aardbei - Webnode

AARDBEI
VOORAF
1. SOORTEN AARDBEIEN
Er zijn eigenlijk drie soorten aardbeien. Onze inheemse (Europese) aardbei telen we
meestal niet. Deze soort is de (wilde) bosaardbei met kleine vruchtjes (o.a. Mara des
Bois). De door ons meest geteelde aardbei is een kruising van een Noord- en Zuidamerikaanse soort (fragaria x ananassa) en kan dus nooit in het wild voorkomen (o.a.
Darselect, Elsanta, Elianny). Ze worden eenmaal
dragende of junidragers genoemd. De derde soort is
de doordragende aardbei (o.a. Ostara). Doordragers hebben een wat ingewikkelde ontstaansgeschiedenis.
2. RASKENMERKEN
Vroeg: Honeoye, zeer hoge opbrengst, groot,
donkerrood, zuur aroma (vormt veel uitlopers);
Vroeg: Lambada, hoge opbrengst, kegelvormig,
mooie kleur, uitstekende smaak, redelijk ziektebestendig en redelijk lang houdbaar;
1
Honeoye
Redelijk vroeg: Darselekt, hoge opbrengst, groot, donkerrood, goede smaak (nieuw
ras);
Redelijk vroeg: Florika, gemiddeld tot hoge opbrengst, gemiddeld groot, aromatisch
(geschikt voor biologische teelt);
Redelijk vroeg: Korona, zeer hoge opbrengst, gemiddeld tot groot, middelrood, zoetzuur aroma (niet geschikt om in te maken of in te vriezen);
Gemiddeld tot laat: Mieze Schindler, lage tot gemiddelde opbrengst, klein tot gemiddelde grootte,
bosaardbeiaroma (heeft bevruchtingssoort nodig);
Gemiddeld tot laat: Elianny, gemiddelde opbrengst,
groot,
stevig en sappig,
goede smaak, bestand
tegen
schimmelziekten;
Redelijk laat: Elsanta, zeer hoge
Mieze Schindler
opbrengst, groot,
sappig, goede smaak, lang houdbaar, matig ziektebestendig;
Elianny
Redelijk laat: Tenira, hoge opbrengst, gemiddelde tot
grote vrucht, oranjerood tot rood, uitgebalanceerd aroma (geschikt om in te vriezen);
Laat: Polka, hoge opbrengst, gemiddelde grootte, rood, van binnen hol, zoetzuur;
Laat: Symphony, hoge opbrengst, gemiddeld tot grote vrucht, middelrood, zeer goed
aroma (zeer geschikt voor koele gebieden).
Van het ras Vima Zanta is de vroegheid niet bekend, maar wel de goede smaak, hoge
productiviteit, uitstekende ziekteresistentie en beperkte houdbaarheid.
Doordragend: Ostara, hoge opbrengst, niet alle vruchten worden groot, oranjerood tot rood, beste aroma bij
zon, matig ziekteresistent.
De meeste aardbeien zijn wel ergens vatbaar voor, maar
de Florika is zeer resistent, weinig vatbaar zijn Polka,
Symphony en Tenira.
3. GROENMOESZAAIAGENDA
In de moestuinzaaiagenda van Groenmoes is informatie
te vinden over zaai- en planttijd van alle aardbeisoorten.
ZAAIEN EN PLANTEN
2
Ostara
4. AARDBEIEN ZAAIEN
Koop altijd zaadgoed bij zaadhuizen. Je eigen planten zijn bijna altijd hybride (F1)
rassen waardoor geen doorkweek met behoud van de oorspronkelijke eigenschappen
mogelijk is.
5. PLANTTIJD JUNIDRAGERS
Augustus is plantmaand. Afhankelijk van het ras kan dat al vroeg gebeuren. Maar vòòr
september zouden ook de laatste aardbeien geplant moeten zijn. Want in die maand
wordt de basis gelegd voor de bloemvorming in het jaar erna.
6. PLANTTIJD DOORDRAGERS
Doordragende aardbeien kunnen in voor- en najaar worden geplant. September en
maart zijn de beste plantmaanden.
7. DIEPVRIESPLANTEN
Er zijn professionele kwekers die ook wel diepvriesplanten aan particulieren aanbieden.
Voordeel hiervan is dat je vanaf maart tot in juli aardbeien kunt uitplanten. Ze zien er
niet uit als je ze ontvangt (meer wortel dan plant) maar de
groei is enorm: na 2-3 maanden kan er geoogst worden. Je
kunt op deze manier je seizoen verlengen (oogsten tot eind
september).
8. PLANT IN EN UIT POT
Aardbeiplanten worden ook in pot aangeboden met de
bedoeling om ze thuis uit te planten in de vollegrond. Dat kan
in het voorjaar (de vruchtzetting is al achter de rug) en is aantrekkelijk voor wie ’s winters wateroverlast heeft. Bedenk dat
deze potplanten uit de kas komen en tijd nodig hebben om af te harden.
9. UITLOPERS
Al tijdens de oogst vormen zich uitlopers
die je een handje kunt helpen met wortelen
door ze met een clip vast te zetten in de
grond. Je kunt ook een bloempotje ingraven en er de uitloper in vastzetten. Knip de
navelstreng pas door nadat de nieuwe
plantjes goed geworteld zijn. Begin er zo
vroeg mogelijk mee.
3
10. PLANTPLAATS
Houd er rekening mee dat de planten de winter ‘watervrij’ moeten doorkomen. Teel ze
op verhoogde bedden of in ieder geval op plaatsen waarop ’s winters geen plassen
blijven staan. De wortels zullen anders kunnen afsterven.
11. PLANTEN VERVANGEN
Aardbeiplanten gaan enkele jaren mee maar de vruchten worden elk jaar kleiner. Het is
handig om elk jaar een deel van de planten te vervangen: je hebt dan een jaar later een
deel met weinig maar grote vruchten en een deel met veel maar kleine vruchten.
12. COMBINATIETEELT
Aardbeien combineren goed met knoflook en bieslook, maar zeker niet met koolsoorten en aardappelen (zie hierna).
13. RUZIE MET AARDAPPELEN
Als de aardappelen zijn gerooid valt dat vaak samen met het moment dat je uitlopers
van aardbeiplanten kunt uitplanten. Sla die vrijkomende locatie toch maar over. Aardappelen combineren slecht met aardbeien. Ervaring leert dat het vragen is om
moeilijkheden, in casu om de verwelkingsziekte
van aardbeien.
14. POT EN BAK
Wie geen ideaal watergeefsysteem heeft voor
zijn in pot of bak geteelde aardbeien doet er
goed aan om veel kleikorrels aan de potgrond
toe te voegen (bijv. bentoniet). Deze korrels
kunnen vocht langdurig vasthouden.
15. PLANTAFSTANDEN
Adviezen zijn soms tegenstrijdig: ruime plantafstanden versus ‘dicht tegen elkaar aan’. Dat
laatste advies waarbij schaduwwerking positief
wordt gevonden leunt op de afkomst. Aardbeien zijn van oorsprong bosplanten. Bosaardbeien
kan je inderdaad dicht tegen elkaar aan planten
maar onze bekende aardbeien zijn kruisingen die ‘het bos nooit gezien hebben’. Houd
daarom afstanden aan van ca. 30 cm in de rij en 40-50 cm tussen rijen. Planten kunnen
op deze manier goed opdrogen na een regenbui en het vermindert de kans op schimmelvorming.
4
16. WORTELS
Spreid de wortels goed bij het uitplanten en druk de grond daarna goed aan. Laat wortels niet in het plantgat ‘zweven’.
17. PREVENTIE TEGEN VERWELKINGSZIEKTE
(1)
Als je regelmatig aardbeiplanten ziet verwelken, zelfs als ze
al oogstbare vruchten dragen
probeer dan het nieuwe seizoen het volgende uit: alvorens
uit te planten maak je een voor
die je opvult met tuinaarde.
Plant hierin uit en hierin wordt
ook geworteld. Ervaring leert
dat er een jaar later geen
verwelkings-ziekte meer wordt
geconstateerd.
18. PREVENTIE TEGEN VERWELKINGSZIEKTE (2)
Er zijn goede ervaringen opgedaan met het telen van aardbeien in tempex bakken. De
bakken worden met gewone potgrond gevuld, de jonge plantjes worden erin uitgeplant
en nadat natuur (zon) en mens
(water geven) hun werk hebben
gedaan worden grote vruchten geoogst en treedt geen vermicillium
(verwelkingsziekte) meer op. Een
aandachtspunt vooraf: maak enkele gaatjes in de bodem van de bakken om overtollig water te kunnen
laten weglopen.
19. TEELT OP HOOGTE
Als je toch in tempexbakken teelt
en je daarom alleen al meer water
moet geven dan in de vollegrond
wat let je om de bakken op plukhoogte te plaatsen. Bouw een plankier of stellage en
zet de bakken hierop.
TUSSEN ZAAIEN EN OOGSTEN
5
20. WATER GEVEN
Essentieel voor een goede wortelontwikkeling is water geven na het uitplanten. Doe dat
twee weken op rij dagelijks en bij extreem warm weer zowel ’s morgens als ’s avonds.
In die periode mag niet worden bemest.
21. BEDJE VAN STRO
Tot half mei moet de grond kans krijgen om op te
warmen. Tot dat moment kan er ook nog nachtvorst optreden. Het zijn argumenten om de
grond onbedekt te houden. Maar zodra de
vruchtvorming begint wordt de grond rondom de
plant met stro bedekt, niet alleen om schone
vruchten te oogsten, maar ook om te voorkomen
dat ze gaan rotten als ze door hun gewicht op
een natte grond komen te liggen.
22. BESTUIVING
Insecten zijn nodig voor de bestuiving. Zorg er dus voor dat ze toegang
kunnen krijgen (bijv. tunnels aan de
uiteinden openlaten). Hommels bestuiven bij lagere temperaturen dan
bijen. Als de witte kroonblaadjes snel
afvallen dan weet je dat de aardbei
goed bestoven is.
23. VRUCHTZETTING
Als aardbeien er misvormd
uitzien dan komt dat omdat het vruchtvlees niet op
elke plaats gelijkmatig is
gegroeid. En dat vindt zijn
oorzaak weer in de
vruchtzetting. Als niet alle
meeldraden verkleurd zijn
na de bevruchting is dat
een signaal dat geen egale
vorm zal ontstaan.
24. BEMESTING
6
Geef geen stalmest. Die bevat te veel stikstof
waarvan het blad prima groeit maar waarmee
de vruchtvorming niet wordt gestimuleerd.
Bovendien is de kans op waterige en snel
rottende vruchten dan groter. Er is speciale
aardbeienmest in de handel (bijv. DCM aardbeienmest) maar onthoud dat het belangrijkste ingrediënt patentkali is. Deze mest
wordt aan alle vruchtgroenten toegediend.
De mest dien je vòòr de bloei toe.
25. AANVALLEN OP AARDBEIEN
Aardbeien zijn geliefd bij slakken, muizen, kikkers en merels.
Soms zal je enig verlies voor lief
moeten nemen. Tegen vogels
zijn je zomerkoninkjes goed te
beschermen. Toch vindt menige
merel nog een gaatje of verstrikt zich in het net. Blauwe
netten vallen beter op bij vogels en verkleinen dus de kans op ongelukken.
26. UITLOPERS WEGHALEN
Al tijdens de vruchtzetting en de
daaropvolgende rijping kunnen zich al
uitlopers vormen. Als je al weet dat je
ze niet nodig hebt voor een volgend
jaar, knip ze dan af zodat de energie
van de plant volledig bij de vruchtvorming blijft.
27. VRUCHTROT
Veel regen zal botrytis (vruchtrot) tot
gevolg kunnen hebben. Een bedje van
stro helpt om aardbeien te laten opdrogen maar denk niet dat vruchtrot in een tunnelkas niet kan opdoemen. De plastic folie zorgt voor een vochtige omgeving die je kunt
opheffen door beide uiteinden open te houden.
7
OOGSTEN
28. OOGSTTIJDSTIPPEN
Met de teelt van diepvriesplantjes kan je het oogsttijdstip beïnvloeden. Als je kans hebt
om op de door jou gewenste plantmomenten diepvriesplantjes bij een kweker te halen
kan je oogsten vanaf eind mei tot eind september. Bij de junidragers is met behulp van
glas of plastic een winst van 7-10 dagen te boeken en zou er – als alles meezit – vanaf
medio mei zijn te oogsten.
29. OOGST EN SMAAK
Aardbeien voor directe consumptie laat je zo lang mogelijk aan de struik hangen.
Aardbeien willen na de pluk nog wel blijkleuren maar de smaak neemt niet meer toe.
Die werd bepaald door de suikers van de moederplant, maar daarmee is het contact na
de pluk verdwenen.
BEWAREN EN BEREIDEN
30. TIJDELIJK BEWAREN
Aardbeien bewaar je op een koele plek. De koelkast (temperatuur ca. 7 ˚C) is een
discutabele plek want de smaak wordt er niet beter door. Haal ze er in ieder geval
tijdig uit voor gebruik.
31. WASSEN EN ETEN
Aardbeien houden hun kroontje tijdens
het wassen. Haal je dat groene handvat er
eerst af dan zuigt de aard-bei zich tijdens
het wassen vol water hetgeen nadelig is
voor de smaak. Dus: eerst wassen, dan
kroon verwij-deren, daarna – smakelijk –
eten.
32. JAM, MARMELADE, CONFITUUR EN GELEI
Jam wordt bereid van gepureerde vruchten, bij
confituur blijven de vruchten heel en bij
marmelade
wor-den
de
schillen
van
citrusvruchten gebruikt waardoor de smaak
bitter-zoet wordt. Bij gelei tenslotte gaat het om
ingedikt sap, niet om de vrucht.
8
33. VOEDINGSWAARDE
Aardbeien bevatten veel natuurlijke suikers, vezels, vitamine C en vita-mine B11
(foliumzuur). In de ratrace om de titel van gezondste fruit wint de blauwe bes het op
‘antioxidanten’ en de aardbei op ‘veelzijdigheid’.
WEBINFORMATIE
34. WEBSITES OVER AARDBEIEN
www.aardbeien.startpagina.nl - alles over aardbeien (o.a. teelt, telers, gewasbescherming, recepten)
www.aardbeienacademie.nl – website van de
promotor van de smaakaardbei (Jan Robben in
Oirschot) – aardbeiplantenteler voor hobbyisten
www.aardbeiplantje.nl – aardbeiplantentelers
voor professionals en hobbyisten
www.kweduivenvoorden.nl
aardbeiplantenteler voor professionals en
hobbyisten met webwinkel
www.aardbeienland.nl recreatiepark in Horst (L) met de aardbei in de hoofdrol / tevens
teler en plantenleverancier aan hobbyisten (alleen afhalen)
www.aardbeien.com – aardbeienteler met info over aardbeienteelt en 156 recepten met
aardbeien
www.vissers.com – aardbeienvermeerderings- en veredelingsbedrijf. Klik op aardbeiplanten en je krijgt een overzicht van ca. 40 aardbeirassen met hun kenmerken
www.fruitlent.nl – collectietuin met fruit en vruchtgroenten; gedetailleerde kwaliteitskenmerken van 22 aardbeirassen
Teelttip ingebracht door:
Corry Laurenssen, Moergestel
Nagekomen teelttip van eigenaar van aardbeiplantje.nl naar aanleiding van vraag over
ras Mieze Schindler: kies voor het nieuwe ras Mieze Nova (in de plaats gekomen van
Mieze Schindler). Het nieuwe ras is zelfbestuivend terwijl bij de Mieze Schindler altijd
een ander ras voor de bestuiving moet worden bijgeplant
9