De meest voorkomende kankersoort bij mannen

MAART 2016
De meest voorkomende kankersoort bij mannen
Prostaatkanker wordt jaarlijks bij bijna elfduizend Nederlandse mannen vastgesteld en staat daarmee op de vijfde plaats van meest voorkomende kankersoorten. Driekwart van deze mannen is 65-plus. Per jaar overlijden ruim 2500
patiënten aan deze ziekte.
Elke man heeft een prostaat
en dat is maar goed ook: dit
orgaan produceert vocht om
de zaadcellen te vervoeren en
is daarmee onmisbaar voor de
voortplanting. Onder invloed
van het hormoon testosteron
groeit de prostaat in de
puberteit tot volwassen grootte,
ongeveer zo groot als een walnoot. Bij dertig procent van de
mannen rond de vijftig, wordt
de prostaat zo groot dat ze er
last van krijgen. De prostaat ligt
namelijk om de plasbuis heen,
die komt daardoor in de knel
en zo ontstaan plasklachten.
Zo’n goedaardige vergroting
is lastig, maar niet gevaarlijk.
Helaas zijn er ook kwaadaardige
prostaatvergrotingen.
Groei
Prostaatkanker groeit vaak lang-
*WZA-publiekslezingen
De publiekslezing over Prostaatkanker (op 4 april) is al enige tijd
volgeboekt. Behalve bovengenoemde artsen, zal radiotherapeutoncoloog Bart Vanhauten van het UMCG hier spreken over
radiotherapie bij prostaatkanker.
Voor de publiekslezing over Borstkanker (op 26 mei) zijn nog
wel plaatsen beschikbaar. Tijdens deze lezing zullen de sprekers
ingaan op de verschillende behandelingen, nieuwe medische
ontwikkelingen en het mammacare-traject in het WZA.
Physician assistant Jolanda Kort:
De behandeling – een prostaatoperatie of bestraling – is dan
gericht op genezing.
Remmen
Als er wél uitzaaiingen zijn, is
zaam. Soms zelfs zo langzaam
dat meestal via het bloed naar
dat patiënten gedurende de rest de botten of via de lymfe naar
van hun leven geen klachten
de lymfeklieren in het kleine
krijgen. In dat geval blijven zij
bekken. Volledige genezing
wel nauwlettend onder controle, is dan in principe niet meer
maar wordt niet onnodig met
mogelijk. Als behandeling wordt
een (belastende) behandeling
dan voornamelijk gekozen voor
begonnen.
hormoontherapie, al dan niet in
Bij ongeveer zeventig procent
combinatie met chemotherapie,
van de mannen bij wie prostaat- bedoeld om de groei van de
kanker wordt vastgesteld, zit
tumoren en de uitzaaiingen af
de ziekte alleen in de prostaat.
te remmen.
Uroloog René Schaafsma:
Voors en tegens van bevolkingsonderzoek
Tijdens de WZA Publiekslezing* op 4 april gaat René Schaafsma in op het veel bediscussieerde bevolkingsonderzoek
naar prostaatkanker. Moet dat er nu wel of niet komen?
“Prostaatkanker is de meest voorkomende kankersoort bij
mannen. Om die reden is veel onderzoek gedaan om antwoord
te krijgen op de vraag of het zinvol is in Nederland een bevolkingsonderzoek naar prostaatkanker op te zetten".
Aanspreekpunt
voor patiënten
Als physician assistant (PA) urologie werkt Jolanda Kort
zij-aan-zij met de urologen. Net als de artsen houdt zij
spreekuren, verricht ze lichamelijk onderzoek en loopt ze
visites op de verpleegafdeling. In het WZA is zij bovendien
HET aanspreekpunt voor prostaatkankerpatiënten.
Een patiënt die naar het ziekenhuis doorgestuurd wordt ‘met een
verdenking van prostaatkanker’
krijgt een aantal onderzoeken,
vertelt Jolanda. “Een daarvan is
rectaal onderzoek, waarbij we de
prostaat bevoelen via de wand
van de endeldarm. Daarnaast
wordt met bloedonderzoek
de PSA-waarde bepaald. PSA
(Prostaat Specifiek Antigen) is een
eiwit dat door de prostaat wordt
gemaakt, bij kanker kan de waarde verhoogd zijn. Om de prostaat
goed in beeld te brengen, doen
we vaak ook een echografie. Een
biopsie biedt de meeste zekerheid
bij het stellen van de diagnose:
hierbij wordt een stukje weefsel
van de prostaat weggenomen
voor microscopisch onderzoek.”
Contact zoeken
Het wachten op de uitslagen
en het behandelingsvoorstel is
voor elke patiënt zenuwslopend.
Jolanda Kort: “Hoe eerder een
patiënt weet wat er aan de
hand is, hoe liever. Sinds eind
2015 wordt iedere week een
multidisciplinaire teleconferentie
gehouden, waarin de urologen,
oncologen en radiotherapeuten
van alle regionale ziekenhuizen
overleggen over de patiënten.
Voorheen was dat eenmaal per
twee weken. Dit betekent dat de
patiënt nu meestal binnen een
week weet waar hij aan toe is.”
Jolanda Kort hoopt dat mensen
die het overkomt de WZA-folder
‘Waar kunt u terecht als u kanker
hebt?’ ter harte nemen. “Hierin
staan de namen en telefoonnummers van de aanspreekpunten
in ons ziekenhuis, ik ben er daar
een van. Mensen hoeven niet te
schromen om te bellen. Zo nodig
maken we een extra afspraak, ik
kan daar vaak wat meer tijd voor
nemen dan de uroloog.”
Bijeenkomsten in het WZA in april
2 april
13 april
18 april
19 april
20 april
21 april
22 april
28 april
Kraammarkt WZA
Voorlichting ‘Gezond Zwanger’
Longpunt Assen
Informatieavond Hartritmestoornissen
Voorlichting ‘Borstvoeding... heel gewoon!’
Voorlichting ‘Bevallen in het ziekenhuis’
Inloopspreekuur Fibromyalgie
Contactmiddag stomapatiënten
Meer informatie over deze gratis bijeenkomsten vindt u op
www.wza.nl/patienten/agenda.
www.wza.nl
Jolanda Kort (PA) en René Schaafsma (uroloog) op de poli
urologie in het WZA
Belangrijke vragen in dit verband zijn:
 Kan prostaatkanker door een bevolkingsonderzoek in een vroeg
stadium worden ontdekt, en zo ja, leidt dat ertoe dat minder
mannen aan deze ziekte overlijden?
 Welke test is voor het bevolkingsonderzoek het meest geschikt:
een bloedtest, een echografie of een MRI? Dergelijke testen
geven soms een afwijkende uitslag zonder dat iemand prostaatkanker heeft. Omgekeerd kunnen testen de diagnose missen.
 Hoe gaat de ontwikkeling van prostaatkanker in een vroeg
stadium? Bij sommige mannen groeit prostaatkanker zo langzaam, dat het nooit levensbedreigend zal worden of klachten zal
geven. Onnodige behandeling moet worden voorkómen omdat
deze kan leiden tot ongewenste bijwerkingen.
 Wat zijn de financiële gevolgen van een bevolkingsonderzoek?
Hoeveel mannen moeten worden onderzocht en behandeld om
één sterfgeval te voorkómen?
Nog niet
Op basis van de kennis die nu beschikbaar is, oordelen wetenschappers en artsen dat een bevolkingsonderzoek op dit moment
geen reële optie is, concludeert Schaafsma: “Vooralsnog wegen
de voordelen onvoldoende op tegen de nadelen. Als de kennis
omtrent diagnose, prognose en behandeling van prostaatkanker
verder is toegenomen, zal zo’n bevolkingsonderzoek in de
toekomst wellicht wel een verantwoorde manier zijn om het aantal
slachtoffers te beperken.”
Internist-oncoloog Peter Nieboer
Ontwikkelingen nieuwe therapieën gaan snel
Een internist-oncoloog is een
medisch specialist die zich
bezighoudt met medicijnen
tegen kanker. Op de WZA
Publiekslezing* van 4 april
zal Peter Nieboer een inleiding houden over de behandeling bij een vergevorderd
stadium van prostaatkanker.
In deze Gezondheidswijzer
alvast een voorproefje.
De groei van prostaatkankercellen wordt gestimuleerd door
het mannelijke geslachtshormoon testosteron. Daarom
bestaat de behandeling van
prostaatkanker met uitzaaiingen in eerste instantie meestal
uit hormooninjecties, gegeven
door de uroloog. Deze therapie
heeft vaak bijwerkingen, zoals
erectiestoornissen en stemmingswisselingen, maar remt
de groei vaak goed en lang.
Helaas worden de kankercellen na verloop van tijd minder gevoelig voor de injecties,
wat te zien is aan een stijgend
facebook.com/WilhelminaZiekenhuisAssen
PSA. Tot en met het begin van
deze eeuw waren er dan geen
goede behandelingen meer
mogelijk. In 2004 bleek echter
dat chemotherapie (docetaxel)
in dat stadium een goede werking had: vermindering van
klachten, uitstel van nieuwe
klachten, levensverlenging en
verbetering van kwaliteit van
leven. Ook deze therapie heeft
bijwerkingen – kaalheid, misselijkheid, lagere weerstand –
maar over het algemeen bleken
de voordelen groter dan de
nadelen. Daarom heeft sinds
die tijd de internist-oncoloog,
naast de uroloog, een rol bij de
behandeling van uitgezaaide
prostaatkanker.”
Immunotherapie
Na 2004 zijn de ontwikkelingen
snel gegaan, vertelt internistoncoloog Nieboer verder: “Er
kwam een tweede vorm van
chemotherapie (cabazitaxel)
beschikbaar en twee nieuwe
hormoontherapieën (enzaluta-
mide en abiraterone), die soms
vóór en soms na chemotherapie worden ingezet. Bovendien
zijn er nieuwe middelen (zoals
denosumab en radium223) die
een positief effect hebben op
het bot, wat meestal de eerste
plaats is waarin uitzaaiingen
optreden.
De ontwikkelingen gaan door.
Er zijn vele studies gaande met
nieuwe medicijnen en ook naar
de meest effectieve volgorde
van de middelen. Zo is kortgeleden aangetoond dat vroeg in
de behandeling zes kuren
chemotherapie geven, veel
voordeel kan hebben. Tegelijkertijd lopen er (ook in het
WZA) studies naar immunotherapie, dit zijn behandelingen die
de afweer tegen kankercellen
versterken. Dit alles leidt er gelukkig toe dat de vooruitzichten
voor mannen met uitgezaaide
prostaatkanker stapje voor
stapje beter worden.”
De ProstaatKankerStichting
ProstaatKankerStichting.nl is een patiëntenorganisatie die lotgenotencontact biedt, voorlichting geeft en de belangen behartigt
van mannen met prostaatkanker en hun naasten. Deze stichting
heeft samen met de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) de online ‘Patiëntenwijzer Prostaatkanker’
ontwikkeld. Deze geeft aan welke ziekenhuizen voldoen aan de
voorwaarden voor goede prostaatkankerzorg. Het WZA is een
van de ziekenhuizen die het groene vinkje heeft
ontvangen.
Meer informatie vindt u op www.kanker.nl (zoekterm: Prostaatkanker). Andere informatieve websites
zijn onder andere: www.wza.nl, www.kwf.nl en
www.prostaat.nl
youtube.com/WilhelminaZiekenhuis
twitter.com/WZA_Ziekenhuis