Correlatie depressie en type 2 diabetes - Depressie 2012-2013

2012
Bachelor toegepaste
psychologie
afstandsonderwijs
Annelies Declercq
CORRELATIE DEPRESSIE EN
TYPE 2 DIABETES
Inhoud
Depressie bij diabetes patiënten van het type 2 ..................................................................................................... 2
Voorwoord .......................................................................................................................................................... 2
Meta-analyse van het artikel .............................................................................................................................. 2
Bronvermelding APA (American Psychological Association ) ......................................................................... 2
Context-kenmerken ......................................................................................................................................... 2
Auteurs ............................................................................................................................................................ 2
Structuur.......................................................................................................................................................... 2
Synthese van het artikel .................................................................................................................................. 4
Trefwoordenlijst .................................................................................................................................................. 5
Lijst van specialisten ............................................................................................................................................ 6
Lijst van organisaties ........................................................................................................................................... 6
Bronnenlijst ......................................................................................................................................................... 7
Bronnen van andere werken van Prof. Dr. Pouwer, F. .................................................................................... 8
Bronnen van sterauteurs ................................................................................................................................. 8
Bronnen van Internet ...................................................................................................................................... 8
Vaktijdschriften relevant voor het thema depressie: ...................................................................................... 8
Bijdrage uit een verzamelwerk: ....................................................................................................................... 8
Eindwerken en bachelorproeven: .................................................................................................................... 9
Kranten / Tijdschriften: ................................................................................................................................... 9
Boeken:............................................................................................................................................................ 9
Vindplaats bronnen ............................................................................................................................................. 9
Vindplaats bronnen Artikel.............................................................................................................................. 9
Zelfevaluatie ...................................................................................................................................................... 10
14/04/2013
Depressie en chronische ziekten
1|P a g i n a
Depressie bij diabetes patiënten van het type 2
Voorwoord
Bij deze wens ik jullie van harte welkom op mijn Wiki.
De bedoeling van deze scriptie is een beter inzicht te krijgen in de correlatie van enerzijds depressie, anderzijds
diabetes van het type 2.
De reden waarom ik specifiek voor dit onderwerp koos, is het voorkomen van diabetes type 2 in mijn familie
langs moeders kant.
Meta-analyse van het artikel
Bronvermelding APA (American Psychological Association )
Pouwer, F., Beekman, A.T.F., Nijp, G., Dekker, J.M., Snoek, F.J., Kostenze, P.J., Heine, R.J., & Deeg, D.J.H.
(2004). Cormorbide depressie bij type 2 diabetes mellitus: resultaten van een bevolkingsonderzoek. Nederlands
tijdschrift voor Diabetologie, 2(2), 40-47.
De bedoeling van het artikel is op basis van 18 gecontroleerde studies na te gaan of er al dan niet een
correlatie bestaat tussen comorbide depressie en type 2 diabetes mellitus. De meeste onderzoeken
hieromtrent zijn ongecontroleerd en inaccuraat vanwege de uitvoering in gespecialiseerde behandelsettings.
De auteurs deden hun onderzoek in een bevolkingsonderzoek waarbij ze diabetespatiënten vergeleken met
gezonde controlepersonen.
Context-kenmerken
We vonden dit artikel in een wetenschappelijk tijdschrift, zijnde : Nederlands Tijdschrift voor Diabetologie.
Dit tijdschrift wordt uitgegeven door de Diabetes Research Groep, afdeling Medische Psychologie, Instituut
voor Extramuraal Geneeskundig Onderzoek, VU Medisch Centrum.
Op de website http://www.diabetes.nl vonden we volgende omschrijving van het tijdschrift:
“Doel van dit tijdschrift is het verbreden van kennis op het gebied van de diabetologie in de breedste zin, door
aandacht voor de onderhavige klinische en wetenschappelijke ontwikkelingen in de vorm van oorspronkelijke
artikelen, casuïstische mededelingen, besprekingen van boeken of proefschriften, referaten van belangrijke
internationale publicaties, ingezonden brieven en vragen aan de redactie.”
Auteurs
De auteurs zijn in niet-alfabetische volgorde: F.Pouwer, A.T.F. Beekman, G. Nijp el J.M.Dekker, F.J. Snoek, P.J.
Kostenze, R.J. Heine, D.J.H. Deeg.
In het artikel zelf wordt er niets vermeld aangaande de auteurs.
Via het net kwamen we te weten dat de hoofdauteur van het artikel, professor dr. F.Pouwer, werkzaam is aan
de Tilburg School of Social and Behavioral Sciences. Een uitgebreide literatuurlijst vindt u hier: Publication list
of prof. dr. F. Pouwer.
Dr. A.T.F. Beekman is professor in de psychiatrische epidemologie aan de Vrije University Medical Center (sic).
Deze informatie vonden we op de website van NESDA (Netherlands studies of depression and anxiety).
Professor dr. Beekman beschikt over een eigen webstek: Aartjan Beekman > Personal information - EMGO. Een
lijst met publicaties vindt u hier: Beekman_A - PubMed - NCBI.
Structuur
Vooreerst vinden we de gebruikelijke samenvatting van het artikel, en dit zowel in het Nederlands als het
Engels.
Deze samenvatting is opgedeeld in volgende items:
2|P a g i n a
Depressie en chronische ziektes
14/04/2013




Doel
Methode
Resultaten
Conclusie
In het eigenlijke exposé zijn zeker de volgende onderdelen te onderscheiden:




Inleiding
Patiënten en methoden
o Steekproef en respons
o Metingen
o Statistische analyses
Resultaten
o Steekproef
o Type 2 diabetes mellitus
o Kenmerken van patiënten met type 2 diabetes en gezonde controlepersonen
o Prevalentie van depressie
Discussie
Het enige verwarrende aan de structuur is dat er zowel bij Patiënten en methoden, als bij de bespreking van de
resultaten ingegaan wordt op de steekproef.
Helemaal achteraan het artikel vinden we logischerwijze de eindnoten terug. Er zijn geen bibliografische
verwijzingen in de tekst.
14/04/2013
Depressie en chronische ziekten
3|P a g i n a
Synthese van het artikel
Uit onderzoek blijkt dat depressie relatief vaak voorkomt bij mensen met type 2 diabetes. Uit een recente
meta-analyse bleek het hebben van type 2 diabetes de kans op comorbide depressie te verdubbelen. Men
gebruikte voor dit onderzoek 18 gecontroleerde studies. Bovendien bleek dat depressie een invloed heeft op
de regulatie van de bloedglucose. De meeste bestaande onderzoeken vertonen echter lacunes. Vaak zijn ze
ongecontroleerd en vaak inaccuraat vanwege selectie-bias door het uitvoeren in gespecialiseerde
behandelsettings. Daarbij komt dat factoren zoals geslacht, socio-economische status, overgewicht,
coëxistente medische aandoeningen of complicaties van diabetes vaak niet worden gemeten. Deze zijn echter
van belang als men de risicofactoren voor de ontwikkeling van depressie bij type 2 diabetes in kaart wil
brengen om aldus een adequatere behandeling op te starten.
In dit onderzoek bekijkt men de prevalentie en risicofactoren van comorbide depressie bij oudere volwassenen.
De type 2 diabetes patiënten werden uiteindelijk vergeleken met gezonde controlepersonen. De gegevens
voor deze studie komen van de organisatie ‘Longitudinal Aging Study Amsterdam’. De uiteindelijke steekproef
bestond uit 3050 personen. De interviews werden thuis afgenomen door een gespecialiseerd team dat onder
nauwe supervisie viel. Tijdens het interview werden volgende vragen gesteld:






Diabetes (Ja/Nee)
Leeftijd bij aanvang diabetes
Soort behandeling (insuline/tabletten)
Cardiovasculaire ziekte (Ja/Nee)
Beroerte (Ja/Nee)
Perifere arteriosclerose (Ja/Nee)
Aan de hand van de CES-D werden functionele beperkingen gemeten. Vanaf een afkapscore van 16 of meer op
deze schaal spreekt men van een klinisch significant depressieniveau. Daarnaast ging men via de schaal van
Pearlin en Schooler de mate van beheersing meten: deze meet de mate van grip op het eigen leven.
De prevalentie van type 2 diabetes mellitus was 7% in ons onderzoek. Hiervan nam 30% insuline injecties, 56%
gebruikte orale medicatie en 14 % volgde een dieet. Uiteindelijk werden de onderzochte personen opgedeeld
in 3 groepen:



Deelnemers zonder chronische ziekte
Type 2 diabetes
Type 2 diabetes met comorbide ziektes
Uit dit onderzoek blijkt dat er geen significant verschil is bij de prevalentie van depressie tussen enerzijds
gezonde mensen (8,9%) en anderzijds mensen met enkel type 2 diabetes (7,8%).
Er is daarentegen een veel hogere prevalentie in onze derde groep, zijnde mensen met type 2 diabetes in
combinatie met andere chronische ziektes: 19,8% van de proefpersonen had last van depressie.
De kans op het voorkomen verdubbelt met andere woorden.
4|P a g i n a
Depressie en chronische ziektes
14/04/2013
Trefwoordenlijst
Trefwoord
CES-D
Comorbiditeit
Hypoglycemia(Diabetic
Care)
LASA
Phenotype(Diabetic
Care)
Power analyse
Selectie-bias
Chi-kwadraat test
Variantieanalyse
Logistische regressie
analyse
Lineaire regressie
analyse
omschrijving
Centres for Epidemiologic studies Depression Scale
Gelijktijdig hebben van 2 aandoeningen
Veel te lage bloedsuikerspiegel
Longitudinal Aging Study Amsterdam
Totaal van alle waarneembare kenmerken
berekent het benodigd aantal proefpersonen (sample size) van een studie om een
vooraf gedefinieerd minimaal klinisch relevant verschil met een bepaalde kans
(power) waar te nemen.1
Doet zich voor als een selectie niet ‘random’ genoeg is om algemene conclusies uit te
trekken.2
Test om na te gaan of er verschillen zijn tussen 2 populaties.3
Gaat na of gemiddelden van verschillende populaties met elkaar verschillen.
Gaat samenhang na tussen een dichotome afhankelijke variabele en een aantal
onafhankelijke variabelen(voorspellers).4
Met lineaire regressie analyse wordt onderzocht of er lineaire samenhang is tussen
één afhankelijke variabele en een aantal onafhankelijke variabelen (voorspellers). 5
1
Uit http://os1.amc.nl/mediawiki/index.php?title=Poweranalyse
Uit http://rationalwiki.org/wiki/Selection_bias
3
Uit http://nl.wikipedia.org/wiki/Chi-kwadraattoets
4
Uit http://www.ethologie.nl/methoden/toetsend.htm#logreg
5
Uit http://www.ethologie.nl/methoden/toetsend.htm#linreg
2
14/04/2013
Depressie en chronische ziekten
5|P a g i n a
Lijst van specialisten
Via google kwamen we terecht op de website van onze specialisten. Op basis van de referenties in ons
basisartikel konden we deze onderkennen:
Anderson
J.R.
•Professor Cognitive Psychology & Cognitive Neuroscience
•Carnegie Mellon University
•Web:http://www.psy.cmu.edu/people/anderson.html
•E-mail:[email protected]
Lustman
Patrick J.
• Professor of Psychiatry
• Department of Psychiatry, Washington University School of Medicine, 4940 Children’s Pl., St. Louis, MO 63110.
• Web: http://psychiatry.wustl.edu/c/faculty/FacultyDetails.aspx?ID=472
• E-mail: [email protected]
Freedland
Kenneth E.
• Professor of Psychiatry
• Department of Psychiatry, Washington University School of Medicine, 4940 Children’s Pl., St. Louis, MO 63110.
• Web: http://psychiatry.wustl.edu/c/faculty/FacultyDetails.aspx?ID=1730
• E-mail: [email protected]
Lloyd
CE
• Senior Lecturer
• Faculty of Health & Social Care, Open University
• Web: http://www.cathyelloyd.com/index.html
Lijst van organisaties
Via het internet kwamen we verschillende organisaties op het spoor. We kenden het Centrum voor geestelijke
gezondheidszorg en vonden de afdeling voor de Westhoek. Hier haalden we de contactgegevens van Ieper.
CGG Largo
Contactgegevens
CGG Largo Ieper
Diksmuidestraat 68
8900 Ieper
Tel: (057)21 99 86
Fax: (057)42 10 23
E-mail: [email protected]
Website: http://www.cgglargo.be
6|P a g i n a
Depressie en chronische ziektes
14/04/2013
Algemene werking
Largo biedt ambulante hulpverlening en begeleiding bij psychische gezondheidsproblemen en psychiatrische
problemen; daarnaast biedt het preventieve ondersteuning in verband met thema's in het verlengde van hun
hulpverleningsopdracht.
Largo hanteert zes uitgangspunten:






een ambulante en persoonsgerichte werking
respectvol handelen
de zorg is toegankelijk en op maat
autonomie en samenwerking
multidisciplinaire en teamgerichte aanpak
deskundigheid en specialisatie
Intake:




Eerste afspraak: u neemt best telefonisch contact op met het Centrum om een afspraak te krijgen met
een voorlopige hulpverlener
Eerste gesprek: de hulpverlener helpt de hulpzoekende bij het verwoorden van problemen
Groepsvergadering: tijdens deze vergadering gaat Largo na of er een begeleiding kan opgestart
worden
Er wordt eventueel een volgende afspraak gemaakt
Begeleiding



Exploratiefase
Therapie
Medicatie en psychiatrische opvolging
Doelgroep
CGG Largo biedt een aangepaste hulp voor verschillende leeftijdsgroepen:




Kinderen
Jongeren
Volwassenen
Ouderen
Bronnenlijst
Anderson, R.J., Freedland , K.E., Clouse, R.E., Lustman, P.J. (2001). The prevalence of comorbid depression in
adults with diabetes: a meta-analysis. Diabetes Care, 24, I069-78.
Lloyd, C.E., Dyer, P.H., Barnett, A.H. (2000). Prevalence of symptoms of depression and anxiety in a diabetes
clinic population. Diabetic Med, 17, 198-202.
Lustman, P.J., Anderson, R.J., Freedland, K.E., ct al. (2000). Depression and poor glycemic control: a metaanalytic review of the literature. Diabetes Care, 23, 934-42 .
14/04/2013
Depressie en chronische ziekten
7|P a g i n a
Palinkas, L.A., Barrelt-Connor, E., Wingard, D.L. (1991). Type 2 diabetes and depressive symptoms in older
adults: a population-based study. Diabetic Med, 8, 532-9.
Groot, M. de, Andersen, R., Freedland, K.E., Clouse, R.E., Lustman, P. (2001). Association of depression and
diabetes complications: a meta-analysis. Psychesom Med, 63, 619-30.
Fisher, L., Chesla, C.A., Mullan, J.T., Skaff, M.M., Kanter, R.A. (2001). Contributors to depression in Latino and
European-American patients with type 2 diabetes. Diabetes Care, 24, 1751-7.
Bronnen van andere werken van Prof. Dr. Pouwer, F.
Bot, M., Pouwer, F., Jonge, P. de, Tack, C.J., Geelhoed-Duijvestijn, P.H., & Snoek, F.J. (2013). Differential
associations between depressive symptoms and glycaemic control in outpatients with diabetes. Diabetic
Medicine, 30(3), 115-122.
Pouwer, F. (2001). Monitoring of psychological well-being in outpatients with diabetes mellitus. Amsterdam:
Vrije Universiteit.
Pouwer, F., Snoek, F.J. (1999). Cognitieve gedragstherapie effectieve behandeling voor depressie bij mensen
met type-2-diabetes. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 143(15), 814.
Bronnen van sterauteurs
Universiteitsbibliotheek KUL:
Anderson, R. J., Gott, B.M., Sayuk, G.S., Freedland, K. E., Lustman, P. J. Antidepressant pharmacotherapy in
adults with type 2 diabetes: rates and predictors of initial response. Diabetes Care, 33(3), 485(5).
Anderson, R. J., Freedland, K. E., Clouse, R.E., Lustman, P.J. The Prevalence of Comorbid Depression in Adults
With Diabetes. Diabetes Care, 24(6) ,1069.
Lustman, P.J., Penckofer, S.M., Clouse, R.E.(2008). Recent advances in understanding depression in adults with
diabetes. Curr Psychiatry Rep, 10(6), 495-502.
Bronnen van Internet
Meetere van-Schram, M.T., BAAN C.A. (2007).Diabetes en depressie, een zorgelijk samenspel. RIVM Rapport
260801003, Geraadpleegd via http://www.rivm.nl/
De Groot, M., Anderson, R., Freedland, K., Clouse, R., Lustman, P. J.(2001) The Prevalence of Comorbid
Depression in Adults With Diabetes. Diabetes, 24(6), 1069-10.doi: 10.2337/diacare.24.6.1069
Vaktijdschriften relevant voor het thema depressie:





Maandblad geestelijke gezondheid
Psychopraktijk: vakblad voor psychologie, psychotherapie en psychiatrie
Tijdschrift voor psychiatrie
Het vakblad voor verpleegkundigen en verzorgenden
Tijdschrift voor praktijkondersteuning
Bijdrage uit een verzamelwerk:
8|P a g i n a
Depressie en chronische ziektes
14/04/2013
De pover, M., Roosen, P., Vyt, A.(red.)(2004).Multidisciplineaire aanpak van diabetes mellitus.AntwerpenAppeldoorn:Garant.
Eindwerken en bachelorproeven:
Van Den Steen, P.(1995), Depressie bij fibromyalgie patiënten[Bachelorproef].Dilbeek:Parnas
Kranten / Tijdschriften:
L.D. (7 februari 2012). Avec "D" comme diabète et dépression.La Libre Belgique.
Geraadpleegd via http://www.lalibre.be
Bertels, Laurence. (16 november 2005). Soigner sa maladie et sa dépression. La Libre Belgique.
Geraadpleegd via http://www.lalibre.be
Boeken:
Pouwer, F. (2001). Monitoring of psychological well-being in outpatients with diabetes mellitus. Amsterdam:
Vrije Universiteit.
Groen, J. , de Loos, W. (1973).Psychosomatische aspecten van diabetes mellitus. Amsterdam: De Erven.
Katon, W., Maj , M., Sartorius (2010). Depression and diabetes. Chichester : Wiley-Blackwell.
Vindplaats bronnen
Voor de vindplaats van onze bronnen gebruikten we Limo, Vubis, de catalogus Universiteit Gent, de koninklijke
bibliotheek online en Google.
Vindplaats bronnen Artikel
Tijdschrift
Diabetes Care
Diabetic Med
Psychosomatic medicine
The journals of gerontology. Series A, Biological
sciences and medical sciences
WESTERN J NURS RES
NIG Trendstudies
Journal of affective disorders
Maandbericht Gezondheid
Applied psychological measurement
Journal of health and social behaviour
Journal of the American Geriatrics Society
Journal of clinical epidemiology
Annals of internal medicine
Comprehensive Psychiatry
14/04/2013
vindplaats
Bibliotheek KUL
Bibliotheek KUL
Bibliotheek KUL
Bibliotheek VUB
Research Gate (moet wel lid worden)
Google Books
Koninklijke Bibliotheek Brussel
Campusbibliotheek KUL
Bibliotheek KUL
Bibliotheek KUL
Campusbibliotheek KUL
Universiteitsbibliotheek Gent
Bibliotheek VUB via V-Link: online versie
Campusbibliotheek KUL
Depressie en chronische ziekten
9|P a g i n a
Vindplaats andere werken van Auteur
Pouwer, F., Snoek, F.J. (1999). Cognitieve gedragstherapie effectieve behandeling voor depressie bij mensen
met type-2-diabetes. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 143(15), 814.  Beschikbaar op de Campus
geneeskunde KUL
Nefs, G., Pouwer, F. , Denollet, J., Pop, V.( 2012). The course of depressive symptoms in primary care patients
with type 2 diabetes: results from the Diabetes, Depression, Type D Personality Zuidoost-Brabant (DiaDDZoB)
Study.(Clinical report). Diabetologia, 55(3), 608-609  Beschikbaar op de Campus geneeskunde KUL
Vindplaats andere werken sterauteurs
Anderson, R. J., Gott, B.M., Sayuk, G.S., Freedland, K. E., Lustman, P. J. Antidepressant pharmacotherapy in
adults with type 2 diabetes: rates and predictors of initial response. Diabetes Care, 33(3), 485(5). 
Beschikbaar bibliotheek KUL
Anderson, R. J., Freedland, K. E., Clouse, R.E., Lustman, P.J. The Prevalence of Comorbid Depression in Adults
With Diabetes. Diabetes Care, 24(6) ,1069.  Beschikbaar bibliotheek KUL
Lustman, P.J., Penckofer, S.M., Clouse, R.E.(2008). Recent advances in understanding depression in adults with
diabetes. Curr Psychiatry Rep, 10(6), 495-502.  Beschikbaar bibliotheek KUL
Zelfevaluatie
Deze opdracht was zeer leerrijk, gezien het multidisciplinaire karakter ervan. Ik heb heel wat vaardigheden
bijgeleerd. Zo is mijn kennis van MS Office er sterk op vooruit gegaan. Het zelf maken van een wiki was een
hele uitdaging. Ook het opsnorren van informatie en er een correcte bronverwijzing maken was zeer leerrijk.
Een bezoek aan de koninklijke bibliotheek te Brussel had nog een interessante piste geweest. Aangezien ons
onderwerp sterk afgebakend was (depressie en chronische ziektes: type 2 diabetes) was het vrij logisch dat we
geen massa’s literatuur terugvonden. De auteurs die rond deze thematiek werken zijn schaars.
In het begin heb ik wat gesukkeld met de wiki, maar ik wil hier zeker nog mee werken.
Ik heb tijdens deze exploratie mijn vaardigheden om bronnen op te zoeken en te verifiëren sterk verbeterd.
10 | P a g i n a
Depressie en chronische ziektes
14/04/2013