De tien geboden bij voeding

De tien geboden bij voeding
Eline Roggeman
Dienst Logopedie
3 november 2014
SLIKKEN:
 Normale slikproces
 Presbyfagie
 Slikstoornissen: symptomen
 Slikprotocol voor VPK
 Opvolging slikstoornissen
 CVA-boek voedingsconsistenties
MONDZORG BIJ OUDEREN:
 Frequente voorkomende mondaandoeningen
 Risicofactoren voor het ontstaan van
mondaandoeningen
 Gevolgen slechte mondhygiëne
 Wat is mondzorg bij de geriatrische patiënt?
 Mondzorg in AZ Maria Middelares (<enquête)
 Enkele nuttige tips
Slikken: normale slikproces
Orale fase
Faryngeale fase
Oesofageale fase
Slikken: normale slikproces
Orale fase:
1. Oraal voorbereidende fase
 Kauwen
 Bevochtigen < speeksel
2. Orale transportfase
 Bolus naar achterkant van tong
 Golfbeweging  bolus naar orofarynx (keel)
 Heffing zachte verhemelte < voorkomen nasale
regurgitatie
willekeurige fase
Slikken: normale slikproces
Faryngeale fase
(= keelfase)
 Voedselbolus van orofarynx naar slokdarm
 Zachte verhemelte en huig omhoog
 Strottenhoofd en tongbeen omhoog en naar voren
 Epiglottis (strotklepje) sluit passief luchtweg af
 Sluiting van de stembanden
onwillekeurige fase
Slikken: normale slikproces
Oesofageale fase (= slokdarmfase)
 Bovenste slokdarmsfincter ontspant
 Voedselbolus naar slokdarm
 Peristaltiek
onwillekeurige fase
Presbyfagie
= slikproces bij normale veroudering
 Langere voorbereidingstijd
 Premature lekkage
 Verminderde heffing tongbeen en strottenhoofd
 Vergroting keelholte
Moeite met vloeibare consistenties
Moeite met harde/korrelige consistenties < kauwproblemen
Presbyfagie
PRIMAIRE PRESBYFAGIE
 Degeneratie van structuren en functies
 Multipathologie (spieratrofie, motorische beperkingen,…)
 Geen concrete klachten
Meer tijd nodig voor de maaltijd
 Aanpassing consistentie
Presbyfagie
SECUNDAIRE PRESBYFAGIE
 Oudere personen
 Verzwakt door ziekte of trauma:





Hart- en vaatziekten
Maag- en darmaandoeningen
Longproblemen
Letsels t.g.v. een val
…
 Compensatietechnieken (vb. drank indikken)
(casus)
Slikstoornissen: symptomen
Slikstoornissen
Slikprotocol
Doelstellingen:
- Slikpneumonie
- Dehydratatie
- Ondervoeding
- Algemene verzwakking
- Voedingsaversie
…trachten te voorkomen
Slikprotocol
Aanmelding:
1)
Niets Per Os bij opname (acuut)
- Signalen opgemerkt (poster of tabel)
- Waterslikproef door VPK  in het weekend of bij afwezigheid logo
- In overleg met arts: logo in consult
2)
Slikprobleem opgemerkt tijdens opname
- Pt. krijgt al voeding en verslikken wordt geobserveerd tijdens de
maaltijd
- Overleg met arts: logo in consult
e
Geef een 1 lepel water

Geen
problemen
e
Geef een 2 lepel water
Geen
problemen
Problemen:
*
Laat het water
uit de mond
lopen
*
Hoesten
*
Benauwd
*
Borrelige stem
*
Andere reden
dat slikken
niet veilig
maakt
e
Geef een 3 lepel water
Geen
problemen
Geef een half glas water
Geen
problemen
Observeer bij dik vloeibare
voeding
Geen
problemen
Normale maaltijden,
zonodig met toezicht
waterslikproef

Problemen:
*
Voeding loopt
uit de mond
*
Blijft in wang of
op de tong
achter
*
Hoesten
*
Benauwd
*
Voedsel wil niet
weg
*
Andere reden
dat slikken niet
veilig maakt

In samenspraak met
arts
*
Niets per os
*
Infuus
*
Sondevoeding
*
Verwijzing naar
logopedie
Slikprotocol: consult logo
 Slikevaluatie:
 Vloeibaar (water)
 Halfvast (yoghurt)
 Vast (brood zonder korst, peperkoek, beschuit)
 Maaltijdobservatie
 Rapportage aan behandelend arts/VPK
 Overleg diëtist
 Aanpassing voedingsconsistentie
 Slikadvies opstellen en uithangen
Slikprotocol: doorverwijzing
Twijfel omtrent aspiratie tijdens slikevaluatie?
doorverwijzen naar sliklabo en NKO-arts
FEES-onderzoek
RX-slikact
Hoge resolutiemanometrie (slokdarm)
Slikprotocol: doorverwijzing
Sliklabo
•logopedist
•NKO-arts
FEES-onderzoek
(NKO)
•Flexibele Endoscopische Evaluatie van het Slikken
•Blauwe/groene lippen/tong
•Verschillende consistenties
RX slikact
(radioloog)
•Contrastvloeistof
•Röntgenvideo
•Bovenste slokdarmsfincter ook zichtbaar
Hoge resolutiemanometrie
•Dysfunctie slokdarm  drukmeting
•Peristaltiek
(gastro-enteroloog)
Slikprotocol: opvolging
 Herevaluatie + aanpassen voedingsadvies
 Belang vocht- en voedingsbalans
 Informeren pt. en omgeving
 Therapeutische of compensatoire interventies
 Tips voor maaltijdbegeleiding (poster)
 Gebruik neusbeker (poster)
 Folder slikstoornissen
 Ontslag?  instelling verwittigen, slikadvies opstellen voor
thuis
Slikprotocol: voedingsconsistenties
Slikprotocol: dranken indikken
Slikprotocol: dranken indikken
AFASIOLOGIE & LOGOPEDIE
[email protected]
Interne Liaison & Campus Sint-Jozef Tel : 09/ 260 70 25
[email protected]
Diagnostiek linguïstiek & dementie
Tel: 09/ 260 71 23
[email protected]
Neurochirurgie & cognitie
Tel: 09 /260 71 09
[email protected]
Geriatrie & ambulante revalidatie
Tel: 09/ 260 66 95
Slikprotocol: slikadvies
[email protected] - Diensthoofd - 09/ 260 71 24
Follow-up aan huis :
Marleen Corijn
0473/52 57 70
Micha Stassen
0473/52 70 70
Marijke Van Rumst
0473/52 69 44
Liesbet Desmet
0473/52 59 24
Griet Van Beneden
0473/52 38 69
SLIKADVIES voor
 Geïndividualiseerd
 Gedateerd
 Voedingsconsistentie
 Dranken indikken + hoe
 Algemene tips
 “Fanny”
 Contactgegevens
Houding:
- pt. goed rechtop positioneren
- pt. na maaltijd nog even rechtop laten zitten
Voedingssituatie:
 drinken: neusbeker
 honingdikte  2 schepjes/100 ml
(cf. groene beker voor ¾ gevuld = 200 ml)
 1) poeder, 2) roeren (ong. 30 seconden)
 eten:
 liefst dessertlepel
(= ideale bolusgrootte!!)
100 ml
100 ml
100 ml
 hap per hap toedienen
 nooit bijvullen vooraleer vorige hap weggeslikt
Algemeen:
 enkel eten onder strikte begeleiding
MET DANK VOOR UW MEDEWERKING
Anne-Sophie Beeckman (dect 7025) - 2/11/2014
CVA-boek voedingsconsistentie
Mondzorg bij ouderen
 Geriatrische patiënt  verhoogde kwetsbaarheid en
zorgafhankelijkheid
 Gezondheid van gebitselementen of mondslijmvliezen kan in
het gedrang komen
 Afhankelijk van zorgverlener
 Medicatiegebruik  verminderde speekselproductie
DUS…
Continue goede mondverzorging
Essentieel onderdeel van
dagelijkse basiszorg
Mondzorg bij ouderen
Mondzorg:
 Preventie, diagnostiek, behandeling en nazorg van
ziekten en problemen in orofaciaal systeem
Mondverzorging:
 Verzorging en preventiegerichte actieve maatregelen
 Gezond maken en houden
 Dagelijkse verzorging < cliënt/zorgverlener
Aandachtspunten
Gezond
Afwijkend
Lippen
Glad, roze, vochtig
Droog, gebarsten of
gescheurde
mondhoeken
Speeksel
Weefsels glad en
speeksel vloeit vrij en
waterig
Weefsels droog en taai
Tong
Roze en vochtig
Beslag of zweertjes
Binnenkant wang,
mondbodem, gehemelte
Roze en vochtig
Droog, wit/rood gevlekt,
bloederig
Tandvlees
Roze en stevig
Rood, gezwollen,
bloedend
Kaakwal
Roze
Rood, zweertjes
Conditie eigen tanden
Geen gebroken tanden
of afwijking
Afgebroken tanden of
afwijking
Conditie prothese
Gave elementen,
compleet
Niet compleet
Frequent voorkomende mondaandoeningen
 Cariës
 Biofilm op tanden en mondslijmvliezen
 tandplaque
 Bacteriën vormen zuur uit
voedingssuikers
 Zuur tast glazuur van de tanden aan
 Tandplaque kan verharden
 tandsteen
Frequent voorkomende mondaandoeningen
Gingivitis
= ontstoken tandvlees
 Roodheid, zwelling, bloeding,
pijn
 Kan overgaan in paradontitis
 Chronische ontsteking van
paradontium
 Gebitselementen komen los te
zitten of vallen uit
Frequent voorkomende mondaandoeningen
Candidosis
 Candida Albicans : infectie van
de slijmvliezen
 Ontstoken mondhoeken
 Rode slijmvliezen of witte
afschraapbare plekken
 Oorzaak: dragen van
gebitsprothese, verminderde
speekselsecretie,
immunosuppresieve
geneesmiddelen
Risicofactoren voor het ontstaan van
mondaandoeningen
 ↓ zelfredzaamheid
 ↓ kracht in armen en handen
 Dragen van gebitsprothese: resorptie kaakbot
edentaat past ↓ goed  irritatie
 Diabetes mellitus: ↑ ernstige paradontitis
 Medicatiegebruik: xerostomie, smaakverandering,
tandvleeszwelling
 Cognitieve problemen: ↑ cariës
Gevolgen van slechte mondgezondheid
 Ondervoeding: ↓ calorie-intake  gewichtsverlies
 Pneumonie
 Pijn (cariës, paradontitis, gebitsprothese, aangezichtspijnen)
 Slecht ruikende adem (foetor ex ore of halitosis) < bacteriën <
plaque
 Hartproblemen (endocarditis- < bacteriën < plaque)
 Smaakstoornissen
 Burning mouth syndrome
Invloed op levenskwaliteit!!!
Wat is mondzorg bij de geriatrische
patiënt?
 Dagelijkse basiszorg (bij voorkeur 2x per dag – 2
tot 4 min)
 Reinigen van gebitselementen en/of
tandprothese en de mondslijmvliezen
 Tong reinigen
 Mondspoeling (als tandpoetsen niet meer
mogelijk is)
 Na de maaltijd steeds een glas water drinken
Mondzorg in AZ Maria Middelares
 Resultaten enquête voorjaar 2014
 Procedure  nog niet voorhanden op geriatrische afdelingen
 Tandenpoetsen
 Mondspoeling
 Tong reinigen
 behandeling gestart in overleg met behandelende arts
en verplegend personeel
Mondzorg in AZ Maria Middelares
MATERIALEN
 Niet steriele handschoenen
 Tandenborstel en tandpasta  op dienst
voorhanden
 Tongschraper
 Mondswabs
 !!! Lemon Swabs vermijden
 mondslijmvlies droger
 glazuur aantasten
Mondzorg in AZ Maria Middelares
MATERIALEN
 Mondspoeling:
 Hextril
 Chloorhexidine 0,12% (vb. Corsodyl)
 Isobetadine
 Glandosane, Biotene Oral Balance, Hypozalix < kunstspeeksel
 Gengigel
< gingivitis
 Lippen < vaseline
Enkele nuttige tips…
 Preventief goede mondzorg = ↓ candida
 Gebitsprothese reinigen met (vloeibare, niet geparfumeerde)
zeep of met (natuur)azijn
 tandpasta schuurt te veel
 Steradent (tablet): te agressief, kan kunststof beschadigen
 Gebitsprothese droog bewaren = ↓ candida
 Bij slikproblemen: geen tandpasta, water of mondspoeling
gebruiken  compressen/swabs
 Tandpasta: hoeveelheid zoals een ‘erwtje’
Te veel tandpasta = minder goede reiniging
 Halitosis (slecht ruikende adem): yoghurt/kruidenthee
(venkel/anijs) en nadien mond spoelen < oorzaak ?
Besluit
Tandplak op gebit of prothese minimaliseren
Goede calorie-intake en hydratatie waarborgen
Orale infecties voorkomen
Lippen en orale slijmvliezen vochtig houden
Preventie van discomfort en pijn in de mond
Normale functies van de mond waarborgen
Levenskwaliteit verhogen of waarborgen