Factsheet Gezondheidsvoordelen van gezond eten en meer

Factsheet Gezondheidsvoordelen van gezond eten en meer bewegen in het groen
8 maart 2017
In onze visie zijn landbouw, voeding en gezondheid in een gezonde leefomgeving onlosmakelijk
met elkaar verbonden. De gezondheidskosten stijgen tot grote hoogten en vormen een groot
maatschappelijk probleem waar de politiek mee worstelt. Er zijn mogelijkheden om deze
maatschappelijke druk te verlagen en het welbevinden van de mens te verhogen, maar dan zijn
naast kortetermijnmaatregelen structurele veranderingen nodig wat betreft leefstijl en voeding.
Niet te veel eten, een voedingspatroon met meer plantaardige (groenten en fruit) en minder
dierlijke producten (vlees) is niet alleen duurzamer, maar levert ook gezondheidswinst op. Als alle
Nederlanders flexitariër worden en minder eten, vermindert het aantal chronisch zieken en
verkleinen de gezondheidsverschillen. Als Nederlanders bovendien meer bewegen is dat effect
nog sterker. Uiteindelijk zou het de zorgkosten in Nederland, nu om en nabij de € 95 miljard per
jaar – met 5 tot 7 miljard per jaar kunnen verminderen.
Nu eten Nederlanders niet gezond. Zo eet 9 op de 10 te weinig groenten en fruit.
Een aantal wetenschappelijke feiten op een rij 1:
Algemene effecten van voeding op gezondheid:
- Een gevarieerd eetpatroon beschermt tegen overgewicht en leefstijlgerelateerde ziekten
op latere leeftijd zoals metabool syndroom, diabetes en hart- en vaatziektes.
- Groenten en fruit maken een belangrijk deel uit van een gezond en gevarieerd eetpatroon.
Groenten en fruit zijn goede bronnen van vezels, vitaminen en mineralen en behoren tot
de voedingsmiddelen met een lage energiedichtheid.
- Een lage consumptie van groenten en fruit behoort tot de top tien van risicofactoren voor
een vroegtijdig overlijden. Voldoende consumptie van groenten en fruit helpt met het
verlagen van het risico op onder andere hart- en vaatziekten, maagkanker en dikke
darmkanker. Op de korte termijn zijn de effecten van groenten en fruit vooral het
stimuleren van een goede darmwerking en het verlagen van het risico op overgewicht.
- Een gezonder eetpatroon verlaagt de kans op vroegtijdig overlijden en hart- en vaatziekten
met 15 tot 20%. Dit geldt extra voor de lage sociale economische groepen.
- Zonder overconsumptie neemt de totale ziektelast in Nederland af met ongeveer 5% en de
broeikasgasuitstoot als gevolg van voedselconsumptie af met ongeveer 10%;
- Als iedereen in Nederland de consumptie van vlees, vis en eieren volledig zou vervangen
door ecologisch duurzame noten en peulvruchten, verwacht het RIVM circa 5% minder
gevallen van darmkanker en 10% minder diabetes type 2.
- Het RIVM verwacht dat de huidige generatie babymeisjes rond hun veertigste al te kampen
hebben met de eerste chronische ziekten.
- Elke week komen er 1200 nieuwe diabetespatiënten-type 2 bij. En iets minder dan de
helft van de Nederlanders kampt met een chronische ziekte blijkt uit cijfers van het CBS. 80
1
referenties zijn voor de leesbaarheid weggelaten en op aanvraag beschikbaar
1
tot 90% van de chronische ziekten heeft rechtstreeks te maken met voeding, leefstijl en
omgeving.
Effecten van groen en bewegen
- Bewoners ervaren minder stress in lage SES (Sociaal Economische Status)-buurten met veel
groen.
- Algemene gezondheidsbeleving is beter en lage SES-kinderen hebben het meeste
gezondheidsvoordeel bij een groene omgeving.
- Positieve effecten van groen op ADHD-klachten en afname van medicatie.
- 20 minuten lopen door groen heeft een vergelijkbaar effect op de concentratie als Ritalin
(gemeten direct na de wandeling; lopen door stedelijk gebied had niet hetzelfde effect).
- Kinderen die buiten spelen in een groene omgeving in plaats van een bebouwde omgeving
hebben mildere ADHD-symptomen.
Ouderen
- Uit onderzoek blijkt dat ouderen in een verzorgingstehuis meer smaak, tevredenheid en
ambiance ervaren met verse, biologische, streekgebonden producten, en namen
lichamelijke klachten na de maaltijd af.
Kinderen
- Het verhogen van de beschikbaarheid van groenten en fruit kan groente- en
fruitconsumptie bij kinderen stimuleren. Bijvoorbeeld door invoeren van een extra
eetmoment van groente of fruit.
- De ontwikkeling van smaak op jonge leeftijd een van de meest bepalende factoren is in het
voedingsgedrag op latere leeftijd. De jong aangeleerde gewoontes blijven behouden
gedurende de rest van het leven. Het is daarom belangrijk om al op jonge leeftijd dit
gezonde patroon aan te leren.
- Groente en fruit herhaald aanbieden en kinderen laten kiezen uit verschillende soorten
groenten of fruit. Het lijkt ook dat kinderen meer groenten en fruit eten wanneer ze zelf
mogen kiezen welke en hoeveel ze ervan eten.
- Kinderen laten experimenteren met groenten en fruit. In plaats van of naast proeven kan
het ook helpen om kinderen op een andere manier bekend te maken met groenten en
voedselneofobie te verminderen, zoals zien, voelen en ruiken.
- Kennis van kinderen op basisscholen over voeding en gezondheid is ver beneden een
aanvaardbaar niveau. Voedingseducatie op de basisschool helpt kinderen bij de
ontwikkeling van een verantwoord eetpatroon.
Effecten op het milieu
- De Nederlandse voedselconsumptie gaat gepaard met 3 tot 5 kg broeikasgas per dag per
persoon. Dat is vergelijkbaar met de dagelijkse uitstoot van vervoer.
- Vlees, zuivel (inclusief kaas) en dranken zijn het meest belastend voor het milieu.
Consumptie van dierlijke producten veroorzaakt 55% van de aan voeding gerelateerde
broeikasgasemissie, terwijl ons voedingspatroon op gewichtsbasis voor 16% uit dierlijke
producten bestaat. Dranken, vooral frisdranken, sappen en alcoholische dranken dragen
gemiddeld 10% bij. De doelstellingen in de klimaatagenda zijn alleen haalbaar als we ook
de uitstoot van broeikasgas door voedselconsumptie beperken.
- Als alle Nederlanders bijvoorbeeld drie dagen per week voor groente of peulvruchten
kiezen in plaats van vlees, dan besparen we net zoveel CO2 als wanneer we 3 miljoen
auto’s van de weg halen.
2
Inschatting van potentiële gezondheidswinst en reductie van zorg- en maatschappelijke kosten:
-
-
-
De kosten voor diabetes-2 zijn jaarlijks 6 miljard euro. Dit kan met de helft verminderen
door in te zetten op gezonde voeding en aangepaste leefstijl.
De zorgkosten van een persoon over de gehele levensloop bedragen 80% in het laatste
levensdecennium. Investeren in healthy aging, het creëren van blue zones (gebieden in de
wereld waar mensen langer, gezonder en gelukkiger leven, vaak boven de 100 jaar) met
positieve gezondheid als basis levert een jaarlijkse besparing van zorgkosten. Mensen die
gezonder leven (hoger inkomen) hebben gemiddeld 7 ziekte jaren, terwijl bij mensen die
minder gezond leven dat 14 jaar is.
Mensen met overgewicht hebben gemiddeld minstens 15% meer zorgkosten. Op dit
moment heeft 50,3% van de Nederlandse bevolking ouder dan 20 jaar overgewicht.
Verminderen van overgewicht door gezondere voeding en meer bewegen kan een
besparing opleveren van zo'n 5 tot 7 miljard euro.
Een gezond dieet met meer groenten en fruit en minder vlees, zuivel, kaas en dranken
bespaart niet alleen op de zorgkosten, maar heeft direct gevolg voor maatschappelijke
kosten t.a.v. klimaat, biodiversiteitsverlies, stikstofdruk, (grond)waterverontreiniging, etc.
Reductie van zorg- en maatschappelijke kosten vergt investering in: positieve gezondheid,
scholingsprogramma’s, blue zones, healthy aging, preventie, verduurzaming landbouw,
eerlijkere prijzen van voedsel, ketenaanpak en algemene bewustwording.
Over de initiatiefnemers
Natuur en Milieufederatie Noord-Holland maakt Noord-Holland mooier, gezonder en duurzamer.
Het Louis Bolk Instituut is een onafhankelijk kennisinstituut voor duurzame landbouw, voeding en
gezondheid.
3