1 Column Franky Ribbens sprekend als `de auteur`

Column Franky Ribbens
sprekend als ‘de auteur’ op 10 januari 2013
10 jarig jubileum Stichting Het Contractenbureau in Felix Meritis te Amsterdam
De titel van mijn column; in Jip en Janneke-taal, want er zullen vandaag al genoeg lastige
juridische termen de revue passeren:
Inkomsten uit Digitale Exploitatie: Linksom of rechtsom, geen vooruitgang.
Worden we daar al vrolijk van? Hiervan dan?
In de pers van afgelopen jaar: “The future is now”. “Video On Demand in de lift!”
“Uitzending gemist trekt recordaantal bezoekers.” En mijn favoriet: “De Digitale
Revolutie is hier: VOD: exploitatievorm van de toekomst!”
Fantastisch nieuws. Groeimarkt! Jullie en mijn werk te zien op iPad, computer, smart-tv,
set-top boxen van UPC en Ziggo en platformen van Pathé en HBO en er wordt nog geld
mee verdiend ook.
En goed geld: VOD inkomsten 2011: 77 miljoen euro. In 2013 wordt er een groei
verwacht tot wel 134 miljoen euro! Bijna een verdubbeling.
Steeds meer gebruikers van Video On Demand. Da’s fijn want als wij als schrijvers iets
graag willen, is het wel om gezien te worden door zoveel mogelijk mensen. Kijkers die
op alle mogelijke manieren van ons werk kunnen genieten.
Alleen nog even over dat geld.
Bezuinigingen bij de Publieke Omroep, Mediafonds, Filmfonds, cultuur in het algemeen…
Niet iets om vrolijk van te worden. Het moge duidelijk zijn dat de hele sector onder
zware druk zal komen te staan.
Gelukkig is er ook nog die groeimarkt. Als de digitale videomarkt groter wordt, dan
zouden wij –de makers die aan het begin staan van dit alles-, moeten meegroeien met
die groeimarkt. Toch?
Immers; VOD is digitale content. Content die wordt herverpakt, herverkocht en steeds
weer in een andere, innovatieve vorm aan het publiek verkocht. Wéér een nieuw UPCabonnement en wéér een nieuwe Pathé-, of HBO app. Gevuld met content waarvan wij in
beginsel de rechten hebben. Hadden. Toch? Hoe zat dat ook alweer?
Zij die zelf beschikken over hun digitale rechten, kunnen contracteren met producenten
die ons zeggen, alle rechten, dus ook de digitale, in hun bezit te moeten hebben. Okay.
Dragen we die over aan de producenten. Helder. Doen we dat toch?
Maar de meesten van ons hebben deze rechten reeds overgedragen aan onze CBO’s.
LIRA, NORMA, VEVAM. Zodat zij die digitale rechten voor ons kunnen verzilveren in een
1
collectieve onderhandeling met producenten en exploitanten. Ook helder. Prima. Doen
we het zo.
Individuele onderhandeling of collectieve onderhandeling… Linksom of rechtsom;
theoretisch kunnen we meeverdienen in die hele waardeketen van makers,
producenten, distribiteurs, omroepen, kabelaars, en exploitanten.
Appeltje eitje, zei Jip tegen Janneke. “Groeimarkt, kijkers, inkomsten”, zei Janneke terug.
Om dan maar even als ‘cultureel ondernemer’ te spreken -want daar zit deze zaal vol
mee; allemaal kleine zelfstandigen: inkomsten uit digitale rechten als rendement uit
onze investering. Daar moeten we het van hebben. Toch?
Theoretisch wel maar een kleine rondgang langs mijn collegae schrijvers leert dat de
praktijk iets weerbarstiger is. Niks groeimarkt voor ons. Stagnerende markt! Niet
functionerende markt!
Er is vrijwel niemand van de schrijvers -al dan niet aangesloten bij LIRA of Het
Contractenbureau- die inkomsten weet te genereren uit hun digitale rechten. Lees: de
exploitatievorm van de toekomst. Hoe kan dat?
Even een stap terug.
Zelf beschikken over je digitale rechten. Wat levert dat op? Goed… Je kunt contracteren
met je producent, maar je houdt er verder geen euro extra aan over. In je
onderhandelingen over je digitale rechten krijg je namelijk veel ruis te horen als: “we
hebben die rechten nodig om financiers te vinden”, “je krijgt een aanspraak op de netto
opbrengsten (nul)”, of: “We mogen die rechten niet uitzonderen van onze distributeur.”
Of: “we krijgen het er bij de omroepen niet door.”
Allemaal waar of niet waar; feit blijft dat een producent je digitale rechten wil hebben
zonder daar iets voor te willen betalen. En uiteindelijk kan je een producent niet
dwingen om met jou te contracteren. Voor jou tien anderen.
(Willen schrijvers niet horen, want we zijn allemaal uniek en… onvervangbaar.)
In de praktijk krijg je krijgt dus evenveel als voor de digitale revolutie. Je weet wel. De
tijd zonder internet, Uitzending Gemist en VOD. Toen er nog geen miljoenen werden
verdiend met o.a. jouw content.
Je digitale rechten overgedragen aan je CBO, dan maar? Die kan het collectief voor je uit
onderhandelen. Samen staan we immers sterk. Wat levert dat dan op? Vooralsnog ook
niets. Tot op heden is het zelfs onze LIRA nog niet gelukt om de digitale rechten voor ons
te verzilveren. De weerstand waar zij op stuiten is blijkbaar erg groot.
Het is niet voor niets dat dit rechtengevecht zich op het hoogste niveau afspeelt: je
digitale rechten zijn geld waard.
Maar als het collectief het niet voor elkaar krijgt; waarom zou ik het als individueel
auteur dan wel voor elkaar krijgen?
2
Zakt de moed je al in de schoenen? Het wordt erger.
Voor de makers is de druk om te contracteren hoog. Hierdoor zijn er auteurs die de keus
tussen collectief en individueel maar niet maken, uit angst hun opdracht te verliezen. Zij
dragen de producent alsnog hun digitale rechten over, terwijl ze die al in beheer hebben
bij LIRA. Een dubbele overdracht, dus.
Iets twee keer weggeven kan niet, dus de schrijver maakt zich juridisch kwetsbaar. Ook
de producent is kwetsbaar; die denkt immers een digitaal exploitatierecht te krijgen,
terwijl die (waarschijnlijk) niet rechtsgeldig is. Die is immers al een keer weggegeven.
Voer voor advocaten.
Maar ook daar hebben de producenten iets op gevonden; een clausule in het contract
tussen producent en schrijver, waarbij de schrijver, de producent dan maar moet
vrijwaren van all legal matters mochten deze zich in de toekomst voordoen. Oh. En
tekenen graag, want voor jou tien anderen.
Individuele onderhandeling of collectieve onderhandeling… Maakt het nou niet uit aan
wie je de digitale rechten overdraagt? Want verzilveren doe je ze toch niet. Géén
rendement uit je investering.
Dus in die hele waardeketen van makers, producenten, distributeurs, omroepen,
kabelaars en exploitanten, verdienen de makers als enigen niet mee aan de digitale
rechten.
De digitale revolutie gaat aan je neus voorbij. En voor sommigen een juridisch zwakke
positie omdat je twee keer iets hebt weggegeven. Tel uit je winst. Of je verlies, moet ik
eigenlijk zeggen.
Tot slot.
Het zijn spannende tijden. Geen vooruitzicht op inkomsten uit VOD… Kabelgelden nu
ook onder druk. De auteurswet die dit jaar veranderd gaat worden...
Ik heb niet de illusie dat we het pand hier vanavond verlaten, met de ultieme oplossing
op zak. Slimmere mensen dan ik zijn hier al jaren mee bezig.
Namens het Netwerk neem ik ook zitting in PAM. Een samenwerkingsverband van
beroepsorganisaties en rechtenorganisaties van scenarioschrijvers, acteurs en
regisseurs. PAM is een politieke lobby gestart om een betere onderhandelingspositie
voor de makers te bewerkstelligen. Er is een PAMflet ontwikkeld dat de materie op de
politieke agenda moet zetten. Houd dat in de gaten.
Mijn advies: verdiep je zelf in de materie. Weet wat er op het spel staat. Word actief en
laat van je horen, voordat de digitale revolutie aan je neus voorbij gaat.
3
Wees strijdbaar, kijk wat je kunt bijdragen in de besluitvorming, voordat er voor jou
besloten wordt!
Stel vragen aan je advocaten, aan het netwerk, aan LIRA.
Begin daarmee tijdens de borrel.
4