5000 jaar magie in Egypte traditie en vernieuwing in magische

5000 jaar magie in Egypte
traditie en vernieuwing in magische kennis
en praktijken
Een dag met lezingen in de tempelzaal van het Rijksmuseum van Oudheden in het
kader van de tentoonstelling Egyptische magie.
Een breed overzicht het onderwerp magie verschaft door specialisten op dit terrein,
en georganiseerd door de opleiding Egyptologie van de universiteit Leiden.
Maandag 22 november, 10-17 uur
Alle belangstellenden zijn welkom - prijs: toegang museum
Programma
10.00-10.45 Dr. Maarten Raven (Rijksmuseum van Oudheden): Mijn ba is de Magie, hij is ouder
dan de tijd’ – de principes van de Oudegyptische magie
11.00-11.45 Prof.dr. Joris Borghouts (Universiteit Leiden/Nederlands Instituut voor het
Nabije Oosten): Egyptische magische teksten
12.00-12.45 Dr. Jacco Dieleman (University of California, Los Angeles); Continuïteit en
vernieuwing in Grieks-Egyptische magie
13.00-15.00 Lunchpauze met gelegenheid om de tentoonstelling te bezoeken
15.00-15.45 Prof.dr. Jacques van der Vliet (Universiteit Leiden/Radboud Universiteit
Nijmegen): ‘Als een vod op de mestvaalt’: de poëzie van zwarte magie in Christelijk
Egypte
16.00-16.45 Prof.dr. Remke Kruk (Universiteit Leiden): Een schaal in de maneschijn: magie in
hedendaags Egypte
Organisatie: Prof.dr. Olaf Kaper (Universiteit Leiden)
Informatie en aanmelding: http://hum.leidenuniv.nl/ocmw
Korte inhoud 5000 Jaar Magie in Egypte
Dr. Maarten Raven (Rijksmuseum van Oudheden): ‘Mijn ba is de Magie, hij is ouder dan de tijd’
– de principes van de Oudegyptische magie
In het Oude Egypte vormde een geloof in magie de basis van de godsdienst. De Scheppergod
zelf zou zich van magie hebben bediend bij het inrichten van de kosmos. Dankzij magie blijven
de hemel, de aarde en de onderwereld met elkaar in verbinding. In deze inleidende lezing
zullen we enkele basisbeginselen leren kennen van de magie, zoals het principe van
sympathische magie, de inherente toverkracht van bepaalde materialen, en de rol van taal,
schrift en creativiteit.
Prof.dr. Joris Borghouts (Universiteit Leiden/Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten):
Egyptische magische teksten
Het dagelijkse leven in het oude Egypte was vol ongewisheden - allerlei gevaren bedreigden
het menselijk welzijn. Datzelfde gold voor het hiernamaals, dat iedereen een keer moet
binnengaan. Tegen demonen, gevaarlijke dieren en allerlei ongevallen verweerde de mens zich
met, onder anderen, magie, vooral met spreuken. Egyptische magie is dus bij uitstek defensief.
Waarover gaan die honderden Egyptische magische teksten voor de wereld van de levenden en
de doden zoal?
Dr. Jacco Dieleman (University of California, Los Angeles); Continuïteit en vernieuwing in
Grieks-Egyptische magie
In de Hellenistische periode ontstond er in Egypte een nieuwe vorm van magie voor
persoonlijk gebruik, die we tegenwoordig Grieks-Egyptische magie noemen. In vergelijking
met Oudegyptische magie is deze magie bijzonder kosmopolitisch en intercultureel van
karakter. Het is duidelijk het product van een stedelijke omgeving, waar Egyptenaren, Grieken
en Joden naast elkaar woonden. Het werd toegepast ter bescherming tegen ziekte en
ongevallen, om lust en liefde in onwillige partners op te wekken, om tegenstanders te
vervloeken en om kennis van het occulte te verkrijgen. In de Romeinse tijd verspreidde GrieksEgyptische magie zich over het gehele Romeinse Rijk. Amuletten en vervloekingtabletten zijn
opgegraven van Engeland tot Iran. Deze voordracht zal de verschillende typen van GrieksEgyptische magie voorstellen en laten zien hoe Egyptische priesters eeuwenoude rituelen
aanpasten aan hun gehelleniseerde clientèle.
Prof.dr. Jacques van der Vliet (Universiteit Leiden/Radboud Universiteit Nijmegen): ‘Als een
vod op de mestvaalt’: de poëzie van zwarte magie in Christelijk Egypte
In publicaties over magie wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen ‘witte’ en ‘zwarte’
magie, waarbij de laatste soort, magie die de bedoeling heeft schade toe te brengen, meestal
zeer negatief wordt beoordeeld. Voor de magiërs van laat-antiek en vroeg-middeleeuws Egypte
(ca. 300-1100 na Chr.) speelde het onderscheid kennelijk geen enkele rol. Tal van Koptische
toverspreuken uit deze periode hebben de bedoeling, rivalen of concurrenten langs rituele weg
uit te schakelen. Deze lezing behandelt een paar voorbeelden van het beeldende taalgebruik
van dergelijke spreuken die tegelijk duidelijk maken hoe magie ‘werkt’.
Prof.dr. Remke Kruk (Universiteit Leiden): Een schaal in de maneschijn: magie in hedendaags
Egypte
Magie en tovenarij spelen ook in het hedendaagse Egypte nog een belangrijke rol. Wie er alert
op is ziet dat overal in het Egyptische leven. Boeken met magische recepten zijn overal te koop,
amuletten hangen in vrijwel elke taxi, en de angst dat iemand je met hulp van door een
tovenaar te hulp geroepen geesten kwaad wil berokkenen is wijd verspreid. Ik zal dit alles
toelichten aan de hand van voorbeelden uit het dagelijks leven, en daarbij ook kort ingaan op
de manier waarop de magie zich verhoudt tot de Islam.