Kennislink.nl, aug 2010 Een vaccin tegen kanker maken is niet

Werkzaam kankervaccin stap dichterbij
Kennislink.nl, aug 2010
Een vaccin tegen kanker maken is niet gemakkelijk. De Amerikaan Michael Morse zet een stap in de goede
richting. Zijn vaccin weet het afweersysteem van een klein aantal uitbehandelde kankerpatiënten zodanig te
activeren dat tumorcellen worden vernietigd.
Een werkzaam vaccin tegen kanker komt dankzij het onderzoek van Michael Morse een stap dichterbij. De spuit die je hiernaast
ziet, bevat overigens geen vaccin maar een gekleurde vloeistof. Afbeelding: © Andres Rueda, Wikimedia Commons
Een kankervaccin is iets anders dan de griepprik of een spuitje tegen tetanus. Die laatste twee zijn traditionele vaccins, ze
kunnen een bepaalde ziekte voorkomen. Een injectie tegen kanker richt zich op het remmen van de tumorgroei. Het idee is
simpel: een virus met kankergenen spoort het afweersysteem van de patiënt aan om tumorcellen te herkennen en te vernietigen.
De uitvoering blijkt iets lastiger. Veel virussen worden door het afweersysteem onschadelijk gemaakt nog voordat zij hun werk
kunnen doen.
Alfavirus
Een alfavirus. Afbeelding: © CDC, Wikimedia Commons
Michael Morse van het Amerikaanse Duke University Medical Center heeft daar nu iets op gevonden. Hij gebruikte een replica
van een alfavirus om dendritische cellen, de boodschappers van het afweersysteem, te infecteren. Het virus mist verschillende
genen die het nodig heeft om zichzelf te kunnen delen, maar draagt in plaats daarvan specifieke kankergenen. De dendritische
cellen presenteren stukjes van de vreemde indringer aan de rest van het afweersysteem. Daardoor komen T-cellen in actie en
worden er antistoffen aangemaakt tegen de kankereiwitten.
Morse testte zijn vaccin bij achtentwintig uitbehandelde kankerpatiënten. Binnen een periode van drie maanden kregen de
vrijwilligers in totaal vier injecties. Na elke vaccinatieronde bepaalde Morse de hoeveelheid antistoffen die werd aangemaakt.
Alle patiënten maakten antistoffen tegen het alfavirus. Toch maakten de meeste proefpersonen die een hoge dosis vaccin kregen
ook antistoffen tegen de kankereiwitten. Blijkbaar weet een deel van de virusdeeltjes de dendritische cellen te bereiken voordat
het afweersysteem ze onschadelijk kan maken.
Mooie resultaten
Het vaccin van Morse zorgt dus voor de productie van antistoffen tegen kankereiwitten, maar dat is nog niet voldoende. Kunnen
die antistoffen ook echt de groei van tumoren remmen? Om daar achter te komen liet Morse de stoffen los op tumorcellen in het
laboratorium. Met succes. De antistoffen vernietigen losse tumorcellen moeiteloos.
Antistoffen tegen kankereiwitten maken losse tumorcellen in het laboratorium onschadelijk. Een grote, kwaadaardige tumor
vernietigen is nog wel iets anders. Dat gaat niet zo gemakkelijk.
Bij patiënten met een grote, kwaadaardige tumor ligt dat toch iets anders. Vier van Morse’s patiënten gingen tijdens het testen
van het vaccin niet verder achteruit. Bij één patiënt met alvleesklierkanker verdween een kleine uitzaaiing uit de lever. De rest
van de proefpersonen reageerde niet op de therapie. Misschien niet de doorbraak waar Morse op had gehoopt, maar toch is hij
tevreden met zijn resultaten. Het is tenslotte gelukt om het afweersysteem van een klein aantal uitbehandelde patiënten zodanig
te activeren dat tumorcellen vernietigd worden.
Morse denkt dat patiënten met weinig tumorweefsel het meeste baat hebben bij zijn kankervaccin. Daarom wil hij de therapie in
de toekomst graag testen bij vrijwilligers bij wie een tumor operatief werd verwijderd, maar waar de kans dat de kanker terug
komt groot is.