Toelichting best practice Het Gerodent-project: Mondzorg op

Het Gerodent-project: Mondzorg op maat met mobiele
apparatuur voor de geriatrische patiënt
Verslag en kritische beschouwingen vanuit
de Commissie “Q & S”
Om ook ouderen een goede mondverzorging te bieden, bezoeken mobiele tandartsen van het
Gerodent-project sinds enkele jaren woonzorgcentra in Oost- en West-Vlaanderen. Dit is een nieuw
zorgpad uitgaande van het Universitair Ziekenhuis Gent dat een groot succes kent én er heerst een
overweldigende vraag vanuit de woonzorgcentra. Prof. dr. L. De Visschere, coördinator van het
Gerodent-project geeft een toelichting.
Dit project werd daarenboven in 2013 winnaar van de prijs ‘Excellentie in ziekenhuismanagement’
uitgereikt door het Rode Kruis-Vlaanderen, het Centrum voor Ziekenhuis- en Verplegingswetenschap
(CZV) en Zorgnet Vlaanderen.
Toelichting best practice
Prof. dr. De Visschere geeft aan dat dit project gegroeid is vanuit een aantal maatschappelijke
uitdagingen. Naast de vergrijzing op zich, worden we steeds meer geconfronteerd met een vergrijzing
binnen de vergrijzing. Mensen worden steeds ouder en worden op latere leeftijd veelvuldig
geconfronteerd met comorbiditeit en polypharmacie, wat naast cognitieve beperkingen ook vaak
gepaard gaat met een verminderde mobiliteit (wat het vervoer naar de tandarts bemoeilijkt). Ook de
zorgafhankelijkheid neemt enorm toe, waarbij de OESO tegen 2040 nog een belangrijke bijkomende
toename voorspelt met factor 3,5). Oudere zorgvragers behouden langer hun natuurlijke dentitie, dat
door alle interventies die in het verleden werden uitgevoerd, erg complex kan worden.
Bovendien kan opgemerkt worden dat mondhygiëne vaak zwaar onvoldoende is en dat met name
vooral voor de natuurlijke tanden. Doordat de mondzorgnood over het algemeen laag wordt ingeschat
door de oudere zelf of zijn omgeving (terwijl die ontzettend groot is), is er zowel in ziekenhuizen,
woonzorgcentra als thuiszorg vaak geen doorgedreven en gestructureerd mondzorgbeleid
geëxpliciteerd.
De combinatie van alle bovenstaande factoren leidt ertoe dat er vooral curatief (bij urgenties) wordt
geïntervenieerd en het gebit van oudere zorgvragers vaak niet (voldoende) verzorgd is.
Er hoeft nochtans geen twijfel te bestaan omtrent het belang van een goede mondhygiëne. Naast een
impact op de kwaliteit van leven (kauwen, spraak, voorkomen,…) leidt een dagelijkse goede
mondverzorging met periodisch nazicht (en zo nodig curatief ingrijpen) tot een betere algemene
gezondheid. Bovendien bestaat er voldoende evidentie die het belang van een goede mondgezondheid
aantoont in relatie tot diabetes, longaandoeningen, cardiovasculaire aandoeningen en ondervoeding.
Voor diabetes bestaat er zelfs een wederzijds verband.
Pagina 1 van 4
Aan het Gerodent-project werden een aantal doelstellingen gekoppeld. Naast het bieden van een
aangepast preventieve en curatieve mondzorg op maat van de oudere zorgvrager, wil men ook vooral
de zorgverleners voldoende vorming en training geven om dagelijks een goede mondverzorging aan hun
patiënten aan te bieden. Gerodent biedt ook opleiding en navorming aan tandartsen en wil ook een
bijdrage leveren voor gericht wetenschappelijk onderzoek. In de toekomst kan Gerodent ook als
stageplaats fungeren voor de nieuwe opleiding Bachelor in de mondzorg.
Binnen Gerodent wordt gewerkt met een innovatief zorgmodel en zorgpad in een mondzorgnetwerk
van 38 woonzorgcentra verspreid in West- en Oost-Vlaanderen. Als woonzorgcentra of
thuiszorgdiensten beroep wensen te doen op dit project, wordt een eerste overleg gepland met een
tandarts van het Gerodent team. Na akkoord van de raad van bestuur en/of directie en het maken van
een aantal afspraken (vb. op moment dat het extern team ter plaatse komt, is er steeds een
zorgverlener bij de patiënt aanwezig), wordt vooreerst de nodige vorming gegeven aan de directie, de
zorgcoördinator, de hoofdverpleegkundigen en een projectleider. Vervolgens wordt de instelling
doorgelicht om zo de sterke maar ook zwakke punten van het huidige mondzorgbeleid in kaart te
brengen. Van daaruit wordt een mondzorgteam geïnstalleerd (2 voortrekkers per afdeling van 30
bewoners) die bijkomend opgeleid worden. Deze leden van het mondzorgteam brengen aan de hand
van een train de trainer principe hun collegae zorgdragers de nodige kennis, vaardigheden en correcte
attitude bij. Dit moet resulteren in het organisatiebreed implementeren van een aantal richtlijnen en
protocollen. Het samenspel van die factoren moet ertoe leiden dat mondzorg geïntegreerd wordt in de
dagelijkse zorg van de patiënt.
Dit implementatieproces wordt ondersteund door een extern tandheelkundig team dat mee in het
proces stapt en periodieke bezoeken plant waarbij preventieve en curatieve mondzorg op maat van
iedere individuele zorgvrager wordt gegeven.
Het Gerodentproject steunt op een aantal principes. Zo wordt de autonomie of het
zelfbeschikkingsrecht van de zorgvrager steeds gerespecteerd, mondzorg wordt enkel verleend indien
de patiënt daarmee instemt en indien de patiënt zelf vraagt om de zorg van de huistandarts over te
nemen. Bij het voorstellen van een behandeling wordt uitgegaan van de eigen noden en verwachtingen
van de patiënt. Gerodent ijvert heel duidelijk voor een totaal mondzorgaanbod gaande van een goede
preventie (door poetsen, spoelen en controles) en curatieve behandelingen inclusief nazorg; steeds met
als doel het comfort van de zorgvrager te optimaliseren. Daartoe is een continue vorming van de
zorgverleners een essentieel gegeven.
De meerwaarde van het project is uit een aantal aspecten af te leiden. Zo kan opgemerkt worden dat de
vraag om in te stappen de huidige capaciteiten overstijgt. Maar vooral de feedback die zowel door de
zorgvragers, zorgverleners, woonzorgcentra en het team van Gerodent wordt gegeven, is één van de
sterkte punten van dit zorgpad. Aspecten zoals toegankelijkheid, haalbaarheid, efficiëntie, innovatieve
zorg en de multidisciplinaire patiëntgerichte benadering zijn maar enkele termen die veelvuldig worden
aangehaald. Ook de resultaten spreken voor zich. Prof. dr. De Visschere geeft aan dat curatieve
interventies voornamelijk nodig zijn bij nieuwe zorgvragers waarbij er in de periode voor de opname in
een woonzorgcentra een ongepaste of geen mondzorg werd gegeven. Door de gepaste maatregelen te
nemen in samenspraak met de woonzorgcentra kan de financiële balans in evenwicht gehouden
Pagina 2 van 4
worden. De vaste kosten voor de woonzorgcentra blijven beperkt tot een bedrag van 1500 € op
jaarbasis, wat uitkomt op ongeveer 20 tot 30 € per bewoner per jaar. Consultaties gebeuren conform de
RIVIZ-conventietarieven (en worden gefactureerd volgens het principe ‘derde betaler’). De tandartsen
van het team werken in loondienst van het Universitair Ziekenhuis. Hier is een onbaatzuchtige
ingesteldheid nodig met een flinke portie empathie en geduld in ruil voor een aangename werksfeer,
spontane en oprechte dankbaarheid van de bewoners, familie en staf van het woonzorgcentrum.
Naar de toekomst toe hoopt Prof. dr. De Visschere dat de maatschappelijke relevantie van dit project
ook zal gevalideerd worden en een plaats kan krijgen in het RIZIV-aanbod. Hiertoe dienen beleidsmakers
de moed te hebben na te denken over andere vormen van financiering zoals een vast forfait per
bewoner. Dit zou het mogelijk maken om het project verder uit te breiden (ook naar andere
zorgorganisaties inclusief de thuiszorg) en zo tegemoet te komen aan de steeds toenemende vraag.
Gerodent wil het initiatief op zich nemen om in samenwerking met externe partners, die begaan zijn
met goede zorg, een expertise centrum mondzorg voor kwetsbare ouderen op te richten. Dit centrum
kan een complementaire meerwaarde bieden aan het Globaal plan voor mondzorg voor personen met
bijzonderen noden dat in opdracht van het Riziv ontwikkeld werd met een breed forum van meer dan 40
verschillende organisaties betrokken in de zorg onder de coördinatie van het Verbond der Vlaamse
Tandartsen vzw. Dit plan voorziet het installeren van mondzorgnetwerken en coördinatiecellen , waarin
zowel dergelijke multidisciplinaire teams als ‘reguliere ’ huistandartsen op een constructieve manier
samen een mondzorgbeleid uitwerken. Ook internationaal kan het Gerodent zorgpad op de nodige
aandacht rekenen door het feit dat zowel het preventieve als het curatieve aspect samen vervat zitten
in 1 project.
Als mededeling geeft Prof. dr. De Visschere aan dat in 2015 een symposium zal georganiseerd worden
waarin de resultaten van ‘4 jaar Gerodent’ zullen gepresenteerd worden. Men hoopt ook om in de loop
van 2015 een tweede team te kunnen opstarten met subsidie van de provincie West-Vlaanderen, wat
ertoe zou leiden dat ongeveer 1/5 van de woonzorgcentra van West- en Oost-Vlaanderen deel kunnen
uitmaken van dit mondzorgnetwerk. De relevantie van het project spreekt voor zich, want tenslotte is
‘een goed mondzorgplan een fundamenteel recht voor iedereen.’
Bespreking in de Commissie “Q & S”
Na de presentatie van Prof. dr. De Visschere zijn er heel wat lovende woorden voor zowel het
innovatieve idee op zich als de daadwerkelijke uitwerking. Elementen die uit de reacties naar voren
komen, zijn onder meer de maatschappelijke relevantie en de patiëntgerichtheid. Aanvullend worden
nog een aantal vragen en bemerkingen geuit.
Zo vraagt één van de leden of er geen gelijkaardige nood is bij personen verblijvend in instelling voor
mensen met een mentale handicap. Prof. dr. De Visschere geeft aan dat hij deze vraag al een aantel
keren heeft gekregen. Het feit dat zij zich enkel richten op oudere zorgvragers is trouwens één van de
redenen waarom zij geen financiering vanuit de Vlaamse overheid konden verwerven bij de opstart van
dit project.
Pagina 3 van 4
Er wordt opgemerkt dat het mondzorgbeleid ook vaak problematisch is in ziekenhuizen. Prof. dr. De
Visschere geeft aan dat sedert 2004 binnen het universitair ziekenhuis gewerkt werd aan standaarden
voor mondzorg die ziekenhuis breed worden gebruikt oa. op de afdeling Geriatrie en oncologie
patiënten en een aantal andere . De rol van een ‘trekker’ is fundamenteel om zo het beleid vorm te
geven en continu onder de aandacht te houden.
Tot slot vraagt één van de leden of het aanwerven van gemotiveerde medewerkers geen bijkomend
probleem vormt. Prof. dr. De Visschere geeft aan dat het inderdaad niet altijd makkelijk is om
tandartsen warm te maken om in dit project te stappen omdat de inkomsten veelal heel wat lager uit
dan wat men in een privépraktijk kan verdienen. Dit vormt een uitdaging.. Men merkt op dat het vooral
tandartsen zijn die reeds een mooie carrière hebben uitgebouwd en intrinsiek gemotiveerd zijn om
hieraan mee te werken en zich daarvoor ook deels vrij maken.
Ook de reguliere tandartsen vinden de huidige nomenclatuur als onvoldoende omdat mondzorg
verlenen voor kwetsbare ouderen vaak veel meer tijd vergt. De verplaatsingsonkosten van de
tandartsen wordt niet vergoed.
Prof. dr. De Visschere wordt nogmaals bedankt voor de duidelijke toelichting. De presentatie en het
verslag van deze best practice zullen dan ook opgenomen worden op de website van ICURO.
Pagina 4 van 4