Voorstel format webteksten

Gezond werken
Door vergrijzing, langer doorwerken en concurrentie op de arbeidsmarkt is het belangrijk om 'fit for the
job' te blijven. Het bevorderen van de gezondheid van werknemers kan leiden tot lager ziekteverzuim,
maar ook tot betere inzetbaarheid, hogere motivatie en minder verloop van medewerkers. Wilt u aan
de slag met gezondheid op het werk? De onderstaande pagina’s bieden informatie voor professionals
die zich bezighouden met de gezondheid en leefstijl van werknemers, vaak in combinatie met vitaliteit
of duurzame inzetbaarheid:
 Argumenten voor gezondheidsbeleid
 Regelgeving: wat moet?
 Wat mag?
 Werkwijze voor opzetten gezondheidsbeleid
 Interventies
 BRAVO informatie over: bewegen, roken, alcohol, voeding en ontspanning/stress (psychische
gezondheid) en over het thema veiligheid.
Meer informatie: Loketgezondleven.nl.
Argumenten voor gezondheidsbeleid
Er zijn verschillende beweegredenen voor gezondheidsbeleid. Sommige bedrijven werken qua
gezondheidsbeleid reactief: men onderneemt pas actie als een werknemer uitvalt. Steeds meer
werkgevers streven echter naar een preventieve benadering. Voor ontwikkelaars van
bedrijfsgezondheidsbeleid is het belangrijk om de motieven van het bedrijf te kennen. Vervolgens kan
het gezondheidsbeleid zo ingericht worden dat het hier zo goed mogelijk bij aansluit.
Financieel
Als een werkgever inzet op gezondheidsbevordering doet hij dat omdat gezonde werknemers minder
geld kosten. Dit is een veel voorkomende gedachte. Er is op uiteenlopende vlakken winst te behalen.
De ene werkgever zal inderdaad vooral verzuim(kosten) willen terugdringen: gezonde werknemers
verzuimen minder en zijn langer inzetbaar.
Veiligheid en productiviteit
Een ander bedrijf hecht juist meer waarde aan een veilig werkproces. Werknemers met een goede
gezondheid werken sneller en efficiënter, maar hebben ook minder kans op arbeidsgerelateerde
ongevallen: iemand die fit is maakt minder snel fouten. Neem bijvoorbeeld de mogelijkheid voor
chauffeurs om onderweg te sporten. Daarmee wordt de kans op slaaprijden verminderd.
Alcoholgebruik kan de kans op ongevallen juist vergroten.
Goed werkgeverschap & imago
Tevreden werknemers en klanten kunnen ook een doel zijn. Veel bedrijven zijn trots op hun aandacht
voor de gezondheid van medewerkers en tonen dat graag aan hun medewerkers en klanten. Het
gezondheidsbeleid kan zo bijdragen aan de werknemerstevredenheid en een goed imago.
Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt
Werknemers moeten langer en tot op hogere leeftijd doorwerken. Dat betekent dat werknemers ook fit
en vitaal moeten zijn om te kunnen blijven werken. Het is nu het moment voor bedrijven om aan de
slag te gaan met gezondheidsmanagement en duurzame inzetbaarheid, zodat werknemers op latere
leeftijd ook 'inzetbaar' blijven. Daarnaast is er de komende jaren sprake van een gekantelde
arbeidsmarkt. De babyboomers gaan met pensioen terwijl er minder jonge werknemers voor in de
plaats komen. Gezondheidsbeleid is een aantrekkelijke manier om jong talent aan te trekken en vast
te houden.
Regelgeving: wat moet?
Volgens de Arbeidsomstandighedenwet (of Arbowet) moeten werknemers veilig en gezond kunnen
werken tot het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. De Arbowet zorgt ervoor dat werkgevers
deze mogelijkheid ook bieden. De wetgeving rond arbeidsomstandigheden is in drie niveaus op te
delen:
 Arbowet – De Arbowet vormt de basis van de arbowetgeving: de algemene bepalingen gelden
voor alle plekken waar arbeid wordt verricht (dus ook voor verenigingen en stichtingen). De
Arbowet is een kaderwet en bevat dus geen concrete regels. Die zijn verder uitgewerkt in het
Arbobesluit en de Arboregeling:
 Arbobesluit – In het Arbobesluit staan de regels waar zowel werkgever als werknemer zich
aan moeten houden om arbeidsrisico's tegen te gaan. Voor bepaalde sectoren en categorieën
werknemers gelden afwijkende en/of aanvullende regels.
 Arboregeling – De Arboregeling is een verdere uitwerking van het Arbobesluit. Het gaat hierbij
om de concrete voorschriften. Bijvoorbeeld de eisen waar arbeidsmiddelen aan moeten
voldoen of hoe een arbodienst zijn wettelijke taken exact moet uitvoeren.
Behalve de Arbowet zijn er nog meer relevante wetten over veilig en gezond werken waar werkgevers
aan moeten voldoen. Bijvoorbeeld: de arbeidstijdenwet, de Wet verbetering poortwachter voor het
terugdringen van langdurig ziekteverzuim en de Tabakswet dat het recht op een rookvrije werkplek
regelt.
Wilt u weten wat u precies moet doen om aan de arbowetgeving te voldoen? Op Loketgezondleven.nl.
vindt u meer informatie over wetgeving en (arbo)verplichtingen. Op Arboportaal.nl vindt u alles over
arbeidsomstandigheden.
Wat mag?
Een werkgever heeft weinig wettelijke taken rondom de leefstijl van werknemers. De werkgever kan
zelf bepalen hoeveel aandacht gezondheidsbevordering krijgt. Er is veel discussie over de vraag in
hoeverre de werkgever zich mag en wil ‘bemoeien’ met de leefstijl van werknemers. Van de
werknemers vindt 84% het positief als werkgevers een actieve rol speelt in de vitaliteit op de
werkvloer.
Op Loketgezondleven.nl leest u meer over de rol van de werkgever omtrent de leefstijl van
medewerkers.
Werkwijze voor opzetten gezondheidsbeleid
Wilt u aan de slag met de gezondheid van uw medewerkers en daarmee hun inzetbaarheid
vergroten? Voor gezondheidsbevordering op de werkplek bestaat een stappenplan met als doel
integraal gezondheidsmanagement:
1. Draagvlak creëren: zorg ervoor dat u vooraf ondersteuning en goedkeuring krijgt voor de
plannen of beslissingen die u gaat nemen. Zonder draagvlak is beleid vaak niet succesvol.
2. Structuur aanbrengen: stel een projectteam aan van mensen uit verschillende geledingen
binnen de organisatie, dat zorg draagt voor het behalen van de opgestelde doelen en
resultaten.
3. Behoeften analyseren: ken de persoonlijke behoefte van de werknemers om ook bij hen
draagvlak te creëren en behouden.
4. Plan van aanpak opstellen: beschrijf goed wat allemaal van belang is voor het project,
inclusief evaluatie.
5. Actie ondernemen: laat medewerkers de voordelen van gezondheidsbeleid inzien en bied hen
de kennis en mogelijkheid om hun leefstijl te verbeteren. Zet hiervoor de juiste activiteiten
(interventies) in.
6. Evalueren: beslis vooraf welke doelen geëvalueerd moeten worden. Wanneer en hoe worden
die gemeten en wat is het startpunt?
7. Borgen: borging van beleid betekent dat de processen en activiteiten als vanzelfsprekend
worden geïntegreerd in het professionele gedrag van de werknemer en in de werkprocessen,
methodieken en protocollen van de organisatie.
Op NISB.nl vindt u meer informatie over het BRAVO kompas. Op Loketgezondleven.nl vindt u
informatie en praktische tips voor het opzetten van gezondheidsbeleid.
Gezonde activiteiten
Er zijn verschillende mogelijkheden om op het werk een gezonde leefstijl te stimuleren. Denk
bijvoorbeeld aan ondersteuning bij het stoppen met roken, een individueel of groepsgericht
beweegprogramma, een financiële vergoeding voor fietsen naar het werk, of groepsinterventies
gericht op het verlagen van werkdruk en ontspanningsoefeningen. Een overzicht van de
gezondheidsbevorderende activiteiten (interventies) op de werkplek vindt u op Loketgezondleven.nl.
Daar worden interventies voor de werkplek ook beoordeeld op kwaliteit en effectiviteit.
Op Loketgezondleven.nl staat een overzicht van de interventies voor de setting werk.
Bewegen en werk
Omvang en beweegnorm
Volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) zouden volwassenen vijf dagen per week
tenminste dertig minuten matig intensief (bijvoorbeeld stevig wandelen) moeten bewegen. In 2004
voldeed slechts 44% van de werknemers aan de NNGB. In 2011 kreeg ruim de helft van hen
onvoldoende beweging. Werknemers met zittend werk voldoen gemiddeld nog minder vaak aan de
norm. Werknemers met relatief beweeglijk werk zijn in hun vrije tijd ook actiever. Voornamelijk 35-49jarige werknemers zijn thuis meer actief als zij op hun werk ook actiever zijn.
Wat levert bewegen op?
Werknemers die voldoende bewegen hebben minder risico op chronische ziekten en verzuimen
minder. De BV Nederland kan op jaarbasis een bedrag van €240 - 380 miljoen besparen op
verzuimkosten. Vooral het stimuleren van intensief bewegen blijkt winstgevend. Deze vorm van
bewegen gaat weliswaar gepaard met een relatief hoog blessurerisico, maar eventueel verzuim door
sportblessures wordt ruimschoots gecompenseerd doordat sportende werknemers gemiddeld veel
minder verzuimen dan hun niet-sportende collega’s. Naast minder arbeidsverzuim zijn er voor een
bedrijf nog tal van andere positieve effecten: duurzame inzetbaarheid, verhogen productiviteit, sociale
cohesie en een aantrekkelijker imago.
Blessurepreventie
Door de investering in sport en bewegen op de werkvloer te combineren met blessurepreventie en een
verantwoorde beoefening, is ook het arbeidsverzuim door blessures - een grotendeels vermijdbare
kostenpost - terug te brengen. Niet alleen omdat investeren in bewegen op de werkvloer loont, ook
kan de winst worden verdubbeld door gelijktijdig te besparen op de kosten van arbeidsverzuim (€870
miljoen per jaar).
Aanpak bewegingsstimulering op het werk
Een manier om gezondheidsbeleid vorm te geven is de BRAVO-aanpak. Dit is een 7-stappenplan voor
onder andere voldoende bewegen met als bijbehorend instrument het BRAVO-kompas. Het BRAVOkompas geeft informatie, instrumenten en praktijkvoorbeelden voor gezondheidsbeleid met specifieke
aandacht voor de BRAVO thema’s (bewegen, roken, alcohol, voeding, ontspanning). Maak daarnaast
gebruik van interventies voor sport en bewegen.
Meer informatie
-
Informatie en vragen over sport en bewegen: Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen
(NISB).
Informatie en vragen over sportblessurepreventie: VeiligheidNL en Voorkomblessures.nl.
Informatie over interventies: Interventiedatabase Gezond en Actief Leven.
Roken en werk
Omvang en invloed van roken op het werk
Ongeveer een kwart van de werknemers rookt en neemt daarvoor rookpauzes. Een werknemer die
dagelijks vier rookpauzes van tien minuten neemt is op jaarbasis circa 150 uur aan het roken. Ook het
ziekteverzuim onder rokers is hoger. Per jaar is een rokende werknemer gemiddeld drie weken minder
productief dan een niet-rokende medewerker. De kosten van een rokende werknemer kunnen zo
oplopen tot duizenden euro’s per jaar. Niet rokers storen zich vaak aan de rookpauzes van hun
collega’s. Dit kan invloed hebben op de sfeer op de werkplek.
Gevolgen van roken op de gezondheid
Roken is een belangrijke factor in het ontstaan of verergeren van vele chronische aandoeningen,
zoals hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, kanker, luchtwegproblemen en diabetes. Daarnaast
blijken rokers zo’n anderhalf keer vaker ziek dan niet-rokende collega’s.
Wat levert een actief rookbeleid op?
-
Kosten besparing door verzuimreductie en een hogere productiviteit.
Verbeterde sfeer op de werkvloer tussen rokers en niet-rokers.
Maatschappelijk verantwoord ondernemerschap door bij te dragen aan een reductie van het
aantal chronisch zieken.
Aanpak rookbeleid op het werk
-
Zorg ervoor dat het actieve rookbeleid breed gedragen wordt in de organisatie en dat
meerdere mensen zich hiervoor verantwoordelijk voelen.
Werk aan de bewustwording van het rookgedrag op de werkvloer.
Maak gebruik van stoppen met roken interventies.
Roken en regelgeving
Wetgeving op het gebied van roken is de Tabakswet. Een belangrijke regel van de Tabakswet is dat
er niet mag worden gerookt op het werk, zelfs niet als iedereen het zegt goed te vinden als er wordt
gerookt. Het rookverbod geldt voor iedereen en geldt overal op het werk. Er zijn een aantal
uitzonderingen waar wel mag worden gerookt: rookruimtes, buiten en in een aantal bijzondere
gevallen (bijvoorbeeld: een huiskamer in de psychiatrie, ouderenzorg of maatschappelijke opvang). De
werkgever is vrij om in rookruimtes te voorzien of rookpauzes toe te staan. De werkgever mag roken
op het werk (en daarmee rookpauzes) ook verbieden.
Meer informatie
-
Informatie over het rookverbod op het werk: roken en de werkplek.
Informatie en vragen over roken: Trimbos-instituut en Rokeninfo.nl.
Informatie over interventies: Interventiedatabase Gezond en Actief Leven.
Alcohol en werk
Omvang alcoholgebruik beroepsbevolking
Uit onderzoek blijkt dat 21% van de beroepsbevolking excessief drinkt (wekelijks twintig of meer alcoholische
consumpties) en 5% probleemdrinker is. Naar schatting hangen 15% van de bedrijfsongevallen samen met
alcoholgebruik. In de horeca, bouwnijverheid, landbouw, visserij en cultuur is het alcoholgebruik het hoogst.
Vooral in ploegendiensten, repetitief werk, en nachtwerk. De beschikbaarheid van alcohol, het ontbreken van
directe supervisie en sociale druk zijn bevorderende factoren voor alcoholgebruik.
Gevolgen alcoholgebruik
Alcoholgebruik op of rondom het werk veroorzaakt economische schade: werknemers verzuimen meer en
presteren minder. Daarnaast kan alcoholgebruik leiden tot bedrijfsongevallen, productiefouten, onvoldoende
functioneren en verslechtering van de werksfeer.
Omvang alcoholbeleid
Slechts 33% van de werkgevers voert een actief alcoholbeleid. De aandacht van de werkgever voor
alcoholgebruik wordt door een grote groep werknemers als onvoldoende ervaren. Ook denken velen dat er
geen regels zijn over alcoholgebruik vlak voor of tijdens het werk.
Aanpak alcoholbeleid op het werk
De Arbowet laat zien dat alcohol, drugs en medicijnen een onderdeel moeten zijn van de verplichte risicoinventarisatie in bedrijven. Hoewel de werknemer zelf primair verantwoordelijk blijft voor zijn
alcoholconsumptie, investeert een slimme werkgever in voorlichting en een passend alcoholbeleid. Dit
schept duidelijkheid onder de werknemers en is goed voor de organisatie als geheel. In een alcoholbeleid
worden voorschriften vastgelegd over het gebruik van alcohol onder werktijd en vóór aanvang van het werk.
Daarnaast kan een werkgever onder bepaalde omstandigheden alcoholtesten laten uitvoeren. Ook het
voorlichten van het personeel, het trainen van managers om tijdig alcoholgebruik te herkennen en om
taboedoorbrekende gesprekken te voeren zijn mogelijkheden. Daarbij kan een passende behandeling of een
interventie voor (het minderen van) alcoholgebruik aangeboden worden.
Meer informatie
-
Informatie en vragen over alcohol: Trimbos-instituut en Alcoholinfo.nl.
Informatie over interventies: Interventiedatabase Gezond en Actief Leven.
Voeding en werk
Omvang overgewicht en (on)gezonde voeding
Veel Nederlanders eten nog steeds te weinig fruit, groente, vis en vezels. Veel mensen voldoen dan
ook niet aan de Richtlijnen Goede Voeding. Slechts 1% tot 14% (afhankelijk van leeftijd en geslacht)
van de Nederlanders haalt bijvoorbeeld de aanbevolen hoeveelheid groente per dag. Een gezond
voedingspatroon is van belang om overgewicht en chronische ziekten tegen te gaan. Bijna 42% van
de volwassen Nederlanders is (veel) te zwaar. Steeds meer mensen krijgen diabetes en hart- en
vaatziekten als gevolg van ongezonde voedingsgewoonten. Werknemers met obesitas verzuimen
bovendien aantoonbaar meer werkdagen dan werknemers met een normaal gewicht. Obese
werknemers zijn zowel vaker, als langduriger ziek.
Wat levert gezonde voeding op?
Een gezonde voeding levert voldoende voedingsstoffen en draagt bij aan het voorkomen van
chronische ziekten en daardoor verzuim. Mensen met een gezond gewicht hebben minder risico op
ziekten zoals diabetes, hart- en vaatziekten en psychosociale problemen.
Aanpak gezonde voeding op het werk
Onder werktijd zijn er meerdere, verschillende eetmomenten: de lunch, tussendoortjes, traktaties van
collega’s, etc. Die momenten zijn goede aangrijpingspunten voor het stimuleren van gezonde voeding
en het voorkómen van overgewicht. Interventies gericht op gezonde voeding kunnen hiervoor ingezet
worden. Een persoonlijke benadering helpt werknemers om gezond te eten, zoals: een persoonlijke
voedingscheck, dieetadvies en begeleiding door een diëtist. Andere zaken die de werkgever kan
inzetten zijn: groepsvoorlichting door een diëtist, voorlichtingsmateriaal, aandacht in het
personeelsblad en advies over en aanpassing van het aanbod in het bedrijfsrestaurant.
Meer informatie
-
Informatie en vragen over voeding: Voedingscentrum.
Informatie over interventies: Interventiedatabase Gezond en Actief Leven.
Psychische gezondheid en werk
Omvang psychische klachten op het werk
Het belangrijkste arbeidsrisico volgens werknemers en werkgevers is werkdruk. Van de werknemers
werkt 58% in een (te) hoog tempo, 12-25% is (zeer) vermoeid, 10% wordt behandeld wegens
overspannenheid en 10% heeft burn-outklachten. Ruim 4% van de beroepsbevolking lijdt aan een
depressie. Depressie komt voor in ieder soort beroep, maar vaker in beroepen met een hoge
emotionele werkdruk, zoals in de gezondheidszorg, sociaal werk en onderwijs.
Gevolgen van psychische klachten
Psychische klachten en depressie kosten jaarlijks miljarden euro's aan verzuim, presenteïsme
(verminderde prestatie bij aanwezigheid) en personeelsverloop. Werknemers met een depressie
verzuimen jaarlijks gemiddeld 30 dagen meer dan mensen zonder een depressie. De totale
verzuimkosten door psychische aandoeningen bedroegen in 2011 voor de gehele werkende bevolking
in Nederland (referentiejaar 2008) €2,7 miljard (12 miljoen dagen). Psychische klachten kunnen
daarnaast creatieve, cognitieve en sociale competenties verstoren.
Wat levert mentale fitheid op?
Het hebben van beleid – en een aanbod – op het verbeteren van de mentale fitheid en voorkómen van
psychische klachten en depressie heeft een positief effect op verzuim, de kwantiteit én de kwaliteit van
het werk. Mensen met een goed ontwikkeld mentaal vermogen hebben een kleiner risico op het
krijgen van psychische klachten en stoornissen. Een slimme werkgever investeert in de mentale fitheid
van zijn medewerkers. Dat is goed voor de medewerkers, maar ook voor de organisatie als geheel.
Aanpak mentale fitheid op het werk
Er zijn interventies gericht op de mentale gezondheid (zoek op: ‘psychische gezondheid’, ‘depressie’
of ‘spanning’) die de mentale fitheid van medewerkers vergroten en de psychische klachten
verminderen. Onderzoek toont aan dat vroegtijdige opsporing op psychische klachten en depressie,
gevolgd door een aanbod van gecombineerde interventies, loont.
Mentale gezondheid en regelgeving
In het arbobesluit is een artikel (2.15) opgenomen over psychosociale belasting en maatregelen ter
voorkoming en beperking hiervan. Hierin staat dat de werkgever verplicht is om het risico op
psychosociale belasting zoveel mogelijk te beperken, maar ook om voorlichting over de stressbronnen
en de geboden preventiemiddelen te geven.
Meer informatie
-
Informatie en vragen over psychische gezondheid: Trimbos-instituut en MentaalVitaal.nl.
Handreiking depressiepreventie voor bedrijfsartsen: NVAB Handreiking Depressiepreventie.
Richtlijnen en informatie over psychische problemen op het werk: NVAB Psychische
Problemen.
Informatie over interventies: Interventiedatabase Gezond en Actief Leven (zoek op:
‘psychische gezondheid’, ‘depressie’ of ‘spanning’).
Veiligheid en werk
Omvang arbeidsongevallen
Werknemers lopen kans op een bedrijfsongeval, omdat er nog te vaak onveilig gewerkt wordt. Mensen
komen op het werk in aanraking met bijvoorbeeld gevaarlijke stoffen, hoge geluidsniveaus en fysieke
belasting of werken op grote hoogte. De risico’s die zij lopen kunnen leiden tot arbeidsongevallen,
ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Jaarlijks vinden 250 duizend arbeidsongevallen plaats met
letsel en verzuim, waarvan 82 met een dodelijke afloop. Risicovolle sectoren zijn de bouw, metaal,
transport & logistiek, horeca en landbouw.
Wat levert veilig werken op?
Door in te zetten op het verbeteren van de veiligheid op het werk kan de werkgever besparen op
verzuim en uitval van medewerkers. Het bespreekbaar maken van veiligheid is eigenlijk gewoon slim
ondernemerschap.
Aanpak veilig werken
Het verbeteren van de veiligheid begint met het bespreekbaar maken van onveilig gedrag op de
werkvloer. Ongevallen worden vaak toegeschreven aan pech of de stommiteit van een medewerker
en niet aan een gebrek aan communicatie over veiligheid. Kennis over het veranderen van de
werkcultuur is hierbij essentieel, zodat mensen elkaar ook aanspreken op gedrag. Hierbij kan gebruik
gemaakt worden van interventies voor een veilige werkplek.
Veiligheid en regelgeving
In het Arbobesluit is veel aandacht voor regels over veiligheid. Deze veiligheid heeft vaak te maken
met gevaarlijke stoffen, machines, hoge geluidsniveaus, etc. In de regel is de werkgever verplicht het
risico zo laag mogelijk te houden, het probleem aan te pakken bij de bron en de werknemers goed
voor te lichten over veiligheid en preventie van ongevallen. De werknemer is op zijn beurt verplicht op
verantwoorde manier om te gaan met bijvoorbeeld stoffen en machines.
Arbocatalogi en RI&E
De preventie van arbeidsongevallen richt zich voornamelijk op organisatorische (wetgeving en
zelfregulering) en technische veiligheidsmaatregelen (zoals: valbeveiliging en gehoorbescherming).
Sinds 2007 vraagt de ArboWet werkgevers en werknemers zelf invulling te geven aan de wetgeving
binnen de eigen sector. Brancheorganisaties en sociale partners leggen de uitgangspunten hiervoor
vast in Arbocatalogi. Afspraken over veilig werken kunnen hierin opgenomen worden. Daarnaast is
een veilige werkomgeving onderdeel van de Risico-Inventaristie en Evaluatie (RI&E). Werkgevers
treffen maatregelen op grond van de RI&E voor goede en veilige arbeidsomstandigheden.
Meer informatie
-
Informatie en vragen over veiligheid: VeiligheidNL
Informatie over interventies: Interventiedatabase Gezond en Actief Leven.