van-ms/, geraadpleegd op 9 mei 2011
 http://www.toekomstmetms.nl/multiple-sclerose-behandelen/behandeling-van-multiple-scleroseklachten/acute-verslechtering-van-ms-schub-relapse/, geraadpleegd op 9 mei 2011-05-11
 http://ms.nextstepsites.nl/CMS/content.m/9b8a2101-56b0-4df8-a3a6-45299f7e0266/ee8fe9cc-72984f9c-893e-56caf4b7e6fb, geraadpleegd op 9 mei 2011
 http://www.neurologie-denhaag.nl/protocollen/multipelesclerose%20.htm#i, geraadpleegd op 9 mei
2011
 http://www.mscentrumnijmegen.nl/pdf/MS%20en%20Voeding%20-%20Vitamine%20D%2020.04.pdf,
geraadpleegd op 9 mei 2011