Downloaden

Tijdige detectie van dementie
LOK-vergadering voor huisartsen
1. Tijdige detectie
Tijdige detectie
= timely recognition
= detectie in een vroeg stadium
2. Voor- en nadelen
Viviane heeft Alzheimer
Videofragment 1
Videofragment 2
2. Voor- en nadelen
Pro
Contra
• vroege differentie tussen
dementie en andere stoornissen
• keuze voor (medicamenteuze)
behandeling
• klachten aux-serieux nemen
• benoemen geeft rust
• emotioneel voorbereid
• psychosociale ondersteuning
• ondersteuning van mantelzorgers
• destigmatisering
• recht op weten
• zorg plannen
• gebrek aan behandeling met kans
op genezing
• creëren van verwachtingen
• prognose is onzeker
• ongerustheid
• stigma
3. Hoe dementie opsporen
•
•
•
Screening
Case-finding
Aanmelding
3. Hoe dementie opsporen
Risicofactoren
• Leeftijd
• Cardiovasculaire risicofactoren
• Genetica
• Down
• Socio-economische klasse
3. Hoe dementie opsporen
•
•
Case-finding
Aanmelding
Videofragment 3: Jan, huisarts, aanmelding
Videofragment 4: Vanja, psycholoog, conflictsituaties
Videofragment 5: Joseph, patiënt, frontotemporale dementie
4. Taboe op cognitief verval
Voor de patiënt en naasten
• Stigma
• Ontkenning
• Toedekken
Videofragment 6: Jan, huisarts, façadegedrag doorprikken
4. Taboe op cognitief verval
Voor de huisarts
• Vervreemding, ontmenselijking
• Uitzichtloosheid
• Machteloosheid
• Bang voor ontreddering
• Rouwproces
Videofragment 7: Jan, huisarts, niet evident
Videofragment 8: Kurt, neuroloog, diagnose niet ontwijken
4. Taboe op cognitief verval
•
Waarheidsmededeling
Videofragment 9: Greet, geriater, belang van meedelen
•
Hoe omgaan met de diagnose?
Videofragment 10: Kurt, neuroloog, hoe meedelen
5. Symptomen
Dementie is een syndroom,
een samenhangend geheel van
symptomen
•
•
Kernsymptomen
Secundaire symptomen
Videofragment 11: Jan, huisarts, uiteenlopende klachten
5. Symptomen
Kernsymptomen
•
•
•
•
•
•
•
•
Stoornissen in het KT geheugen
Stoornissen in het LT geheugen
Desoriëntatie in tijd en ruimte
Desoriëntatie in persoon
Afasie
Apraxie
Agnosie
Stoornis in uitvoerende functies
5. Symptomen
Secundaire symptomen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Confabulaties
Stemmingswisselingen
Gedragsveranderingen
Persoonlijkheidsveranderingen
Angst en ontreddering
Persevereren
Hallucinaties
Decorumverlies, vergeten fatsoennormen
Lichamelijke achteruitgang
5. Symptomen
Wees alert als de patiënt (1)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
steeds vergeet welke dag het is
regelmatig gebeurtenissen vergeet die kort geleden gebeurd zijn
recent gehoorde verhalen of mededelingen niet meer kan navertellen
vaak in herhalingen valt zonder het zelf te beseffen
regelmatig hetzelfde verhaal vertelt tijdens een gesprek
regelmatig niet op bepaalde woorden kan komen
snel de draad van een verhaal verliest
de vragen niet meer begrijpt (merkbaar aan het antwoord)
meer moeite heeft om een gesprek te begrijpen
tijden door elkaar haalt
uitvluchten verzint
afhankelijker gedrag vertoont t.o.v. vroeger
5. Symptomen
Wees alert als de patiënt (2)
•
•
•
•
•
moeilijkheden heeft bij het uitvoeren van normale taken;
oriëntatieproblemen heeft
zijn budget moeilijk kan beheren
initiatief verliest
persoonlijkheids- en gedragsveranderingen vertoont.
En bij een ‘head-turning sign’
Videofragment 12: Jan, huisarts, alarmerend
6. Differentiaal diagnose
Videofragment 13: Jan, huisarts, detectie
•
Lichamelijk
Hart, schildklier, urinewegen, infecties,
geneesmiddelen, suikerspiegel, zintuigen, vitaminen…
•
Psychische problemen
Rouwproces, verhuis, opname, depressie…
•
Sociale problemen
Vereenzaming, te weinig visuele of auditieve prikkels…
7. Vermoeden versterken
Videofragment 14: Jan, huisarts, vermoeden versterken
•
•
•
•
•
•
Meerdere contactmomenten
Patiënt, verwanten en andere
betrokkenen
Anamnese en heteroanamnese
Observaties
Instrumenten
Verwijzing
7. Vermoeden versterken
Instrumenten
•
•
•
•
•
•
•
ADL, Katz
IADL, Lawton & Brody
OLD
Niet Pluis Index
MMSE
Mini-Cog
MOCA
Videofragment 15: Kurt, neuroloog, test weigeren
8. Soorten dementie
Videofragment 16: Jan, huisarts, soorten dementie
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dementie ten gevolge van de ziekte van Alzheimer
Vasculaire dementie
Frontotemporale dementie
Dementie met Lewy bodies
Dementie ten gevolge van de ziekte van Parkinson
Dementie ten gevolge van de ziekte van Huntington
Dementie ten gevolge van MS
Dementie ten gevolge van aids
Dementie ten gevolge van de ziekte van CJD
Alcoholgerelateerde dementie
9. Casussen
Antwoordmogelijkheden:
(1) Cognitieve test afnemen (MMSE)
(2) Gedragsstoornissen bevragen (NPI)
(3) Zorgbehoefte bevragen (ADL, IADL)
(4) Bloedname plannen/uitvoeren
(5) Dagelijks functioneren bevragen (OLD)
(6) Neuroloog raadplegen
(7) NMR plannen
(8) Depressievragenlijst afnemen (GDS)
(9) Zorgbehoefte en gedragsstoornissen bevragen (ADL, IADL,
NPI)
Casus 1
Veerle, 46 jaar, komt naar je consultatie om over haar
moeder te praten. Moeder is 73 en sinds bijna een jaar heeft
Veerle het gevoel dat er iets aan de hand is: ze is in haar
vertrouwde omgeving vaak de weg kwijt, is achterdochtig en
in zichzelf gekeerd en vergeet nogal eens eten te maken of
zichzelf te wassen. Moeder zelf wuift elk probleem van de
hand en is niet van plan aandacht te schenken aan de
bezorgdheid van de dochter. Vader besteedt niet al teveel
aandacht aan het ‘probleem’ en houdt zich afzijdig, zoals
altijd. Verder anamnese levert geen bijzonderheden op.
Casus 2
Jef, een 76 jarige gezonde man komt op consultatie omdat hij
‘geheugenproblemen’ heeft. Hij geeft aan toch wel erg veel
last te ondervinden bij wat hij dagdagelijkse gewoonten en
gebruiken noemt: hij vergeet waar de krant ligt, vergeet of hij
zijn bloeddrukmedicatie innam, vergeet waar de autosleutels
terechtkwamen. Je kent Jef verder als een erg actieve,
belezen man met een druk sociaal en verenigingsleven, die
bovendien dagelijks op zijn kleinkinderen past. De anamnese
levert verder geen bijzonderheden op.
Casus 3
Ria, een 54 jarige vrouw, komt samen met haar echtgenoot
op consultatie. Je herkent haar amper bij, want behalve
voor een ‘jaarlijkse checkup’ zag je haar niet. Ook nu is ze
niet uit eigen beweging gekomen, maar onder dwang van
haar erg bezorgde echtgenoot. Ria is op enkele maanden
tijd een ander mens geworden: opstandig, agressief, een
omgekeerd slaap-waakritme en ook wel ontremd. Ze
kleedde zich onlangs gewoon uit in de supermarkt. Met Ria
valt verder geen gesprek aan te knopen, zo boos is ze op jou
en op de rest van de wereld. De partner is erg onder de
indruk van het gebeuren en ten einde raad.
Casus 4
Viviane, een 69 jarige landbouwerster, komt op raadpleging
omdat zij sinds kort last heeft van geheugenstoornissen. Ze
vertelt dat ze moeite heeft met het onthouden van gewone
dingen als een boodschappenlijstje, een afspraak bij de
dokter en waar ze de afstandsbediening van de tv legde.
Terloops vermeldt ze ook moe te zijn, een zekere fysieke
traagheid te ondervinden en vreemd genoeg wees de
weegschaal ook wat kilo’s meer aan. Anamnese levert
verder geen bijzonderheden op.
Casus 5
Jan is een 65-jarige man met een matige verstandelijke
beperking. Hij woont in bij zijn 85-jarige moeder. Tijdens een
routineconsultatie laat moeder zich ontvallen dat Jan de
laatste tijd nogal prikkelbaar is, vooral als ze hem iets vraagt.
Moeder spreekt met veel genegenheid over Jan, die nooit
moeilijk deed en dekt het verder toe met “Hij doet het wel
hoor, hij is alleen wat slordiger dan vroeger.”
10. Sociale kaart
•
Expertisecentra Dementie www.dementie.be
•
•
Vlaamse Alzheimer Liga vzw www.alzheimerliga.be
De sociale kaart www.desocialekaart.be
Bedankt
Domus Medica
www.domusmedica.be