Een klein gaatje wordt al snel een rotte kies

18 COVERSTORY
COVERSTORY
19
Mondzorg is een
ondergeschoven
kindje
Gave tanden en een mooi gebit. De 28-jarige dochter van Geertje
Paaij had het van nature. Ze lijdt aan schizofrenie en ADD, slikt
veel medicijnen, rookt en gebruikt cannabis. Paaij ziet haar dochters
gebit enorm achteruitgaan. Ze gaat op onderzoek uit en praat met
Davy Pratasik, tandarts in de GGZ.
tekst Geertje Paaij | [email protected] fotografie Shutterstock
mondzorg voor psychiatrische patiËNTEN
Een klein gaatje wordt
al snel een rotte kies
M
ijn dochter is een wandelende
medicijnfabriek. Ze gebruikt
Leponex, Abilify, Concerta en
Fevarin. Ze rookt veel en is niet vies van
een jointje. Van haar eens zo prachtige
gebit blijft steeds minder over.
Ik vroeg Davy Pratasik, als tandarts verbonden aan GGZ Rivierduinen en aan
GGZ Bavo Europoort, of er niet meer aandacht aan mondzorg besteed zou moeten
worden in de GGZ.
Speekselalarm
‘Patiënten met ernstige psychiatrische
aandoeningen zijn vaak gevoelig voor
gaatjes. Speeksel beschermt de tanden en
kiezen, maar door de medicijnen is de
kwaliteit én de kwantiteit ervan slecht’,
www.ypsilon.org
legt Pratasik uit. ‘Patiënten maken extra
veel of juist bijna geen speeksel aan,
terwijl dat juist zo belangrijk is voor een
gezond gebit. Het spoelt de mond, neutraliseert zuren of voeding, herstelt het
glazuur en doodt bacteriën.’
Lithium is de grootste boosdoener.
Mensen die Lithium gebruiken maken
minder speeksel aan en hebben een droge
mond waardoor slikklachten en kauwproblemen ontstaan. Zelf ervaren ze dat
niet altijd als lastig, zeker als ze ook nog
eens roken. Clozapine veroorzaakt juist
weer veel speeksel. De zuurgraad hiervan is laag en het loopt makkelijk uit de
mond.
Vijftig procent van alle medicijnen (dus
niet alleen antipsychotica) hebben een
remmende werking op de speekselklieren.
Als iemand meer dan vier medicijnen per
dag slikt en daarnaast rookt, is de speekselproductie zodanig laag dat er sprake is
van een alarmsituatie.
Pratasik raadt die patiënten met klem aan
de hele dag xylitol kauwgom te gebruken.
Dat stimuleert de speekselklieren om
meer speeksel produceren.
Pratasik pleit ervoor om bij de intake in
GGZ-instellingen standaard het gebit
te beoordelen. Het tandbederf kun je
namelijk enorm vertragen door professionele gebitsreiniging eens per kwartaal.
Het liefste zou hij zien dat iedere GGZinstelling over een mondzorgcoördinator
beschikte. Ook vindt hij dat er meer aandacht moet komen voor patiënten met
een gebitsprothese of kunstgebit omdat
ook bij hen de hygiëne achter loopt.
Eigen tandarts
‘Wie langer dan een jaar is opgenomen,
kan (nog) aanspraak maken op mondzorg via de AWBZ. Voor DBC-patiënten
moet de tandarts een tandartsmachtiging
aanvragen voor zes uur per jaar. Dat is
voldoende voor een grondige gebitsreiniging vier keer per jaar, inclusief kleine
verrichtingen.
lees verder
→
Ypsilon Nieuws 3 | 2014
20 COVERSTORY
21
→
Frisdrank is funest
voor het gebit
vervolg
Pratasik legt het hiaat uit tussen mondzorg voor DBC-patiënten (opnameduur
korter dan een jaar) en AWBZ-patiënten
(opnameduur langer dan een jaar).
DBC staat voor Diagnose Behandel Combinatie, een systeem voor het declareren
van zorgkosten.
‘Fnuikend is de redenering dat DBC-patiënten maar naar hun eigen tandarts
moeten gaan, want die hebben ze vaak
niet, net zomin als een tandartsverzekering.’
GGZ-instellingen draaien op voor de
kosten van een praktijkruimte op het terrein. Als de tandarts ook DBC-patiënten
behandelt in de instelling, stijgen de
kosten.
Volgens Pratasik is er geen eenvormige
mondzorg in GGZ-instellingen en hangt
het er vanaf of een Raad van Bestuur
belang hecht aan goede mondzorg voor
haar patiënten.
Pratasik schat in dat de mondzorg voor
AWBZ-patiënten over ongeveer drie jaar
zal worden overgeheveld naar de basisverzekering voor ziektekosten. De verzorgingsstaat is immers constant in beweging.
Optimale somatische zorg
In februari 2014 verscheen het rapport van een onderzoek naar optimale somatische
zorg in de GGZ volgens cliënten, uitgevoerd door het regionaal expertteam (RET) in
Amsterdam/Noord-Holland en Flevoland. Een greep uit de bevindingen:
•De ene instelling neemt het in het behandelplan op. De ander verwijst zowel opgenomen als ambulante patiënten door naar speciale tandartsen. Soms komt
mondzorg helemaal niet ter sprake. Alleen wie klachten heeft, wordt doorverwezen.
Mondzorg is slechts zeer beperkt als voorziening aanwezig.
• Tandartsen zijn vaak niet op de hoogte van de bijwerkingen van medicatie en de
gevolgen daarvan voor het gebit.
Kwaliteitsmeting
De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) gaat de kwaliteit van de mondzorg
in de gehandicaptensector onderzoeken. De reden is dat ze de afgelopen jaren
meldingen heeft gekregen over tekortschietende zorg. Het belangrijkste doel van
het onderzoek is om het veld te stimuleren om de dagelijkse zorg voor het gebit
onderdeel te laten zijn van de ondersteuning van de cliënt. Ook moet mondzorg
als onderwerp in het ondersteuningsplan van de cliënt worden opgenomen.
www.ypsilon.org
Motivatie
Pratasik stelt dat maar weinig tandartsen
affiniteit hebben met psychiatrische patiënten. ‘Ze kijken niet naar het onderliggende ziektegedrag, maar zeggen slechts
dat iemand nauwelijks te behandelen valt
omdat hij niet gemotiveerd is.
Vervolgens pakken ze de tang en trekken
de aangetaste kies of - in het ergste geval alle tanden en kiezen voor de snelste op
lossing: een kunstgebit.
Ze zouden meer kennis moeten hebben
van psychose om te begrijpen waarom een
patiënt niet poetst. Zij moeten die zorg
en verantwoordelijkheid overnemen omdat het de patiënt ontbreekt aan ziektebesef.
Mijn 28 jaar ervaring in de psychiatrie zet
ik bij GGZ Bavo Europoort ook in voor
dak- en thuislozen. Een klein gaatje kan
in een jaar tijd een rotte kies worden.
Daarom is preventie en tijdig behandelen
zo belangrijk. Het bevordert de stabiliteit
van een gezond gebit en voorkomt dat
een patiënt andere lichamelijke klachten
krijgt door zijn ongezonde gebit.’
Parodontitis
Door roken, stress en ongezonde voedingsgewoonten en leefstijl kan parodontitis
ontstaan, vergevorderde tandvleesontsteking. Uiteindelijk kan er zoveel kaakbot
verdwijnen dat tanden en kiezen los gaan
zitten en uitvallen.
‘Koolhydraatrijke voeding is funest voor
het gebit. Cola en andere koolzuurhoudende drankjes veroorzaken veel schade.
Een diëtist zou erop toe moeten zien dat
patiënten zoetigheid vermijden.’
Voor Pratasik genoeg reden om zijn AWBZpatiënten volgens een strak systeem vier
keer per jaar voor controle op te roepen.
‘We bellen ze op als ze niet komen en zitten er bovenop. Deze mondzorg zou ook
toegankelijk moeten zijn voor ambulante
patiënten of voor mensen die verblijven in
een woonvorm. Ook die zijn kwetsbaar als
het gaat om de mondgezondheid.’
GGZ en mondzorg
Bij GGZ Arkin voerde de cliëntenraad in
2013 een project Mondzorg uit, gericht
op voorlichting, omdat zo veel patiënten
met een slecht gebit rondlopen.
Emilie Verstege van de cliëntenraad vertelt: ‘Het ‘protocol somatische zorg’ is aangepast. Psychiaters worden gestimuleerd
om de effecten van medicatie op speeksel
en het gebit met hun patiënten te bespreken
en ze te adviseren.’ De cliëntenraad blijft
patiënten voorlichten. De aandacht voor
mondzorg mag niet verslappen.
GGZ inGeest liet in 2013 Hogeschool
In-holland onderzoeken hoe het met de
mondzorg gesteld was in de instelling.
Verpleegkundig specialist Ineke van
Waard: ‘In het algemeen is het niet best
gesteld met de mondgezondheid. Door de
scheiding in vergoeding tussen AWBZ- en
DBC-patiënten is het voor de laatste categorie ingewikkeld om mondzorg te verkrijgen
van de tandarts, verbonden aan GGZ inGeest.
We geven voorlichting aan patienten en
niet aan verpleegkundigen. Mondzorg aan
patiënten maakt nauwelijks deel uit van
de opleiding.’
Op 11 februari 2015 is er op het symposium ‘Mind the body’ een workshop over
mondzorg.
De Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot
bevordering der Tandheelkunde (KNMT) meldt
dat er geen landelijk beeld is van het aantal
tandartsen dat werkzaam is in psychiatrische
instellingen.
Ypsilon Nieuws 3 | 2014