PUOZ Oncologie 1e jaar

PUOZ Oncologie 1e jaars ziekenhuisapothekers in opleiding
Datum 17 september 2013
Vergadercentrum Vredenburg, Vredenburg 19, 3511BB, Utrecht.
Programma
9.00 uur
Ontvangst koffie en thee
9.25 uur
Welkom, bespreken leerdoelen van de dag
Kathleen Simons-Sanders, ziekenhuisapotheker
9.30 uur
Inleiding Oncologie, werkingsmechanismen, resistentie, management
van toxiciteit van klassieke cytostatica
Dr A.D.R. Huitema, ziekenhuisapotheker/klinisch farmacoloog
Slotervaart Ziekenhuis, Amsterdam
10.30 uur
Genetische aspecten van kanker, therapeutische interventies bij
longkanker
M.C. van Staveren, ziekenhuisapotheker
Leveste Scheper Ziekenhuis, Emmen
11.30 uur
Koffie / thee pauze
11.45 uur
Therapeutische interventies bij borstkanker
Dr A.D.R. Huitema, ziekenhuisapotheker/klinisch farmacoloog
Slotervaart Ziekenhuis, Amsterdam
12.45 uur
Lunch
13.30 uur
Therapeutische interventies bij darmkanker
E. Meijer, ziekenhuisapotheker
Reinier de Graaf Groep Delft
14.30 uur
Interacties
Dr. M. Crul , ziekenhuisapotheker
Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam
15.30 uur
Thee pauze
15.45 uur
Richtlijnontwikkeling en ontwikkeling adviezen commissie BOM, inzet
deskundigheid van de apotheker.
Prof. Dr. Ir. J.J.M. van der Hoeven, internist-oncoloog
Leids Universitair Medisch Centrum, leiden
16.45 uur
Afsluiting (*)
Kathleen Simons-Sanders, ziekenhuisapotheker
(*) Het onderwerp Palliatieve zorg / Euthanasie werd op voorgaande 1e jaarsdagen in
een lezing behandeld. Dit jaar is er voor gekozen om de cursisten de 2 IKNL
richtlijnen op dit gebied door te laten lezen (zie op pagina 7 huiswerkopdrachten).
Doelstellingen 1e jaars cursus





De cursist heeft inzicht in de basisprincipes binnen de oncologie en de
werking en bijwerkingen van cytostatica.
De cursist neemt kennis van de pathofysiologie van longkanker,
borstkanker en colorectaal kanker.
De cursist neemt kennis van de behandelingsmogelijkheden van de
bovenstaande aandoeningen.
De cursist heeft inzicht in het ontwikkelen van richtlijnen en de rol van
de adviezen van de commissie BOM bij de behandeling van kanker.
De cursist neemt kennis van de problematiek rondom palliatieve zorg
en euthanasie.
Inleiding Oncologie, werkingsmechanismen, resistentie, management van toxiciteit van
klassieke cytostatica
Alwin Huitema
Op grond van de huidige gegevens krijgen in Nederland bijna vier van de tien mannen en
ruim drie van de tien vrouwen kanker in de loop van hun leven. Kanker is een verzamelnaam
voor een aantal ziektes. Verschillende vormen van kanker hebben verschillende oorzaken.
We kennen momenteel wel verschillende risicofactoren, maar niet de oorzaak.
In deze presentatie zal op interactieve wijze worden ingegaan op de fundamentele aspecten
van kanker en zullen de belangrijkste bijwerkingen en de behandeling daarvan worden
besproken.
Onderstaande literatuur wordt als bekend verondersteld bij aanvang van de cursus.
Literatuur
- Oncologie, onder redactie van CJH van de Velde, FT Bosman, DJTh Wagener; Bohn
Stafleu Van Loghum, 1973, 8e herziene druk: Fundamentele aspecten van kanker
- Beijnen JH, Schellens JHM. Recente ontwikkelingen in de medicamenteuze behandeling
van kanker. PW Wetenschappelijk Platform 2007;1(1): 2-7.
- Schellens JHM, Beijnen JH. Een supermarkt zonder vrije keuze. Soorten toxiciteit waarop
de patienten zich moeten voorbereiden. Pharm Weekbl 2004;139: 644-9.
Opdracht
Inventariseer bij de oncologen en/of oncologieverpleegkundigen uit uw ziekenhuis welke
maatregelen ter preventie en behandeling van bijwerkingen in uw ziekenhuis worden
toegepast.
Genetische aspecten van kanker, therapeutische interventies bij longkanker
Maurice van Staveren
Per jaar wordt bij ruim 8.000 nieuwe patiënten een longcarcinoom gediagnosticeerd; bij
ongeveer 80% van hen gaat het om een niet-kleincellig longcarcinoom (NSCLC). Ongeveer
vier op de vijf gevallen betreffen mannen. Hoewel de incidentie bij mannen afneemt, is het bij
hen nog steeds de belangrijkste doodsoorzaak door kanker. Bij vrouwen is er een
toenemende incidentie. Meer dan 85% van de longkankers houdt verband met roken. De
mediane overleving na de diagnose bedraagt acht maanden, en na vijf jaar is 13% van de
patiënten nog in leven. Slechts 25% van de patiënten komt in aanmerking voor een in opzet
curatieve behandeling, bijvoorbeeld door resectie van de tumor. Deze groep heeft een kans
op curatie van ongeveer 25%. De overigen komen hiervoor niet in aanmerking, doordat de
tumor zich locoregionaal heeft uitgebreid, is gedissemineerd of doordat patiënten vanwege
hun conditie een operatie niet aankunnen. Ondanks diagnostische en therapeutische
vooruitgang is de verdeling over de stadia en de overleving voor patiënten met een NSCLC
de afgelopen 15 jaar niet noemenswaardig verbeterd.
Ca 20-25% van de nieuwe patiënten met longcarcinoom heeft een kleincellig longcarcinoom
(SCLC). Het merendeel is het gevolg van roken. Zonder behandeling is de mediane
overleving van een patiënt met SCLC na het stellen van de diagnose 6 tot 17 weken. Het
kleincellig longcarcinoom is op het moment dat het wordt vastgesteld meestal al
gemetastaseerd.
Literatuur
Richtlijnen terug te vinden via Oncoline
Opdracht
Woon enkele oncologiebesprekingen bij in het ziekenhuis.
Ga na of en welke richtlijnen in het eigen ziekenhuis worden toegepast met betrekking tot de
behandeling van longkanker.
Therapeutische interventies bij borstkanker
Alwin Huitema
In Nederland wordt jaarlijks bij ca 14.000 vrouwen (en 100 mannen) de diagnose invasief
mammacarcinoom gesteld en bij ongeveer 1900 een in situ carcinoom. De kans op het
krijgen van een mammacarcinoom is gedurende het leven van een vrouw 12-13%. Hiermee is
mammacarcinoom in Nederland de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Door
vroegdetectie, vooral in het kader van bevolkingsonderzoek, en adjuvante behandeling in
aansluiting op locoregionale behandeling is de prognose van vrouwen met een
mammacarcinoom verbeterd.
Literatuur
Landelijke richtlijn mammacarcinoom, versie 2.0 (Oncoline)
Huiswerkopdracht
Ga na of de richtlijn mammacarcinoom in het eigen ziekenhuis wordt toegepast:
1. Wordt de richtlijn als basis van de behandeling van borstkanker gebruikt?
2. Wordt er op punten afgeweken van de richtlijn of wordt deze integraal toegepast?
Wat vind je hiervan?
3. Welke middelen worden bij gemetastaseerde borstkanker het meeste gebruikt?
Therapeutische interventies bij darmkanker
Erik Meijer
Literatuur
Basale kennis: Hoofdstuk Tumoren van de dikke darm, uit Oncologie, onder redactie van CJH
van de Velde, FT Bosman, DJTh Wagener; Bohn Stafleu Van Loghum, 1973, 8e herziene
druk.
Voor degenen die iets meer diepgang zoeken: Colorectal cancer. Lancet 2010;375:1030-47
(in het begin veel taaie informatie over genetische aspecten, maar aan het eind goed
overzicht van de therapie)
Nederlandse richtlijnen zijn terug te vinden via Oncoline
Interacties
Mirjam Crul
Huiswerkopdracht Cytostatica interacties
Bestudeer onderstaande casus en beantwoord de volgende vragen:
Zijn er interacties tussen de chemotherapie en de thuismedicatie?
Zo ja, beschrijf de interacties en stel een afhandeling voor
Zijn er nog andere farmaceutische adviezen te geven voor deze patiënt?
Antwoorden svp uiterlijk vrijdag 13 september mailen aan [email protected]
Patiënt H, 52 jaar
Wordt door huisarts doorverwezen naar internist met de volgende klachten: hoesten, soms
met wat bloed erbij, koorts, afgelopen jaar 10 kg afgevallen, nachtzweten, pijn bij het
ademhalen ter plaatse van de ribben
Anamnese:
Komt uit Centraal-Afrika, sinds 1988 in Nederland
Recent niet in het buitenland geweest
In mei 2010 diagnose HIV 1, waarvoor behandeling met HAART. Laatste CD4 590 /mm3
Voor hoestproblemen in 2010 meerdere keren bij huisarts geweest. Onderzoek via 1e lijns
artsenlaboratorium: sputum ZN 2x negatief, IGRA positief
Matige depressie (behandeling via huisarts)
Intoxicaties geen
In het ziekenhuis wordt de diagnose diffuus grootcellig B-cel lymfoom gesteld, stadium IIIBsIV.
Patiënt zal conform protocol behandeld gaan worden met 8 x R-CHOP
Thuismedicatie:
Emtricitabine/tenofovir tablet 200/245mg
Ritonavir tablet 100mg
Darunavir tablet 400mg
Metoclopramide tablet 10mg
Citalopram 10mg
Pantoprazol tablet 40mg
1DD(1)ST
1DD(1)ST
1DD(2)
ZONODIG 4 MAAL PER DAG 1 TABLET MET
WATER
1DD(1)ST
1DD(1)ST
Richtlijnontwikkeling en ontwikkeling adviezen commissie BOM
Prof. Dr. Ir. J.J.M. (Koos) van der Hoeven
In deze presentatie zal op interactieve wijze worden ingegaan op de ontwikkeling van
richtlijnen en de huidige werkwijze. Tevens zal de werkwijze van de commissie BOM van de
NVMO worden toegelicht. Voor welke problemen zien de ziekenhuizen zich op dit moment
gesteld. Hoe kan de deskundigheid van de apotheker daarbij op de juiste wijze worden
ingezet.
Opdracht
Inventariseer bij de oncologen en/of oncologieverpleegkundigen uit uw ziekenhuis het laatste
advies van de commissie BOM dat in uw ziekenhuis is besproken en op welke wijze dit wordt
toegepast.
Palliatieve zorg / Euthanasie
Wordt niet in een lezing behandeld, cursist wordt verondersteld kennis te nemen van:
- Algemene inleiding richtlijnen palliatieve zorg (van Integraal Kankercentrum Nederland, te
vinden op www.oncoline.nl )
- Euthanasie en hulp bij zelfdoding (idem)