Heerlen Standby Algemeen artikel

Heerlen STAND-BY!: compleet andere aanpak van zorg en maatschappelijke
ondersteuning
“We ruimen alle elementen op die ons belemmeren
om de juiste zorg en ondersteuning te bieden”
Een compleet andere aanpak van de zorg en maatschappelijke ondersteuning,
dat is waar Heerlen STAND-BY! voor staat. Samen met organisaties in de regio
haalt het Heerlense stadsbestuur de bezem door het oude systeem. “Hierin
gaan we verder dan welk vergelijkbaar initiatief in Nederland dan ook. We
ruimen alle elementen op die ons belemmeren om de juiste zorg en
ondersteuning te verlenen. Van de schotten tussen organisaties tot de eigen
bijdrage en gemeentelijke beschikkingen. Voortaan zijn het de professional en
de klant die samen bepalen wat er nodig is. De leefwereld van de klant staat nu
voorop”, zegt Paul Schefman, secretaris van het dagelijks bestuur van Heerlen
STAND-BY!
De aanpak van het stadsbestuur en betrokken organisaties getuigt van lef. Na een
succesvolle pilot in het stadsdeel Hoensbroek, besloot de gemeente Heerlen om de
zorg en maatschappelijke ondersteuning die vallen onder de Wmo 2015 helemaal
anders aan te besteden. Er kwam één bedrag voor één coöperatie en de vraag
luidde: wie wil op basis hiervan instappen en de zorg en ondersteuning in Heerlen
met dat geld regelen? Met als uitgangspunt: geen financiering van diensten meer op
basis van het aantal contacten, maar op basis van het resultaat.
Acht organisaties in de regio gingen de uitdaging aan en stapten in. De
verantwoordelijk wethouder Peter van Zutphen: “In plaats van marktwerking en
concurrentie tussen zorgaanbieders te stimuleren, regelt Heerlen de Wmo-taken rond
ondersteuning, begeleiding en dagbesteding nu via één samenwerkingsverband van
welzijns- en zorginstellingen, dat een jaarlijks bedrag krijgt om ondersteuningszaken
te regelen. De professionals met de voeten in de modder krijgen het vertrouwen en
de ruimte om vanuit hun deskundigheid en betrokkenheid samen met de burger te
regelen wat nodig is. We besparen op deze manier heel veel op bureaucratie."
Voor de goede orde: de Hulp bij het Huishouden is geen taak van de coöperatie;
hiervoor contracteerde de gemeente twee organisaties in de regio. Ook zaken als
taxivervoer en hulpmiddelen vallen niet onder de coöperatie.
Schotten tussen organisaties en concurrentie zijn verdwenen
Erik Hoesbergen is blij met de radicale koerswijziging van de gemeente. “Door zaken
als schotten, aparte financieringsstromen en de eigen bijdrage allemaal op te ruimen,
scheppen we ruimte voor nieuwe ideeën. En kunnen we ons als coöperatie richten
op het faciliteren van de professionals.” Hoesbergen is voorzitter van het dagelijkse
bestuur van Heerlen STAND-BY!, dat is samengesteld uit vertegenwoordigers van de
acht deelnemende organisaties. “Maar eigenlijk doet dat er niet toe”, benadrukt Paul
Schefman. In de coöperatie zijn de schotten immers opgeruimd en is concurrentie
verleden tijd. “We werken nu samen en laten onze rugnummers allemaal thuis, al
worden medewerkers wel formeel door de eigen organisatie aangestuurd en op basis
1
van hun kennis en kunde ingezet voor Heerlen STAND-BY! ” White Label als
uitgangspunt dus.
Voor de klant is dat een enorme stap vooruit, vertelt Elvira van Bergen, directeur
Innovatie van Heerlen STAND-BY! “Het systeem werd lange tijd gedomineerd door
financieringsstromen en veel minder door de leefwereld van mensen. In de praktijk
betekende dat een jungle van loketten waar je als burger je weg in moest zien te
vinden. En als je dan een loket gevonden had, was het maar de vraag of je bij het
juiste loket was. Door in de coöperatie samen te werken, wordt dit soort situaties
voorkomen. Als klant kom je voortaan naar Heerlen STAND-BY! Wij kijken dan wat er
nodig is en organiseren die zorg of ondersteuning. Je bent als burger dus geen klant
meer van een afzonderlijke zorgaanbieder.”
Geen beschikkingen en eigen bijdragen meer
De burger die bij de coöperatie aanklopt heeft daarvoor geen beschikking van de
gemeente nodig. Want ook die is tijdens de ingrijpende opruimactie afgeschaft. De
gemeente Heerlen voert sinds 1 januari geen gesprekken meer met burgers over de
vraag op welke zorg of ondersteuning mensen eventueel recht hebben. “En daarmee
is ook het vooraf vastgesteld aantal uren zorg verdwenen. Professionals kunnen nu
anticiperen op wat werkelijk nodig is en de ene week zijn dat meer uren dan de
andere week. Zij werken dus flexibel en naar eigen inzicht en kunnen adequater
reageren op hulpvragen”, zegt Elvira van Bergen. Ja, knikt procesmanager Karin
Landuyt. “Je kunt Heerlen STAND-BY! vergelijken met de knop op de
afstandsbediening van je televisie. We zijn stand-by en zodra dat nodig is gaan we
mensen helpen, zonder overigens alles van mensen over te nemen.” Karin Landuyt
benadrukt dat de coöperatie goed aansluit bij ontwikkelingen die de gemeente
Heerlen eerder in gang heeft gezet. Zo telt de stad veertien sociale buurtteams, met
elk onder andere een maatschappelijk werker, een jeugdconsulent, een
wijkverpleegkundige en een gemeentelijke Wmo-medewerker. “Het voordeel van het
werken in de sociale buurtteams is dat medewerkers zich op den duur identificeren
met het werkgebied. Zij voelen zich niet alleen verantwoordelijk voor de zorg, maar
ook voor de buurt”, vertelt de procesmanager. De sociale buurtteams werken
bovendien samen met partners in de buurt, zoals huisartsen, wijkagenten en
jongerenwerkers. En als er meer ondersteuning nodig is, kunnen zij terugvallen op
een van de teams ambulante begeleiding in de stad. Hierin werken verschillende
organisaties in de langdurige begeleiding samen en zijn professionals
vertegenwoordigd uit de wereld van de somatiek, psychotherapie, geestelijke
gezondheidszorg en zorg voor verstandelijk gehandicapten.
Positieve gezondheid als uitgangspunt
De nieuwe werkwijze bevordert bovendien een integrale kijk op gezondheid. Daarbij
gaan professionals niet alleen uit van het individu, maar ook van diens leefwereld en
geldt positieve gezondheid als uitgangspunt. “We redeneren dus niet meer vanuit
ziekte en gebreken, maar focussen op de eigen kracht van mensen. Op hun sterke
kanten en mogelijkheden, hun kansen”, zegt Paul Schefman. Het is dus beslist niet
zo dat iemand die bij Heerlen STAND-BY! aanklopt, automatisch hulp krijgt,
benadrukt hij. “Ook wij onderzoeken wat iemand zelf nog kan, al dan niet met de
inzet van het eigen netwerk of vrijwilliger. We schakelen alleen professionele hulp in
als dat werkelijk nodig is.” Erik Hoesbergen knikt. “In het verleden zijn eenvoudige
2
voorzieningen dichtbij de burger, zoals het vertrouwde buurthuis, verdwenen. Die
keren nu in nieuwe vormen terug. Neem de wijkpunten waar je informatie kunt krijgen
en waar je informeel samen kunt zijn, die zijn heel belangrijk in het ondersteunen van
burgers.”
Door de samenwerking van verschillende disciplines binnen de coöperatie wordt een
integrale kijk op gezondheid vanzelf bevorderd, is de ervaring van Elvira van Bergen.
“Ik hoorde laatst het verhaal van een medewerker met een verstandelijk
gehandicapte cliënt die almaar niet leek te begrijpen wat er van hem verwacht werd.
‘Misschien kan hij het gewoon niet goed verstaan’, opperde een wijkverpleegkundige.
En dat was dus precies wat er aan de hand was. Medewerkers vullen elkaar aan en
wisselen kennis uit.” Ja, knikt penningmeester Wim Pécasse van het dagelijks
bestuur. “Dat is dus echt van waarde voor de klant. We zeggen al heel lang dat we
die centraal stellen, maar nu doen we het echt.”
Cultuurshock voor medewerkers
Geen rugnummer meer, zelf beoordelen wat een klant nodig heeft, uren flexibel
inzetten en meer samenwerken met andere disciplines in het belang van de klant.
Voor de medewerkers van de betrokken organisaties is de nieuwe werkwijze “een
complete cultuurshock”, zegt Paul Schefman. En zeker ook een uitdaging, zegt hij.
“Je moet beseffen dat medewerkers van de betrokken organisaties vaak ook in
andere gemeenten werken. Het ene moment zijn ze in Heerlen White Label actief en
op andere momenten komen ze weer namens de eigen organisatie.”
Medewerkers zijn daar wel op voorbereid, vertelt Mariska van der Hoek, die als
communicatieadviseur bij de coöperatie betrokken is. Een aantal van hen heeft in de
pilot in Hoensbroek al kunnen ervaren hoe de nieuwe werkelijkheid er uit ziet. Verder
zijn er diverse informatiebijeenkomsten georganiseerd, is er een gezamenlijk intranet
en hebben alle medewerkers een uitgebreide handleiding ontvangen. Elvira van
Bergen: “Op 1 januari is het roer omgegaan en ik zie heel veel blije medewerkers.
Professionals willen graag zo werken, dat blijkt nu al in de praktijk. Een enkeling ziet
het misschien niet zitten. Wat we ook merken: er zijn nu al mensen buiten Heerlen
die belangstelling tonen om hier te komen werken.”
Toekomst
Het betekent niet dat alles al soepel verloopt. Door het wegvallen van de noodzaak
van een gemeentelijke beschikking en de eigen bijdrage, kloppen mensen wel heel
makkelijk aan. “We krijgen heel veel vragen en het is niet eenvoudig om daar goed
op in te spelen”, vertelt Wim Pécasse. Zijn eigen organisatie is bovendien in
meerdere gemeenten actief en zodoende beslist nog niet van alle bureaucratische
ballast verlost. “We hebben nog altijd te maken met achttien financiers en werken
zowel White Label als in het oude systeem”, verzucht hij. “Daarom willen we andere
gemeenten zo graag in deze werkwijze meenemen”, vult Paul Schefman aan. “Te
beginnen in de regio Parkstad, later hopelijk in andere delen van Limburg. We willen
laten zien dat we met onze schoonmaakactie ruimte maken voor nieuwe ideeën en
echt kunnen innoveren. Verder wil de gemeente vanaf 2019 naar
populatiebekostiging. Daarom verzamelen we data in de gebieden waar we werken,
zodat we inzicht krijgen in wat je ongeveer aan zorg en ondersteuning in specifieke
gebieden nodig hebt.”
3
De coöperatie heeft voorlopig even tijd om te bewijzen of de nieuwe werkwijze
inderdaad in het belang van de burger is. Het contract met de gemeente Heerlen
loopt drie jaar en kan dan nog eens twee keer met twee jaar verlengd worden. “Als
we kunnen aantonen dat dit werkt en inwoners hier sterker van worden, kan geen
enkele partij dat naast zich neerleggen”, besluit Elvira van Bergen.
Voor de redactie:
Heeft u vragen over dit artikel? Dan kunt u contact opnemen met het dagelijkse
bestuur van de coöperatie:
Erik Hoesbergen, voorzitter
(06) 22 23 67 89 of [email protected]
Paul Schefman, secretaris
(045) 850 69 99 of [email protected]
Wim Pécasse, penningmeester
(06) 51 44 04 62 of [email protected]
4