Bloemrijke bermen in Leiderdorp

Bloemrijke bermen in
Leiderdorp
behoort bij Speerpuntproject 1 Ecologische
verbindingszones uit het Groenstructuurplan
Opgesteld door:
Afdeling:
Datum:
I. van der Wiel
Beleid
25 augustus 2011
Notitie Bloemrijke bermen in Leiderdorp vs5
Bijgewerkt op: 25-08-2011
Notitie Bloemrijke bermen in Leiderdorp vs5
Bijgewerkt op: 25-08-2011
Inleiding
Aanleiding
Directe aanleiding tot het opstellen van deze beleidsnotitie voor bloemrijke bermen in Leiderdorp is het
feit dat de gemeente steeds vaker een (ruige) grasberm omvormt tot een bloemrijke berm in het kader
van de gemeentelijke ecologische hoofdstructuur (GEHS). De gemeente hecht samen met de
groenbelangenorganisaties belang aan ecologische verbindingen tussen haar grote groenvlakken en
haar buitengebied, zodat diverse inheemse planten- en diersoorten zich hier in stand kunnen houden en/
of uitbreiden. Het huidige beheer houdt echter onvoldoende rekening met de specifieke eisen die een
bloemrijke berm aan het beheer stelt. Hiervoor zijn speciale beheermaatregelen nodig.
De indirecte aanleiding is het Groenstructuurplan dat in 2000 door de gemeenteraad is vastgesteld.
Hierin wordt het benoemen en realiseren van ecologische verbindingzones als een grote kans genoemd
voor het vergroten van de natuurwaarde van het openbaar groen. De kansen liggen vooral langs water,
bermen en stroken bosplantsoen. Dit zijn de drie netwerken voor natuur.
Concreet probleem
Ruige grasbermen bevatten weinig verschillende plantensoorten en fungeren onvoldoende als
verbindingszones tussen de grote groenvlakken zoals Park De Houtkamp en De Bloemerd. Hierdoor kan
er onvoldoende kruisbestuiving plaatsvinden tussen planten en dieren vanuit deze parken en de
veenweidepolders. Als gevolg hiervan neemt de kwaliteit van de aanwezige ecosystemen af. De
soortenrijkdom in de parken wordt minder, de kans op uitwisseling van genen wordt klein, de nog
voorkomende soorten worden zwakker en de kans op ziektes neemt toe.
Doelstelling
Met de omvorming van grasbermen naar bloemrijke bermen en bijpassend beheer willen we bereiken
dat de soortenrijkdom in de bermen toeneemt, zodat ze beter als verbindingszones tussen de grote
groenvlakken kunnen fungeren. Door deze ecologische verbindingszones voor 2018 te realiseren zorgen
we er voor dat de ecosystemen in de kerngebieden van Leiderdorp voldoende biodiversiteit houden
en/of krijgen.
Afbakening
• Deze notitie is een vervolg op de beleidsnotitie over de Gemeentelijke Ecologische Hoofdstructuur.
Deze notitie geeft de kaders voor de omvorming tot bloemrijke bermen en de invoering van
ecologisch bermbeheer. De daadwerkelijke omvorming en het invoeren van het ecologische
bermbeheer is een vervolgstap.
• Er zijn heel veel raakvlakken met het speerpuntproject Natuurvriendelijke oevers. De grasbermen die
langs natuurvriendelijke oevers liggen komen meestal in aanmerking voor omvorming tot bloemrijke
berm. Daar waar mogelijk worden de werkzaamheden in de uitvoering gecombineerd aangepakt. De
uitvoering van de natuurvriendelijke oevers zullen dan leidend zijn voor de planning.
• Bermen kunnen meerdere functies hebben. Deze notitie richt zich op de ecologische, recreatieve en
landschappelijke functies. De verkeerskundige functie en de functie als tracé voor kabels en
leidingen worden buitenbeschouwing gelaten. Er zal wel rekening gehouden worden met het zicht
van verkeersdeelnemers op kruispunten, in bochten en bij oversteekplaatsen.
• Dit project heeft ook raakvlakken met het speerpuntproject Groen & Communicatie. Dit project neemt
in het uitvoeringsprogramma alleen inspanningen op het gebied van communicatie op, als het gaat
om heel specifieke communicatie rond de omvorming en het beheer van bloemrijke bermen. De
grotere lijnen en de voorlichting over natuurlijk groen in z’n algemeenheid worden via het
speerpuntproject Groen & Communicatie uitgewerkt.
Notitie Bloemrijke bermen in Leiderdorp vs5
Bijgewerkt op: 25-08-2011
Wat is een berm?
Een berm is een strook grond gelegen
tussen de wegrand en de kavelgrens van het
aanliggende terrein of de rand van de
aanliggende watergang. Ook de
groenstroken tussen twee wegen of tussen
weg en vrijliggend fietspad worden berm
genoemd. Een berm is meestal begroeid
met vegetatie.
Natuurlijke bermen
Leiderdorp verdeeld de bermen in 2 categorieën onder:
Ruige bermen worden twee keer per jaar gemaaid. In de 2e helft van mei – begin juni en begin
oktober.
Bloemrijke bermen worden twee keer per jaar gemaaid. De eerste maaibeurt vindt plaats na de bloei
van de margriet (zie ook beheermaatregelen) en de tweede maaibeurt begin oktober.
Leiderdorp is sinds 2006 bezig met het actief vergroten van het aantal bloemrijke bermen. Resultaten
hiervan zijn onder andere de bloemrijke bermen langs de Gallaslaan en de Leysloot. Hier probeert de
gemeente de natuur zoveel mogelijk Leiderdorp binnen te halen.
Waarom bloemrijke bermen?
In het verleden hadden de weilanden in het voorjaar een kleurrijke bloemenpracht. Tegenwoordig zijn de
weilanden meestal egaal groen. De oorzaak ligt in het telkens opnieuw inzaaien met een geselecteerd
en geschoond graszaadmengsel, betere bemesting en steeds vroeger maaien. Door een ander beheer
van onze bermen kunnen we de planten die vroeger de weilanden kleur gaven nu in onze bermen
tegenkomen. De bermen vormen linten door het
cultuurlandschap die de grote groengebieden
met elkaar verbinden.
Door de lintvorm van bermen is het mogelijk dat
planten en dieren zich via bermen verplaatsen
van het ene groengebied naar het andere of dat
vanuit de bermen vestiging in nieuwe
groengebieden plaats vindt. De verscheidenheid
aan plantensoorten in wegbermen vormt ook de
basis voor een rijk dierenleven. Op zonnige
dagen kan een grote verscheidenheid aan
insectensoorten, zoals diverse soorten
dagvlinders, op bloemrijke bermen worden
aangetroffen.
De betekenis van bermen voor planten en dieren staat of valt met de wijze waarop ze beheerd worden.
Om bloemrijke bermen in stand te houden, moeten ze als een ouderwets hooiland beheerd worden.
Hierbij wordt een strak maairegime gehanteerd en het maaisel, nadat het gedroogd is, afgevoerd. Zodat
grassen niet de overhand kunnen krijgen. Door het afvoeren van het maaisel wordt de bodem schraler
en zal de soortenrijkdom toenemen. Niet alleen met algemene soorten, maar ook met zeldzame soorten
en door de wet beschermde planten.
Wanneer komt een berm in aanmerking voor de categorie bloemrijke berm?
Als hij breed genoeg is (> 2 m)
Als hij binnen de gemeentelijke ecologische hoofdstructuur (GEHS) ligt
Als hij grote groenvlakken met elkaar kan verbinden
Notitie Bloemrijke bermen in Leiderdorp vs5
Bijgewerkt op: 25-08-2011
Beheermaatregelen voor bloemrijke bermen:
Jaarlijks tweemaal maaien en afvoeren van het maaisel. Door het maaisel af te voeren verschraalt
de bodem en wordt de vegetatie rijker aan kruiden. Op de overgang naar het water wordt de
oevervegetatie gefaseerd gemaaid.
I.v.m. verkeersveiligheid wordt alleen de eerste 50 cm vaker maaien
De maaiperiode wordt afgestemd op de aanwezige of te verwachten vegetatie. Leiderdorp stemt de
1e maaibeurt voor bloemrijke bermen af op de margriet. Bij de Achthovenerweg wordt de maaidatum
afgestemd op de beemdooievaarsbek. De tweede maaibeurt start begin oktober.
Op de startlocatie wordt bekeken of het zaad van de hoofdbloem voldoende is afgerijpt. Pas daarna
wordt met maaien begonnen.
De bermen worden in een vaste volgorde gemaaid. Door het verschil in tijdstip van maaien zal iedere
berm een ander beeld laten zien.
Liever niet ’s morgens vroeg maaien. Vlinders en ongewervelden zijn koudbloedig en kunnen dan
ontkomen aan de maaimachine. Dit is in de zomer geen probleem, omdat de zon dan vroeg (rond
5.30 u) opkomt. In het najaar is dit niet haalbaar. Maar Leiderdorp maait de bermen met een
schotelmaaier. Deze manier van maaien benaderd het maaien met een zeis en is diervriendelijk.
Houd een maaihoogte aan van 5 cm, zodat op de grond levende insecten niet worden gedood of
beschadigd. Een hogere maaihoogte is niet gewenst, want dan kunnen de zaden van de kruiden niet
meer tot kieming komen en vergrassen de bermen. De oneffenheden in de bodem zorgen voor
genoeg schuilmogelijkheden voor de insecten.
Het is een wens om in de toekomst niet alles te maaien en 10-20% van het maaisel te laten staan.
Maar dit is nu nog niet mogelijk, omdat onze bermen nog te voedselrijk zijn. Dit is op te lossen door
langs het bosplantsoen en de slootkanten een strook niet mee te maaien.
Notitie Bloemrijke bermen in Leiderdorp vs5
Bijgewerkt op: 25-08-2011
Welke bermen zijn al bloemrijk en komen in aanmerking voor specifiek
beheer voor bloemrijke bermen?
In 2006 is de berm langs de Gallaslaan omgevormd tot bloemrijke berm. En in het kader van het
beheerplan zijn in de Bloemerd stroken aangewezen als bloemrijke berm. De bermen van de Nieuwe
weg en de Ruigekade zijn van zich zelf al erg bloemrijk. Door het beheer op deze locaties nog beter af te
stemmen op de bloeiende kruiden zullen ze nog bloemrijker kunnen worden.
Op het kaartje hieronder zijn de bermen aangegeven die op dit moment redelijk bloemrijk zijn en in
aanmerking komen voor beheer dat meer is afgestemd op een bloemrijke berm.
Bermen die al (redelijk) bloemrijk zijn
1. Achthovenerweg
2. Bloemerd
3. Dijk langs de Dwarswatering (ter
hoogte van Visser ‘t Hooft)
4. Gallaslaan
5. Houtkamp
6. Leysloot
7. Nieuwe weg
8. Ockenrode
9. Persant Snoepweg (ter hoogte van
Bospoort)
10. Ruigekade
11. Van der Valk Boumanweg
12. Zijldijk
Notitie Bloemrijke bermen in Leiderdorp vs5
Bijgewerkt op: 25-08-2011
Welke bermen komen in aanmerking voor omvorming tot bloemrijke berm?
Met de omvorming van grasbermen naar bloemrijke bermen en het invoeren van bijpassend beheer
willen we bereiken dat de soortenrijkdom in de bermen toeneemt, zodat ze beter als verbindingszones
tussen de grote groenvlakken kunnen fungeren. Door deze ecologische verbindingszones voor 2018 te
realiseren zorgen we er voor dat de ecosystemen in de kerngebieden van Leiderdorp voldoende
biodiversiteit houden en/of krijgen. Dit komt overeen met de doelstellingen die we ons zelf gesteld
hebben bij het vaststellen van de GEHS.
Op het kaartje hieronder zijn de bermen aangegeven die in aanmerking komen om tot een bloemrijke
berm omgevormd te worden. Deze bermen liggen binnen de verbindingszones van de GEHS.
Bermen die in aanmerking komen voor omvorming tot bloemrijk berm
1. Tollenaersingel
2. Simon Ouwerkerkstraat
3. Dijk langs de Dwarswatering (overig
deel)
4. Groenstrook onder de
hoogspanningsmasten in Leyhof
5. Randen Leyhof
Notitie Bloemrijke bermen in Leiderdorp vs5
Bijgewerkt op: 25-08-2011
Bijlage I
Info van derden
Maaien (info Vlinderstichtig)
In het ‘traditionele’ maaibeheer wordt het terrein in een kort
tijdbestek gemaaid, voedsel en dekking verdwijnen en eitjes,
rupsen en poppen worden vernietigd of afgevoerd. In bijna alle
graslandvegetaties waar een gemechaniseerd maaibeheer wordt
uitgevoerd, is een achteruitgang bij diverse diergroepen
geconstateerd. Met ander maaibeheer kunnen deze problemen
worden voorkomen.
Minder vaak maaien
Minder vaak maaien is een eerste stap in de goede richting. De
meeste planten kunnen er niet tegen wanneer zij wekelijks gemaaid worden. Alleen gras heeft daar geen
last van. Bovendien kunnen planten niet gaan bloeien wanneer zij steeds kort worden afgemaaid.
Vlindervriendelijke terreinen worden daarom maar een of twee keer per jaar gemaaid. Deze zijn dus veel
ruiger dan gemaaide terreinen, maar ook kleurrijker.
Gefaseerd maaien
Maaien is belangrijk, want zonder maaien groeit terrein
helemaal dicht en verdwijnen de bloemen. Bij het gefaseerd
maaien blijft een deel van de vegetatie ongemaaid, dit deel
wordt bij de volgende maaibeurt meegenomen.
De voedselrijkdom van de Leiderdorpse bodem maakt het
onmogelijk om grote delen van de bermen gefaseerd te
maaien. De vegetatie gaat dan plat liggen en rotten. Dit heeft
een averechts effect op de bloemrijkheid van de bermen.
In Leiderdorp ondervangen we dit door een strook van de
bloemrijke berm langs bosplantsoen en slootkanten tijdens de
eerste maaironde te sparen.
Afvoeren
Het is belangrijk dat maaisel wordt afgevoerd. In het algemeen echter geldt dat het voor insecten en de
vegetatie gunstig is om het maaisel een paar dagen te laten liggen. Doordat het een tijdje blijft liggen
kunnen de zaden rijpen en uit het maaisel vallen. Dit is goed voor de zaadvoorraad in de bodem.
Bovendien krijgen dieren die de maaibeurt overleefd hebben de kans een nieuw plekje te zoeken.
Maaien en direct afvoeren is dus nadelig voor flora en fauna. Het is echter ook niet goed om het maaisel
te lang te laten liggen. De voedingsstoffen uit het maaisel komen namelijk snel weer terecht in de bodem
en dit is niet gunstig voor het ontwikkelen of behouden van een schrale vegetatie. Om dit te voorkomen
is het beter om het maaisel binnen een week af te voeren.
Ook in de winter
Ook in de winter, als er niets meer bloeit, is het belangrijk gefaseerd te maaien. Dat geeft eitjes, rupsen
en poppen de kans te overwinteren. Deze spreiding van beheer in ruimte en tijd biedt mogelijkheden
voor het ontwikkelen van verschillende structuren.
In Leiderdorp wordt het gras in de winterperiode niet gemaaid. Alleen rietkragen worden in strenge
winters uitgemaaid, wanneer de ijslaag op de sloten dik genoeg is om het riet vanaf het ijs te kunnen
bereiken.