Benjamin 097 - Joods Maatschappelijk Werk

GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND • ROSJ HASJANA 2014 • JAARGANG 27 • NR. 97
Frank Diamand
‘Ik geloof niet in een G’d
als een morele instantie.’
> Achtergrond van
>Natascha van Weezel en
> Eitzes van Esther
Joodse achternamen
haar moeder Anet Bleich
‘Hoe een oude angst het
‘Ook onechte kinderen
‘We hebben ons erge zorgen
heden beheerst’ - 34
liet men registreren’ - 10
gemaakt over Natascha’ - 18
Fijne feestdagen en nog vele jaren!
Steun
jongeren, zorg en beveiliging
van Joodse instellingen
in Nederland
via Stichting Cefina
geef
IBAN NL91 INGB 0000 1918 00
Weerdestein 46, Amsterdam · 020 - 442 07 82
info@cefina.nl · www.cefina.nl
Uw donatie helpt!
NG 27
REEN MET
ER 2014
D • ZOM
TERGRON
DSE ACH
EEN JOO
• JAARGA
• NR. 96
GRAT
IS KWA
RTAA
LBLAD
R IEDE
VAN
LBLAD
JMW VOO
VAN JMW
VOOR
IEDER
EEN MET
RTAA
KWA
GRATIS
EEN JOOD
SE ACHT
WCK
IAL
ERGR
OND
• CHAN
OEKA
2013
• JAAR
GANG
27 • NR.
94
SCHIL
DERIJ
VAN MELS
SLUYS
ER
SPE
GRA
TIS
KW
ART
AALBL
AD
w Cha
noeka
naam
is als een
puntje
lichtin de duis
ternis’
- 11
www.ziekenhuisamstelland.nl
www.ziekenhuisamstelland.nl
KARSENT
Y & MOR
ANE DIAM
dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is
in veel opzichten Aangenaam dichtbij.
ELIOTT
Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en
dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is
in veel opzichten Aangenaam dichtbij.
Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en
VAN
JMW
VOOR
IED
ERE
EN
ME
Mevrou
T EEN
JOO
DSE
ACH
TER
‘Mijn
ANT DUIM
EN VOO
R BELG
IË
Chanum
as
‘Geleide
lijk werd
de vijfp
ster op
untige
de kers
tboom
door een
vervange
Davidsst
n
er’ - 7
GRO
ND
Historis
• PES
ACH
che colu
‘Amsterd
mn
amse
Portugez
aan om
en dede
hun fam
n er alles
ilie en
klauwen
vrienden
van de
uit de
Inquisitie
benarde
of uit
situaties
andere
te redd
en.’ 23
201
4•
JAA
RGA
NG
27 •
NR.
95
PEN
PEN
PP
AA
HH
SC
E ENNSC
E MEE
S E GGEM
O O D SE
umn
2 JJO
he col
32
3
isc
/
/
d
N
EN
> Histor
is een Joo
A NNDDE
de Jood
KKL LA
- 37
‘Een goe
rt doet’
en
3 232WW
aan spo
erniss
ë
wordt
> Brazili
eel geld
dat er zov
ing op
‘Verdrietig
de bevolk
rd waar
ft’ - 14
geïnvestee
aan hee
ijn niks
term
ge
lan
vlucht
> 10 Erg
n huis uit
m ik mij
‘Waaro
’ - 25
het WK
tijdens
die niet
Met
één
met
voet
één
in Lo
voet
nden
van
in A
Gelde
en
mst
r - 10
erda
m
Sara
>W
at be
‘Het
zielt
Jod
kieren endom
glipte
door;
en ma
tussen
we
aten
tzes’
paase de
-8
itjes
mij
> Be
njam
‘Fina
in Ph
nciee
ilip
l gin
maar
g ik
wat
er op
ik er
leven
achte
voor
met
ruit
terug
een
kreeg
veel
diepe
is ee
r do
n
el’ 16
Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt
> Hi
stor
ische
‘Zij
bleke
Colu
n be
misd
mn
trokk
aden
en bij
zoals
en pro
moord allerlei
stitut
ie’ , ov
erspe
21
l
u graag financieel bijdragen? Maak dan uw bedrag op
rekening NL15INGB0000204420. t.n.v. Stichting JMW
Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin.
De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam.
Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.
IN DEZE BENJAMIN
3
HUMAN INTEREST - INTERVIEW
18
Natascha van Weezel en haar moeder Anet Bleich
‘Oh! U bent de moeder van Natascha van Weezel!’
- Toen was ik wel erg trots, moet ik zeggen
BENJAMIN NIEUWS
4
JOODS6
JOODS - WAT BEZIELT MIJ?
6
Ruben Koe
‘Vaak weinig woorden die nodig zijn
HUMAN INTEREST
16
CULTUUR EN WETENSCHAP
27
JMW PAGINA’S 34
ACTIVITEITEN36
om een gevoel duidelijk te maken’
HUMAN INTEREST - INTERVIEW
22
Frank Diamand
‘Ik ben pas echt Jood geworden in Bergen Belsen’
JINGLES41
JONET42
HUMAN INTEREST - MEDIENE
SJOEK45
Ella van Tilburg
‘In Israël ga je er vanuit dat alles mis is,
in Nederland dat alles goed is’
32
4
CREEER EEN BLIJVENDE BAND MET ISRAËL
Stichting Collectieve Israel Actie werft al meer dan 50 jaar
fondsen voor sociale en educatieve projecten in Israël.
Onze projecten kenmerken zich door continuïteit en zijn
gericht op co-existentie. Dankzij onze programma’s krijgen
kansarme jongeren onderwijs en begeleiding. Zo creëren
wij kansen voor de toekomst.
In uw testament kunt u de Collectieve Israel Actie tot
erfgenaam benoemen of via een legaat een bedrag nalaten.
Bij het opstellen van een testament komt veel kijken. Wij
hebben inmiddels uitgebreide ervaring en denken graag
mee over de manier van nalaten die het beste bij u past.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met
mr. Carelli den Hartog-Kaaij via [email protected]
of bellen met 020-644 84 29
www.israelactie.nl
GIRO 77 77 77
Joods woonzorgcentrum
Levensbestendig en
verzorgd wonen
Mooi kleinschalig woonzorgcentrum
in Benoordenhout, Den Haag met ruime
appartementen en verpleegunits.
Ruime appartementen voor ouderen zonder zorg of met zorg op maat.
Psychogeriatrische en somatische verpleegplaatsen in kleinschalige
woonunits (twee units kosjer). Een gezellig restaurant, zonnige tuin
en binnenkort ook een zwembad met fitness. Winkels en terrasjes op
loopafstand.
Inmiddels uitgebreid met een zesde kleinschalige woonunit voor ouderen
met somatische en/of psychogeriatrische zorgbehoefte en binnenkort ook
een zwembad annex fitness.
P
Nu ook parkeerplaatsen te huur in
onze ondergrondse parkeergarage.
Voor meer informatie: 070 3143800
of de website: www.jbc-visserhuis.nl
BENJAMIN NIEUWS
5
Hans Vuijsje
Ik besloot na veel wikken
en wegen te gaan
De naoorlogse Duitse regeringen hebben altijd heel
veel voor Joden gedaan. Joodse vluchtelingen uit de
Voormalige Sovjet-Unie hebben in zeer grote getale
asiel verkregen; de Duitse regering is ruimhartig – zij het
wel nogal bureaucratisch – met uitkeringen aan Joodse
vervolgingsslachtoffers (Artikel 2, Getto-uitkering,
Getto-pensioen etc.etc.) Dat mag ook wel na wat er
allemaal is gebeurd!
Dat alles neemt echter niet weg dat velen van ons –en
ook ikzelf- blijven worstelen met onze emoties richting
Duitsland. Toen ik hoorde dat deze Benjamin o.a. het
thema Duitsland zou behandelen moest ik denken
aan mijn eerste bezoek aan Berlijn. Zoals voor velen –
volgens het sociaaldemografisch onderzoek van Joods
Maatschappelijk Werk 44% – was het bepaald niet
vanzelfsprekend dat ik naar Duitsland ging. Ik kan mij nog
de vakanties herinneren naar Italië waarbij wij met de auto
een hele omrit maakten via België, Luxemburg, Frankrijk
en Zwitserland om Duitsland maar te vermijden. Naar
Duitsland gaan was voor zowel mijn ouders als voor mijn
schoonouders een taboe. Zoals mijn schoonvader zei:
‘We zijn er al eerder geweest en ik hoef niet meer’.
En dan komt er een uitnodiging voor een algemene
conferentie van gerontologen en geriaters in Berlijn om
over Joodse ouderenzorg te spreken. Moeten ze niet juist
daar weten hoe het met Joodse vervolgingsslachtoffers
is? Ben je niet verplicht om te gaan? Is dit niet een mooie
aanleiding om – gelegitimeerd – naar Duitsland te gaan
en voor jezelf het taboe te doorbreken? Kun je het wel
maken tegenover je ouders en schoonouders?
Ik besloot na veel wikken en wegen te gaan. Daar zat ik
in de trein naar Berlijn. Naarmate ik dichter bij Duitsland
kwam versomberde mijn stemming en keerde ik mij steeds
meer naar binnen. Het was toch al een druilerige dag en
ik kwam laat in de middag aan. Het hotel was weliswaar
goed, maar wel zo’n somber Oost-Duitse blokkendoos. Het
leek mij niet verstandig om in die stemming in het hotel te
blijven en ik trok er maar meteen op uit. Een lange brede
weg richting centrum. Veel Duitsers. Wat hadden ze in
de oorlog gedaan, wat hadden hun ouders in de oorlog
gedaan?
Al lopend door de sombere, lege straten kwam ik bij een
soort eetcafé. Ik had best trek en het was al etenstijd.
Buiten was een terras en er zaten veel mensen aan
lange houten tafels gezellig te eten. Het was plots of
ik terug in de tijd was naar het Duitsland van voor de
oorlog, de Weimar-Republiek. Er zit een scene in de film
‘Cabaret’ waarin Liza Minnelli en haar vrienden in zo’n
eetcafé zitten en er een groep Nazi-jongeren langskomt
en het Horst Wessel-lied beginnen te zingen. Een
idyllische situatie waarin zich plotseling een gruwelijke
werkelijkheid aankondigt. Ik kwam in die idyllische (on)
werkelijkheid terecht. Discussierende mannen en vrouwen,
intellectuelen, met pijp en sigaretten in de hand, grote
glazen bier drinkend en schnitzels verorberend. Het was
bizar! Dit kon niet bestaan! Ik was even volstrekt van de
wereld. Dit was de maatschappij die er voor had gezorgd
dat er 6 miljoen Joden waren vermoord, waarvan 104.000
Nederlandse Joden en het grootste deel van mijn familie
en die van mijn vrouw.
Ik ben nog twee keer naar Duitsland geweest. Het was
werk gerelateerd. De drempel was inderdaad geslecht,
maar ik ga er nog steeds niet op vakantie naar toe en als
het voor mijn werk is, moet ik altijd even slikken.
Op het moment dat ik dit stuk afschrijf is de strijd tussen
Israël en de Hamas nog steeds gaande en manifesteren in
Europa kleine groepen pure antisemieten zich weer. Er is
een groot verschil tussen toen en nu. Wij zijn niet meer
weerloos. Wij laten onze stem horen!
Met Rosj Hasjana kijken wij terug en tevens naar de
toekomst.
Bij het terugkijken zullen we altijd onze levensgeschiedenis
meedragen. De toekomst ligt in onze eigen handen.
Ik wens u allen een bijzonder, mooi en gezond 5775.
Sjana towa oemetoeka!
Hans Vuijsje
6
JOODS - WAT BEZIELT MIJ
TEKST JOANNE NIHOM
Ik ervaar elke dienst als meditatief
waarbij de verbinding met mijn wortels
voelbaar is
Ruben Koe, 56 jaar geboren in Amsterdam
Het Jodendom draait voor mij niet om het exact naleven
van alle religieuze voorschriften, hoewel sommigen menen
dat juist daarin de kracht van de overlevering ligt.
Het doet mij goed dat er ook een moderne invulling kan
zijn van de eeuwenoude tradities, zoals de positie van de
vrouw bij de Joodse rituelen.
“Ik kom uit een Joods gezin met weinig tradities.
Mijn ouders zijn opgegroeid in een omgeving waarin
Jodendom nauwelijks een rol speelde, het socialisme was
veel belangrijker.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was mijn vader onder­
gedoken in Limburg. Mijn moeder heeft het moeilijker
gehad: Zeven concentratiekampen, waaronder Auschwitz.
Dankzij het zogenaamde Philips-Kommando, dat veel
gelijkenis heeft met de levensreddende acties van Oskar
Schindler, overleefde zij de oorlog. Van mijn beide ouders
zijn hun families weggevaagd. Grootouders of ooms en
tantes heb ik nooit gekend. Over de periode van voor
de oorlog en alle vermoorde familieleden werd altijd
gezwegen.
Door hun eigen achtergrond en het oorlogsleed vonden
mijn ouders het moeilijk om het Jodendom op een positieve manier over te dragen aan hun kinderen. We vierden
thuis geen Chanoeka, maar ook geen Kerstmis, dat was
best saai! Wel waren er gewoontes met een Joods draadje.
Zo aten we geen varkensvlees of garnalen en was vrijdag­
avond de traditionele ‘kippensoepavond’. Wel gingen we
ieder jaar naar de seideravond bij een orthodoxe neef
van mijn moeder. Ondanks dat ik weinig van de symbolen
begreep, vond ik die avonden altijd prachtig. Inmiddels begrijp ik er meer van en koester ik deze traditie nog steeds.
Mijn ouders wilden mij toch iets meegeven op Joods
gebied en zij stuurden mij naar Joodse scholen. Eerst naar
Rosj Pina en later naar het Maimonides lyceum. Op beide
plekken voelde ik mij als een vis in het water. Ik leerde het
Jodendom kennen. Dat gaf soms ook verwarring, omdat
het thuis zo anders was dan op school.
Bij Jacob Soetendorp, de oprichter van de Liberaal Joodse
Gemeente, leerde ik voor mijn bar mitswa. Door het
plotselinge overlijden van mijn vader in dat jaar werd alles
afgelast.
Mijn schoolvrienden gingen op sjabbat naar de orthodoxe
jeugdvereniging Bné Akiwa en ik ging met ze mee. Op
sjabbat stiekem met de fiets uit Amstelveen en geen zakdoek of sleutels in de broek, want je mocht niets dragen.
Goede herinneringen heb ik aan de Bné Akiwa jeugdkampen, samen met al die vriendjes van school. Voor het
minjan werd ik altijd bij het davvenen gehaald, en dan
murmelde ik wat mee. De gerichtheid op ge- en verboden vond ik niet fijn, te orthodox. Dat gevoel heb ik nog
steeds.
Na de middelbare school ging ik studeren en besefte ik
dat ik in een veilige subcultuur was opgegroeid. Het was
wennen in die grote wereld. Naast het Jodendom ontdekte
ik nog andere bronnen van wijsheid, zoals de oosterse
filosofie en hedendaagse spirituele stromingen. Door de
jaren heen heeft mijn verbondenheid met het Jodendom
meerdere dimensies gekregen. Ik ben er trots op dat ik
deel uitmaak van een unieke, oude en waardevolle cultuur
die ondanks alle verschrikkingen in stand is gebleven. Die
bijzondere verbondenheid is ook voelbaar in het contact
met andere Joden. Ik voel altijd een zelfde manier van
communiceren, ook overeenkomstige normen en waarden,
een herkenbare humor, een lotsverbondenheid. Vaak ook
weinig woorden die nodig zijn om een gevoel duidelijk te
maken.
7
Soms bezoek ik de vrijdagavonddienst in de liberale sjoel.
Niet alle teksten spreken mij aan. Het is nog een vertaalslag om het G’dsbeeld in de archaïsche teksten om te
zetten naar mijn beleving. Niettemin ervaar ik elke dienst
als meditatief waarbij de verbinding met mijn wortels
voelbaar is.
Israël intens leven
Regelmatig ga ik naar Israël. Ik voel mij er thuis, het is
een ander thuisgevoel dan in Nederland. Tegenover de
rampspoed van de Tweede Wereldoorlog zie ik er de hernieuwde kracht van een trots Joods volk. Normaal heb ik
niets met soldaten, maar het beeld van Israëlische soldaten
geeft mij een goed gevoel. Israël staat voor een intens
leven. Toch is op alian gaan (emigratie naar Israël) voor mij
een stap te ver.
Sinds een paar jaar woon ik in Amsterdam-Oost. Daar voelde ik mij direct thuis, meer dan op andere plekken waar
ik gewoond heb. Ik begreep nooit waarom. Tot onlangs.
Een familielid maakte een stamboom van de familie Koe.
We gaan ver terug, tot de zeventiende eeuw. Daaruit blijkt
dat zij allemaal in deze omgeving hebben gewoond en op
de oude Joodse begraafplaats in mijn buurt zijn begraven.
Over wortels gesproken.”
8
JOODS - MIDDEN-OOSTEN CRISIS IN NEDERLAND
TEKST KARIEN ANSTADT FOTOGRAAF PATRICK STERNFELD
Een terugblik op de
themamiddag van 17 augustus
Twee sprekers zetten de toon en verwoorden in een notendop waar het om gaat
Marjan Bruinvels (1935) start met het gedicht Rooster van
Judith Herzberg waarin een overpeinzing over angst. En
ja, het verleden blijft je parten spelen als je als kind in een
Jappenkamp hebt gezeten en je ook daar, deel uit makend
van de Joodse groep, nog slechter werd behandeld dan de
andere kampbewoners. Angst slaat weer toe in deze tijd,
ook in Nederland. Durf je op straat te laten zien wie je
bent, durf je die Magen David te dragen? Ben je laf als je
het niet aandurft?
Ruth Hartogs laat drie generaties de revue passeren.
Haar grootouders wilden na de oorlog niet meer lid van
een Joodse gemeente zijn. Haar ouders (1946) zorgden
ervoor dat hun kinderen weer een duidelijke positieve
Joodse identiteit kregen. En daar rijdt ze dan zelf met haar
zoontje in de bakfiets naar Joodse les. ‘Doe je keppeltje
maar liever niet op, schat, dat is voor in sjoel.’ Wat ben
je toch kwetsbaar als het om je kinderen gaat! Tijdens je
vakantie op Ameland voel je je verscheurd en schuldig als
je met je broer in Israël belt en ze daar net weer naar de
schuilkelder moeten. Terug op je werk zeggen je collega’s:
‘O, Ameland, lekker rustig‘. Je voelt je vervreemd van je
omgeving.
Het aantal deelnemers dat vervolgens kiest voor de
gespreksgroep Ik maak me zorgen over de anti-Joodse
geluiden in Nederland is zo groot dat er twee groepen
gevormd worden. Ook ik kies voor deze groep. Mensen
komen met hun ervaringen van de afgelopen tijd.
Hoe Nederlandse kennissen, waar je toch altijd goed mee
kon opschieten, het met je hebben over de ‘genocide’ op
de Palestijnen, maar hun twijfels uiten over de raketten
op Israël, ‘die wel propaganda zouden zijn’. Ook de
ambtenaar die het aannemelijk vindt dat de zionisten
Isis in het leven hebben geroepen om de islam zwart te
maken, komt aan de orde. We zijn verbijsterd dat oud
antisemitisme in een nieuw jasje weer naar boven komt
en over het feit dat deze vrouw via facebook zoveel
adhesie betuigingen heeft gekregen (4000!). Buitenlandse
Joden, die in Nederland een tolerant klimaat dachten te
vinden, geven aan dat ze zich de laatste tijd minder veilig
voelen en als buitenlander nog eens extra kwetsbaar.
Er zijn n.a.v. diverse recente persoonlijke ervaringen
gevoelens van woede, angst, soms strijdbaarheid, maar er
zijn ook gevoelens van onmacht. Er is kritiek op de media
en de overheid. Biedt de overheid nog wel voldoende
bescherming? Sommigen zien het als vechten tegen de
bierkaai. Ook wordt er ingebracht dat het ontbreekt
aan leiderschap binnen de Joodse gemeenschap, om een
duidelijk stem te laten horen.
De vraag is hoe we met deze incidenten en gevoelens
kunnen omgaan. Het advies luidt: Laten we ons niet
terugtrekken, maar zelfbewust het gesprek met de
buitenwereld aangaan. Dat hoeft niet op een agressieve
manier. Kom uit voor je gevoelens, juist als je geshockeerd
bent door een opmerking van iemand en doe een beroep
op wederzijdse empathie. Blijf communiceren.
Een beperking én leven in een joodse sfeer?
Ons Tweede Thuis is een stichting voor mensen met een verstandelijke of meervoudige beperking.
In Amstelveen zijn twee voorzieningen juist voor mensen met een verstandelijke of
meervoudige beperking die willen leven in een joodse sfeer: woon- en dagcentrum
Maccabiadelaan en woonvoorziening Groenhof/Na’ot.
Hoe krijgt de joodse identiteit vorm in deze voorzieningen?
- In gemeenschappelijke ruimtes gelden de joodse spijswetten
- Sjabbatvieringen
- Aandacht voor joodse feesten
- Medewerker speciaal voor activiteiten rond
joodse identiteit
- Mogelijkheid tot bezoek
aan sjoel
Contact:
Vuurdoornstraat 11,
1431 RM Aalsmeer
0297 353800
[email protected]
Voor meer informatie, kijk op: www.onstweedethuis.nl
WIZO GiftShop
Rijke sortering aan o.a. judaica, boeken en certificaten
Adverteren in
de Benjamin?
GRAT
NG 27
D VAN
RTAALBLA
R
JMW VOO
IEDEREEN
MET EEN
JOODSE
ROND
ACHTERG
ER 2014
• ZOM
• JAARGA
IS KWA
RTAA
• NR. 96
LBLAD
VAN JMW
VOOR
IEDER
EEN MET
EEN JOOD
SE ACHT
ERGR
OND
• CHAN
OEKA
2013
• JAAR
GANG
KWA
GRATIS
27 • NR.
94
WCK
IAL
SPE
GRA
TIS
KW
ART
AALBL
SLUYS
ER
AD
VAN
JMW
VOOR
IED
ERE
EN
ME
VAN MELS
DSE
ACH
TER
GRO
ND
DERIJ
ACH
IË
R BELG
w Cha
noeka
naam
is als een
puntje
lichtin de duis
ternis’
- 11
KARSENT
Y & MOR
EN VOO
ANT DUIM
ANE DIAM
vlucht
> 10 Erg
n huis uit
m ik mij
‘Waaro
’ - 25
het WK
tijdens
Historis
che colu
‘Amsterd
mn
amse
Portugez
aan om
en dede
hun fam
n er alles
ilie en
klauwen
vrienden
van de
uit de
Inquisitie
benarde
of uit
situaties
andere
te redd
en.’ 23
die niet
Met
één
met
voet
één
in Lo
voet
nden
van
in A
Gelde
en
mst
r - 10
erda
m
Sara
>W
at be
‘Het
zielt
Jod
kieren endom
glipte
door;
en ma
tussen
we
aten
tzes’
paase de
-8
itjes
mij
> Be
njam
‘Fina
in Ph
nciee
ilip
l gin
maar
g ik
wat
er op
ik er
leven
achte
voor
met
ruit
terug
een
kreeg
veel
diepe
is ee
r do
n
el’ 16
> Hi
stor
ische
‘Zij
bleke
Colu
n be
misd
mn
trokk
aden
en bij
zoals
en pro
moord allerlei
stitut
ie’ , ov
erspe
21
l
Bekijk onze webshop via www.wizo.nl
Voor advertentietarieven en Benjamin deadlines
kunt u contact opnemen met Romeo Delta:
[email protected] of bel 0544 352 235.
WIZO is ANBI gecertificeerd
JAA
RGA
NG
Mevrou
‘Mijn
PEN
PEN
PP
AA
HH
SC
E ENNSC
E MEE
S E GGEM
n
O O D SE
colum
2 JJO
ische
d
N // 332
EN
> Histor
E
D
D
N
is een Joo
N
d
A
de Joo
KKL LA
- 37
‘Een goe
rt doet’
en
3 232WW
aan spo
erniss
ë
wordt
> Brazili
eel geld
dat er zov
ing op
‘Verdrietig
de bevolk
rd waar
ft’ - 14
geïnvestee
aan hee
ijn niks
lange term
201
4•
as
lijk werd
de vijfp
ster op
untige
de kers
tboom
door een
vervange
Davidsst
n
er’ - 7
‘Geleide
Extra koopzondagen 14 en 21 september van 10.00 - 16.00 uur
De opbrengsten komen geheel ten goede aan onze projecten in Israël.
• PES
Chanum
ELIOTT
Enschede
Prinsestraat 16
Telefoon 06 – 5133 66 50
wo en zo 11.00 - 17.00 uur
JOO
SCHIL
Sjana Tova en wij wensen u een goed en zoet 5775.
Amsterdam
A.J. Ernststraat 735a
Telefoon 020 - 64 66 295
ma t/m do 10.00 - 16.00 uur
vrij 10.00 - 13.00 uur
T EEN
27 •
NR.
95
10 JOODS - ACHTERGROND VAN JOODSE ACHTERNAMEN
TEKST RUDIE CORTISSOS
Het verschil tussen Hoogduitse
Ook onechte kinderen liet men registreren…
Genealogie, beste lezer, is de wetenschap van het
stamboomonderzoek, van de ontwikkeling en
verwantschap van geslachten (families). In de Tweede
Wereldoorlog introduceerden de nazi’s het woord
Sibbenkunde, dat is een vorm van genealogie waarbij
ook de vrouwelijke lijnen betrokken worden of wel het
onderzoek van de gehele familieverwantschap en van de
levensomstandigheden. De reden dat zij dat zij dat begrip
hanteerden laat zich raden…
Familienaam
We hebben het dus over genealogie omdat het gaat
om de dragers van een geslachtsnaam, de familienaam.
En wat dat betreft is er een zeer groot verschil tussen
de Hoogduitse Joden en de Portugezen. Immers, na de
invoering van de burgerlijke stand in 1811 door Napoleon,
werd iedereen gedwongen een familienaam aan te
nemen en te laten registreren. De eerstgenoemde groep
maakte over het algemeen een keuze uit: hun woonplaats
of land van herkomst (Van Praag, Van Dam, Polak), hun
beroep (Melkman, Gazan), hun bijzondere Joodse afkomst
(Cohen, Levi), dierennamen (Duif, De Leeuw) of volkomen
gefingeerde namen. Omdat de ambtenaar op gehoor een
naam in het register schreef kwam het maar al te vaak
voor dat leden van een zelfde familie hun familienaam op
verschillende manieren schreven. Met alle gevolgen van
dien voor de genealoog.
De Spaanse en Portugese Joden daarentegen mochten
na hun verbanning van het Iberisch schiereiland in 1492
nauwelijks goederen of andere waardevolle zaken
meenemen. Niemand kon hen echter tegenhouden
hun familienamen mee te nemen. En zo namen zij in
1811/1812 geen familienaam aan, maar lieten zij hun
al gebruikte namen alleen registreren. Ook hier is de
basis in principe hetzelfde als bij de Hoogduitse Joden:
Gomes de Mesquita (familie Gomes die bij de moskee
woonde), Mendes Chumaceiro (familie Mendes die bij
de suikermolen woonde), Pinto (kuiken), Rodrigues de
Miranda (familie Rodrigues uit het plaatsje Miranda), Da
Costa Cortiços (kurken bijenkorf op een heuvel) en ook
bij deze groep zijn er volkomen gefingeerde namen.
Wel zijn er in de loop van de eeuwen ‘vernederlandste’
schrijfwijzen opgetreden en heeft men bij de burgerlijke
stand en registratie de dubbele naam veelal tot één naam
teruggebracht.
11
en Portugese Joden
Burgerlijke stand
Met het invoeren van de burgerlijke stand werden ook de
verschillende soorten akten geïntroduceerd; geboorten,
huwelijken, overlijden en begrafenissen werden nauwkeurig geregistreerd. Maar omdat alles handmatig
geschiedde werden er veel fouten gemaakt. Naast deze
akten hielden de Joodse gemeenten al vanaf hun komst
naar Nederland hun eigen administratie bij en kunnen
wij bovendien de besnijdenisboekjes van de moheliem
(besnijders) raadplegen. Belangrijk in dit geval zijn de
choepa-registraties. Dat alles bij elkaar en de gegevens
met elkaar vergelijken, geeft ons vaak een duidelijk beeld
van de persoon in kwestie omdat vaak ook af te leiden valt
waar men vandaan kwam, welk beroep werd uitgeoefend,
waar men woonde, wie de ouders waren, welke getuigen
bij het huwelijk tekenden – en op dat moment dus in leven
waren –. Ook al omdat de Portugezen eind 16e eeuw
allemaal al een familienaam hadden en alle gegevens
uiterst nauwkeurig werden geregistreerd is de genealogie
relatief gemakkelijk samen te stellen.
Stadsarchief
Al die gegevens zijn op veel plaatsen, lokaal, provinciaal
en bij kerken en Joodse gemeenten toegankelijk voor het
publiek en nu met behulp van internet is veel thuis via
de computer op te vragen. Nederland is wat dat betreft
uniek te noemen en in het bijzonder moet ik hier het
Amsterdamse stadsarchief De Bazel noemen. Een lust om
daar eens rond te kijken, achter de computer te zitten,
boeken open te slaan, akten te bekijken, foto’s van heel
lang geleden te bestuderen. Het Centraal Bureau voor
Genealogie en het Algemeen Rijksarchief, beiden in
Den Haag, kunnen een welkome aanvulling geven voor
ontbrekende gegevens. Daar zijn bijvoorbeeld advertenties
uit kranten van heel lang geleden in te zien.
In een volgend artikel kom ik terug op heraldische
aspecten, familiewapens, van voornamelijk Portugese
Joden. Portugezen gebruikten vaak een alias voor hun
handelstransacties om de lange arm van de Inquisitie te
omzeilen. Daarvoor werden notariële akten opgesteld en
ook die zijn in te zien, of op te vragen. Maar ook onechte
kinderen liet men registreren, of kinderen bij een nietJoodse partner, legaten en geschillen. Het is een extra
dimensie om hun levenswandel in kaart te brengen. En
niet alleen in Nederland, want hun omzwervingen in
bijvoorbeeld Frankrijk, Italië en Engeland, maar ook in het
Caribische gebied en Brazilië in de 17e eeuw geven een
beeld van slavenhandelaars, boterleveranciers, handelaren
in specerijen, suiker en tabak. Niet zelden zijn er in dit
gebied, maar ook in Venezuela en Colombia, nazaten in
leven. De handelsposten van de VOC, waar veel Portugese
Joden invloed hadden of woonden geven minder
informatie. Het is een uiterst boeiende hobby.
In deze reeks artikelen laat ik een aantal begrippen buiten
beschouwing omdat de toepassing daarvan over het
algemeen weinig wordt gebruikt:
• de stamreeks: bevat een in generaties gerangschikte
opgave van de wettige voorvaders rechte mannelijke lijn;
• de kwartierstaat: een in generaties gerangschikte
opgave van de voorouders van een bepaalde persoon in
mannelijke en vrouwelijke lijn;
• een parenteel: een in generaties gerangschikte opgave
van de wettige afstammelingen van een bepaald
ouderpaar in mannelijke en vrouwelijke lijn.
> WORDT VERVOLGD <
12 JOODS - JOODS LEVEN IN HET BUITENLAND
Keulen, Duitslands oudste Joodse gemeenschap
Een levendige Rijnmetropool die veel te bieden heeft
Keulen is een stad die iedereen iets te bieden heeft:
gezinnen met kinderen, cultuurliefhebbers en reizigers.
De top drie Joodse bezienswaardigheden of gebruiken:
• Rievkoche, knapperige aardappelpannenkoeken;
• Het middeleeuwse mikwe;
• Bijna net zo mooi als Poeriem: het carnaval van Keulen.
De Joodse gemeenschap van Keulen is de oudste
historisch gedocumenteerde gemeenschap ten noorden
van de Alpen. In het jaar 321 van de christelijke
jaartelling,vaardigde de Romeinse Keizer Constantijn een
edict uit waarin het ook Joden van het Romeinse Keulen
werd toegestaan lid te worden van het stadsbestuur. Dit
verklaart dat er al lang vóór die datum een grote Joodse
gemeenschap in Keulen moet zijn geweest. Ook in het
middeleeuwse Keulen was er een rijk Joods leven. De
opgravingen bij het Stadhuisplein in het centrum van de
stad getuigen hiervan. Het oorspronkelijke middeleeuwse
mikwe kan op afspraak bezichtigd worden.
Gewerkt wordt aan plannen voor de bouw van een
museum dat het Joodse verleden van Keulen weer levend
moet maken. Ook vandaag de dag heeft Keulen een van
de grootste Joodse gemeenschappen in Duitsland met
meer dan 4.000 leden. Het meer dan honderd jaar oude
historische synagogecomplex in de Roonstraße is (niet
alleen) op sjabbat een bezoek waard, de gemeente heeft
een mikwe, een bejaardentehuis, een kosjer restaurant en
een school.
SYNAGOGE KEULEN. HANS PETER SCHAEFER, WWW.RESERV-A-RT.DE
De Joodse gemeenschap neemt deel aan verschillende
acties in het culturele leven van de stad. Actuele informatie
vindt u op de webpagina van sgk-koeln.de. Maar ook
buiten het Joodse leven is een bezoek aan Keulen de
moeite waard. In februari of maart vindt jaarlijks het
carnaval van Keulen plaats met kleurrijke parades en
verfrissingen voor lichaam en geest. Talloze musea – zoals
het Wallraff-Richartz-Museum en het Romeins Germaanse
Museum –, een Philharmonisch Orkest, theaters en een
Opera House trekken vele cultuurbezoekers naar Keulen.
Voor gezinnen met kinderen is een bezoek aan de Keulse
dierentuinen ook altijd een hoogtepunt, vooral wanneer
dit wordt gecombineerd met een ritje over de Rijn met de
Keulse kabelbaan.
Shulamit Lösch
Duitsland als verblijfsplaats of als vakantieland ligt nog altijd gevoelig bij veel Joden. Toch groeit de Joodse gemeenschap in Duitsland de laatste jaren. Duitsland zet zich in voor de Joodse bevolking. Tot 1990 was sprake van een
krimpende Joodse gemeenschap. Er waren nog ongeveer 25.000 Joden en het sterftecijfer was zeven keer hoger dan
het geboortecijfer. Na de val van de Muur in 1989 heeft de Duitse regering de grenzen geopend voor Joden uit de
voormalige Sovjet-Unie. Dit had tot gevolg dat Duitsland de snelst groeiende Joodse gemeenschap ter wereld kreeg.
Vandaag de dag wonen in Duitsland 200.000 Joden waaronder 20.000 Israëli’s. De helft van de Joden is aangesloten
bij een Joodse gemeente. BRON: NIW 12 JANUARI 2012
In deze nieuwe rubriek wordt het Joodse leven in een land uitgelicht. Voor deze Benjamin zijn drie Joodse Duitsers
gevraagd om over Joods leven en -cultuur in hun eigen stad en land te vertellen.
13
Verbonden in Frankfurt; hoe Joden met
verschillende achtergronden zich verenigen
Frankfurt am Main, waar ik sinds 2002 woon, heeft een
lange Joodse geschiedenis. De schaduw van het – nog
niet zo verre – verleden is nog voelbaar, maar de Joden
die hier vandaag de dag wonen zijn vastbesloten om het
Jodendom te doen herleven. Dankzij de samenwerking
tussen verschillende Joodse organisaties is Frankfurt het
centrum van Joods leven geworden. Zo kun je door de
straten wandelen en een van de meest beroemde Duitse
Joden – Michael Friedman – tegenkomen en hem sjabbat
sjalom wensen.
Voorheen zag de situatie er niet zo rooskleurig uit en
dachten veel mensen dat, je, als je een Joods leven wilde
leiden, Duitsland zou moeten verlaten. Maar met de komst
van steeds meer Joodse immigranten uit de voormalige
Sovjet Unie is het Joodse leven in Duitsland weer tot bloei
gekomen, de mensen die komen blijven er.
Toen ik vanuit de Oekraïne naar Duitsland kwam waren
er niet veel mogelijkheden, zeker niet nadat we door de
autoriteiten in een klein Duits stadje werden geplaatst.
We waren er compleet geïsoleerd van alles wat Joods
was. In de Oekraïne woonden we in Kiev waar, na de
ineenstorting van de Sovjet Unie en de onafhankelijkheid
van Rusland, een rijk Joods leven was. In Duitsland was
de situatie behoorlijk anders. We bleken de enige Joodse
familie in het voormalige DDR stadje Gera, waar de
autoriteiten ons hadden geplaatst, en er was geen optie
om verder te verhuizen.
De officiële Joodse gemeenschap was niet in staat ons te
helpen. We kregen hulp van een privépersoon die ons
uitnodigde om in Keulen Rosj Hasjana en Jom Kipoer te
vieren en ons zelfs kosjere kip per post stuurde! Maar
nadat ik naar Frankfurt was verhuisd om te studeren aan
de universiteit en tegelijkertijd aan het Lauder Midrasha
(een religieus college dat wordt gesponsord door de
Lauder Stichting) veranderden de zaken. Alumni van de
Midrasha en hun families organiseerden voor de studenten
een programma getiteld: ‘the Jewish Experience’. De jonge
mensen, studenten, kregen de mogelijkheid om rabbijnen
en Joodse lectors van over de hele wereld te ontmoeten
voor de lessen en om samen met hen sjabbat door te
brengen. Frankfurt werd een centrum van Joodse leven.
Een andere belangrijke organisatie die Joden van
verschillende leeftijden en geboren in Duitsland en in
andere landen, probeert te verenigen is B’nai B’rith,
de oudste Joodse serviceorganisatie in de wereld.
B’nai B’rith, of de Loge werkt vaak samen met Joodse
studentenorganisaties om bijvoorbeeld de viering van
de sjabbat in feestelijke sfeer te organiseren en om
jonge mensen aan te moedigen lid te worden van de
Loge. Persoonlijk vind ik het bijzonder belangrijk dat
het de mogelijkheid biedt aan mensen van verschillende
leeftijden en achtergronden om elkaar te ontmoeten en
meer begrip en communicatie te kweken tussen Duits en
Russisch sprekende Joden in Frankfurt.
Wat ik mooi vind aan het Joodse leven in Duitsland is
dat je niet religieus hoeft te zijn om een sterke Joodse
identiteit te hebben. Ik vind het bijvoorbeeld behoorlijk
lastig om kosjer te leven door de afwezigheid van kosjere
supermarkten en netwerk, maar sommige mensen lukt het
wel en dat verdient mijn grootste respect. Er zijn gelukkig
vele bijeenkomsten en gelegenheden open voor zowel
religieuze als seculiere Joden en aangezien we met zo
weinigen zijn voelt iedereen zich welkom.
Alina Polyak
JÜDISCHES MUSEUM FRANKFURT: WIKIMEDIA, EPIZENTRUM
14 JOODS - JOODS LEVEN IN HET BUITENLAND
Berlijn, hoofdstad met charme
Duitslands grootste Joodse gemeenschap verrast vanwege haar diversiteit
Duitslands grootste en ‘s werelds snelst groeiende Joodse
gemeenschap bevindt zich sinds 1870 in Berlijn.
Top drie Joodse bezienswaardigheden of gebruiken:
• Café Elfenbein in de Kastanienallee met kosjere
melkkost-specialiteiten;
• Het Joodse Museum en het Holocaust Memerial;
• Een bezoek aan een zitting in de Bondsdag.
Berlijn is niet alleen de hoofdstad van het herenigde
Duitsland maar ook – met meer dan 12.000 leden –
Duitslands grootste en ‘s werelds snelst groeiende Joodse
gemeenschap! In Berlijn vindt iedere Jood het Joodse leven
dat hij of zij zoekt - de synagogen kennen een enorme
variëteit van orthodoxe-jesjiewot (Joodse leerscholen) tot
huizen van samenkomst met een zionistische of liberale
inslag.
Sinds de tolerante behandeling van Joodse burgers door
de Pruisische koningen in de late 18e eeuw is Berlijn een
centrum van Joods intellectueel leven.
De beroemdste Joodse Berlijners van deze tijd zijn onder
meer filosoof en theoloog Moses Mendelssohn en de
schrijfsters en salonnières Henriette Herz en Rahel Levin.
Ook na de verwoestende vernietiging van Joods leven door
de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog, bleef
de Joodse gemeenschap in Berlijn altijd de spreekbuis van
Joodse leven in Duitsland. Met twee mikwes, negen Joodse
gemeenten, diverse kosjere restaurants en talrijke Joodse
verenigingen is Berlijn een magneet voor Joden van over
de hele wereld. Berlijn is ook een paradijs voor liefhebbers
van geschiedenis. Het Joods Museum en het Holocaust
Memorial in de buurt van de Reichstag trekken elk jaar
miljoenen bezoekers.
De zogenaamde ‘Bunkerwerelden’ bieden je een blik
op de overblijfselen van de Tweede Wereldoorlog en de
Koude Oorlog. Ook de moeite waard is een bezoek aan
de voormalige Berlijnse muur, wiens val de opening van
het Oostblok inluidde. Op het Museumeiland in het hart
van de stad vinden cultuurliefhebbers musea en galeries
van het hoogste niveau, bijvoorbeeld het Pergamon
Museum, waar u van de beroemde buste van Nefertiti en
het Hellenistische Pergamon altaar kunt genieten. Ook
een tour naar de koepel van de Reichstag, het Duitse
Parlement of zelfs als toeschouwer deelnemen tijdens een
parlementaire zitting, zijn hoogtepunten van een bezoek
aan Berlijn.
Shulamit Lösch
FILOSOOF EN THEOLOOG MOSES MENDELSSOHN
JOODS - ROSJ HASJANA
15
Rosj Hasjana wensen van politici
JMW is een niet politieke organisatie. Voor deze Benjamin vonden wij het echter aardig om ter gelegenheid van Rosj
Hasjana de Koning, de fractievoorzitters van de grootste politieke partijen, de voorzitters van de Eerste en Tweede
Kamer en de burgemeesters van de drie Grote Steden te vragen zich in een persoonlijke boodschap tot de Joodse
Gemeenschap te wenden en een nieuwjaarswens te doen. Op deze vraag is gereageerd door enkele politieke partijen.
Fig tree
Ik wens de Joodse gemeenschap in
Israël, in Nederland, in België, in de
VS of waar zij zich ook maar bevindt,
in een roerig Midden-Oosten en te
midden van een zorgelijk toenemend
antisemitisme, niettemin van harte het
perspectief toe op een goed nieuw jaar.
Wij blijven hopen op een samenleving
waarin – zoals de eerste Amerikaanse
president, George Washington, op
ontroerende wijze schreef aan rabbi
Moses Seixtas – ‘every one shall sit under
his own vine anf fig tree, and there shall
be none to make him afraid’.
Shalom!
Kees van der Staaij, SGP
Toen ik drie jaar geleden in Israël en
de Westelijke Jordaanoever was, heb ik
met eigen ogen de ellende en het verdriet
gezien die het gevolg zijn van het conflict
in het gebied. Ik hoop ten zeerste dat er in
het nieuwe jaar met vereende krachten aan
vrede gewerkt zal worden, want hier mag
geen kans onbenut blijven. Ik wens de
lezers van dit blad, ook namens al mijn
collega’s van de SP, een goed en zoet jaar
toe. Veel geluk!
Emile Roemer, SP
Namens de PVV wens ik de Joodse
gemeenschap een Shana Towa Oemetoeka.
Een goed en zoet jaar! Een jaar vol
gezondheid, geluk en vrede.
De Joodse gemeenschap levert al
eeuwen een uiterst belangrijke bijdrage
aan de welvaart en het welzijn
van alle Nederlanders. Ik wens de
Joodse gemeenschap in Nederland een
voorspoedig en veilig 5775 en ik spreek
de wens uit dat de banden tussen
Nederland en Israël nog sterker worden
dan voorheen. Am Jisrael Chai,
Geert Wilders, PVV
16 HUMAN INTEREST - MIJN LEVEN
TEKST JOLAN TOFF FOTOGRAAF PATRICK STERNFELD
Ik heb na al die jaren nog steeds
Peter de Vries, directeur expertisekantoor
Peter de Vries, 65 jaar, geboren in Hilversum als Benjamin
van het gezin, getrouwd met Henriëtte heeft een dochter
Roosje, een zoon Ralph en vier kleinkinderen, Salomon,
Raphael, Eli en Isa.
Beroep Na de lagere school, ULO en MEAO heb ik vanaf
mijn 16e stage gelopen in Parijs bij o.a. Galleries Lafayette,
in Londen bij Aquascutum en vervolgens in Zwitserland
en Duitsland bij respectievelijk, Fein Kaller en ABZ Inkoop
Combinatie. Dit alles geënt opdat ik later een boterham in
de confectie zou kunnen verdienen. Uiteindelijk loopt het
in het leven altijd anders en ben ik op mijn 32ste - nadat
ik een tussenstop had gemaakt bij Van Gils, Stercotex en
Velenzo) een expertisekantoor begonnen. De werkzaamheden die ik voor ogen had, was voor banken en curatoren
zaken te verkopen en te gelde maken en ook ging ik mij
bezighouden met vraagstukken rondom de continuïteit
binnen een bedrijf. Dit alles met de achtergrond dat mijn
relatienetwerk toen al behoorlijk groot was. Na veel lobbyen en mijn neus stoten heb ik een ingang gekregen bij
de banken. Mijn eerste opdracht was het verkopen van een
naaimachine met oplegtafel. Daarna heb ik dossiers behandeld in verschillende sectoren met diverse goederen. Van
surfboard tot hotels en van havens tot winkelketens. Een
voorbeeld van een zaak die nog steeds bestaat is de firma
Vlieger. Deze moesten wij voor de bank leeghalen en de
voorraden verkopen. Eigenwijs als ik ben hebben wij een
andere route weten te bewandelen, met als gevolg dat
deze mooie zaak nog steeds bestaat en de bank uiteindelijk een hogere opbrengst had.
17
veel liefde voor het vak
Een andere spraakmakende zaak was voor een bank die
in Parijs een lening had gegeven aan een buitengewoon
aardige Marokkaans Joodse familie, waar ze totaal geen
grip op hadden. De bank had als zekerheid 700.000 stuks
damesconfectie. Dat heeft geresulteerd in een maandenlang verblijf in Parijs. We hebben een bus met Nederlandse
studenten naar Parijs laten overkomen om de voorraad te
inventariseren. Uiteindelijk hebben we de hele voorraad
verkocht aan de heer Leonied Pasternak, een bijzondere
Joods Russische man die alleen Russisch sprak. Dus we
moesten de deal via een tolk doen. Belangrijk in dit werk
is dat je je zaken recht toe recht aan doet en dat je oog
houdt voor de belangen van alle betrokken partijen. Ik heb
na al die jaren nog steeds veel liefde voor het vak.
Mijn mooiste herinnering Als ik er twee zou mogen
benoemen, de eerste ontmoeting met Henriëtte op een
oudejaarsavondfeest. Toen ik haar zag wist ik dat ik met
haar ging trouwen. En ons huwelijk bij de Liberaal Joodse
Gemeente door rabbijn Soetendorp.
mitswa geworden. En deze traditie is door onze kinderen
voortgezet. Ik ga nu vaker naar sjoel en voor mij is dat een
rustpunt.
Boek Ik lees weinig.
Mop Daar liggen mijn kwaliteiten niet, ik ben geen
moppentapper.
Winkel Ik koop graag mijn kleding bij Oger. Service vind ik
heel belangrijk.
Hekel aan Als je ergens toe gedwongen wordt, dus in een
situatie wordt gemanoeuvreerd waar je geen bewegingsvrijheid ervaart.
Bewondering voor In de eerste plaats voor mijn vrouw
Henriëtte. Zij is altijd aan mijn zijde blijven staan. En verder
voor mensen die zich inzetten voor hun medemens.
Sport Als kind zat ik op o.a. hockey, roeien en judo, maar
ik was geen uitblinker. Ik heb erg genoten van het WK
voetbal.
Uitzicht Vanaf het terras van het Apollo Hotel, het
Amsterdam Hilton of Hotel l’Europe over het water kijken.
Verder vind ik naar mensen kijken of over de zee altijd
gezellig, het liefst samen met Henriëtte.
Eten Ik houd van lekker eten dat met liefde bereid is,
dit kan zowel binnen als buiten de deur zijn. Je kan me
’s nachts wakker maken voor een bruine boterham met
kaas.
Markt De marktmensen hebben gouden jaren gehad.
Het is nu veel moeilijker. Het is een hard beroep: laden en
lossen, in weer en wind. Ik heb geen specifieke voorkeur
voor een markt.
Televisie Ik kijk graag naar nieuws- en actualiteiten
programma’s, naar sport en naar uitzendingen van de
Joodse Omroep.
Kom graag Thuis en verder overal waar het schoon is en
een fijne sfeer hangt.
Krant Met name het Financieel Dagblad probeer ik elke
dag te lezen. Vanwege de achtergrondverhalen en het bijhouden van de trends in de economie. Verder kijk ik veel
online naar b.v. Google News, CNN en Israel Today.
Joods Ik kom uit de mediene. In de oorlog konden mijn
ouders met mijn oom en tante naar Zwitserland vluchten.
Mijn grootouders en hun jongste dochter helaas niet. Thuis
deden we weinig tot niets aan het praktiserend Joods zijn.
Ik ben Joods getrouwd en de kinderen zijn bat- en bar-
Grootste wens Dat het de kinderen, kleinkinderen en
mijn vrouw goed gaat. Dat men in de wereld begrip en
respect voor elkaar heeft waardoor het rustiger wordt en
dat er in en om Israël vrede komt.
JMW Een uitermate goed instituut. Nodig voor onze
Joodse gemeenschap. Men zou er meer gebruik van
moeten maken indien nodig. Ik ben zelf lid van de gebruikers commissie van het Joods Zorgcircuit, ik vind het fijn
om me daarvoor in te zetten.
18 HUMAN INTEREST - OUDER/KIND
TEKST ESTHER SCHOLTENS FOTOGRAAF PATRICK STERNFELD
Oorlog, journalistiek en familie
Natascha van Weezel en haar moeder Anet Bleich
Het huis is rommelig gezellig: twee dikke katten banjeren
tevreden rond tussen boeken en VHS videobanden.
Ik ben bij Anet Bleich om haar en haar dochter Natascha
van Weezel te interviewen. Naar aanleiding van Natascha’s
documentaire Elke dag 4 mei, waarin ze onderzoekt of er
zoiets als een derde generatie bestaat. Vertel ik dat ik als
hulpverlener de problemen van de die generatie herken.
Die kom ik in de spreekkamer ook tegen. ‘Echt waar?’
vraagt Natscha, ‘Dat is interessant. Opvallend genoeg
vinden de ouders van de derde generatie, die zelf tot de
tweede behoren, dat het wel meevalt met die problemen’.
Anet: ‘Grappig dat zo’n patroon zich herhaalt. De eerste
generatie had evenmin veel begrip voor de tweede
generatie. Dat komt vast door schuldgevoelens. Het is ook
niet niks te beseffen dat je het als ouder anders of zelfs
beter had kunnen doen’.
De documentaire was in eerste instantie een opdracht
voor de Filmacademie. Het was uitdrukkelijk niet de
bedoeling dat het een therapeutisch project zou worden.
‘Natascha: ‘Daar heb ik echt voor gewaakt. Ik wilde mijn
Joodse generatiegenoten in beeld brengen en ja, ik
zocht naar antwoorden op de vragen die ik me daarbij
stelde: Leven zij, net als ik, met een gevoel van een altijd
aanwezig onheil? Kunnen zij evenmin tegen onrecht?
Heeft de Tweede Wereldoorlog ook voor hen een speciale
betekenis? Anet vertelt dat Natascha niet is veranderd
door het maken van de documentaire. ‘De hoeveelheid
positieve reacties op de film hebben haar wel goed
gedaan’.
De NPO zond de documentaire uit. Natascha: ‘De omroep
wilde dat ik de tweede generatie ook aan het woord liet,
terwijl ik die er juist met opzet weg had gelaten. Achteraf
ben ik overigens erg blij met het eindresultaat. Die
toevoeging bleek helemaal niet storend voor de rest van
het verhaal.
Aangezien mijn ouders tot de tweede generatie behoren,
heb ik hen een paar keer, na het avondeten voor de
camera gefilmd’. Op mijn vraag of die gesprekken hun
relatie hebben beïnvloed, antwoorden ze beiden dat
dat niet zo is. Anet: ‘We spraken altijd al veel met elkaar
over dit thema’. Natascha: ‘Naar aanleiding van Elke
dag 4 mei is mij gevraagd een boek te schrijven over
hetzelfde onderwerp. Daarom verdiep ik me nu in onze
familiegeschiedenis en heb ik bijvoorbeeld ontdekt dat
het grote rechtvaardigheidsgevoel van mijn moeder, niet
alleen het gevolg is van de oorlog. Haar ouders waren ook
al maatschappelijk betrokken en hebben haar in die sfeer
opgevoed’. Ik vraag wat Anet ervan vindt dat haar dochter
het verhaal van de familie gebruikt voor haar boek.
Anet: ‘Het is erg leuk dat Natascha zich zo in de familie
verdiept’. Natascha: ‘En ik weet dat je me heel erg serieus
neemt’. Anet: ‘Dat deed ik al toen je drie was. Maar het
is spannend te zien hoe Natascha zich ontwikkelt en haar
plek in de wereld en samenleving vindt. Ze staat aan het
begin van een mooie carrière’. Natascha reageert gelaten:
‘Oh, jij bent veel te optimistisch!’ Waarop Anet zegt:
‘Welnee, jij bent te onzeker! en vervolgt, ‘We hebben ons
erge zorgen gemaakt over Natascha. Op haar dertiende
kreeg ze anorexia...’ Natascha: ‘ In die periode hield ik een
dagboek bij. Mijn vader heeft het op een gegeven moment
gelezen, waarschijnlijk omdat hij zich zorgen maakte.
Ik was heel erg boos. Hoe kon hij dat nou doen? Maar mijn
vader was juist enthousiast. Hij zei: ‘Je schrijft zo goed.
Je moet je dagboek laten uitgeven!’ Alhoewel dat een
enorme stap was – moest ik mijn geheimen nu gaan delen
met de wereld, of erger, met mijn klasgenoten? – heb ik
ervoor gekozen het toch te doen. Mijn dagboek is, met
enkele aanpassingen, het boek Magere jaren geworden’.
Anet: ‘Door het boek praatte Natascha over haar ziekte
met ons, maar ook met anderen! Ze was altijd erg goed
in zichzelf wegcijferen. Haar verhaal delen met zo’n groot
publiek was een overwinning op zich. Inmiddels staat het
bekend als hét standaard werk over de ziekte, vooral voor
ouders’.
De eerste schreden in de richting van de journalistiek leken
daarmee gemaakt. Natascha: ‘Na het gymnasium wilde
ik naar de toneelschool. Tot mijn verdriet werd ik niet
aangenomen. De filmacademie was dus tweede keus. Ik
ontdekte er echter dat ik, zoals ik in Magere Jaren al had
gedaan, verhalen kon en wilde vertellen.
Het verschil tussen mijn journalistieke stijl en die van
mijn moeder is dat ik observeer en de dingen die ik
waarneem aan andere wil laten zien. Mijn moeder is meer
beschouwend in haar werk. Ik vind het niet erg als me
wordt gevraagd of ik ‘de dochter van’ ben, want ik ben erg
19
KIJKEN EN LEZEN
> De film Elke dag 4 mei is te zien op
www.npo.nl/uitzending-gemist
De uitzending was op 28 april 2014 op Nederland 2
> Het boek Magere jaren is te bestellen op
www.bol.com
MIREILLE OEI MET HAAR ZOON EN TWEE TEAMGENOOTJES
trots op mijn ouders. Het stoort me wel als men denkt dat
ik het allemaal in de schoot geworpen heb gekregen.
Ik werk namelijk erg hard en doe het allemaal zelf. Wel
heb ik van mijn moeder geleerd nieuwsgierig te zijn,
vragen te stellen. Het grappige is dat ik me ook erg
thuis voel op bijvoorbeeld de redactie van De Groene
Amsterdammer. Ik herken er de sfeer en gedrevenheid.
Anet: Dat is logisch. Je bent in diezelfde sfeer opgegroeid.
Trouwens, iemand van de NCRV zei laatst: ‘Dus u bent de
moeder van Natascha van Weezel!’ Toen was ik wel erg
trots, moet ik zeggen.’
20 HUMAN INTEREST - 10 GROOTSTE ERGERNISSEN
TEKST JOLAN TOFF
In de supermarkt
1
De daklozenkrant-verkoper die je verplicht bent te
groeten. Je voelt je schuldig als je hem negeert.
2
De persoon die voor je bij de kassa staat en
het afscheidingshoutje niet achter de laatste
boodschappen legt.
3
4
Iemand die overduidelijk zijn pas versnelt om eerder
bij de kassa te zijn. Of als er een extra kassa opengaat
en mensen die achter je in de rij staan, hier naar toe
sprinten.
Mensen die heel veel boodschappen hebben, alles
rustig in de boodschappentassen doen en dan
eindeloos naar hun portemonnee zoeken. Of een
groot bedrag met muntgeld willen betalen waarbij er
voortdurend heen en weer wordt geschoven tussen
de caissière en de klant.
10
GROOTSTE
ERGERNISSEN
5
Je kiest, wijs geworden door jarenlange ervaring,
weloverwogen voor een bepaalde rij. Dat blijkt dus
de verkeerde rij te zijn...
6
Iemand met weinig boodschappen in de kar waarbij
de partner meerdere keren komt aangelopen met
handen vol spullen.
7
Een persoon met een tot de nok gevulde kar bij de
kassa die weliswaar ziet dat ik maar twee dingen
heb maar mij toch niet voor laat gaan. Ik deed dat
omgekeerd altijd wel.
8
Bij je voorganger is er iets aan de hand met een
artikel. Het duurt eindeloos voordat de door de
caissière opgeroepen assistentie er is.
9
Mensen die tegen een artikel stoten dat op de grond
valt en dan doorlopen.
10 Je wilt snel iets uit de koeling pakken maar moet
eindeloos wachten op iemand die nog twijfelt over
de aankoop.
HUMAN INTEREST - COLUMN
TEKST HANNA BAKKER
Met deze genen moet ik
door het leven
Gevoel voor techniek is niet mijn sterkste kant. Het ontbreken van dit talent heb ik van mijn beide
ouders geërfd. Zelden lukte het mijn ongeduldige Jiddische moeder om zonder draaiende ogen,
gevloek en gezucht een eenvoudig blikje te openen of een knoop aan een jas te naaien.
Mijn vader (niet Jiddisch), die geen spijker van een schroef kon onderscheiden, riep altijd
dat hij wel handig was, maar dat het hem aan het juiste gereedschap ontbrak.
Met deze genen moet ik door het leven. Onnodig te vermelden dat het bedienen
van knopjes niet mijn fort is. Met ijzeren volharding heb ik het bedienen van
radio, televisie en cd-speler onder de knie gekregen, maar het omgaan met de
laptop blijft een levensgroot probleem.
Toch besloot ik in een overmoedige bui een tablet aan te schaffen. Ik zag
hoe langer hoe meer mensen over zo’n schermpje vegen en dat wilde ik
ook wel eens. Bovendien leek het mij zeer comfortabel om, zittend in
mijn luie stoel, te Googelen.
Dus kocht ik een beeldig zilvergrijs toestelletje en toog
zenuwachtig, wetend dat het nieuwe systeem zeker problemen
zou opleveren, huiswaarts. Ik zette het tabletje weg en durfde
er niet meer naar om te kijken. Na een week trok ik de stoute
schoenen aan, plaatste het apparaatje op mijn schoot, zette
mijn nagels onder de rand van de deksel om hem omhoog
te duwen, maar de klep bleef onwrikbaar vastzitten.
Wat ik ook probeerde, met een aardappelmesje, een
schroevendraaier, een beitel en een blikopener, het
machientje hield de kaken stijf op elkaar. Ik overwoog
even om terug te gaan naar de winkel, maar uit
angst de risee van mijn woonplaats te worden,
liet ik dit plan varen.
Een paar dagen later kwam mijn vriend Rob
koffie drinken. Trots liet ik hem mijn nieuwe
aanwinst zien en meldde vervolgens dat ik het
ding niet open kon krijgen. Rob, die mij langer
kent dan vandaag, keek berustend op mij
neer, draaide het tablet een halve slag zodat
de merknaam op het deksel ondersteboven
kwam te staan en opende het gevalletje in
een oogwenk.
De wereld op zijn kop.
En maar roepen dat ík mesjogge ben!
21
22
23
HUMAN INTEREST - INTERVIEW
TEKST YAEL SCHRIJVER FOTOGRAAF YORAM DIAMAND
En iedereen doet me
aan iemand anders denken
Frank Diamand, regisseur en dichter
Het is een warme zondagmiddag. Ik bel aan bij het huis
van Frank Diamand en een paar minuten later sta ik in een
ruim appartement met prachtig uitzicht over de haven van
Amsterdam. Ondertussen weet ik al dat dit pand honderd
jaar geleden een pakhuis was, een Veem in de taal van
toen, voor de opslag van goederen uit alle delen van de
wereld. Nu is het een prachtig werkgebouw voor kunstenaars en kleine bedrijven en de enkele gelukkige die er
mag wonen, waaronder de veelzijdige Frank Diamand.
Hij studeerde een tijdlang wis- en natuurkunde en ontdekte tijdens zijn studie dat zijn talent meer lag op het
creatieve gebied. Hij begon een journalistieke carrière,
eerst als rechtbankverslaggever, toen voor Vrij Nederland,
later als assistent van Friso Endt voor buitenlandse bladen
als de Daily Mirror en werd columnist en een half jaar officieus hoofdredacteur bij het NIW. Daarna volgde hij een
opleiding tot televisieregisseur en werkte achttien jaar als
regisseur-producer bij de Vara-tv. Zijn documentaires gaan
veelal over onderdrukking en verzet. Dat maakt het gebied dat ze bestrijken niet klein. Van de arbeidsituatie van
arbeiders in de vleeswarenindustrie in Nederland tot een
documentaire over de grote Russische dichter Osip Mandelstam, met het enig bestaande filminterview met diens
weduwe Nadjeshda, van ‘Nicaragua September 1978’, de
film over de volksopstand tegen de oudste dictatuur van
Latijns Amerika, tot een ‘Portret van Nelson Mandela’ voor
zijn zestigste verjaardag, toen hij, veroordeeld tot levenslang, op Robbeneiland zat.
Maar Frank deed meer dan dat alleen. Hij was, en is,
daarnaast ook dichter. Zijn werk werd in een grijs verleden uitgegeven door Uitgeverij Van Gennep en nu tot zijn
grote vreugde door Amphora Books van Harry Mock, die
vorig jaar zijn nieuwe bundel ‘En iedereen doet me aan
iemand anders denken’* uitgaf. Uit die bundel leest hij
me de korte cyclus ‘Zoveel jaar na dato’ voor. Dit was het
eerste ervan:
Zoveel jaar na dato
Toen we samen waren mijn ouders en ik – er waren tijden
dat wij wel en dat wij niet samen waren – hoe sliepen
zij dan?
Ik vermoed als lepeltjes in een doosje.
En ik dan aan hun voeteneinde?
Lagen zij op hun linkerzijde of op hun rechter?
Gaven zij elkaar een teken als zij zich wilden omdraaien?
Wilden zij dat nog wel?
En wat gebeurde er dan met mij als dat gebeurde?
Golfde het hout onder hun gewicht?
Was het steviger en zwaarder dan zij?
Lag ik op mijn rug of op mijn linkerzij of op mijn rechter?
Wat mij uit mijn slaap houdt is dat ik het niemand meer
kan vragen.
De survivor
Kind in oorlog was hij.
Van de 120.000 Joodse Nederlanders overleefde nog geen
20% de oorlog. In Frankrijk en België lag dat percentage
rond de 50%. Er zijn diverse theorieën over dit extreem
hoge percentage. Eén van de verklaringen is dat de Joodse
Nederlanders dermate goed waren geïntegreerd in de Nederlandse samenleving dat men, het beste hopend en het
ergste vrezend ‘op reis’ ging. Maar doorslaggevend waren
de machtspositie en het virulente antisemitische karakter
van het bezettende Duitse SS-regime. Dat de grootvader
van Frank, Abraham Asscher één van de voorzitters van de
Joodsche Raad was vertraagde zijn deportatie, hij werd pas
opgepakt bij een razzia in september 1943 en samen met
zijn ouders en een deel van zijn familie een jaar later met
de laatste trein uit Westerbork naar Bergen Belsen gedeporteerd. Uiteindelijk overleefde Frank de oorlog.
Frank maakt koffie klaar, ziet mij staan kijken naar een
gigantische foto die tegen de muur staat en zegt: ‘Ja,
die foto speelt een rol in mijn laatste film ‘Als de herinnering komt, een film over Saul Friedländer’**. Het is
september 1942. Het is de promotie van David Moffie,
de laatste Jood die nog promoveerde aan de Universiteit
van Amsterdam, op een ogenblik dat de Duitsers al de
24 HUMAN INTEREST - INTERVIEW
oekaze hadden uitgevaardigd dat Joden niet meer aan de
Universiteit mochten studeren. Maar het was een vrijdag
en het nieuwe trimester begon pas de maandag daarop.
Friedländer beschrijft de foto in de inleiding van zijn boek
‘Nazi-Duitsland en de Joden – De Jaren van vernietiging
1939-1945’, het gewaad van de promotor, de jacquet van
de promovendus met de gele ster er op, en vertelt dan
dat Moffie enige dagen na zijn promotie wordt opgepakt
en naar Auschwitz wordt gedeporteerd en dat Moffie de
Sjoa overleeft zoals 20% van de Nederlandse Joden en dat
gezien dat percentage de andere Joodse aanwezigen bij
de ceremonie dat waarschijnlijk niet deden. Die uitzoom
van een foto naar het geheel van de Shoah in Nederland in
nog geen halve pagina was één van de aanleidingen voor
me om die film over hem te maken.’
‘Het ging me verder vooral om Friedländers ideeën. Om
zijn levenslange streven om de mechanismen die tot de
Sjoa leidden te begrijpen zonder het initiële gevoel van
ongeloof te verliezen. Zijn analyse van Hitlers verlossingsantisemitisme: De gedachte van het zij of wij: als hij de
Joden niet zou uitroeien zouden de Joden alles vernietigen
waarvoor hij had gestreden. De mensheid van ‘de Jood’ te
verlossen was voor hem een heilige taak. Samen met het
totaal ontbreken van protest door de kerken of de intellectuelen in Duitsland tegen de uitroeiing van de Joden,
door mensen met moreel gezag, maakt begrijpelijk hoe de
Nazi’s zelfs toen ze bezig waren de oorlog te verliezen tot
het einde doorgingen om hun treinen te gebruiken voor
de uitroeiing in plaats van voor troepentransporten.’
Ik deel ook Friedländers bezorgdheid over de esthetisering
en trivialisering van de Sjoa in film en literatuur, de tendens tot romantisering en nivellering, die er toe leidt dat
in Nederland een film als Zwartboek, met antisemitische
stereotypen, tot beste film aller tijden wordt verkozen.
‘Het maken van de Friedländer-film heeft me vijf jaar
gekost, jaren waarin mijn producent René Mendel van
Interakt me onvoorwaardelijk heeft gesteund. Dat is langer dan welke film die ik ooit eerder maakte, omdat zijn
verhaal voor een stuk ook het mijne is. Het is ook de eerste
film waarin ik zelf fysiek aanwezig ben en waarvan ik zelf
het commentaar inspreek.
Na de oorlog
Frank leed als de meeste overlevenden onder de druk van
dat overleven. Het gevoel van de onvervulbare verplichting om te rechtvaardigen dat hij leefde, maar die andere
zes miljoen niet. ‘Zonder therapie had ik die druk niet
overleefd. Zeven en een half jaar groepstherapie. Twee
keer per week keer anderhalf uur. Een psychiater die zelf
Auschwitz overleefde, Eddy de Wind, heeft een keer gezegd dat iedereen, die in een kamp heeft gezeten of in de
onderduik de oorlog heeft overleefd, therapie nodig heeft.
Daar ben ik het hartgrondig mee eens’.
Joods zijn
‘Ik ben pas echt Jood geworden in Bergen Belsen. In 1945
hield Bram Soep een seder-viering voor de kinderen. Er
lag een wit laken op een onderbed, waar hij dat vandaan
had gehaald is mij een raadsel. Er was iets te eten, door de
ouders letterlijk uit hun mond gespaard. De impact van het
verhaal van de bevrijding uit de slavernij op dat ogenblik.
De gedachte dat dit, het kamp, onze gevangenschap, ook
zou kunnen eindigen was overrompelend en is dat tot de
dag van vandaag’.
Dan: ‘Traditie waaruit ik kom. Cultureel erfgoed. Voedseltaboe. Tribaal, begrijpen zonder uitleg, gemeenschappelijk
lot. Maar ik heb niets met orthodoxie! Ik zie de Joodse
godsdienst als een systeem van regelgeving, zoiets als het
Burgerlijk Wetboek. Ik zie Tenach als een verhalenboek.
Ik geloof niet in een G’d als een morele instantie. Ik zie de
‘Schepper’ en de schepping als een mooie metafoor voor
een ordeningsprincipe dat ingaat tegen de tweede hoofdwet van de thermodynamica, dat ieder systeem alleen
maar achteruit gaat in energie, dat ‘ergens in een kast van
het heelal’ moleculen klonteren tot eiwitten’.
Israël
‘Ik heb een sterke band met het land dat ik verschrikkelijk
vind. Het heeft een vreselijke regering. Zoals het vele vreselijke regeringen heeft gehad, alleen deze is nog erger.
De nederzettingenpolitiek vind ik niet alleen verwerpelijk,
ik vind, net als Friedländer overigens, dat ze de raison
d’être van Israël ondermijnt. En wie op verkeerde leiders
stemt is verantwoordelijk voor die leiders.
25
En ook de buitenlandse politiek van het land deugt al ontiegelijk lang niet. Ik zag in 1977 wapendepots in NoordAngola van de FLNA, de pseudo bevrijdingsbeweging die
vanuit Zaïre tegen de regering vocht. Daar lagen granaten
uit Amerika, China en Israël. Ik schaamde mij voor Israël.
Zoals het ook wapens leverde aan bijna alle dictaturen van
Latijns Amerika.
Jom Kipoer
‘Is kipoer-bezinning voor jou op wat je fout hebt gedaan
tegenover G’d en wat tegenover je medemens?‘
‘Bezinning over wat ik fout doe tegenover mijn medemens
is een dagelijkse bezigheid voor me. Op Jom Kipoer ga ik
niet naar sjoel. Het is net als met 4 mei. Ik sta dan wel in de
Hollandsche Schouwburg met anderen, maar in mijn eentje
herdenk ik iedere dag. Ben ik me ervan bewust bevrijd te
zijn.
Ten slotte
‘Ik refereer aan je naam: Diamand. Niet de voorspellende
waarde van Nomen est Omen, maar wel de complexiteit
die vele mensen van jouw Joodse tribe zullen herkennen
in jouw levensverhaal. Het verhaal van de edelsteen met
vele flonkerende facetten en zijn vele en tegengestelde
kleurschakeringen.
Voor Rosj Hasjana wens ik je een gezond en zoet Nieuwjaar toe en voor Jom Kipoer: Tsom kaal en Gemaar
Chatima tova.’
KIJKEN EN LEZEN
Wat wil je de lezer van de Benjamin meegeven?
Frank geeft mij zijn gedicht Cybernetica (1966 Cybernetica
komt van het Grieks waar het Stuurmanskunst betekent)
en wijst op het laatste couplet:
Echter voor hem die orde schept staan wij – ik zou er
moeten staan – In sjoel en horen wenend het g-moll
kwartet (Mozart KV 516).
* En iedereen doet me aan iemand anders denken
Gedichten Amphora Books Amsterdam € 15,–
ISBN 978-90-6446-081-4
** Als de herinnering komt
Film over Saul Friedländer dvd te bestellen
op www.interakt.nl voor €€ 15,–.
26 HUMAN INTEREST - MIJN GOEDE DOEL
TEKST DEBORAH MAARSSEN FOTOGRAAF HAN SCHENK
Ernstig zieke kinderen
op vakantie naar Nederland
Behandelend artsen staan versteld van de positieve veranderingen bij de kinderen
Deborah Maarssen heeft de stichting Zichron Menachem
opgericht. Deze stichting organiseert al twintig jaar vakanties voor ernstig zieke kinderen uit Israël naar Nederland.
Hieronder vertelt zij wat haar motivatie is om dit werk
te doen en wat voor effect zo’n vakantie op de kinderen
heeft.
Het is nu ruim twintig jaar geleden dat mijn oudste
kleinzoon, toen drie jaar, in het ziekenhuis in Israël met
ernstige brandwonden was opgenomen. Urenlang heb ik
aan zijn bedje gezeten. In het ziekenhuis leerde ik Chaim
en Miry Ehrenthal kennen, die bij hun zoon Menachem
waren. Menachem leed aan leukemie en is kort daarna
overleden. Tijdens zijn ziekteperiode stond alles in het
teken van Menachem. Zijn ouders vertelden mij dat ze
bang waren dat hun andere kinderen te weinig aandacht
kregen. Toen ontstond bij mij het idee om een stichting op
te richten die zich inzet voor gezinnen met ernstig zieke
kinderen.
In die tijd kreeg ik de vraag of ik een weekje vakantie
naar Nederland kon organiseren voor ernstig zieke
kankerpatiëntjes. Hier kwam veel bij kijken zoals het
zoeken naar een onderkomen, een kosjere keuken,
afspraken maken met pretparken, busmaatschappijen en
uiteindelijk ook zorgen voor fundraising.
Nergens in de wereld is er een stichting die het aandurft
met zulke zieke kinderen op reis te gaan. Mijn motivatie
komt voort uit het feit dat ik de jongste overlevende ben
van het concentratiekamp Ravensbruck. Ik zie dit werk als
een vorm van dankbaarheid.
Dit jaar zijn er 140 ernstig zieke kankerpatiëntjes, vijf
oncologen, vijf verpleegsters, vijf psychologen, een
technische dienst van zes jongens en een kok mee geweest
met de vakantie naar Nederland. Daarnaast was er ook
een mobiel ziekenhuis want ook tijdens de vakantie
moeten de behandelingen doorgaan. Ieder kind heeft
een medisch geschoolde begeleider. Op het programma
stond dit jaar een bezoek aan de Zaanse Schans en
het dolfinarium. Daarnaast werd er een fietstocht
georganiseerd met speciale bakfietsen en was er een
concert in de Rai van de Amerikaanse chassidische zanger
Avraham Fried.
Voor de kinderen is de vakantie even een afleiding van
het ziek zijn. Zij zijn samen met lotgenootjes en helpen
elkaar. Ze gaan vaak ook ineens weer eten. Bij terugkomst
in Israël staan hun behandelend artsen versteld van de
verbeteringen en de energie die de kinderen weer hebben.
Hier kan de politiek
nog wat van leren!
Het eerste kamp was een groot succes en sinds die tijd
organiseer ik elke twee jaar een vakantie voor deze
stichting. Er nemen kinderen deel aan het kamp uit
verschillende gelederen uit de Israëlische samenleving.
Zowel Joodse, Palestijnse, Arabische als Christelijke
kinderen. Hier kan de politiek nog wat van leren!
DE KINDEREN AFGELOPEN ZOMER IN NEDERLAND
VERANDERENDE ROLLEN BINNEN DE FAMILIE
een lezing door Else-Marie van den Eerenbeemt
LEZING
ZONDAG 26 OKTOBER 2014
Een familie is altijd in beweging. En dat betekent dat je je aanpast aan nieuwe rollen en
situaties. Dat brengt bijzondere, maar ook ingewikkelde momenten met zich mee. Praat je
hier binnen je familie over, of is dit een onderwerp dat je liever uit de weg gaat?
Else-Marie van den Eerenbeemt – familietherapeut en specialist in familieverhoudingen –
zal een boeiende lezing houden over dit onderwerp.
Na de lezing heb je de keuze om aan twee van de drie onderstaande gespreksonderwerpen
deel te nemen:
1. Mijn kind heeft een kind gekregen, wat brengt deze verandering met zich mee als
(groot)ouder?
2. Ik moet voor mijn ouder(s)/partner gaan zorgen
3. Wat voor gevolgen heeft de scheiding op mijn positie binnen het gezin/de familie
Locatie Huize Frankendael Adres Middenweg 72, 1097 BS Amsterdam (gratis parkeren
of tram 9 halte Hugo de Vrieslaan) Tijd Inloop 13.15 uur koffie met gebak.
Aanvang programma 14.00 uur Kosten € 20,– Betalen via iDeal of overmaken op
NL 57 INGB 0003 794313 o.v.v. Familierollen Aanmelden tot 20 oktober 2014,
via 020 577 65 66 of [email protected] (beperkt aantal plaatsen)
Schrijf je online in op de website en ontvang
GRATIS op jou afgestemde informatie en
het kwartaalblad de Benjamin!
Voor iedereen met een Joodse achtergrond
www.joodseactiviteiten.nl
Ontmoet oude bekenden
en maak nieuwe vrienden.
Jingles voor vriendschap
of meer is er voor
iedereen met een Joodse
achtergrond.
www.jonet.nl/jingles
De nieuwste functies • Veilig & vertrouwd • [email protected] / Powered by JMW
28 CULTUUR EN WETENSCHAP - HISTORISCHE COLUMN
TEKST TIRTSAH LEVIE BERNFELD
De kermis op met
TEMPELPOSTER VAN JACOB JUDA LEON TEMPLO
29
het tempelmodel
Ergens verzakt in het moerassige gras van het nu 400
jaar oude Beth Haim Ouderkerk ligt de zerk van Jacob
Juda Leon. Het grafschrift ervan refereert onder meer
naar het model van de Tempel van Salomo dat hij bij
leven fabriceerde. In zijn huis op het Waterlooplein
(Vlooyenburg), maar ook op de kermis in Haarlem, Den
Haag, aan het hof van Oranje en zelfs over de grens in
Engeland, verdiende hij een extraatje met het tonen van
het door hem gefabriceerde en inklapbare model. Het
had zo’n succes dat hij ook nog maar een model van de
tabernakel heeft gemaakt. Hij toonde die modellen aan
een breed publiek van geïnteresseerden, Joden en nietJoden. Via posters kondigde hij zijn kunsten aan en liet hij
weten waar en op welk tijdstip van de dag de modellen te
bezichtigen waren.
Wie was Jacob Juda Leon Templo?
Jacob werd in 1602 in Portugal geboren. Zijn ouders
ontvluchtten in 1605 het land en keerden in Amsterdam
terug naar het geloof van hun voorouders. Hij studeerde
in Amsterdam tot rabbijn en heeft daar, maar ook in
Hamburg en Middelburg, gewerkt. Ook was hij leraar op
de Amsterdamse leerschool Talmud Torah en yeshiva Ets
Haim. Daarnaast gaf hij ook privéles Hebreeuws buiten
de Joodse kring, onder andere aan Constantijn Huygens,
dichter en secretaris van de prinsen van Oranje. In 1675
reisde hij met familie en modellen naar Londen om zich
daar te vestigen. Hij schreef boeken en is vooral beroemd
geworden door zijn in 1642 uitgegeven boek over de
Tempel van Salomo, dat behalve in het Nederlands en
Spaans later nog in diverse andere talen werd vertaald.
Het bevatte een beschrijving van het door enorme muren
omgeven tempelgebouw, met de galerijen, de kamers, de
poorten en de torens, zoals in de Hebreeuwse bijbel en
andere bronnen beschreven. Het is niet onwaarschijnlijk
dat zijn afbeelding van de Tempel model heeft gestaan
voor de in 1675 ingewijde Portugese synagoge. Blijkbaar
was het uit grote nieuwsgierigheid daarvoor dat hij voor
de inwijding speciaal vanuit London overkwam. Even later
kwam hij te overlijden en werd hij in Ouderkerk begraven.
Ruzie rond het model
Jacob Juda Leon was niet de makkelijkste en zijn ‘Templo’
– succes was menigeen een doorn in het oog. In 1661
verbood de Amsterdams Portugese Gemeente hem het
model nog langer aan gasten op sjabbat en Joodse
feestdagen te laten zien. Met interventie van diezelfde
gemeente werd een deal gesloten met zijn zoon: Jacob
zou hem vijftig gulden voor huishuur per jaar geven
maar dan moest deze Eliau het ouderlijk huis verlaten
en beloven niet ook een handeltje uit het model te slaan
door zijn eigen clientèle mee te nemen. Ook met dochter
Abigail was er ruzie. Vader probeerde ook haar met
echtgenoot uit huis te zetten – het koppel was bij huwelijk
daar onderdak beloofd. Jacob moest diep in de buidel
tasten om dat doel te bereiken en haar ook nog mee laten
delen in het succes van het tempelmodel.
Waar is het model gebleven?
Niemand weet waar het tempelmodel is gebleven.
Misschien ligt het ergens weg te kwijnen op een stoffige
zolder. Het model heeft Jacob zeker overleefd. In 1771
is het nog getoond in Den Haag. Het enige tastbare
bewijs van Jacob Juda Leon’s activiteiten zijn zijn boeken,
de posters en wat er zoal over hem en zijn kinderen in
de archieven van de Portugese Gemeente en die van
de stad Amsterdam is opgetekend. En dan is er zijn
grafsteen… ergens verscholen in de vierhonderd jaar oude
begraafplaats van de Portugese Gemeente in Ouderkerk
aan de Amstel.
30 CULTUUR EN WETENSCHAP - ETEN & OPETEN
TEKST LEA VAN COEVERDEN
Sana saida en sjana tova…
De Joodse Hoge Feestdagen komen er weer aan.
Rosj Hasjana, Joods nieuwjaar, en Jom Kipoer, Grote
Verzoendag. In deze tijd, waarin de hele wereld in brand
lijkt te staan, kan het moeilijk lijken om deze dagen te
‘vieren’. Wat valt er te vieren, waarom moeten we wat
vieren en hoe zal het komende jaar worden. Vragen die
eenieder zich wel zal stellen. Ik in elk geval wel.
De kracht van het Jodendom zit hem, volgens mij, in
het vasthouden aan tradities. Zoals de melodieën die de
gebeden in de synagogen begeleiden dezelfde zijn als
duizenden jaren geleden. Zoals de tonen van de sjofar om
het nieuwe jaar in te luiden hetzelfde klinken, waar dan
ook ter wereld, als duizenden jaren geleden. Zoals we in
alle tijden, soms tegen beter weten in, blijven hopen op
betere tijden.
Want er is ook angst. Een reële angst. Angst om de
Davidsster te dragen, om herkenbaar Joods te zijn. Om
het weer opvlammend antisemitisme. Om de wereld die
in rep en roer is. Omdat mensen het gewoon niet kunnen
om in vrede met elkaar te leven. Omdat er altijd wel
groeperingen zijn die in opstand komen. Mensen willen
onderdrukken om wie ze zijn en om wat ze geloven. Om
hun overtuiging en levensvisie. Ik denk dat het makkelijker
is om elkaar te accepteren en te zorgen voor een rustige
wereld. Dat kost toch veel minder energie dan strijd
voeren of zie ik dat verkeerd?
Recept: Marokkaanse appelcake
Een recept in etappes: eerst de vulling, dan het deeg, en tot slot de honingsiroop
AFBEELDING: WWW.ALEXANDERSMKT.COM/APPLE-COLESLAW
Ingrediënten
Vulling
4 friszure appels, geschild en van klokhuis ontdaan
2 theelepels kaneelpoeder
1 theelepel rozenwater
1 eetlepel sinaasappelsap
2 eetlepels bloem
Deeg
150 g fijne tafelsuiker
2 eetlepels dunne honing
200 gram boter op kamertemperatuur
4 eieren
150 g zelfrijzend bakmeel
50 g amandelmeel
Honingsiroop
250 g suiker
2,5 dl water
sap en schil (zonder wit) van 1 halve sinaasappel
4 eetlepels dunne honing
31
Ik kom net bij mijn kapster vandaan. Een Marokkaanse
jonge vrouw bij wie ik al een jaar of tien kom. We
begrijpen elkaar, we spreken elkaars taal. We kennen
elkaars wetten en voorschriften. Ik wenste haar in juli een
zinvolle Ramadan en gezond Suikerfeest. Zij wenst me een
sjana tova, een goed jaar, een goede afbijt en gezonde
aanbijt. We respecteren elkaar om wie we zijn. Als mensen.
Zonder oordelen en vooroordelen. Ik vroeg haar om vast
een afspraak te plannen voor over zes weken. “Insjalla”,
zegt ze. “Als G’d het wil”, zeg ik. We kijken elkaar aan en
zeggen tegelijkertijd: “baroech haSjeem…”.
elkaars leven en overtuigingen. Gewoon als mensen samen
met elkaar leven, werken en bidden.
Ik wens de lezers een sjana tova. Dat het nieuwe jaar
mag brengen waar iedereen op hoopt. Dat de appel met
honing zo zoet mag smaken dat al het leed vergeten
wordt. Dat het een mooi, gezond en vredig jaar mag
worden. Zonder oorlog, zonder haat, zonder verdriet. Dan
zou de wereld er een stuk mooier uitzien.
Hierbij een heerlijk recept om een goed en zoet jaar mee
te beginnen, samengesteld door Raya Lichansky.
Hoe mooi zou de wereld zijn als, in een groter geheel,
iedereen zo met elkaar om zou gaan. Met respect voor
met honingsiroop
Bereiding
Snijd de appels in vrij kleine stukjes,
schep ze om met kaneel, rozenwater en
sinaasappelsap
Verwarm de oven voor op 160 graden
Vet een cakevorm in met boter en
bestuif met bloem
Klop suiker, honing en boter tot een
homogene, zalvige massa.
Klop er één voor één de eieren door,
zorg dat de massa zo luchtig mogelijk
blijft.
Spatel er met een grote lepel
beetje voor beetje de bloem en het
amandelmeel door.
Schud de appelstukjes om met de
2 eetlepels bloem (dit voorkomt
dat ze tijdens het bakken naar de
bodem zakken) en spatel ze snel maar
voorzichtig door het cakedeeg.
Doe het deeg over in de voorbereide
cakevorm en zet die in de voorverwarmde oven.
Bak de cake in ruim een uur goudbruin,
test met een satéprikker of hij gaar
is, laat de cake anders nog even in de
oven, eventueel afgedekt met een stuk
aluminiumfolie.
Honingsiroop
Laat in een steelpan met dikke bodem
4 eetlepels suiker licht caramelliseren
(op laag vuur en zonder roeren!).
Schenk voorzichtig het water erbij (pas
op voor spatten!) en laat de caramel al
roerend oplossen.
Voeg de rest van de suiker, het
gezeefde sinaasappelsap en de sinaasappelschil aan de siroop toe en laat een
half uurtje inkoken.
Roer de honing erdoor en laat nog
eens 20 minuten inkoken tot het vocht
dik wordt.
Laat afkoelen, verwijder de sinaasappelschil als de siroop koud is.
Neem de cake uit de vorm, druppel de
siroop erover en laat even intrekken.
Chag Sameach en Sjana tova!
32 CULTUUR EN WETENSCHAP - MEDIENE
TEKST BARBARA TANENBAUM FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD
Ik moest actief iets doen om hem de
Joods leven in de mediene
Ella van Tilburg (1976) verliet dertien jaar geleden een
mosjav in Noord-Israël om zich met haar Nederlandse
(niet-Joodse) geliefde te vestigen in het Utrechtse dorp
Harmelen. Ze voelde zich er direct thuis. Door haar
Israëlische achtergond en haar verblijf in Nederland heeft
ze een band met beide culturen: ‘Ik heb het beste van
twee werelden.’
Cultuuromslag
Net in Nederland leerde Ella snel Nederlands: ‘Ik vond het
belangrijk om goed te integreren. Door de taal te leren
kun je beter deelnemen aan de Nederlandse maatschappij’.
Wel moest ze wennen aan de cultuurverschillen tussen
Nederland en Israël. Als voorbeeld geeft Ella haar
ervaringen rond de zwangerschap: ‘In Israël ga je er
vanuit dat alles mis kan gaan. Hier in Nederland ga je er
vanuit dat alles goed is. Dat was wennen, maar daarna
heb ik me eraan overgegeven. Het is ook belangrijk om
los te laten.’ Ook in praktisch zin heeft ze zich moeten
aanpassen. Ze heeft bijvoorbeeld moeten leren vooruit te
plannen en afspraken te maken met vrienden. Maar haar
emigratie heeft ook een positieve kant. In Israël was ze er
niet aan gewend om rust te nemen. Daar is het leven veel
hectischer, vooral in Jeruzalem waar ze woonde voordat ze
naar Nederland kwam. De keerzijde is dat ze haar familie
mist. Ella: ‘Ik ben blij om daar te zijn, maar ik ben ook blij
om weer hier te zijn.’
33
Israëlische cultuur mee te geven
Eenzaamheid
De wisselwerking tussen de culturen hebben Ella bewust
gemaakt van hoe ingewikkeld integreren kan zijn.
Ella: ‘Ik zie veel Israëli’s die in de Israëlische cultuur blijven
hangen. Ze sturen hun kinderen naar de Joodse scholen
en spreken onderling Ivriet. Ze kennen de Nederlandse
cultuur niet. En omdat de Israëli’s voornamelijk seculiere
Joden zijn, sluiten ze zich ook niet snel aan bij een Joodse
gemeente. Na jaren in Nederland gewoond te hebben,
voelen ze zich in Israël niet meer thuis, maar ook niet in
Nederland. Ze leven tussen twee werelden in. Velen van
hen worden ongelukkig. Ik zie veel eenzaamheid onder
Israëli’s, met name diegenen die met een Nederlander zijn
getrouwd en in de mediene wonen hebben heimwee naar
Israël.’
‘In Israël ga je er vanuit
dat alles mis is, in Nederland
dat alles goed is’
Mokum Ivri
Ella realiseerde zich dat ze graag iets wilde terugdoen:
‘Ik zie integreren als een keus, maar niet iedereen weet
hoe dat moet. Het is ook belangrijk om de plek waar je
vandaan komt los te laten, om ergens anders opnieuw
te kunnen beginnen.’ Naast haar eigen bedrijf in online
marketing, strategie en het bouwen van websites, is ze
zich gaan inzetten voor de Israëlische gemeenschap in
Nederland. Ella is als bestuurslid betrokken bij de Stichting
Mokum Ivri om een brug te slaan tussen de Israëli’s in
Nederland en de Nederlandse gemeenschap. Doel van
de stichting is om een ontmoetingsplek te zijn voor
Hebreeuwssprekenden in Nederland. Eén van de projecten
die momenteel loopt, is een Israëlisch online magazine.
Hier vind je nuttige informatie over de Nederlandse
samenleving, bijvoorbeeld gemeentelijke zaken: hoe
vraag je een Nederlands paspoort aan? Hoe haal je
je Nederlandse rijbewijs? Je vindt hier ook informatie
over toerisme en vrijetijdsbesteding: waar kan je buiten
Amsterdam recreëren?
Het tweede project van Mokum Ivri is een Israëlische
business club. Hier kunnen Israëlische ondernemers elkaar
ontmoeten en eventueel klanten doorverwijzen. De
business club organiseert ontmoetingen voor ondernemers
uit heel Nederland. Het motiveert Ella om een bijdrage te
leveren: ‘Ik denk dat dit soort initiatieven helpen om het
leven in Nederland aangenamer te maken. Ik wil graag een
positieve invloed zijn, dat is waar het mij om gaat.’
Een andere reden waarom Ella zich actief inzet voor de
Israëlische gemeenschap is omdat haar zoon, die nu acht
jaar is, ouder wordt: ‘Ik moest actief iets doen om de
Israëlische cultuur aan hem mee te geven. Ik wil dat hij de
Joodse feestdagen ervaart en Hebreeuws leert spreken’. De
stichting organiseert Hebreeuwse lessen waar haar zoon
een jaar lang naartoe ging. Mede daardoor spreekt hij nu
basis Hebreeuws en kan hij zichzelf verstaanbaar maken
als het gezin in Israël op vakantie is.
Wisselwerking
Ella is niet de enige die veranderd is door haar verblijf in
Nederland. Haar eigen invloed op haar omgeving is ook
merkbaar. Ella: ‘Mijn man komt uit een echt Nederlands
gezin. Het duurde lang voordat de familie begreep dat ze
altijd langs kunnen komen, dat er altijd eten klaarstaat.
Mijn schoonfamilie begreep pas echt waarom ik ben wie
ik ben na ons huwelijksfeest in Israël. Ze hebben toen het
land kunnen zien en de cultuur kunnen proeven. Mijn
schoonmoeder draagt nu zelfs een Magen David’. Ella
probeert ook een positieve invloed te zijn op de omgeving
van haar zoon. Hij zit op een katholieke school, waar ze
elk jaar religieuze weken houden. De juf had Ella gevraagd
of zij een aantal lessen wilde geven over het Jodendom
omdat zij er zo interessant over kon vertellen. Ella: ‘Er
was vorig jaar een jongetje dat me na de les aansprak. Hij
vroeg me of hij ook Joods was. Ik zei dat ik dat niet wist,
maar als zijn moeder Joods was, was hij ook Joods. Hij wist
alleen dat zijn oma Joods was, de moeder van zijn moeder.
Toen ik hem vertelde dat hij dan ook Joods was, was hij zo
verrast. Dat vind ik prachtig. Dat je op zo’n manier iets kan
betekenen.’
34 JMW - EITZES VAN ESTHER
TEKST ESTHER SCHOLTENS
Hoe een oude angst
Vraag
Ik ben een vrouw van 70 jaar. Inderdaad, ik ben nog net
in de oorlog geboren. Vanzelfsprekend heb ik zelf geen
enkele herinnering aan die donkere periode, mijn ouders
des te meer. Gedurende mijn hele jeugd vertelden ze,
meestal op geëmotioneerde wijze over oorlog, geweld en
vervolging. Hun verdriet om de omgekomen familieleden
en de angst voor herhaling hing als en verstikkende deken
over mijn kinderjaren. Ik luisterde vol ontzetting naar
alle ellende en ik was, net als mijn ouders bang. ’s Nachts
lag ik met bonkend hart te luisteren naar de geluiden
in en rond het huis. Hoorde ik daar voetstappen op het
grindpad? Ging de buitendeur nou open? Waarom praat
vader zo hard? Slapen was een hele opgave en ik was
iedere ochtend blij dat we de nacht weer veilig waren
doorgekomen. U begrijpt dat ik opgroeide met het idee
dat je je Joodse identiteit maar beter kon verbergen.
Ook leerde ik dat zaken als een adresregistratie of een
naambordje erg gevaarlijk waren en dus vermeden
moesten worden.
In de afgelopen 70 jaar heb ik me ondanks al deze angsten
weten te ontwikkelen tot een vrij normale volwassene.
Ik heb gestudeerd, een leuke baan gehad en kinderen
opgevoed en dat alles zonder al te veel problemen. Wel
was ik jaren in therapie. Dat was nodig om de angsten en
de overlevingstactieken die mijn ouders mij vakkundig
hadden aangeleerd, weer af te leren. Daardoor kon
ik gewoon naar het journaal kijken en zelf naar een
documentaire over de Tweede Wereldoorlog. Ik durfde
mijn Mageen David te dragen zonder bang te hoeven zijn
voor ‘ontdekking’ door mij onwelgevallige personen.
Tenminste dat kon ik. Sinds kort staat mijn zorgvuldig
opgebouwde vertrouwen in de mensheid op losse
schroeven. Op 24 mei van dit jaar liep een man het Joods
Museum in Brussel binnen en begon zomaar om zich heen
te schieten. Alhoewel, zomaar…. Dat is nu juist waar ik
helemaal koud van word: het was niet zomaar. Het was
een weloverdachte, goed voorbereide aanslag op
Joden. En als klap op de vuurpeil lees ik een aantal dagen
later dat de dader een voormalig Syriëganger is. Wat
betekent dit? Kunnen we meer van dit soort aanslagen
verwachten? Tot overmaat van ramp barstte in juli de
strijd tussen Israel en Hamas los. In de slipstroom waarvan
in Den Haag tijdens een pro Palestina demonstratie wordt
geroepen dat Joden dood moeten en de kranten bol
staan van berichten over antisemitische incidenten. Ben ik
inmiddels niet gewoon dom en naïef om te geloven dat
ik als Jodin in Nederland veilig ben? ’s Nachts lig ik weer
wakker. Ik luister niet meer naar enge geluiden, maar
wel spoken allerlei enge gedachten door mijn hoofd: ‘Zie
je wel? Het begint weer! Waar sta ik als Jodin allemaal
ingeschreven? Die Mageen David doe ik terug in de la!’
Ik ben uitgenodigd voor naar de bar mitswa van mijn
kleinzoon. Dat houdt in dat ik me in de buurt, nee zelfs, IN
een Joods gebouw moet begeven. Daar voel ik momenteel
helemaal niets voor. Maar ik kan mijn kleinzoon toch niet
laten zitten? Hoe kom ik in hemelsnaam van deze vreselijk
angst af?
Eitze
In feite is het helemaal niet
vreemd dat u angstig bent. De
oude, oorlogsgerelateerde angst
leek verwerkt, maar steekt onder invloed van de
recente aanslag in Het Joods Museum in Brussel en de
opgelaaide strijd tussen Israel en hamas, wederom de
kop op. Alhoewel u zich er tegen verzet, krijgt u de
‘enge gedachten’ niet onder controle. Een kenmerk van
een trauma is dat het, zelfs na jaren van ogenschijnlijke
afwezigheid, kan komen bovendrijven. Ik kan me uw
verbazing goed voorstellen. U had er toch mee gedeald?
Het was toch een afgesloten hoofdstuk?
35
het heden beheerst
Het punt is: een trauma is eigenlijk nooit helemaal
afgesloten. Daarom gebruikte ik zojuist expres het woord
‘ogenschijnlijk’. Wel kan je ermee leren leven, zoals dat zo
mooi heet. Helaas is het zo dat, zeker een door de ouders
doorgegeven angst, zich verankert in de persoonlijkheid
van een opgroeiend kind. U heeft, zoals u zelf al schreef,
een overlevingsmechanisme aangeleerd, waarbij u zich
verschuilde en bedreigende situaties vermeed.
Gelukkig heeft u ook de kracht gevonden om in het latere
leven die mechanismen om te buigen. Ik weet niet wat
voor therapie u heeft gehad, maar dat kan bijvoorbeeld
door kernovertuigingen aan te pakken. U leerde als kind
dat de wereld een gevaarlijke plek is en mensen niet
zomaar te vertrouwen zijn. Door te gaan aanvaarden dat
de wereld niet ALTIJD een gevaarlijke plek is en de meeste
mensen WEL te vertrouwen zijn, kon u in plaats van te
moeten overleven eindelijk gaan leven. Het is werkelijk
geweldig dat u dat heeft weten te bereiken, want dat is
niet niets!
De wereld is niet altijd een
gevaarlijke plek en de meeste
mensen zijn wel te vertrouwen
Maar overlevingsmechanismen zijn net als onkruid: ze
vergaan niet. Je kunt ze verdelgen, waardoor ze een tijd
wegblijven, maar met de juiste voeding, zetten ze opnieuw
de groei in. En in uw geval bestond die voeding uit de
aanslag in Brussel.
U grijpt onbewust terug op uw oude, aangeleerde
overlevingsmechanismen, die van de vermijding en het
wantrouwen. U vraagt zich zelfs af of u naïef en dom bent
om te denken dat een dergelijk aanslag niet in Nederland
kan gebeuren. Als u het een terrorismedeskundige zou
vragen, zou deze waarschijnlijk beamen dat er een kleine
kans is dat dat in Nederland ook gebeurt. Maar als u zou
vragen hoe groot de kans is dat u er zelf het slachtoffer
van wordt, zou diezelfde deskundige zeggen: ‘Nog veel
kleiner’. Het lijkt een kinderachtige redenatie. Toch zijn dit
soort relativeringen nodig om de bedreiging die u ervaart
terug te brengen naar realistische proporties. De wereld
is namelijk niet ALTIJD een gevaarlijke plek. Daarbij komt
dan ook nog dat Joodse organisaties in Nederland, zoals
sjoels, vanuit preventief oogpunt goed bewaakt worden.
Bovendien heeft u het al eerder gedaan. U heeft de angst
weten te bezweren en ik weet zeker dat u dat nu ook weer
kunt. Ik zou zeggen: gebruik het juiste verdelgingsmiddel.
Zo zou u bijvoorbeeld kunnen relativeren, rationaliseren
en uzelf informeren. Zo stelt u uw kernovertuiging weer
bij en is dat overlevingsmechanisme niet langer nodig.
Dan laat u zich niet langer leiden door uw angst, hoeft u
geen bedreigende situaties te vermijden en kunt u gewoon
naar de bar mitzwa van uw kleinzoon gaan.
U denkt nu waarschijnlijk: ‘Makkelijker gezegd dan
gedaan!’ Dat is zo, dat is altijd zo. Daarom is het ‘doen’
ook zo belangrijk. De beste manier om van de angst af te
komen is door te ervaren dat er geen reden tot angst was
en dat u na de gezellige kiddoesj veilig in de auto terug
naar huis zit.
Als u eens wilt praten over een oud trauma, dat zich in het
hier en nu ineens doet gelden, neemt u dan gerust contact
op met JMW. De maatschappelijk werkers van JMW zijn
als geen ander bekend met deze problematiek. Een paar
verhelderende en ondersteunende gesprekken helpen u
wellicht weer op weg.
36 JMW - ACTIVITEITEN
ALMERE
GROEP
Di z’n Koffie
Bijzonderheden:
Joodse cultuur in één dag
17 september Annet Betsalel met een
Hoe zat het ook alweer? Wanneer begint de sjabbat en wat is Jom Kippoer?
lezing over: de wereld van Joodse muziek.
Wat was ook weer een choepa en een brit mila? Spijker uw kennis van het
1 oktober Rosj Hasjana-viering met
Jodendom in één dag helemaal bij.
appeltjes en honing en een toost op het
Datum: 21 september 2014 Locatie: Amsterdam
nieuwe jaar.
Aanmelden: E [email protected] of T 020 577 65 66
15 oktober Soekot (Loofhuttenfeest)
in de soeka.
12 november Bingo: we beginnen precies
Ouderenadviseur
Europese Mussar Kallah
om 10.00 uur.
Voor uw persoonlijke vragen aan de
26 oktober Schrijver van het wereldwijd
17 december Chanoekaviering, 1e kaarsje:
ouderenadviseur en een maatschappelijk
gebruikte Mussar boek ‘Everyday Holiness’,
Wij vieren dit met een drankje en hapjes.
werker kunt u op donderdagochtend
Alan Morinis, zal de dag leiden. 1e Neder-
Neem uw chanoekia mee. We steken
ook terecht tijdens de Open Inloop in
landse boekvertaling ‘Het Heilige in het
gezamenlijk de kaarsjes aan. Iedereen
Buitenveldert.
Alledaagse’ wordt aangeboden aan promi-
maakt wat lekkers.
Iedere 2e donderdag van de maand is de
nenten. Tijdens koosjere lunch signeert de
24 december Laatste bijeenkomst voor de
maatschappelijk werker aanwezig.
schrijver. Mussar: toegankelijke praktische
wintervakantie. Iedere 3e donderdag van de maand is de
Joodse filosofie (voorkennis niet nodig) en
7 januari 1e bijeenkomst in het nieuwe
ouderenadviseur aanwezig.
wat je eraan hebt in het dagelijks leven.
jaar 2015.
Informatie: T 020 577 65 88 of
Ethiek en persoonlijke groei o.b.v.18 veran-
Iedere woensdag vanaf 9.30 uur inloop
E [email protected]
derbare karaktereigenschappen.
Schrijf tijdig in. E [email protected]
koffieochtend in buurtcentrum Parkwijk.
Informatie: Judith Heslenfeld
Ouderenwerk Amsterdam
www.mussarinstitute.org/Yashar/
T 036 532 81 35
Feestdagen en maaltijden in de eetzaal van
europa-kallah.htm
Beth Shalom
AMSTERDAM
30 september Rosj Ha’sjana diner
APELDOORN
Open Inloopochtend
14 oktober Soekot maaltijd
HaMakor Geen JMW groep
Iedere donderdagochtend van 10.00 tot
23 december Chanoeka diner
Bijna iedere derde vrijdag van de maand.
13.00 uur bent u van harte welkom op de
Informatie: E [email protected]
10.00 - 13.00 uur. Iedereen is welkom.
Open Inloop. Er is gelegenheid elkaar te
of T 020 577 65 88
Kosten € 2,– Aanmelden: Channa Alliki
T 055 542 08 63 of E [email protected]
ontmoeten, inspiratie te geven en op te
doen en informatie te krijgen.
DEN BOSCH
Ook worden er lezingen gehouden
over verschillende onderwerpen. Het
BIJZONDERE EVENEMENTEN
programma kunt u vinden op de website
Bejachad
30 september Rosj Hasjana bijeenkomst
www.joodswelzijn.nl. Heeft u een goed
Symposium met als thema:
bij Ingrid
idee om op de Open Inloop te bespreken
Veranderende rollen binnen
Aanvang 10.00 uur.
of heeft u een onderwerp waar u iets
de familie. Met Else-Marie van
Aanmelden: Ingrid Stern
over kunt vertellen, neem dan contact
den Eerenbeemt als inleider en
T 073 521 48 05 E [email protected]
met ons op via:
verschillende workshops:
E [email protected]
• Mijn kind heeft een kind gekregen,
BREDA
T 020 577 65 88
wat brengt deze verandering met
Finjan
W www.joodswelzijn.nl
zich mee?
17 september bijeenkomst (Let op:
Locatie: We zitten tijdelijk in het gebouw
van het JCC in Amsterdam.
• Ik moet voor mijn ouder(s)/ partner
gaan zorgen
• Wat voor gevolgen heeft de
OPROEP Vindt u het leuk om mee te
denken over het programma en/of
afwijkende datum)
8 oktober Soekot bijeenkomst in de soeka
van de Joodse Gemeente
scheiding gehad op mijn positie
En ook
binnen het gezin/ de familie
12 november bijeenkomst
gastvrouw of gastheer te zijn tijdens
Datum: 26 oktober 2014. Aanvang:
10 december bijeenkomst
de Open Inloop, bel of mail dan naar
13.15. Locatie: Huize Frankendael,
Bijeenkomsten elke 2e woensdag van de
bovenstaand nummer.
Middenweg 72, Amsterdam.
maand vanaf 10.00 uur.
Kosten: € 20,–. Opgeven via:
Informatie: J. Leeser
[email protected]
T 076 542 22 78 of E [email protected]
37
HILVERSUM
VRIJWILLIGER GEZOCHT
Gooise Nesjomme
Café Jom Risjon
7 september 1e bijeenkomst na de
18 september Huiskamerkoffie bij Toos
Op huisbezoek in Noord-Brabant?
zomerstop. Wij maken het extra gezellig!
in Hilversum
Wij zoeken mensen die het inspirerend
Roos v/d Berg (Groepswerkcoördinator
23 oktober Koffie Nesjomme in Sint Joseph
vinden om bij onze (meest oudere)
JMW) komt vertellen over haar werk.
(LET OP: 4e donderdag)
cliënten op bezoek te gaan voor een
5 oktober Bijeenkomst
20 november Huiskamerkoffie bij …? (wie
goed gesprek, om er samen op uit te
2 november Bijeenkomst
meldt zich aan?
trekken en om een helpende hand
7 december Bijeenkomst
18 december Chanoeka Koffie Nesjomme
te bieden. Wij zien uw belangstelling
Gezellige bijeenkomsten voor 65 plussers.
Bijeenkomsten in principe iedere 3e
vol verwachting tegemoet! Neemt u
Altijd op de eerste zondag van de maand
donderdag van de maand.
contact op met Esther van Stratum,
tussen 11.00 en 13.00 uur.
Informatie: Edith Bernards-Baas
T 026 445 12 89 (met voice-mail) of
Meer informatie en aanmelding bij
T 035 541 47 50 of
E [email protected]
Frieda van Koot
E [email protected]
T 015 262 39 40 of 06 23 17 91 05
HAARLEM/ BLOEMENDAAL
ZAANDAM
Tsevet
HEILOO
Misjpoge aan de Zaan
16 september lezing door Wim van Dijk
Tsafon
24 september Rosj Ha’sjana viering
21 oktober lezing door Els van Diggele
17 september Start nieuwe seizoen
29 oktober Sjmoesochtend
18 november lezing door Eva Durlacher
15 oktober Verrassingsprogramma
26 november Sjmoesochtend/ lezing
23 december Chanoeka 8e kaarsje. Neem
12 november Interessante lezing
17 december Chanoeka-viering. Neem u
uw Chanoekia mee en 9 kaarsjes.
17 december 1e dag Chanoeka. Neem uw
Chanoekia mee met twee kaarsjes.
Bijeenkomsten inloop 19.30 uur. Aanvang
Chanoekia mee met drie kaarsjes.
Bijeenkomsten iedere laatste woensdag
20.00 uur.
Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur, start
van de maand van 10.00 tot 12.00 uur.
Informatie: Ellen Wambach
bijeenkomsten 20.00 uur
Informatie: Erna Houtkooper-Barend
T 023 5 25 20 66
Informatie: Reina Oudgenoeg
T 06 22 47 31 71 of
T 072 533 31 27 of
E [email protected]
DEN HAAG
E [email protected]
Mitzwe Bar
ZWOLLE
9 september Start nieuwe seizoen
ROTTERDAM
JOO-OOST
14 oktober High tea in de soeka van
Joffie Koffie
14 september om 13.30 uur een muzikale
Brasserie Mazzeltov
17 september Bijeenkomst
Jiddische middag met klarinettist Nathan
11 november Gezellige bijeenkomst
15 oktober Bijeenkomst
Dillen en zangeres Chaja Wonsoff.
9 december Bijeenkomst
19 november Muziek met Henk Smit
21 december om 13.30 uur houdt Annet
Bijeenkomsten normaal elke 2e dinsdag
17 december Chanoeka brunch
Betsalel, voorganger in de Joodse
van de maand vanaf 14.30 uur.
Iedere derde woensdag van de maand van
Gemeente Bussum en voormalig directeur
Alle bijeenkomsten in Brasserie Mazzeltov
10.30 uur tot 12.30 uur.
van de Joodse Omroep, een voordracht
Den Haag.
Locatie: LJG, Mozartlaan 99, ingang
over ‘De Wereld van de Joodse Muziek.’
Informatie en aanmelden voor de high
Bachlaan, Rotterdam.
Toegangsprijs: € 10,–.
tea bij B. Braat
Informatie: Frieda van Koot
Bijeenkomsten voor iedereen met een
T 0172 430 628 of
T 06 231 791 05 of Ali Oudenaarden
Joodse achtergrond en hun partner.
E [email protected]
E [email protected]
Informatie en aanmelding: Anneke Kopuit
T 0570 51 75 02 of E [email protected]
of Marion de Klijn E [email protected]
14 DECEMBER 2014 - FILMMARATHON
Vijfdelige documentaire reeks die is geproduceerd door de BBC, belicht
de prominente Britse historicus Simon Schama de geschiedenis van het
Jodendom van de oorsprong tot de 21e eeuw. Zijn reis voert van New York
tot Odessa en van Berlijn tot Jeruzalem. Gaandeweg wordt de invloed van
het Jodendom op de omringende samenleving steeds duidelijker.
38 JMW - ACTIVITEITEN
Groepsgesprekken
Kind in de oorlog
De oorlog ligt bijna 70 jaar achter
ons. Je leeft nu, maar zo nu en dan
blijft de oorlog als een soort cactus
van binnen steken. Als je de oorlog als
kind hebt meegemaakt, kun je nu nog
plotseling opkomende gevoelens van
eenzaamheid en onveiligheid of het
gemis van dierbaren voelen. In deze
groep wissel je ervaringen uit en vind
je ondersteuning.
Duur: Vijf bijeenkomsten
1 keer per 2 weken
Kosten: € 37,50
Joodse Vader
De term ‘Vaderjoden’ is jaren geleden
voor het eerst gebruikt door Andreas
Burnier. De één voelde het als erkenning, de ander als belediging.
In deze groep gaan we dieper in op
de betekenis en gevoelswaarde van
Vaderjoden.
Heb je een Joodse vader, geen Joodse
moeder en voel je je aangesproken?
Kom dan naar deze gespreksgroep.
Duur: Vier bijeenkomsten
1 keer per 2 weken
Kosten: € 30,–
Jongere 2e generatie
Als er over de 2e generatie wordt
gepraat, dan ligt de focus vaak op de
mensen die geboren zijn tussen ’45’55. Maar ook jouw ouder(s) hebben
de oorlog meegemaakt en dus ben
ook jij 2e generatie. Kamp jij zo nu en
dan ook met 2e generatie problematiek? Maar de levensfase waar jij in zit
is niet te vergelijken met de ‘klassieke
2e generatie groep’. Als je na 1965
geboren bent en graag met andere 2e
generatie genoten van gedachten wilt
wisselen dan kan dat.
De bijeenkomsten kunnen ook in de
avonden plaats vinden.
Duur: Vier bijeenkomsten
1 keer per 2 weken
Kosten: € 30,–
Joods opvoeden in een
niet-Joodse omgeving
Thuis ben je Joods en hou je je aan
bepaalde tradities en richtlijnen.
Je wilt je kinderen Joods opvoeden,
maar dat strookt niet altijd met de
dagelijkse realiteit.
Door met andere ouders over de
dilemma’s te praten over hoe je dat
doet, kan je nieuwe inzichten en antwoorden op vragen krijgen.
Duur: Vier bijeenkomsten
1 keer per twee weken (in de avond)
Kosten: € 30,–
Mozaïek van je leven
Je wilde altijd al schrijven, maar je
komt er niet toe.
Onder begeleiding en met afgebakende opdrachten schrijven we over
dingen die ons bezighouden. Op die
manier beschrijf je fragmentarisch je
levensverhaal.
We lezen elkaar voor en krijgen reacties op onze teksten.
Een aanrader! Schrijftalent is niet
nodig!
Duur: Tien bijeenkomsten
Kosten: € 45,–
50+ en alleen
Doordat je leven ingewikkeld is
(geweest) en je aandacht in de jaren
dat je volwassen werd uitging naar
het vormgeven van je eigen leven,
heb je achteraf keuzes gemaakt die je
betreurt.
Je had misschien kinderen gewild of
heb je nooit echt ruimte gemaakt
voor een partner in je leven. Oorzaken kunnen zijn: ouders die je
aandacht opeisten, te druk met carrière maken (het kind dat het goed
moest maken) of andere problemen
die wellicht gerelateerd zijn aan de 2e
generatie. Praat er met anderen over.
Duur: Vier bijeenkomsten
1 keer per 2 weken
Kosten: € 30,–
Pak je bagage uit
en doe er iets mee
Door mee te doen aan deze groep
kan je de ballast kwijt raken en je
lichter gaan voelen.
Deze groep is bedoeld voor mensen
met een Joodse achtergrond die met
elkaar van gedachten willen wisselen
over zaken die nauw aan het hart
liggen zoals: gecompliceerde opvoeding, ruzies in de familie, stemmingswisselingen, intieme relaties en
het dagelijks leven.
Het doel is een beter inzicht in je
eigen situatie te krijgen.
Duur: Vijf bijeenkomsten
1 keer per 2 weken
Kosten: € 37,50
39
50+ en kinderloos, keuze of onmacht?
Laatst zag ik een aankondiging van het (groot)ouder kindertoernooi van Maccabi tennis. Wat leuk dacht ik,
om samen te sporten en iets in Joodse sfeer te beleven
met je kinderen of kleinkinderen. Maar niet voor mij,
realiseerde ik me. Want kinderen zijn er niet in mijn
leven. Geen eigen kinderen, en ook geen neefjes en
nichtjes in Nederland. Sinds ik de vijftig ben gepasseerd,
heb ik vaker momenten waarop ik een gemis voel.
Vooral als ik de blije gezichten zie van vriendinnen die
oma zijn geworden. Met de kleinkinderen lijkt een band
te bestaan die zo sterk is dat er niets en niemand tussen
kan komen. Als ik om me heen kijk, zie ik dat er meer
tweede-generatiegenoten zijn zonder kinderen, meer
dan in mijn niet-Joodse kennissenkring. Het klopt met
de cijfers: het CBS vermeldt dat 18,5% van de mannen
geboren tussen 1945 en 1955 kinderloos bleef en 15,5%
van de vrouwen. Het JMW-survey uit 2009 heeft alleen
cijfers over kinderloos gebleven vrouwen. In dezelfde
periode bleef 30% van de vrouwen kinderloos. Dat is
bijna tweemaal het landelijk gemiddelde.
Hebben de Joodse vrouwen zoveel vaker bewust de
keuze gemaakt om kinderloos te blijven, of ligt er
onder die ogenschijnlijke keuze een diepere laag van
onmacht die te maken heeft met de angsten en het
onuitgesproken verdriet van onze ouders? Deze vraag
besprak ik met mijn ook al kinderloze achterneef Paul
Na-oorlogse generatie
Hoe kan je last hebben van de oorlog,
als je deze niet zelf heb meegemaakt?
Toch droom je er soms over. Je hebt
vragen over de relatie met je ouders,
over je Joods zijn, over het aangaan
van intieme bindingen en nog veel
meer. In deze groep kun je in gesprek
met anderen tot nieuwe inzichten
komen.
Duur: Vijf bijeenkomsten
1 keer per twee weken
Kosten: € 37,50
Denekamp (nu 63). Paul merkte op dat ‘het is mijn keuze’
vaak een rationalisatie is van niet verwerkte angsten en
onzekerheden voortkomend uit het opgroeien in een
emotioneel onveilige situatie. Voor zichzelf constateerde
hij dat hij de emotionele ruimte niet had om eventuele
kinderen de liefde te kunnen geven die hen toekwam.
Hoe zal het kinderloos zijn als we straks in de zeventig
zijn, en niet meer weg kunnen duiken in activiteiten
en onze vriendenkring kleiner worden? Welke echte
bindingen hebben we nog en wat is de zin om
langzaam ouder te worden zonder kleinkinderen te zien
opgroeien? Hoe organiseren we andere contacten met
jongere generaties? Over deze vragen willen we graag
doorpraten met andere ervaringsdeskundigen.
Dat kan op de website https://sites.google.com/site/
schaduwzijde.nl en in de JMW-groep ’50+ en kinderloos’
die in het najaar van start gaat.
Met dank aan Paul Denekamp die me wees op het
onderwerp.
Drs. Wanya F. Kruyer Bloemgarten is socioloog,
initiatiefnemer van Beit Ha’Chidush, heden projectleider
Villa Mazzelsteijn.
> Zie ook ‘50+ en alleen’ hiernaast.
Joodse cultuur in één dag
Hoe zat het ook alweer? Wanneer
begint de sjabbat en wat is Jom Kippoer? Wat was ook weer een choepa
en een brit mila? Spijker uw kennis
van het Jodendom in één dag helemaal bij.
Datum: 21 september 2014
Locatie: Amsterdam
Aanmelden: T 020 577 65 66 of
E [email protected] of
INFORMATIE EN AANMELDEN Roos van den Berg
T 020 577 65 77 of
E [email protected]
40 JMW - BSP
Benjamin Servicepaket
Met dit (gezins) lidmaatschap kunt u gebruik maken van
allerlei aanbiedingen, zorg en gemaksdiensten, artikelen
en cursussen. Het volledige aanbod kunt u lezen op
www.benjaminservicepakket.nl.
Naast de algemene diensten hebben wij ook een aantal
‘Joodse diensten’; zoals JMW a la carte, Sari’s kookpunt en
In je nopjes aan de knopjes.
U kunt zich ook direct aanmelden via onze site of door
gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin.
Stuur deze naar JMW o.v.v. Lidmaatschap Benjamin
Servicepakket.
‘We cannot solve our problems by
using the same kind of thinking we
used when we created them’
Albert Einstein
Bent u lid en wilt u gebruik maken van een van onze diensten dan kunt u bellen naar bovenstaand telefoonnummer.
Voor de algemene diensten kunt u terecht bij Amstelring
Ledenservice 0900 1866 (onze samenwerkingspartner).
Binnen 48 uur wordt u verder geholpen door de desbetreffende dienstverlener.
Informatie bij JMW afd. 50+ T 020 577 65 88
van maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 17.00 uur
E [email protected],
www.benjaminservicepakket.nl
kunt u lid
Voor € 17,50 per jaar
min
worden van het Benja
Servicepakket.
‫תבתבו‬
‫תבתבולשנה טובה‬
Wie één leven redt, redt een hele wereld
‫לשנה טובה‬
HELP
WORD
DONATEUR
Wie
één MEE
leven -redt,
redt een
hele wereld
HELP MEE - WORD DONATEUR
Stichting Vrienden van de Hebreeuwse Universiteit van Jerusalem
verleent op projectbasis financiële steun aan de Hebreeuwse Universiteit
en faciliteert samenwerking met Nederlandse wetenschappelijke
instituten. Zo ondersteunen we het zoeken naar oplossingen voor
uiteenlopende vraagstukken. Uw steun is hierbij zeer welkom.
Onze projecten zijn divers:
Diabetes | Hersenonderzoek | Regionale Samenwerking
Internationale Betrekkingen | Studiebeurzen
>ZQMVLMV ^IVLM0MJZMM]_[M
=VQ^MZ[Q\MQ\^IV2MZ]bITMU
NL49 ABNA 0241 3459 60
www.nvhu.nl
[email protected]
NL09
Stichting Magen David Adom Nederland
NL09 INGB 0003 6494 83 NL42 RABO 0336 2540 67
DONEER NU via iDEAL
www.mda-nederland.nl
Stichting
Magen David Adom Nederland
Postbus 34, 3155 ZG MAASLAND
INGB
0003
6494 83vanNL42
RABO
0336 2540
Uw gift is aftrekbaar
de belasting
(ANBI)
DONEER NU via iDEAL
Stichtingwww.mda-nederland.nl
Magen David Adom Nederland
67
41
Jingles
JINGLE 6 2 9
Vrouw (67 jaar) uit Rotterdam zoekt
vriendin(nen). Humor, positiviteit,
koken, terrasje, stedentrip, musea,
rommelmarkten. Breed geïnteresseerd. Lichte handicap geen bezwaar.
JINGLE 6 3 0
Vrouw 70+ wil graag corresponderen
met dames en heren. Wie wil reageren?
J I NGL E 6 3 1
Gepensioneerde man, 67 jaar,
Zuid-Holland. Zoekt liefdevolle vrouw
met pit.
Ik ben creatief, sociaal bewogen,
toegankelijk, breed geïnteresseerd,
sportief, zie er goed uit. Soms wat melancholisch maar over het algemeen
positief ingesteld. Ben jij degene met
wie ik een fijne tijd tegemoet ga?
Wilt u reageren op een oproep,
stuur ons uw brief in een gesloten
envelop met linksboven in de hoek
het nummer van uw keuze. Wij sturen
uw gesloten envelop door aan de
geadresseerde.
‘Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen,
De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ
A’dam’ of per mail info@debenjamin.
info. www.jonet.nl/jingles
42 JONET
TEKST JACQUELINE DE BOER
Resultaten enquête Jonet
Jullie mening telt!
Jonet is nu ruim een jaar in de lucht, een goed moment
voor een evaluatie en een update. Een aantal experts op
het gebied van websites en sociale media adviseert Jonet
daarbij, op vrijwillige basis. Maar middels een enquête
hebben we ook naar uw mening over Jonet gevraagd.
126 mensen hebben deze enquête ingevuld. Allereerst
hartelijke dank voor jullie deelnamen! Dit helpt ons met
de verbetering van Jonet.
Onderstaand een korte samenvatting van de belangrijkste
resultaten van de enquête. In het totaal hebben 126
respondenten de enquête ingevuld. 58% daarvan is man
en 42% is vrouw. Ruim 85% van de bezoekers bevindt
zich in de leeftijdsgroep van 40 tot 80 jaar, waarbij de
babyboomers de grootste groep vertegenwoordigen.
De meeste respondenten (73%) komen uit de Mediene,
waarbij de provincies Noord en Zuid-Holland en
Gelderland goed vertegenwoordigd zijn. Een kleine 10%
van de bezoekers komt uit Israël.
De meeste respondenten hebben een Joodse achtergrond,
maar bijna de helft hiervan is niet verbonden aan een
Joodse organisatie of initiatief dat een vermelding heeft
in de Joodse gids. Niet Joodse bezoekers bezoeken Jonet
voornamelijk omdat Israël hun interesse heeft, zij een
Christelijke achtergrond hebben, of omdat zij een Joodse
familie hebben.
Jonet wordt vooral bezocht om te weten wat er in Joods
Nederland en in de Joodse wereld gebeurt. Daarnaast ook
om leuke en interessante informatie over het Jodendom te
vernemen en te weten welke activiteiten er georganiseerd
worden. Helaas wordt Jonet nog te vaak sporadisch
bezocht.
Tweederde van de respondenten vindt het belangrijk dat
Jonet bestaat. Bijna de helft van de respondenten vindt
de manier waarop Jonet nu invulling geeft aan het Joodse
internetplatform goed, een klein deel is hier minder
tevreden over.
Positieve punten van Jonet zijn de leesbaarheid van de
teksten, de navigatie op website, de vormgeving en het
gevoel van veiligheid.
Verbeterpunten voor Jonet zijn de volledigheid van de
Joodse Gids en Joodse agenda en er zou meer informatie
over de Mediene op Jonet moeten staan. Opmerkelijk
is dat mensen uit de mediene de informatie over de
mediene niet slecht beoordelen. Daarnaast zou Jonet
wat dynamischer, diepgaander en aantrekkelijker
mogen zijn. Het nieuwe Jonet beleid moet er op
gericht zijn om kwalitatief meer en betere bezoekers
te trekken die ook vaker Jonet een bezoek brengen.
Ook is de groep bezoekers tot 40 jaar met 12% sterk
ondervertegenwoordigd.
Kortom uit de enquête is hele zinvolle informatie gehaald.
Deze informatie zal zeker meegenomen worden in de
ontwikkeling van Jonet 2.0!
43
Jonet.nl – dé website
voor Joods Nederland!
Agenda van heel Joods Nederland
Nieuws en Joodse gids
Tsedaka: doneren met een muisklik
Meet & Greet Jingles: voor vriendschap of meer
wenst u vele jaren
in goede gezondheid
Volg ons op Facebook www.facebook.com/Jonetnl en Twitter @Jonet_nl
de
rla n d
Jonet, voor iedereen met een Joodse achtergrond en voor een ieder met interesse in Jodendom. Jonet is religieus en
politiek onafhankelijk en staat open voor iedere vorm van Jodendomsbeleving en is een samenwerkingsverband van:
e
M a c c a bi N
44 JOODS ZORGCIRCUIT
Zorg met nesjome
Wonen bij Etrog
Etrog is de naam voor drie woonhuizen in Amersfoort en
uniek in Nederland. Het is de enige locatie voor mensen
met een verstandelijke beperking waar het naleven van
de Joodse rituelen en tradities en het respect voor het
Jodendom centraal. De woning verwelkomt mensen vanaf
18 jaar met een licht tot matig verstandelijke beperking
die het Jodendom respecteren. Ook ondersteunt Etrog
Joodse ambulante cliënten die elders in Amersfoort
zelfstandig wonen.
Etrog heeft haar wortels in het Apeldoornsche Bosch,
paviljoen Achisomog. In de Tweede Wereldoorlog wordt
ook het Apeldoornsche Bosch zwaar getroffen door de
verschrikkingen van de Joden deportaties. Bijna 1200
patiënten en vijftig personeelsleden worden rechtstreeks
naar Auschwitz vervoerd. Daar aangekomen zijn zij zo in
de war en vervuild, dat zij zonder registratie niet vergast,
maar in vuurkuilen levend verbrand worden.
Sinai Centrum
Rechtsopvolger van het Apeldoornse Bosch is het
Sinai Centrum; jarenlang aan Laan 1914 in Amersfoort
gevestigd. De socio-woning Etrog, onderdeel van de VG
afdeling, is in Amersfoort Zuid. Met de verhuizing van
het Sinai Centrum naar Amstelveen lijkt ook het doek
voor Etrog te vallen. Maar verwanten willen dat Etrog
in Amersfoort blijft. De bewoners zijn hier geworteld
en hadden een intensieve band hebben met de Joodse
gemeenschap; met Sjoel en met Shimon Evers en de in
Amersfoort wonende opperrabbijn Binyomin Jaccobs.
Amerpoort
In goede samenwerking met het Sinai Centrum wordt
Etrog in 2010 onderdeel van zorgorganisatie Amerpoort.
Voor Amerpoort passend in haar kleurrijke traditie. Voor
de Joodse gemeenschap spannend. Voor het eerst in de
geschiedenis van de Joodse zorg in Nederland, gaat een
niet-Joodse organisatie die zorg leveren. Voor de cliënten
betekent de verhuizing een verbetering. Ze krijgen grotere
kamers verdeeld over drie woningen. Medewerkers van
Etrog verhuizen mee en komen met behoud van al hun
rechten in dienst van Amerpoort. Rick Schepers, Divisie
directeur bij Amerpoort, wordt actief lid van het Joods
Zorgcircuit.
Zorg met nesjomme
Etrog is vandaag de dag nog steeds een echt Joodse
locatie. Amerpoort vindt dat mensen met een Joodse
achtergrond zich onderdeel moeten (blijven) voelen
van de Joodse gemeenschap. Etrog geeft hieraan vorm
door de Joodse tradities en rituelen in te bedden in haar
zorg- en activiteitenaanbod; zorg met nesjomme dus.
De sabbatviering is iedere week opnieuw een belangrijk
moment en op vrijdag ruikt het bij Etrog heerlijk naar
kippensoep. Vanzelfsprekend viert Etrog de Joodse
feest- en gedenkdagen en nodigt daar ook de ambulante
cliënten voor uit. Joodse vrijwilligers helpen deze dagen
tot betekenisvolle momenten te maken.
Houvast en herkenning
Wie bij Etrog binnenkomt, voelt zich thuis dankzij de sfeer
en de vele Joodse gebruiksvoorwerpen en symbolen als de
mezoeza, de menora, de sjofar, de kiddoesjglazen en de
sabbatklopper. Een volledig van elkaar gescheiden melken vleeskeuken maken het mogelijk om te koken volgens
de Kasjroet (Joodse spijswetten). De boodschappen worden
geleverd door slagerij Marcus, keukens van Langerhuize en
bakkerij Nesjomme en er wordt gezamenlijk gekookt. Op
Etrog vinden bewoners houvast aan en herkenning van de
Joodse gewoontes en gebruiken.
Wilt u meer weten over Etrog?
Neem dan contact op met Edith Vos, manager Etrog op
telefoonnummer 06 510 181 33 of via [email protected]
Meer informatie vindt u op de websites van Amerpoort,
www.amerpoort/etrog.nl en van het Joods Zorgcircuit
www.joodszorgcircuit.nl
twitter@etrogiem
Facebook:
www.facebook.com/Amerpoort#!/etrog.amerpoort
45
SJOEK
Sjoekertjes en oproepen
GEZOCHT
samen een zoon en een dochter gekregen.
Israël, tot hardcore klezmer uit Canada,
Vrijwilliger voor de sjmoesochtenden in
De zoon heet waarschijnlijk David. Het
Jiddische en Sefardische muziek, soms
Hilversum
laatste bekende adres in Engeland was
met pop- en folkinvloeden, Ladino-
Bent u een goede gastvrouw? En denkt
Andover in Hampshire. Heb je informatie:
liederen die met de Iberische diaspora
u graag mee over activiteiten? De Gooise
Lindsay Schusman – [email protected]
uitgewaaierd zijn naar alle windstreken
Nesjomme in Hilversum zoekt versterking.
en ongekende nieuwe stijlen. Uit
Interesse? Neem contact op met
GEZOCHT
een recordaantal inzendingen zijn
Barbara Tanenbaum via
Initiatiefnemer en organisator van een
24 ensembles vanuit de hele wereld
E [email protected] of via
NIEUWE koffieochtend in het noorden van
geselecteerd om voor de internationale
T 020 577 65 66 voor meer informatie of
het land (Heerenveen)
jury te spelen. Op festivalzondag 14
kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder
Na jarenlange trouwe dienst van de
september is er bovendien een dag vol
‘vacatures vrijwilligerswerk’
vrijwilligers in Heerenveen, is de groep
workshops, open podium, een culturele
Sjemoe’ot per 1 juli 2014 gestopt. Omdat
markt en concert van de drie chazzans.
GEZOCHT
deze bijeenkomsten altijd zo gewaardeerd
Kom naar de Uilenburger Synagoge en het
Vrijwilligers voor het opzetten
werden, willen we graag een doorstart
Muziekgebouw aan ’t IJ van 13 t/m
en organiseren van een NIEUWE
maken en een nieuwe groep opzetten.
16 september om dat mee te maken!
koffieochtend in Arnhem
Daar hebben we vrijwilligers voor nodig.
Neem contact op met Shirley Ensel via
Lijkt het u wat om hierbij betrokken te
MEDEDELING
E [email protected] of via
zijn en het initiatief te nemen? Neem dan
LJG salon Artistique
T 020 577 65 85 voor meer informatie of
contact op met Shirley Ensel
Professionele LJG Kunstenaars
kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder
E [email protected] of
tonen hun werk
‘vacatures vrijwilligerswerk’
T 020 577 65 85
12 professionele Joodse kunstenaars
GEZOCHT
OPROEP
Amsterdam, van 5 september tot 10
Gastvrouw voor Mitzwe Bar Den Haag
Geef uw (juiste) e-mailadres aan ons door!
december 2014. Paul Dikker, Sharon
Bent u een goede gastvrouw en woont u
Wilt u 6x per jaar de nieuwsbrief Joodse
Manassen, Fred Cohen, Merijn Bolink,
in de omgeving van Den Haag? Dan zijn
Activiteiten ontvangen met daarin alle
Judith de Vries, Bettiena Drukker, Brenda
wij op zoek naar u! Mitzwe Bar Den Haag
nieuwtjes en activiteiten? Is uw e-mailadres
Kaldenbach, Maartje Pinkus, Jack Allick,
zoekt versterking voor de maandelijkse
onlangs gewijzigd of is uw e-mailadres niet
Maarten van der Heijden, Saskia Weishut
koffiemiddag op dinsdagmiddag in
bij ons bekend? Laat het ons weten! Stuur
en Ieke Spiekman zullen hun bijzondere
Brasserie Mazzeltov in Den Haag.
een email aan: E info@joodseactiviteiten.
werk laten zien.
Heeft u interesse? Neem contact op
nl o.v.v. Nieuwsbrief Joodse Activiteiten
De verkoopexpositie is dagelijks te
met Mirjam Samson via
met in de email uw postcode en oude
bezichtigen op afspraak:
T 020 577 65 66 of
e-mailadres.
T 020 540 01 20 of E [email protected].
exposeren in de Liberaal Joodse Gemeente
E [email protected].
Zuidelijke Wandelweg 41 in Amsterdam
MEDEDELING
GEZOCHT
Internationaal Joods Muziek Concours
Rhoda Hoffberg
Het Internationaal Joods Muziek Concours
Ik zoek informatie over Rhoda Hoffberg.
is het enige concours voor Joodse muziek
Dochter van Lilly en David Hoffberg. Zij
ter wereld. Ongekend hoge muzikale
is geboren in 1931 in Stephney, Oost
kwaliteit en passie voor Joodse muziek,
Londen. Zij heeft in Nederland gewoond
is wat alle deelnemers dit jaar bindt. De
en is getrouwd met een man met de
diversiteit aan stijlen is meer dan ooit
achternaam Hessel of Hessels. Zij hebben
duizelingwekkend. Van barokmuziek uit
46 JMW BUREAUS
Amsterdam
Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur
en woensdagavond op afspraak
020 577 65 77
[email protected]
Arnhem
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 9.30 - 11.30 uur
026 445 12 89
[email protected]
Den Haag
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 14.00 - 15.30 uur
070 355 56 72
[email protected]
Eindhoven
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 9.30 - 11.30 uur
040 243 45 45
[email protected]
Enschede
Uitsluitend telefonisch spreekuur
woensdag 9.30 - 11.30 uur
053 431 85 02
[email protected]
Friesland, Groningen en Drenthe
Uitsluitend telefonisch bereikbaar
via kantoor Amsterdam.
[email protected]
COLOFON
De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods
Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar
in een oplage van 9.500 exemplaren. Het blad wordt op
aanvraag gratis verstuurd naar in Nederland wonende
abonnees. Personen in het buitenland ontvangen de
Benjamin indien minimaal € 25,– (meer mag ook) per
jaar wordt gedoneerd. U kunt zich abonneren door
gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of
door registratie op de website www.debenjamin.info.
Het volgende nummer (98) verschijnt in december 2014.
Hoofdredacteur
Michel Kotek
Redactie
Marianne Fuchs, Esther Scholtens, Jolan Toff,
Barbara Tanenbaum, Sarah Feirabend, Jacqueline de Boer
(secretariaat), Lea van Coeverden (tekstcorrectie).
Redactieadres JMW
De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam
T 020 577 65 18 (redactie)
T 020 577 6566 (abonnementadministratie)
E [email protected]
W www.debenjamin.info
Druk
Hega Offset, Rijswijk
Vormgeving
Dickhoff Design, Amsterdam
Inleveren kopij
De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het
Chanoeka nummer is 31 oktober 2014.
Rotterdam
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 14.00 - 15.30 uur
010 466 86 66
[email protected]
Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl voor een
volledig en actueel overzicht van de openings­tijden,
diensten en activiteiten!
Nieuwsbrief Joodse Activiteiten
Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van
Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel
aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder
‘inloggen/registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw
voorkeuren aan.
www.joodseactiviteiten.nl
OPROEP
JMW
Uw donatie helpt!
Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt
u graag financieel bijdragen? Maak dan uw bedrag op
rekening NL15INGB0000204420. t.n.v. Stichting JMW
Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin.
De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam.
Ga voor een online donatie naar
www.debenjamin.info.
Antwoordbon 97
naam
voorletter(s)
voornaam
geboortedatumman
vrouw
nationaliteit
geen Joodse achtergrond
adres
wel
postcode
woonplaats
telefoone-mail
Gegevens partner (indien van toepassing)
naam
voorletter(s)
voornaam
geboortedatumman
vrouw
nationaliteit
geen Joodse achtergrond
wel
Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin.
Ik wil deelnemen aan
Ik maak graag gebruik van
Ik wil graag informatie over de gesproken
Groepen
het Benjamin Servicepakket
Benjamin.
Kind in de oorlog
€ 17,50 uitsluitend per
Ik wil meer informatie over:
Jongere 2e generatie
automatische incasso.
Joodse Vader
Bankrekening:
Joods opvoeden in een niet-Joodse
omgeving
datum
handtekening
Burgerlijke staat:
Mozaïek van je leven
OngehuwdGehuwd
50+ en alleen
WeduweWeduwnaar
Pak je bagage uit en doe er iets mee
Samenwonend
Na-oorlogse generatie
Joodse cultuur in één dag
Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.
Deze bon zenden naar:
JMW - Joodse activiteiten
De Lairessestraat 145-147
1075 HJ amsterdam
DE JOODSE AGENDA APP
NU VERKRIJGBAAR IN DE APP- EN PLAY STORE
in
De Joodse activiteiten
hier
heel Nederland vind je
met
Alle Joodse feestdagen
r
beschrijving vind je hie
en
Hier vind je de adressen
W
e-mailadressen van JM
sen
Hier vind je alle adres
in Joods Nederland
De actuele
Joodse datum
De app kan via de App Store (van iTunes) of de Play Store (van Google
Play) worden gedownload op je iPhone of Android smartphone.
Voor sommige onderdelen van De Joodse Agenda App heb je een
internetverbinding nodig.
Wil je zelf een Joodse activiteit toevoegen? Meld je Joodse activiteit
dan aan bij www.jonet.nl. Wil je ons iets over De Joodse Agenda App
melden? Dat kan via [email protected].
Privacy: De Joodse Agenda App legt je gegevens niet vast en gebruikt
ze op geen enkele manier.
VEEL PLEZIER MET DE JOODSE AGENDA APP!
www.joodswelzijn.nl
DOOR JMW IN SAMENWERKING MET JONET