valorisatie van eiwithoudende zijstromen

VALORISATIEVAN
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN
VISIEDOCUMENT
SAMENVATTING
Dewereldwijdevraagnaareiwittenvoorvoedingenveevoerstijgt.Nederlandisdegrootste
importeurvansojabinnendeEU,waarbijdeNederlandsemelkveehouderijca.205ktonsojaper
jaargebruikt.DegeheleveehouderijsectorinNederlandimporteertruim2miljoentonsojaper
jaar1.InNederlandbeschikkenweechterookovereengrotehoeveelheidplantaardige
eiwithoudendereststromen,diepotentieelingezetkunnenwordenomimportvansoja-eiwitte
vervangen.BelangrijkebronnenvaneiwitrijkestromeninNederlandzijnagrarischeenagroindustriëlezijstromen,waarvaneengrootdeelinhandenisvandeledenvanhetDutch
BiorefineryCluster:Cosun,Avebe,LambWestonenbedrijvenindeveehouderijenindetuinbouw.
Indienhetmogelijkisomopduurzameenkosteneffectievewijzeeiwittentewinnenuitdeze
zijstromen,biedtditeenaantalbelangrijkewinstpunten.Dezijstromenleverenmeerwaardeop,
deimportenvansojakunnenwordenbeperktendekringlopenbinnendeveehouderijsector
kunnenbetergeslotenworden.DiverseconsortiainNederlandhebbendanookdeafgelopen
jarenonderzoekgedaannaarraffinageconcepten,veelvanditonderzoekisindepilotfasebeland.
Tochlijktdestapnaardaadwerkelijkecommercialisatienognietbereikttezijn.
Hetblijktindepraktijkuitermatecomplextezijnomeiwittentevaloriserenuitagroreststromen.
Deredenenhiervoorzijndatagroreststromenveelwaterbevatten,hetgeenzekostbaarmaaktom
tetransporteren.Deeiwitgehaltesindezijstromenzijnbovendienlaag(1-5%).Entotslot
degraderendezeeiwittenalopdeakkerbijdeverouderingvanhetgewas,eenprocesdatnog
verderversneltnadeoogst.Hierdoorverliezendeeiwittenalsnelfunctionaliteitendaarmee
economischewaarde.
Inditvisiedocumentwordendeaspectenbehandeld,diebepalenofeiwitraffinagecases
economischhaalbaarzullenzijn,welkevoorwaardennoodzakelijkzijnomdestapnaardepraktijk
tekunnenzetten,enwelkestappenvervolgensgenomenzoudenmoetenworden.Samengevat
kangesteldwordendateiwitvalorisatieuitgewassenenzijstromenalleensuccesvolzalzijn,
wanneerwordtvoldaanaandevolgenderandvoorwaarden:
▪ Gauitvanbestaandeketensenbestaandeinitiatieven,metbeschikbarezijstromen;
▪ Volgeenlow-techbenaderingenzuiverheteiwitnietmeerdannodigisomtevoldoenaande
markteisen;
▪ Streefnaareenbusinesscasedieineersteinstantiekandraaienopvalorisatievanéénvande
componenten;
▪ Voorkomdateenbusinesscaseafhankelijkisvanregelgevingensubsidiesopenergiegebied;
▪ Zorgbijnieuwefoodenfeedtoepassingendathetvolumeteverkopeneiwitgrootgenoegis
omdehogekostenopgebiedvancertificeringenregelgevingtekunnenopvangen;
▪ Zorgdatdevolumesdievooreenbepaaldehoogwaardigetoepassingopdemarktgebracht
wordenpassendzijnbijdehuidigevolumesvandiezelfdetoepassing,omprijsvalte
voorkomen.
1
Profundo(2012)FactsheetsojaverbruikenlandgebruikNederlandseveehouderij
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina2van11
ACHTERGRONDENBEWEEGREDENEN
Dewereldwijdevraagnaareiwittenvoorvoedingenveevoerstijgt.Eendeelvandebenodigde
plantaardigeeiwittenwordtmomenteelgeïmporteerd.Nederlandisdegrootsteimporteurvan
sojabinnendeEU.In2012bedroeghettotalesojagebruikvoormengvoeders2.167kton,
waarvan205ktonverbruiktwerddoordemelkveehouderij
InNederlandbeschikkenweovereengrotehoeveelheidplantaardigeeiwithoudendezijstromen,
welkegebruiktzoudenkunnenwordenomdezesoja-eiwittentevervangen.Belangrijkebronnen
vaneiwitrijkestromeninNederlandzijnagrarischeenagro-industriëlezijstromen(zoalsvande
aardappel-verwerking,bietenloof,bietenperspulp,bierbostel,bladrestenuitdetuinbouw,grasen
tarwegist-concentraat).Eengrootdeelvandezeeiwithoudendestromenisinhandenvandeleden
vanhetDutchBiorefineryCluster:Cosun,Avebe,LambWestonenbedrijvenindeveehouderijen
indetuinbouw.
Eengrootdeelvandeeiwitstroomwordtopditmomentnognietcommercieeltoegepast.Envoor
destromendienunaarveevoergaan,lijkterpotentietezijnvoorhoogwaardigeretoepassingen,
wanneerdezenutritionele,functioneleen/ofeconomischevoordelenblijkentehebbenten
opzichtevandehuidigeinvoedingenfarmaceuticatoegepasteeiwitten.
Indienhetinderdaadopduurzameenkosteneffectievewijzemogelijkisomeiwittentewinnenuit
dezezijstromen,zijnermogelijkhedenomhetvolumeaantevalorisereneiwithoudende
zijstromendekomende10jaartevergroten.Deagro-foodsectorhoopthiermeehetvolgendete
bereiken:
• hethoogwaardigervaloriserenvanagrarischeenagro-industriëlezijstromen(incl.
grasoverschot);
• hetreducerenvandeimportvansoja-eiwitten;
• hetvindenvannieuwefunctioneleofnutritioneleeiwittendieeenbijdragekunnenleveren
aaneenmeergezondeoffunctionelevoeding.
DiverseconsortiainNederlandhebbendeafgelopenjarenonderzoekgedaannaar
raffinageconcepten,veelvanditonderzoekisindepilotfasebeland.Tochlijktdestapnaar
daadwerkelijkecommercialisatienognietbereikttezijn.
HetAPCwilmetditvisiedocumentvaststellenwatderelevanteissueszijndiebepalenof
eiwitraffinagecaseseconomischhaalbaarzullenzijn,welkevoorwaardennoodzakelijkzijnom
destapnaardepraktijktekunnenzetten,enwelkestappenvervolgensgenomenzouden
moetenworden.
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina3van11
MARKT
Tabel1:Potentiëlemarktenvoorplantaardigeiwit.
Markt
Farma
Eisenaande
technologieen
product
EMA(EU)enFDA
(VS)approval
Indicatie
Potentievoornieuweontwikkelingen marktwaarde
(B2B)
Enzymenenenzymenremmers.
Beperktetoepassingsmogelijkheden
vanwegehogerisico’stijdens
ontwikkelingstraject.
Toelatingsproceduresvoornieuwe
geneesmiddelenvergentijdengeld.
Technische
EUcosmeticaEnzymenenenzymenremmers:
toepassingen verordening
toepassingeninenzymatische
processenwaarbijnatuurlijke
enzymenrecombinantproducten
vervangen.Toepassingeno.a.in
wasmiddelenencosmetica.
Food
Constante
Moeilijkemarktvoorproductenop
kwaliteitjaarrond basisvangrondstoffendievoor1997
beschikbaar,
nognietopdemarktwaren,vanwege
voldoenaan
NovelFoodDirectivevanEU.
GeneralFoodLaw Toelatingvergtlangeenkostbare
(EU)
procedures.Kansenvooreiwittenin
FDAapproval
vleesvervangers,zuivelproducten,
(VS),kostenbakkerijproducten.Ookkansenvoor
effectieve
voedingssupplementenuitalg.
methodenodig
Feed
Veelregelgeving Ookintoekomstbelangrijkste
ivmketens=bijna afzetmarkt.Trendnaarmeer
foodgrade!
specialistischetoepassingen.Ook
Eisenaan
verdereraffinagevanzijstromen,
technologielaag
extractievananderecomponenten
waarnaeiwitfractiealsnognaarfeed
gaat.Voornieuwegewassenkunnen
juridischeknelpuntenoptreden
(kroos).
Hydrolysaten Specifieke
Basisvoorhydrolysatenmaakteen
markten,o.a.
bredetoepassingmogelijk.
savoury(hartige
componentenin
soepenen
sauzen)
Koolstofbron Laag
Basecase.Alshoogwaardigere
toepassingennietmogelijkzijn.
100-1000€/kg
(voorsignificant
volumina,geen
grambusiness)
10->100€/kg
fijnchemicalien,
flavours,
detergentiaen
cosmetica
Proteinbulkfiller
2–4€/kg
technisch
functioneel
4-10€/kg
specifiek
functioneel
10-20€/kg
1-2€/kg
1-10€/kg(feed,
food,flavour)
=energiewaarde
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina4van11
BUSINESSCASES
Debusinesscasevoorvalorisatievanplantaardigeeiwittenuitgewassenenzijstromenblijktniet
eenvoudigterealiseren.Erzijnvelefactorendieeenrolspelenbijhetrealiserenvaneenkostenefficiëntebusinesscase.Debelangrijkstezijnvolume,betrouwbaarheidvanleveringenkwaliteit.
Hierondervolgteenoverzichtvanfactorendiebepalendzijnvoordehaalbaarheidvaneen
businesscase.
Hetproduct,detoepassingendemarkt
• Eisenvanuitdetoepassing
Eindgebruikersstellenzeerhogeeisenaandeeiwitten.Indefoodenfarma-sectorisde
potentiëleeindgebruikermeestalnietopzoeknaareensimpelevervangingvande
momenteeltoegepasteeiwitten,maaralleengeïnteresseerdineiwittenmetnieuwe
functionaliteiten.Dekostenvoorregelgevingbijeiwittenbestemdvoorfood-toepassingen
zijnhoog(gemiddeldisca1M€aankostennodigomFDAapprovalteverkrijgenvooreen
food-eiwit).Eisenaannon-allergeniteitkunnenvoornieuweeiwitteneenshowstopperzijn.
Ookderegelgevingvoorfeed-toepassingenisstreng,waardoorhogekostenzijngemoeid
methetverkrijgenvandebenodigdecerficaten.Ookdeproceduresrondtoelatingvan
nieuwegeneesmiddelenzijnkostbaarenzeertijdrovend.Daarnaastvereisteentoepassing
indefoodenfarmaeenstabielproductmetconstantekwaliteitdatjaarrondbeschikbaar
is.
Bijeiwitvalorisatieishetaantebevelenomdetechnologieenbusinesscasevoor
eiwitwinningineersteinstantieteontwikkelenvoordefeed-markt.Wanneerdeze
businesscasesuccesvolisontwikkeldengeïmplementeerd,kanvanuitdiepositiedefoodtoepassingverderontwikkeldworden.
• Eisenaaneiwittenvoordefeedmarkt
DeNederlandseveehouderijisvoordeeiwitvoorzieningvanproductiedierensterk
afhankelijkvandeimportvaneiwitbronnen,metnamevansojaschroot(danwelsojabonen
diehiergeëxtraheerdwordenenalscoproductsojaschrootopleveren).Infeiteisdehele
EUeenbelangrijkeimporteurvaneiwitbronnenvoordedierhouderij.Hetfeitdat
sojaschrootzo’nbelangrijkeeiwitbronis,heefttemakenmetdriefactoren:a)het
aminozuurpatroonvanheteiwit,b)dehogeverteerbaarheidvanheteiwitin
productiedieren,enc)deprijs/kwaliteitverhouding.Daarmeezijninprincipedriekritische
succesfactorenbenoemdvoordeteeltendeproductievanpotentiëlealternatieve
eiwitbronnen.
Hetverdientdaaromaanbevelingombijhetexplorerenvanproductievanalternatieve
eiwitbronnenvoordeveehouderijalineenvroegtijdigstadium(wellichtalinhet
uitgangsmateriaal)hetaminozuurpatroontelatenanalyseren(entevergelijkenmetdat
vanbijv.sojaschroot).Geïsoleerdeeiwittenzulleninhetalgemeeneenhoge
verteerbaarheidhebben.(Probeernietteminof(minderzuivere)fractioneringvoldoetom
dureisolatietevoorkomen.)Hetverdientaanbevelingdit–eveneensalineenvroegtijdig
stadium-teverkennendoorhetuitvoerenvaneen(relatiefgoedkope)invitrostudienaar
deeiwitverteerbaarheid.Hiervoorzijnverschillendemethodenbeschikbaar.Tenderdezal
meneeninschattingmoetenmakenvandeprijs/kwaliteitverhoudingvandealternatieve
potentiëleeiwitbronnen.
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina5van11
•
Matchtussenvolumeenmarktvraag
Naarmatedetoegevoegdewaardevanproductenhogerwordt,neemtoverhetalgemeen
hettotalemarktvolumeaf.Hetislastigomeenkleinvolumenieuwproductineen
bulkmarktverkochttekrijgen.Anderzijdszalhetopdemarktbrengenvanrelatiefgrote
volumesineennichemarkttotprijsdalingleiden.
Grondstoffen&technologie
• Beschikbaarheidenverwerking
Debeschikbaarheidvanzowelgewassenalszijstromenisvrijwelaltijdbeperkttotenkele
maandenperjaar.Dezijstromenengewassenbevattenmeestalveelwatereneiwittenzijn
slechtsinzeerlageconcentratiesaanwezig(1-5%).Deeiwittendegraderenaltijdens
verouderingvandeplantennadeoogstdegraderenzenogsnellermetverliesvan
functionaliteit(enduswaarde).Transportvandezeveelwaterbevattendegrondstoffenis
kostbaarentezamenmetbederf,maaktditeenbusinesscasealsnelonrendabel.
Bovendienisvoorveelprocessenenproducteneenvoldoendeschaalgroottevanbelang
vooreeneconomischebusinesscase,hetgeenpleitvoorcentraleverwerking.Eengoede
afwegingisnodigvanwelkeverwerkingsprocessenaldirectophetveldkunnen
plaatsvindenenwelkeverwerkingsstappengecentraliseerdkunnenworden.Enofmet
vasteofmobieleinstallatiesgewerktzalworden.Omeenverwerkingsinstallatierendabel
telatenopereren,ishetvanbelangomzoveelmogelijkmaandenperjaarover
grondstoffentebeschikken.Omtochvrijweljaarrondovergrondstoffentekunnen
beschikkenishetteprefererenomdetechnologiegeschikttemakenommeerdere
gewassenenzijstromentekunnenverwerken.Nadeelisdatdetechnologieminder
specifiekwordt,enproductendusmogelijklagerinwaarde.
Naarmatedebusinesscasegebaseerdwordtopenkelegrondstoffendieslechtsineen
beperkteperiodebeschikbaarzijn,zaldeoutputmoetenbestaanuitproductenmethoge
toegevoegdewaarde(food/farma/technischetoepassingen).
• Grondstofprijzen
Deprijsvandegrondstofiseenzeerbepalendefactorindehaalbaarheidvaneenbusiness
case.Hogekostenvoorhetuitgangsmateriaalvormenvaakeenknelpunt,vooralwanneer
hiertoespeciaalnieuwegewassenwordengeteeldofgeoogst.Hetbetrefthiernietalleen
dehuidigeprijsvandegrondstoffen,maarookdeteverwachtenprijs.Degrondstofprijsis
afhankelijkvanfactorenals:
o Zijstromenofgewassen?Ofgewerktwordtmetzijstromenofgewassenheeft
invloedopdegrondstofzekerheidenprijs.Grondstoffendiespecifiekworden
geteeld(ofgeoogst)voordeverwerkingtoteiwitten(enoverigeproducten)zijn
duurderdanzijstromen.Bijdegrasteeltlevertdatookwelweereenvoordeelop,
hetgrashoeftnamelijkniet'lekkertesmaken'.Hierdoorkangekozenwordenvoor
eengrassoortmethogeeiwit-opbrengst,enanderekenmerkendiedebusiness
casepositiefkunnenlatenuitvallen.
o Vraagnaarzijstromen.Bijeentoenemendevraagnaarzijstromenzaldeprijs
stijgen.Detoenemendevraagkanvoortkomenuitconcurrerendeinitiatievendie
eveneensgerichtzijnopeiwitvalorisatie,ofuittoepassingeninanderesectoren
(bijv.energietoepassingen).
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina6van11
•
Technologieversusmarktwaarde.
Eenuitdagingindeeiwitvalorisatieishetontwikkelenvaneenduurzametechnologiedie
eiwittenopeenefficiënteeneconomischewijzeuitzijstromenwint(zieookkader).De
keuzevoor(eenserievan)technologieënisafhankelijkvandeproduct-marktcombinatie
voorhetgeïsoleerdeeiwit.Elke(extra)bewerkingsstapvereisteenzorgvuldigeafwegingop
basisvandewaardecreatiediedezebewerkingsstapzalopleveren.Inveelinitiatievenligt
defocusnogopdetechnologie,waarbijveelaandachtnaaropzuiveringgaatenteweinig
naarde(vaakminimale)waardeverhogingdiehetoplevertopbasisvandebehoeftevande
markt.Vanuitregelgevingheeftminimaalzuiverensomsvoordelen.Ruweconcentraten
mogenveelaltoegepastwordeninvoeding,maaralsereenverbindinguitgehaaldwordt,
dankandiealleenmeteenE-nummertoegepastworden.
Duurzametechnologie
Eentechnologievoordewinningvaneiwittenmoetkostenefficiënt,eenvoudigenduurzaam
zijn.Dithoudtindat:
• detechnologieenergie-enwaterefficiëntis(gerichtophetcreërenvanhoog
geconcentreerdestromen);
• erbijvoorkeurweinigandereschaarseofschadelijkehulpstoffenwordentoegepast;
• ergeennieuwezijstromenwordengecreëerddiemoeilijkaftezettenzijn.
•
Flexibiliteitinstallatie
Eenvariëteitaangrondstoffenvergtookflexibiliteitvandeinstallatie.Bovendienzaliedere
grondstofeenandereseteindproductenopleveren.Verscultuurgraskaneiwitten
opleverendievoorfoodgeschiktzijn,terwijlgroenbemestersjuistweervezelrijken
eiwitarmzijn.Deinstallatiemoethieropaangepastzijn.
Hetproductindeketen
• Ketensamenwerkingessentieelmaarcomplex
Eiwitvalorisatiestaatnietbijallebusinesscasesopzichzelf.Omdateiwittenslechtsinlage
percentagesvoorkomeningewassenenzijstromen,zullenookdeanderedelenvanhet
gewastotwaardegebrachtmoetenworden.Alsdaarnaastnogmetmeerderegewassen
gewerktwordt,zalookhetproductenpalletmeerdiversworden.Indepraktijkblijktbij
grasraffinageprojectendatjevooreenrendabelebusinesscasetemakenkrijgtmetveel
verschillendesectoren:veehouders,akkerbouwers,papierindustrie,feedproducenten,
foodproducentenenwaarschijnlijknogschakelsvoorverwerkingdaartussenin.
• Businesscaseeenvoudighouden
Inveelgevallenzijneiwittenslechtsinlageconcentratiesinzijstromenaanwezig.De
resterendefractiesvandereststroomzullenooktotzohoogmogelijkewaardeworden
opgewerktomtoteenrendabelebusinesscasetekomen.Eenbusinesscasedie
afhankelijkisvandeafzetvanmeerdereeindproducten,isrisicovol.Wantvooralle
eindproductenmoetendeafnemers(eneenacceptabeleprijs)zekergesteldworden.Dat
vergtaltijdenshetontwikkelingstrajectvoldoendeinspanningophetgebiedvanhet
betrekkenvanafnemersenmarketing.Hetisdanookaantebevelenomineersteinstantie
uittegaanvaneenbusinesscasedierendabelisopbasisvandevalorisatievanéénvande
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina7van11
•
•
componenten.Daarnaastishetbijtechnologie-ontwikkelingvoordevalorisatievandeze
betreffendecomponentwelverstandigomrekeningtehoudenmetdekwaliteitseisendie
gesteldwordenaandeanderepotentiëleproducten.Bijvoorbeeldwanneerkoolhydraten
opeconomischewijzewordengewonnenuitplantaardigezijstromen,zoudenineenlatere
faseookdeaanwezigeeiwittentotwaardekunnenwordengebracht.Ditisechteralleen
mogelijkwanneerdegekozentechnologievoorkoolhydraatwinningdeeiwittenniettot
onbruikbarekwaliteitheeftafgebroken.
Bio-energieenregelgeving
Veelalzaleenbepaalddeelvanhetgewaswordentoegepastalsgrondstofvoorbioenergieofbiobrandstoffen.Stimulerendoverheidsbeleidindevormvansubsidie(SDE)of
bioticketszorgtvooreenaantrekkelijkemarkt,maarditistevenseenonzekereen
risicovollemarkt.Langetermijnzekerheidoversubsidieendeafzetvanbio-ticketsisniette
geven.Hetlijktderhalverisicovolomeenbusinesscasetebaserenopeenenergietoepassing,tenzijdeinvesteringbinnendeperiodewaarinsubsidieverkregenwordtkan
wordenafgeschreven.
Ketencompleet?
Wieisdepartijdieinvalorisatievaneiwittengaatinvesteren?Deeigenaarvaneengewas
ofreststroomislangnietaltijddepartijdieookindevalorisatievaneiwitwilinvesteren.
RANDVOORWAARDENENCONCLUSIE
HetPlatformAPConderschrijftdathetbelangrijkisomplantaardigeeiwittenuitzijstromente
valoriserentenbehoevevandestijgendevraagnaareiwittenvoorveevoerenvoeding.
Eiwitvalorisatieuitgewassenenzijstromenzalechteralleensuccesvolzijnwanneerwordtvoldaan
aandevolgenderandvoorwaarden:
• Gauitvanbestaandeketensensluitaanbijbestaandeinitiatieven,waarvoorgegevens
overvolumeseneiwitgehaltesalgeïnventariseerdzijntijdenseenworkshopin2010.Hoe
meernieuweschakelsnodigzijn,hoelastigerdebusinesscase(zekerstellenvan
grondstofbeschikbaarheidenredelijkeprijs).
• Volgeenlow-techbenaderingenzuiverheteiwitnietmeerdannodigisomtevoldoenaan
demarkteisen–zoresterenookminderanderefractiesdieverwerktmoetenworden.
• Streefnaareenbusinesscasedieineersteinstantiekandraaienopvalorisatievanéénvan
decomponenten(waarbijdekostenvoordeoverigezijstromendebusinesscaseniet
negatiefbeïnvloeden).
• Voorkomdateenbusinesscaseafhankelijkwordtvanregelgevingensubsidiesop
energiegebied.
• Toepassingvannieuweeiwitteninfoodenfeedbrengthogekostenmetzichmeeop
gebiedvanregelgeving,devolumesteverkopeneiwitindebusinesscasemoetengroot
genoegzijnomdezekostentekunnenopvangen.Devolumesdievooreenbepaalde
toepassingopdemarktgebrachtwordenmoetenpassendzijn.Alshetaanbodrelatief
grootistenopzichtevandetotalemarkt,danleidtdattotprijsval.
Concluderendkangesteldwordendatwanneereeneiwitgewonnenkanworden,datmethoge
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina8van11
toegevoegdewaardekanwordenafgezet–bijvoorbeeldineentechnischetoepassingofals
grondstofvoorvoedingssupplementen–erdaneenrelatiefeenvoudigebusinesscaseontwikkeld
kanworden.Deafhankelijkheidvandevalorisatievandeoverigefractiesindereststroomisdan
beperkterendeketenkancompactblijven.Welishetvanbelangomrekeningtehoudenmet
huidigemarktvolumesvoordergelijkeeiwitten,endebenodigdekostenvoorregelgeving.
Alsdebusinesscaseafhankelijkisvanhetvaloriserenvanmeerdereraffinagefracties,danis
samenwerkingenhetbijtijdsbetrekkenvanalleschakelsindeketen–enzekerookdepotentiële
afnemers-eenvoorwaardevoorsucces.Schaalvergrotingkanbijdragenaanhetvergrotenvande
marges,zijhetdathetwelnoodzakelijkisombepaaldestappeninhetproceslokaaluittevoeren.
Ditomhogetransportkostenendegradatievaneiwittevoorkomen.Samenwerkingtussende
verschillenderegio'senverschillendeinitiatievenkanbijdragendehaalbaarheidvandebusiness
casetevergroten.Aandachtindezeroutemoetookuitgaannaardeschakeldieinvesteringen
gaatplegen–isditdeeigenaarvaneengewasofreststroom,eenverwerkerofwellichteen
nieuweschakelindeketen?Totslotdientnogopgemerkttewordendatenergietoepassingen
vooreendeelvanderaffinagefractiesbijkunnendragenaanhetrondkrijgenvandebusiness
case.Subsidiesenregelgevingzijnechteraanveranderingenonderhevig,waardoorhetrisicovolis
omeenbusinesscasetezwaartelatenleunenopenergietoepassingen.Bijhet(optermijn)
wegvallenvansubsidies,moetdebusinesscaseopzichzelfrendabelkunnenblijvendraaien.
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina9van11
Ditiseenuitgavevan:
PlatformAgro-Papier-Chemie,een
samenwerkingsverbandtussendeagrosectorende
papierindustrieverenigdinhetDutchBiorefinery
ClusterendechemischeindustrieverenigdinVNCI.
November2015
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina10van11
EIWITHOUDENDEZIJSTROMEN|Pagina2van11