Deventer Geert Groot Koerkamp is halve Rus geworden

’De Nederlandse media wil internationaal nieuws met een Nederlands tintje’
Deventer Geert
Groot Koerkamp is
halve Rus geworden
interview | nos-correspondent
(door Jan Medendorp) Geert Groot Koerkamp
studeerde journalistiek in Kampen. Daarna ging
hij Russisch studeren. “Ik ben in 1987 afgestudeerd in Kampen en dat waren de hoogtijdagen
van de Perestrojka, de hervormingspolitiek van
Gorbatsjov.” Maar waarom Russisch? “Met het
leren van een taal wilde ik mijn positie op de
arbeidsmarkt verstevigen. Ik heb toen ook nog
overwogen om Arabisch te doen, want in het
Midden-Oosten was toen ook van alles aan de
hand.” Groot Koerkamp trouwde met een Russin,
kreeg drie kinderen en is nog maar zelden in
Nederland, zijn vader woont nog in Deventer.
“Mijn vrouw heeft geen ernstige behoefte om
naar Nederland te gaan.” Hij werkt nu als correspondent van de NOS, Wereldomroep en het
Algemeen Dagblad in Moskou, een stad van tien
miljoen inwoners. Twentevisie sprak met Geert
Groot Koerkamp.
Groot Koerkamp kwam binnen in een land dat bezig
was met openheid, glasnost, een land dat aan het
omschakelen was van het communistische naar het
kapitalistische systeem. Een kleine twintig jaar later
is daar weinig van over. Politieke tegenstanders verdwijnen, kritische journalisten worden nooit meer
teruggevonden. Of simpelweg uit een hotelraam
gedonderd. “Er is natuurlijk een onderscheid tussen de buitenlanders en de Russische journalisten.
De buitenlandse journalisten hebben eigenlijk altijd
hun werk wel kunnen doen. Afgezien van bepaalde
grensgebieden kan ik overal in Rusland met een
camera de straat op gaan en mijn werk doen. De
overheid probeert je natuurlijk wel te controleren,
maar dat is tegenwoordig met internet vechten
tegen de bierkaai. Vijftien jaar geleden gaf ik een
videocassette mee aan een KLM-medewerker. In de
afgelopen jaren is dat steeds moeilijker geworden.
Maar de laatste tijd maakt verzenden via e-mail het
leven een stuk gemakkelijker.”
Ambassade
Het leidt geen twijfel dat de Russische ambassade in
Nederland alles in de Nederlandse media volgt over
Rusland. Het werk van Groot Koerkamp vindt niet
altijd genade in de ogen van de Russische autoriteit.
Zo is er ooit een briefje gestuurd naar de hoofdredactie van het AD om die Groot Koerkamp te bewegen ook eens wat meer mensen van overheidswegen
te interviewen, want de berichtgeving was toch wel
erg eenzijdig. Last heeft Groot Koerkamp er niet
van ondervonden. “Als dat zou gebeuren, dan zou
dat natuurlijk kunnen leiden tot een internationaal
schandaal; we hebben de afgelopen jaren al een paar
keer gezien dat katholieke Poolse priesters bij de
Russische grens werden tegengehouden. Dat leidde
ook tot een gigantisch schandaal. Het is allemaal
te herleiden tot een conflict tussen de Russische
orthodoxe kerk en de Russische katholiek kerk. En de
Russische orthodoxe kerk heeft weer nauwe banden
met de Russische staat. Maar het is nog niet echt
voor gekomen dat buitenlandse correspondenten of
journalisten iets soortgelijks is overkomen, terwijl er
wel journalisten zijn die echt heel erg negatief over
Geer t Groot Koerkamp uit Deventer, wil
niet meer weg uit Moskou. “Mijn vrouw
heeft geen ernstige behoefte om naar
Nederland te gaan.”
Twentevisie 04/2007
Rusland schrijven. Als zij Russen waren geweest, dan
hadden ze allang problemen ondervonden gehad.”
Afluisteren
Iedereen in Rusland gaat er van uit dat telefoongesprekken worden afgeluisterd. “Waarschijnlijk wordt
niet alles afgeluisterd, omdat zelfs de Russische veiligheidsdienst daar gewoon niet de mankracht voor
heeft. Heel vaak zegt een Rus tegen je ‘dit is niet iets
voor een telefoongesprek, laten we maar persoonlijk
afspreken’.” Is het in het kader van de verkiezingen
harder geworden. Een paar weken geleden werd een
demonstratie in St. Petersburg, bij de opening van
het politiek seizoen, keihard neergeslagen. “Al voor
het bewind van Poetin is de Russische democratie
afgegleden. Er is achteraf gezien slechts een heel
korte periode geweest van Perestrojka en Glasnost.”
In die tijd kon je Jeltsin zelfs horen zeggen dat ooit
Rusland zou toetreden tot de Europese Unie, tot de
NAVO, maar daarna is het conservatieve deel, ook
in het parlement, aan de rem gaan hangen. In 1993
vielen bij een confrontatie meer dan honderd doden
bij een soort burgeroorlog in Moskou. “Sinds die tijd
is de democratie op zijn retour. In Rusland ontstaat
een soort virtuele democratie: op papier ziet het er
allemaal redelijk uit, je hebt een parlement, je hebt
een eerste kamer, een tweede kamer, de Doema en de
Federatie Raad. Er zijn verkiezingen met partijlijsten,
dat ziet er allemaal goed uit. Je moet niet vergeten
dat Poetin zelf twee maal bij presidentsverkiezingen
daadwerkelijk is gekozen. Hij is nog steeds populair,
maar je ziet dat allerlei oppositiepartijen langzamerhand naar de rand van het politieke firmament zijn
gebonjourd en niet kunnen meedoen.”
Volgens Groot Koerkamp moet je als Russische burger tegenwoordig moed hebben om te demonstreren.
“Wit-Rusland wordt de laatste dictatuur genoemd
van Europa; daar hebben we een jaar geleden ook
demonstraties gezien, dat waren niet zo heel grote
demonstraties en veel mensen zeiden ook van: ja,
wat stelt dat nou voor? Maar er is steeds meer
moed voor nodig om de straat op te gaan. Dus als er
inderdaad in St. Petersburg 5.000 mensen ondanks
intimidatie, ondanks allerlei waarschuwingen van
de gouverneur van de stad dat de politie hard zal
optreden, toch duizenden mensen de straat op gaan,
niet alleen activisten, maar ook oudere mensen en
mensen met kinderen, dan is dat een heel belangrijk
signaal, ook aan de politieke top.”
Kasparov
Inmiddels heeft ook topschaker Kasparov zich aangesloten bij de critici. “Hij is inderdaad de drijvende
kracht van die beweging. Kasparov is iemand die
vertrouwen inboezemt, omdat hij een grote reputatie heeft als Schaakgrootmeester. Hij doet het
niet voort het geld, hij heeft de politieke macht niet
nodig. Op één van zijn reizen door het land ben ik
mee geweest. En dan valt op dat hij overal wordt
geweigerd, getreiterd. Dat zullen geen rechtstreeks
opdrachten zijn uit het Kremlin. Het zijn lokale
autoriteiten die denken ‘die Kasparov moeten we
hier niet hebben, want die ligt slecht in het Kremlin’.
Dan valt bijvoorbeeld ineens de elektriciteit uit in
het hotel waar hij zou overnachten.”
Ook dankzij deze pesterijtjes zit Poetin nog stevig
in het zadel, bij de verkiezingen vertrekt hij hoe dan
ook. Vergis je niet, hij is veruit de populairste politicus in Rusland, al vele jaren. Hij is populairder dan
de minister van defensie Serge Ivanov, net als Poetin
afkomstig uit de KGB. Kasparov zal de verkiezingen
niet kunnen winnen want de geheime dienst heeft
een behoorlijke stevige greep op het politieke bestel.
En dus komt Kasparov niet op de landelijke televisie,
niet op de staatstelevisie, dus hij heeft geen mogelijkheid om zijn boodschap over te brengen.
Maffia
Aan de kortstondige democratie hebben de gewone
mensen weinig gehad, er is wel een soort Russisch
kapitalisme ontstaan van een kleine extreme rijke
groep. “Dat hangt erg nauw samen met corruptie.
Want al die mensen hadden nooit zo rijk kunnen
worden zonder steun van bovenaf. Kijk maar naar de
olie- en gassector, tegenwoordig is die helemaal verweven met de staat en één van de vice-premiers van
Rusland is de voorzitter van Gazprom, het grote gasbedrijf waarvan ook West-Europa en ook Nederland
gas betrekt.”
Het is ook terug te vinden in het verkeer. Moskou
heeft één van de mooiste en beste metronetwerken
van de wereld. “De metrostations zijn gigantisch
groot, voor een deel nog gebouwd in de Stalintijd
en dat was een tijd waarin ze werden gezien als
een soort etalage, de wonderen van het socialistische systeem.” Toch is het bovengronds een grote
verkeersbende. Iets te veel zwarte Mercedessen en
Hummers. “Als je een bestuurder in het gezicht kijkt,
dan denk ik wel: jij hebt die auto niet op eerlijke
wijze verkregen.” Moskou lijkt verworden tot een
penozestad, waar de maffia de baas is. “Ik kijk wel
met verbazing en weerzin naar de jetset. Slechts
een paar procent, maar op een bevolking van tien
miljoen praat je dan al gauw over een grote groep.”
Het is vaak geld dat verkregen is door handel in
staatseigendommen, export van metaal dat soms op
onoorbare wijze is verkregen.
Coaches
Eén van de sectoren die profiteren van het Russische
kapitalisme is het voetbal. Dick Advocaat is trainer
van Petersburg geworden en Guus Hiddink zelfs
bondscoach van Rusland. Voor Nederlandse correspondenten is er werk aan de winkel. “De tendens in
de Nederlandse media is dat internationaal nieuws
wel een Nederlands tintje moet hebben. Dus als er
Bekende Nederlanders in Rusland gaan werken, volgen we dat. Zoals de komst van Hiddink dat gepaard
is gegaan met felle debatten of Rusland wel een buitenlandse bondscoach moest hebben.”
Zelf is Groot Koerkamp daardoor soms ook onderwerp van het nieuws. “Je kan het je misschien niet
voorstellen, maar als je vanuit Moskou negen uur
naar het oosten vliegt, ben je nog steeds in Rusland.
Als je als Nederlandse correspondent in die gebieden
een stad bezoekt en je maakt een interview met bijvoorbeeld de burgemeester, dan word ik vervolgens
zelf ook geïnterviewd door de lokale media.”
■