AJ 2012-2013 Project 2: Méér dan Leertijd

Academiejaar 2012-2013
Project 2: Méér dan leertijd. Educatieve processen binnen leerlingmeesterschapspraktijken
Tapis plein vzw (landelijk expertisecentrum voor actieve erfgoedparticipatie) Adres: SintJakobsstraat 36, 8000 Brugge
Contactpersoon: Jorijn Neyrinck en Floortje Vantomme
1. Thema en probleemstelling
Het betreft hier een onderzoeksproject rond leerling-meesterschap in immaterieel-cultureelerfgoedpraktijken, waarbij aan de hand van cases bestudeerd wordt welke educatieve
processen spelen binnen diverse leerling-meesterschapspraktijken, en voorstellen
geformuleerd worden op welke manieren deze processen en praktijken zouden kunnen
geactualiseerd worden.
‘Immaterieel cultureel erfgoed’ is een jong en nogal onbekend en abstract begrip. Maar laat
dat niet afschrikken! Het gaat immers om zowel heel gebruikelijke als uitzonderlijke sociale
en culturele praktijken… Unesco vat de enorme rijkweidte van immaterieel erfgoed in
volgende 5 domeinen:
 orale tradities en uitdrukkingen (denk aan verhalen, dialecten…)
 podiumkunsten (‘performance’) (erfgoed van muziek, dans, theater, circus…)
 sociale gewoonten, rituelen en feestelijke gebeurtenissen (bvb. carnaval, processies,
Sinterklaas, overgangsrituelen …)
 kennis en praktijken betreffende de natuur en het universum (zoals kruidenkennis, tijden wereldbeelden…)
 traditionele ambachtelijke vaardigheden (bvb. weeftechnieken, keramiektechnieken,
molenaars…)
De laatste jaren groeit de aandacht voor immaterieel erfgoed, niet in het minst omdat de
toekomst van vele van deze eeuwenlang overgedragen tradities met de opmars van de
globalisering en allerlei actuele maatschappelijke tendenzen recent onder druk komen te
staan. Vanuit een herkenning van de waarde van deze culturele bagage en tradities in
perspectieven van mondiale culturele diversiteit en duurzaamheid, groeide ook aandacht
voor het waarborgen van het voortbestaan van immaterieel erfgoed naar de toekomst toe. Er
wordt bewust gesproken van ‘waarborgen’ en niet van ‘beschermen’ (cfr. ‘safeguarding’
versus ‘protection’) van dit erfgoed -in tegenstelling tot bvb. monumenten en
erfgoedobjecten- vanuit het besef dat de dynamiek van doorgeven en evolueren van
immaterieel erfgoedpraktijken net een wezenskenmerk vormt. Andersgezegd zijn het in de
allereerste plaats de processen van overdracht die moeten gewaarborgd worden, eerder dan
het ‘erfgoed’ als zodanig.
Waar het om overdracht gaat, komen uiteraard allerlei vormen en toepassingen van educatie
in beeld. Hier kan met name de sociale en culturele pedagogiek reflecties en inzichten
aanbrengen. Het opzetten van samenwerking in een kader van projectonderwijs met de
praktijk van het erfgoedveld waar in het algemeen nog weinig belangstelling voor
pedagogische processen bestaat, zou dan ook een waardevolle inzet zijn. In het erfgoedveld
wordt ‘educatie’ bovendien vaak vernauwd tot het ‘leren over’, een nogal cognitieve invulling
van ‘sensibiliseren’ en mensen informatie geven over het element. Daarmee wordt voorbij
gegaan aan de veel complexere pedagogische werkelijkheid die dit immaterieel erfgoed
mee tot stand brengt, waar vormende processen, processen van identificatie,
maatschappelijke continuïteit én transformatie e.d.m. vorm krijgen. Voor tapis plein vzw
betekenen net deze maatschappelijke en pedagogische processen de drijfveer om een werking
vanuit (immaterieel) erfgoed te ontwikkelen. ‘Het erfgoed’ is geen doel op zich, erfgoed
heeft bovenal een waarde wanneer er telkens weer processen van actuele en evoluerende
betekenisgeving, waardering, functies van dit erfgoed in de samenleving plaats vinden.
Heel vaak gaat het bij immaterieel erfgoed om diverse educatieve leerlingmeesterschapsverbanden. Het projectvoorstel concretiseert zich op het onderzoeken en
reflecteren omtrent een aantal concrete cases van educatieve processen in leerlingmeesterschapsverbanden. Deze focus wordt voorgesteld de inbedding in een
langeretermijntraject van de organisatie enerzijds (zie 6.) en vanuit de bekommernis voor een
haalbaar projectopzet binnen de tijd en de mogelijkheden van de studenten anderzijds.
Anders geformuleerd zou de bijdrage van dit project zijn om via (voorstellen van) eigentijdse
educatieve praktijken een stapje vooruit te zetten in agogische erfgoedpraktijken door beter
zicht en grip te krijgen op de maatschappelijke waarde en ontwikkeling van immaterieel
erfgoed.
2. Mogelijke projectopdrachten
- Het bijeenbrengen van literatuur en reflectie omtrent educatieve leerlingmeesterschapsprocessen
- Het interviewen van een aantal respondenten vanuit de ervaring met educatieve
leerling-meesterschapsprocessen in de Vlaamse praktijk van immaterieel cultureel
erfgoed. Tapis plein ondersteunt de studenten in het aanspreken van mensen en
organisaties.
- Het analyseren en reflecteren op het verzamelde interviewmateriaal vanuit de
voornoemde literatuur en reflectie vanuit de bredere achtergrond van de sociale en
culturele pedagogiek
- Het formuleren van voorstellen voor mogelijke vormen van actualisering in praktijken
van leerling-meesterschap
- …
3. Mogelijke uitkomsten en producten
- een ontsloten projectdossier op de centrale website en databank immaterieel cultureel
erfgoed in Vlaanderen (de website wordt gelanceerd op 14 september 2012)
-
een literatuurlijst en een academisch opgebouwde (visie)tekst omtrent educatieve
processen toegepast op leerling-meesterverbanden in immaterieel erfgoed
-
uitgeschreven interviews; evt. audiovisueel en ander materieel dat de onderzochte
cases van de leerling-meesterschapsprocessen documenteert en in beeld brengt
-
een nota (of ander format) met praktijkvoorbeelden en praktijkgerichte suggesties,
tips, voorstellen voor eigentijdse educatieve praktijken
…