acupunctuur bij de bestrijding van complicaties bij - Qing-Bai

ACUPUNCTUUR
BIJ DE BESTRIJDING VAN COMPLICATIES
BIJ LANGDURIGE DIABETES MELLITUS
Auteur:
Datum:
G.M. van Reede van Oudtshoorn
23 november 2007
Aan mijn moeder, mijn vader, en Marcel
2
INHOUDSOPGAVE
Hoofdstuk 1 Diabetes
1.1.
1.2.
1.2.1
1.2.2
1.3.
1.3.1
1.3.2
1.3.3
1.3.4
Inleiding
Westerse omschrijving diabetes type 1 en type 2
Diabetes type 1
Diabetes type 2
TCM omschrijving diabetes type 1 en type 2
Biao of Li ?
Re of Han ?
Xu of Shi ?
Patroondifferentiaties
Hoofdstuk 2 Langdurige diabetes in relatie tot complicaties
2.1
2.2
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5
2.2.6
Wat is langdurige diabetes ?
Complicaties langdurige diabetes :
Retinopathie volgens de westerse geneeskunde
Retinopathie volgens de TCM
Coronaire hartziekten volgens de westerse geneeskunde
Coronaire hartziekten volgens de TCM
Cerebrovasculaire ziekten volgens de westerse geneeskunde
Cerebrovasculaire ziekten volgens de TCM
Hoofdstuk 3
3.1 TCM behandeling retinopathie
3.2 TCMbehandeling hartziekten
3.3. TCMbehandeling cerebrovasculaire ziekten
Hoofdstuk 4
Conclusies
3
HOOFDSTUK 1 DIABETES TYPE 1 EN TYPE 2
1.1 INLEIDING
Diabetes mellitus, hierna te noemen diabetes, is een ziekte die, voordat de christelijke
jaartelling begon, al bekend was in het oude Egypte en in het oude India. De eerste
beschrijving van diabetes is gevonden op een Egyptische papyrusrol waarvan de oorsprong
ligt rond 1550 voor Christus.
Uit de Indiase ayurvedische medische wetenschap stamt de eerste classificatie van diabetes,
namelijk personen die de ziekte op jonge leeftijd ontwikkelden en personen die de ziekte op
oudere leeftijd ontwikkelden.
Tot op heden handhaaft de westerse medische wetenschap bovengenoemde classificatie,
waarbij de eerste groep als type 1 en de tweede groep als type 2 wordt gecategoriseerd.
Ook de Grieken en de Romeinen kenden diabetes al. De naam “diabetes mellitus” is
afkomstig uit de Griekse taal en betekent “honingzoete doorstroming”. De Griekse artsen
merkten namelijk op dat personen die deze ziekte hadden, nadat zij vloeistoffen hadden
gedronken, direct na het drinken moesten urineren1.
De Chinezen waren overigens bekend met diabetes. In de Nei Jing wordt diabetes al
beschreven en concluderen de schrijvers van de Nei Jing dat het teveel eten van vet en zoet
voedsel tot diabetes kan leiden.
Door de eeuwen heen en in verschillende culturen was men dus al bekend met diabetes. In het
huidige tijdsgewricht bestaat diabetes nog steeds. Sterker nog, diabetes is een wereldwijd
ernstig gezondheidsprobleem. De ziekte neemt vooral toe waar de mensen kunnen beschikken
over zoveel voedsel dat zij meer voedsel innemen dan zij nodig hebben waardoor overgewicht
ontstaat. Overgewicht staat in verband met diabetes type 2. Daarnaast is een andere oorzaak
voor de toename van diabetes het feit dat mensen een steeds hogere leeftijd krijgen. Een hoge
leeftijd is een risicofactor.
De reden dat ik dit onderwerp heb gekozen is mijn persoonlijke affiniteit met het onderwerp.
Diabetes komt voor in de familie van moederszijde en mijn moeder heeft inmiddels, na
tweeënveertig jaar diabetes, te kampen met een aantal, zowel korte-als lange-termijn
complicaties van diabetes.
In deze scriptie wil ik beschrijven wat diabetes voor ziekte is en wat voor complicaties
langdurige diabetes met zich meebrengt. De nadruk zal liggen op de behandeling van een
beperkt aantal complicaties volgens de traditionele Chinese geneeskunde (Traditional Chinese
Medicine), hierna te noemen TCM.
In het eerste hoofdstuk zal ik een korte westerse omschrijving en een uitgebreidere Chinese
omschrijving geven van diabetes. Zwangerschapsdiabetes is uitgesloten van de soorten
diabetes die ik beschrijf in deze scriptie omdat dit doorgaans een tijdelijke ziektetoestand
betreft en deze ziekte dus geen langdurige complicaties geeft.
1
Flaws, B,Kuchinsky, L., Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, voorwoord
(geen bladzijdevermelding).
4
In het tweede hoofdstuk doe ik een poging om antwoord te geven hoe langdurig diabetes dient
te zijn, alvorens er zich complicaties kunnen ontwikkelen. Aangezien bij langdurige diabetes
zich vele complicaties kunnen ontwikkelen heb ik de complicaties beperkt tot retinopathie,
hartziekten en cerebrovasculaire ziekten. Deze complicaties worden in het derde hoofdstuk
behandeld.
Na de omschrijving van deze bovengenoemde complicaties, zowel westers als volgens de
TCM zal ik vervolgens beschrijven welke ziektebeelden volgens de TCM mogelijk zijn.
Hierna volgt het vierde hoofdstuk met een nadere omschrijving van deze ziektebeelden
(patroondifferentiaties)en of deze (al dan niet) met acupunctuur behandeld kunnen worden.
In het vierde hoofdstuk zal ik mijn conclusies weergeven omtrent de rol van acupunctuur bij
de behandeling van deze complicaties.
1.2 WESTERSE OMSCHRIJVING DIABETES TYPE 2 EN TYPE 2
1.2.1 WESTERSE OMSCHRIJVING DIABETES TYPE 1
Diabetes type 1 ontstaat meestal voor het veertigste levensjaar, maar kan ook na deze leeftijd
optreden2. Het werd vroeger jeugddiabetes genoemd. Men constateerde namelijk dat het de
ziekte het meeste bij kinderen voorkwam. Nu is echter gebleken dat er echter evenveel
gevallen van diabetes type 1 bij volwassenen als bij kinderen voorkomen. Daarom wordt deze
term niet meer gehanteerd. Het is een auto-immuunziekte. Het immuunsysteem van iemand
met diabetes type 1 bestrijdt de insulineproducerende bėtacellen van de eilandjes van
Langerhans van de pancreas. Hierdoor maken deze bėtacellen (bijna) geen insuline meer. De
ziekte manifesteert zich acuut, doorgaans binnen enkele dagen tot weken.
Bij type 1 diabeten en sommige familieleden van hen bevinden zich in het bloed
immunoglobulinen, ook wel antilichamen genoemd. Dit zijn de stoffen die de
bovengenoemde bėtacellen bestrijden. Artsen kunnen derhalve dan ook door het meten van
deze antilichamen in het bloed er achter komen of iemand diabetes type 1 heeft of niet. Soms
hebben mensen al antilichamen in hun bloed terwijl diabetes type 1 zich pas na jaren
manifesteert3.
Mensen die diabetes type 1 krijgen hebben vaker bepaalde afwijkingen aan hun
chromosomen. De aanwezigheid van deze afwijkingen is echter niet genoeg om te voorspellen
dat iemand ook daadwerkelijk ook diabetes zal krijgen4.
Men is er nog niet achter gekomen wat nu een specifieke oorzaak is voor diabetes type 1.
Erfelijke aanleg speelt een rol. De mogelijkheid van een virus die een ontsteking doet ontstaan
van de eilandjes van Langerhans zou diabetes type 1 veroorzaken. Onderzoek heeft
uitgewezen dat er geen specifiek virus is dat de ziekte veroorzaakt , maar dat dit verschillende
virussen kunnen zijn. Vooralsnog gaat men er van uit dat dit een samenspel van verschillende
factoren is, omdat er niet één enkele oorzaak is aan te wijzen5.
2
Elte,J.W.F., http://www.spreekuurthuis.nl/themapagina, p. 1
Jarvis, S, Rubin, A,L,Diabetes voor Dummies, 2005, p.35
4
Idem als onder voetnoot 3
5
Elte,J.W.F.,http://www.spreekuur.nl/themapagina
3
5
Er zijn een aantal symptomen die een aanwijzing kunnen zijn dat iemand diabetes type 1
heeft zoals6 :
1.Veel plassen. Indien de bloedglucosespiegel boven de 10 mmol/l (180mg/dl) is, wordt de
urine zo geconcentreerd dat er water aan het bloed wordt onttrokken om deze concentratie van
glucose te verdunnen. Daarnaast kunnen de nieren bij een dermate hoge glucosespiegel niet
alle glucose aan het bloed terug geven.
2. Meer dorst. Door het waterverlies via urineren is de dorst groter.
3. Gewichtsverlies. Bij een groot glucoseverlies via de urine breekt het lichaam spierweefsel
en vet af om toch aan energie te komen.
4. Meer honger. Aangezien de insuline, die de glucose naar de cellen kan sturen, (nagenoeg)
ontbreekt raken de cellen ondervoed.
5. Zwakte. De spiercellen en andere weefsels worden hierdoor niet gevoed.
1.2.2 WESTERSE OMSCHRIJVING DIABETES TYPE 2
Diabetes type 2 manifesteert zich pas na het veertigste levensjaar. Daarom werd dit ook wel
ouderdomsdiabetes genoemd. Deze ziekte kom echter steeds vaker voor vóór het veertigste
jaar, hetgeen te maken heeft met levensstijl en overgewicht. De ziekte steekt niet acuut de kop
op, echter heeft een sluipender verloop. Diabeten van het type 2 merken vaak niet op dat zij
de ziekte al hebben omdat de symptomen zich aanvankelijk niet duidelijk manifesteren7.
Het is geen autoimmuunziekte zoals diabetes type 1. Diabeten van het type 2 hebben wel
insuline in het lichaam, maar het lichaam is er minder gevoelig voor. Dit wordt
insulineresistentie genoemd.
Daarnaast kan de pancreas de behoefte aan insuline niet bijhouden. Samen met de aanmaak
van onvoldoende insuline en de insulineresistentie zijn dit oorzaken van diabetes type 28.
Meestal wordt de resistentie voor insuline veroorzaakt door overgewicht. Door overgewicht
komen vrije vetzuren vrij, die zowel de functie van de bėtacellen als de gevoeligheid voor
insuline in de weefsels verminderen. Daarnaast zijn ouder worden en een zittend leven leiden
eveneens factoren die diabetes type 2 mede kunnen veroorzaken.
Daarnaast is de afgifte van suiker door de lever een andere factor bij diabetes type 29. Dit
wordt hepatitische glucoseproduktie genoemd. De lever is een opslagplaats voor glucose en
de lever kan zelfs nog mee glucose aanmaken. De erfelijke factor speelt bij diabetes type 2
echter een zwaardere rol dan bij diabetes type 1. Indien één van de ouders diabetes type 2
heeft is de gemiddelde kans dertig procent dat een kind van hen het ook krijgt, terwijl dit bij
diabetes type 1 gemiddeld slechts drie procent is10.
6
Jarvis,S,Rubin,A,L, Diabetes voor dummies,2005,p.33
Elte,J.W.F.,http://www.spreekuurthuis.nl/themapagina
8
Jarvis,J,Rubin,A,L, Diabetes voor dummies,p.44
9
Idem als onder voetnoot 8,p.45
10
Jarvis,J,Rubin,A,L, Diabetes voor dummies, p.45
7
6
Er zijn een aantal symptomen die kunnen uitwijzen dat iemand diabetes type 2 heeft, zoals11:
1.Vermoeidheid. Zoals eerder is opgemerkt stuurt de insuline de glucose aan, echter het
lichaam is ongevoelig voor de werking van insuline. Het lichaam ontbeert daardoor de
noodzakelijke brandstof met als gevolg vermoeidheid.
2.Vaak plassen. Dit heeft dezelfde oorzaak als het vaak plassen bij diabetes type 1, zie
pagina 5.
3.Veel dorst. Dit heeft dezelfde oorzaak als het veel dorst hebben bij diabetes type 1, zie
pagina 5.
4.Wazig zien. Bij het dalen en stijgen van de bloedglucosespiegel worden de ooglenzen
dikker en krimpen. Het zicht wordt wazig doordat de ogen zich niet snel genoeg kunnen
aanpassen aan deze verandering in de lenzen.
5.Wondjes, tandvlees en blaasontstekingen herstellen langzaam omdat de witte bloedcellen
niet goed werken in een omgeving die rijk is aan glucose.
6. Jeuk aan de geslachtsdelen omdat schimmelinfecties goed gedijen in een glucoserijk ,dus
zoet milieu.
7. Doof gevoel in voeten en benen. Aangezien diabetes type 2 een sluipende ziekte is kan als
lange termijncomplicatie voorkomen, dat het zenuwstelsel wordt aangedaan. Dit wordt
veroorzaakt doordat de snelheid waarmee een zenuwprikkel langs een zenuwvezel wordt
geleid bij een diabeet type 2 vertraagd is. Dit veroorzaakt een doof gevoel in voeten en benen.
Deze complicatie wordt neuropathie genoemd.
8. Hartziekte komt vaker voor bij diabeten type 2 dan bij mensen zonder diabetes.
9. Zwaarlijvigheid. Verwezen wordt naar de eerdergenoemde uitleg over de factor
zwaarlijvigheid, zie pagina 5.
1.3 DIABETES VOLGENS DE TCM.
In de TCM, lijkt geen onderscheid gemaakt te worden tussen diabetes type 1 en diabetes type
2. Diabetes wordt in het Chinees “Xiao Ke” genoemd, hetgeen letterlijk “uitscheiding-en
dorstziekte” betekent. Droogte en hitte worden als de belangrijkste oorzaken genoemd van
diabetes. Volgens de TCM leiden droogte en hitte tot yin- en qileegte. Dit veroorzaakt dorst
en het voortdurend uitscheiden van urine.
Wanneer diabetes wordt gedifferentieerd volgens de ba gang is een nadere verklaring omtrent
de oorzaken en de factoren (bijvoorbeeld eetgewoonten) die een rol spelen bij het ontstaan
van diabetes mogelijk. Hierbij zullen de acht criteria in relatie tot diabetes nader worden
omschreven. Naast de omschrijving in ba gang termen zal tegelijkertijd een differentiatie
11
Iem als onder voetnoot 10, echter p. 43
7
plaats vinden in qi, xue en jin–ye en wordt er gekeken welke zang-fu (organen) zijn
aangetast.
1.3.1 BIAO OF LI ?
De eerste twee criteria van de ba gang zijn biao (extern) of li (intern). Deze criteria
beschrijven de plaats waar de ziekte zich afspeelt12. Zowel voor diabetes type 1 als type 2
geldt hier het criterium li omdat deze zich intern afspeelt en niet in de externe gedeelten van
het lichaam (huid, spieren, pezen, gewrichten, meridianen). Hierbij is dus geen
onderscheidend criterium dat diabetes type1 een acuut verloop heeft en diabetes type 2 een
sluipend/chronisch verloop.
De ziekte speelt zich, westers gezien, namelijk in de pancreas af. Chinees gezien is de
pancreas een onderdeel van de milt. Echter, ook andere organen spelen een belangrijk rol in
het ontstaan van diabetes. Immers, volgens de TCM hebben alle organen in het lichaam
invloed op elkaar. Disfunctioneren van het ene orgaan beïnvloedt eveneens de andere
organen.
Een aantal factoren spelen een rol in het ontstaan van diabetes type 1 en type 2 omdat zij
meestal in samenspel met elkaar ervoor zorgen dat de milt zal gaan disfunctioneren13 . De
hierna beschreven factoren tasten echter ook andere organen aan, zoals de lever en de nieren
en ook dit zal hieronder worden beschreven.
Het gaat om de volgende factoren.
1. Eet-en drinkgewoonten spelen een grote rol in het ontstaan van diabetes. Het eten van veel
producten waar suiker in is verwerkt, evenals het drinken van teveel alcoholische dranken,
veroorzaakt damp in het lichaam en met name in de milt. De smaak zoet is verbonden met de
milt. Overmatige consumptie hiervan belemmert het goed functioneren van de milt. De
transformatie- en transportatiefunctie van de milt wordt hierdoor aangetast. De milt houdt
namelijk van droogte en niet van damp. Damp veroorzaakt tevens miltleegte.
Ook het overmatig consumeren van vetten en oliën veroorzaakt damp, maar ook hitte en dat
schaadt eveneens de milt. Ook alcohol schaadt de milt. Alcohol veroorzaakt hitte, maar ook
damp omdat alcohol suikers bevat en daardoor wordt de milt eveneens geschaad.
2. Ook stress wordt door de TCM als een van de oorzaken gezien die diabetes mede kunnen
veroorzaken. Stress veroorzaakt een onrustige shen (geest), hetgeen weer invloed heeft op het
verloop van de qi. Stress heeft altijd te maken met een verlangen dat iemand vervuld wil zien,
echter dat verlangen wordt niet (op korte termijn) vervuld. Dat heeft weer invloed op de qi die
hierdoor stagneert.
De lever is het orgaan dat zorgt voor een gereguleerde spreiding van qi. De stagnatie van qi
heeft daardoor een negatieve invloed op het functioneren van de lever. Indien de lever door de
stagnatie van qi wordt aangetast kan het volgende gebeuren. Volgens de vijf elementen
theorie controleert hout (lever) aarde (milt). De lever kan zodanig gaan disfunctioneren dat zij
de milt overmatig gaat controleren, waardoor de milt week en leeg wordt.
Daarnaast kan de lever hitte gaan produceren door de stagnatie van qi. Deze hitte schaadt yin
en veroorzaakt nog meer hitte, hetgeen eveneens een oorzaak is voor het ontstaan van
diabetes.
12
13
Reader Acupunctuur 2, leereenheid 2, Academie Qing Bai, p.2
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus, 2002, p.22,23 en 24
8
Daarnaast kan stagnatie van qi (qi-zhi of qi –yu) er ook voor zorgen dat bloed en
lichaamsvloeistoffen zich ophopen en daardoor damp en slijm veroorzaken, hetgeen ook weer
invloed heeft op een goed functioneren van de milt. Er zijn twee soorten stagnaties van qi. Qizhi wordt veroorzaakt door damp of voedsel dat het lichaam niet goed heeft verwerkt. Qi-yu
wordt veroorzaakt door emoties waardoor de qi stagneert.
3. Overactiviteit en vermoeidheid schaden de milt omdat dit zoveel qi en yin consumeert dat
er qi-en yinleegte (qi en yin-xu) ontstaat. Te weinig fysieke inspanning schaadt de milt echter
ook omdat hierdoor onder andere damp kan ontstaan.
4. Iatrogene factoren kunnen de oorzaak van diabetes zijn. Overmatig gebruik van bepaalde
medicijnen kan yin schaden waardoor hitte ontstaat en kan daarnaast ook de milt schaden
waardoor miltleegte ontstaat. Een voorbeeld hiervan zijn bètablokker en diuretica die de
bloeddruk controleren, maar de milt schaden. Westers gezien veroorzaken deze medicijnen
insulineresistentie. Ook het overmatig gebruiken van antibiotica schaadt de milt.
5. Overmatige seksuele activiteit kan op de lange duur ook de milt schaden. Hierdoor kan er
een nierleegte ontstaan omdat de geslachtsorganen worden gereguleerd door de nieren. Een
orgasme kan tot verlies van yin en kan nier-qi verbruiken. Hierdoor kan hitte en droogte
ontstaan. Hitte is yang en stijgt. Daardoor kunnen de hoger gelegen organen, zoals de milt,
ook worden aangetast. Dit is echter niet één van de belangrijkste factoren die de milt slechter
doen functioneren en waardoor diabetes ontstaat. Het is geen primaire oorzaak.
6. Erfelijke factoren, zoals een zwakke milt vanwege iemands constitutie of een voorhemels
tekort aan yin.
7. Ouderdom, waardoor de milt minder goed functioneert.
Kort samengevat leiden al deze factoren er toe dat de milt, maar ook de andere hierboven
genoemde organen minder goed gaan functioneren. Het is dan ook duidelijk dat diabetes zich
in het interne afspeelt (li).
1.3.2 RE OF HAN ?
Re (hitte) of han (koude) beschrijven de aard van de ziekte.
In de vorige paragraaf is al uitgebreid beschreven dat één van de belangrijkste ziektefactoren
van het ontstaan van zowel diabetes type 1 en diabetes type 2 hitte (re) is. In het geval van
diabetes type 1 en diabetes type 2 wordt hitte veroorzaakt door een tekort aan yin. De eerder
genoemde factoren , genoemd in het stuk over “Biao of Li” zijn dezelfde factoren die een
tekort aan yin veroorzaken. Een nadere uitleg over of er sprake is van hitte of koude volgt
hieronder.
1. Een eerder omschreven factor is de voorhemelse qi en yinvoorraad die iemand bij zijn
geboorte meekrijgt. Sommige personen hebben van nature meer yin en qi meegekregen dan
anderen. Westers gezien wordt dit de erfelijke factor genoemd.
Wie minder qi en yin mee heeft gekregen zal mogelijk (dit is ook afhankelijk van andere hier
boven genoemde factoren) sneller hitte kunnen ontwikkelen vanwege een sneller tekort aan
yin, hetgeen de kans op diabetes vergroot.
9
2. Daarnaast is ook het toenemen van de leeftijd een factor. Met het toenemen van de leeftijd
vermindert de hoeveelheid qi en yin. Normaliter heeft iemand rond zijn veertigste leeftijd nog
de helft van zijn qi en yin over. Volgens de “Neijing Suwen” hangt het van de levenswijze
van een persoon af in hoeverre de qi en yin rond het veertigste levensjaar is opgebruikt. In dit
klassieke standaardwerk wordt een levenswijze aanbevolen die in overeenstemming is met
de natuur en wordt het belang benadrukt van een regelmatig leven, een gebalanceerd dieet en
een kalme geest. Leidt iemand een onregelmatig leven vol met spanning en overmatige
activiteit dan is de kans groot dat de hoeveelheid yin en qi sneller is verminderd op zijn
veertigste dan wanneer iemand een regelmatig leven leidt zonder overactiviteit. De
zevenjaarscyclus in het leven van de vrouw en de achtjaarscyclus in het leven van de man
14
spelen een rol bij het verminderen van de hoeveelheid qi en yin gedurende het leven. De
zevenjaarscyclus verdeelt het leven van de vrouw in zevenjaarse perioden waarin de vrouw
op haar achtentwintigste jaar op haar hoogtepunt is en dus ook vol is van qi en jing, echter op
haar vijfendertigste jaar is de hoeveelheid qi en yin geleidelijk afgenomen en op haar
tweeënveertigste jaar zijn haar renmai en chongmai leeg en heeft zij nog minder qi en yin. De
achtjaarscyclus verdeelt het leven van de man in achtjaarse perioden. Op zijn tweeëndertigste
jaar is de man op zijn hoogtepunt en is de hoeveelheid qi en jing in het bloed overvloedig,
echter op zijn veertigste jaar is de hoeveelheid qi en jing verminderd en wordt alleen maar
minder. Wanneer de hoeveelheid yin vermindert kan dit tot hitte leiden en is daarmee de kans
groot dat zich diabetes type 1 of diabetes type 2 ontwikkelt.
3. De mogelijkheid bestaat tevens dat iemand een overvloed aan yang heeft, omdat zijn
voorhemelse yangvoorraad overvloedig is. Iemand met een overvloed aan yang kan eerder
hitte ontwikkelen. Dit hoeft niet perse, er bestaat een verschil tussen het hebben van een
gezonde overvloedige yang, waarbij echter ook sprake is van een overvloedige hoeveelheid
yin, zodat er evenwicht is. Indien er sprake is van een pathologische exces yang (yang-shi) is
de hoeveelheid yin niet toereikend om het evenwicht te handhaven. Er is dan geen tekort aan
yin, maar een overvloed aan yang. Wanneer iemand bijvoorbeeld pathologisch overvloedig
maagyang heeft, heeft iemand vaak een grote eetlust en kan zich overeten waardoor
gewichtstoename ontstaat en interne hitte. Ook neigt iemand met een overvloedige
yangvoorrraad tot overactiviteit waardoor, een tekort aan yin en qi kan ontstaan.
4. Hitte kan eveneens ontstaan door stress en gedurende langere tijd oplopende emoties.
Voortdurende stress en emoties tasten het functioneren van de lever aan. De spreidende
functie kan door de lever dan niet meer worden uitgeoefend. De leverqi-stagnatie die
hierdoor ontstaat veroorzaakt hitte. Dit is eerder uitgebreid aan de orde gekomen in de vorige
paragraaf.
5. Ook het disfunctioneren van de nieren kan hitte veroorzaken15. Zodra er sprake is van
yinleegte in de nieren doordat de voorhemelse yinvoorraad gering is of de nieren onvoldoende
functioneren kan dit tevens een oorzaak zijn voor het ontstaan van hitte. De nieren zijn de
bron van yin en yang. Functioneren de nieren niet goed dan worden andere organen zoals de
maag, milt, lever en longen ook aangetast. Bij een nieryinleegte ontstaat vanzelf een yinleegte
in de lever omdat volgens de vijf elementen theorie de nieren de lever onvoldoende voeden
(water voedt hout onvoldoende). Echter ook het disfunctioneren van het ene orgaan zal het
disfunctioneren van het andere orgaan veroorzaken omdat in de TCM alle organen met elkaar
zijn verbonden, dus geen enkel orgaan op zich functioneert. Tevens zal er echter een
maagyinleegte, een miltyinleegte en een longyinleegte ontstaan. Overigens zal door een leegte
14
15
Maoshing Ni, The Yellow Emperor’s Classic of Medicine, hoofdstuk 1
Flaws,B, Kuchinsky,L,Casañas, R,The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine2002,p.25
10
van de nier ook het symptoom van veel plassen ontstaan. Dit kan als volgt worden verklaard.
Eén van de functies van de nier is het reguleren van vloeistoffen. De nieren zijn als een hek
die beurtelings open gaan en sluiten om de stroom van vloeistoffen te controleren. Een goed
evenwicht tussen nieryin en nieryang zal ervoor zorgen dat het hek goed functioneert
waardoor er een goede regulering van de vloeistoffen in de onderwarmer zal zijn. Een
nieryinleegte zal op een gegeven moment ook een nieryangleegte veroorzaken, omdat deze
beiden met elkaar samenhangen. Nieryin is namelijk de basis voor nieryang en nieryang is de
externe manifestatie van nieryin.16 Bij een disbalans waardoor eveneens een tekort aan
nieryang is , zal het hek voortdurend open staan. Een tekort aan nieryang veroorzaakt het
symptoom van veel plassen.17
6. Ook het ontstaan van tan ( phlegm)door een hypofunctie van de milt, nieren en de longen
en daarbij pathologisch vuur ( hitte) doen ontstaan. Dit wordt gezien als een accumulatie en
stagnatie van jin-yè. Zoals eerder omschreven heeft het disfunctioneren van een enkel orgaan
invloed op de andere organen.
Kort samengevat is er sprake van hitte (re).
1.3.3 XU OF SHI ?
Bij zowel diabetes type 1 als diabetes type 2 is er sprake van een leegte, veroorzaakt door een
tekort aan yin. Tevens is er sprake van een voortdurend disfunctionerende pancreas, zoals
reeds eerder is opgemerkt, die Chinees gezien een onderdeel vormt van de milt. In de
paragrafen 1.3.1. en .3.2. zijn de oorzaken al aan de orde gekomen waardoor de milt kan
disfunctioneren.
In beide gevallen is er sprake van een chronische ziekte door een chronisch disfunctioneren
van de milt en dit veroorzaakt een leegte van de milt dan wel een tekort aan yin, of een
combinatie van beiden. Hierdoor ontstaat ook een leegte in andere organen zoals de nieren, de
maag en de longen. Dit kan gedifferentieerd worden naar de volgende patronen :
- miltyinxu,
- maagyinxu, en
- nieryinxu.
Deze leegte van yin kan ook op haar beurt weer een leegte van jin-yè doen ontstaan, met
andere woorden: droogte.
Is er sprake van een overvloedige pathologische yangvoorraad, zoals omschreven in paragraaf
1.3.2.dan is in eerste instantie sprake van een volte, die levervuur kan doen ontstaan,waardoor
de lichaamsvloeistoffen uitdrogen. Dit leidt uiteindelijk weer tot een tekort aan yin en
daardoor een leegte van yin. Samengevat is er dan ook sprake van een leegte (xu).
In termen van de ba gang is er sprake van een interne ziekte (li), hitte (re) en leegte (xu).
16
17
Maciocia, G, 1989, p. 249
Maciocia, G, 1989, p 97
11
1.3.4 PATROONDIFFERENTIATIES
Gezien het voorgaande zijn een aantal patroondifferentiaties te onderscheiden18.
1. Miltyinleegte. Verwezen wordt naar paragraaf 1.3.1.
2. Maaghitte. Ook de maag kan een leegte van yin hebben waardoor zich lege hitte kan gaan
ontwikkelen. Hitte in de maag ontstaat overigens ook door overvloedig vet en zoet eten. Ook
overmatig koud eten kan overigens leiden tot maaghitte omdat de maag dit eten om te
verteren voortdurend, extra warmte moet ontwikkelen. Hierdoor raakt de maag oververhit.
Andere oorzaken van maaghitte zijn gestagneerde leverqi die transformeert in hitte en hitte
van de long (bijvoorbeeld veroorzaakt door roken), hetgeen ook de maagyin doet opdrogen,
waardoor maaghitte ontstaat.
3. Leverqi-stagnatie. Verwezen wordt naar paragraaf 1.3.1.
4. Nieryinleegte met hyperactief leveryang. Iemand kan met weinig nieryin zijn geboren en
dat is dan kwestie van constitutie, dat wil zeggen te weinig voorhemelse yin. Te weinig
nieryin kan echter ook een gevolg zijn van een vorderende leeftijd. Wanneer er echter te
weinig yin is, is het evenwicht tussen yin en yang zoek en zal yang (relatief) overvloedig
worden. Volgens de vijfelementen theorie is water (nier) de moeder van hout (lever).
Wanneer de nier onvoldoende yin heeft, voedt zij de lever niet meer met yin met als gevolg
dat er sprake is van (relatief) overvloedig leveryang.
5. Een dubbele leegte van qi en yin, onder andere van de milt. Door overactiviteit, te veel
piekeren dan wel overmatig denken wordt de milt beschadigd. Ook wordt hierdoor yin,bloed
en qi geconsumeerd. Ook het overvloedig eten van vetten en suikers en /of het overvloedig
drinken van alcohol (ook suikers) beschadigen de milt. Ook in de westerse geneeskunde
wordt dit als een oorzaak gezien van diabetes type 2.
Volgens de vijf elementen theorie zal bij het tekort van yin van het ene orgaan, het andere
orgaan ook een tekort aan yin krijgen en zal hierdoor een algeheel tekort aan yin ontstaan.
Te weinig activiteit zal echter ook leiden tot een stagnatie van miltqi waardoor de milt niet
meer goed kan transformeren en transporteren. Door dit falende mechanisme wordt
onvoldoende bloed en qi aangemaakt. Een dieet van te veel vet en zoet eten schaadt ook de
milt. Verwezen wordt naar paragraaf 1.4.1.
6. Dubbele leegte van yin en yang. Yin en yang zijn volgens de TCM verbonden met elkaar.
Een langdurig tekort aan yin zal op den duur een langdurig tekort aan yang veroorzaken. De
nieren zijn de bron van yin en yang. Een tekort aan nieryang is er de oorzaak van dat andere
organen zoals maag, milt et cetera niet meer worden verwarmd. Hierdoor kan er geen goede
vertering van voedsel en drank meer plaats vinden en wordt het lichaam niet meer goed
gevoed.
18
Kuchinsky,L,M, 2007, p.41
12
7. Bloedstase. Dit wordt veroorzaakt door hitte. Deze hitte veroorzaakt eerst het opdrogen van
de yin-je en dus ook yinleegte. Bloed is yin en hierdoor ontstaat ook een bloedleegte. Het
bloed stroomt niet meer waarna er een stase van bloed ontstaat. Andere oorzaken van
bloedstase zijn: een tekort aan qi (“Qi is the commander of blood”), damp of phlegm
waardoor de vrije stroom van qi en bloed wordt geblokkeerd, leverqistagnatie, maar ook
koude.
8. Het ontstaan van damp en phlegm door een dieet van te vet en te zoet eten. Damp ontstaat
doordat de transformatie-en transportatiefunctie van de milt is aangetast, Phlegm ontstaat
door een hypofunctie van milt ,long en nier gecombineerd met een overactiviteit van vuur
waardoor de vloeistoffen indikken.
HOOFDSTUK 2 LANGDURIGE DIABETES IN RELATIE TOT COMPLICATIES
De periode dat iemand diabetes, zowel van het type 1 als van het type 2, heeft is van belang in
verband met de mogelijkheid van complicaties, zowel op de korte als de lange termijn. In dit
hoofdstuk worden een aantal langdurige complicaties beschreven als gevolg van langdurige
diabetes. Diabetes kan namelijk ingrijpende gevolgen hebben voor het lichaam. Voorbeelden
van complicaties op de lange termijn zijn de invloed hiervan op de nieren, op de ogen, en op
het hart.
2.1 WAT IS LANGDURIGE DIABETES ?
In het algemeen spreekt men bij diabetes van tien jaar over langdurige diabetes19. Dit heeft
ermee te maken dat een aantal langdurige complicaties zich na tien jaar manifesteren. Echter
het begrip langdurig in relatie tot complicaties op de lange termijn is relatief omdat diabetes
type 2 soms latent aanwezig is, zonder dat iemand hiervan de symptomen heeft.
Diabetes type 2 is een ziekte waarvan de symptomen zich niet direct hoeven te manifesteren.
Het heeft in tegenstelling tot diabetes type 1 een geleidelijk verloop. Het kan gebeuren dat
iemand al vijf jaren diabetes type 2 heeft, voordat een arts de diagnose stelt. Dan kunnen
complicaties die op de lange termijn optreden zich sneller manifesteren.
Het optreden van complicaties op de lange termijn verschilt overigens ook van persoon tot
persoon. Dus niet alleen de duur van diabetes, maar ook of iemand goed voor zijn lichaam
zorgt, zijn dieet houdt en zijn diabetes regelmatig laat controleren, zijn factoren die
complicaties op de lange termijn kunnen voorkomen. Ook iemands constitutie heeft hier
invloed op.
2.2 COMPLICATIES LANGDURIGE DIABETES
Het is tot op heden nog niet precies duidelijk waarom complicaties op de lange termijn
ontstaan. Bij sommige complicaties is de theorie dat deze ontstaan doordat de
bloedglucosewaarden jarenlang te hoog zijn soms in combinatie met een te hoge bloeddruk20.
Daarom is het van belang dat de bloedglucosewaarde van een diabeet regelmatig wordt
gecontroleerd. Ook direct na het stellen van de diagnose diabetes zal de bloedglucosewaarde
19
20
Jarvis, S, Rubin, A,L, Diabetes voor dummies, 2003,p.69
Jarvis,S,Rubin,A,L,2003,p.70
13
onmiddellijk moeten worden gecontroleerd vanwege de mogelijkheid dat diabetes (van het
type 2) al enige jaren latent aanwezig was, zonder manifestatie van de symptomen.
Aangezien het reguleren van de bloedglucosewaarde een grote rol speelt in het controleren
van diabetes type 1 en type 2 wordt nader uitgelegd wat glucose precies is. Glucose is een van
de soorten suiker en wordt ook wel bloedsuiker genoemd. Suiker is een koolhydraat, en dat is
een energiebron voor het lichaam. Bij diabetes is de hoeveelheid glucose in het bloed te hoog.
Wanneer iemand wordt onderzocht op diabetes wordt er onder andere een bloedmonster
genomen en dan wordt daarin gekeken naar de hoogte van het glucosegehalte. De
concentratie glucose wordt uitgedrukt in millimol/liter, afgekort mmol/l.
De criteria voor diabetes, uitgedrukt in de hoogte van de bloedglucosespiegel, zijn als volgt21.
a. Een willekeurige plasmaglucosespiegel van boven de 11 mmol/l.
b. Een nuchtere plasmaglucosespiegelvan boven of gelijk aan 7 mmol/l
c. Een plasmaglucosespiegel van boven de 11 mmol/l, twe uur na het drinken van 75 gram
glucose, opgelost in water, tijdens een orale gluosetolerantieest, ook wel glucosebelasting
genoemd.
2.2.1 RETINOPATHIE VOLGENS DE WESTERSE GENEESKUNDE
Eén van de complicaties op de lang termijn is retinopathie22. Dit is een complicatie aan de
retina (netvlies) van het oog. De retina functioneert als volgt. Het licht dat door de ooglens
naar binnen komt wordt afgebogen en op de retina gericht. De retina stelt een beeld samen en
geeft dit door aan de oogzenuw. De oogzenuw geeft dit beeld door aan de hersenen die dit
beeld interpreteren. Door diabetes verandert de retina en dit wordt veroorzaakt onder andere
door een hoge bloedglucosespiegel. Rethinopathie kan zich manifesteren na tien jaar diabetes
type 1 of diabetes type 2. Niet tijdige behandeling leidt tot blindheid.
Retinopathie ontstaat wanneer door langdurige diabetes de bloedvaten van het oog worden
aangetast. Waardoor retinopathie precies ontstaat is niet eenduidig te verklaren. Een langdurig
hoog bloedglucosegehalte tast het celmetabolisme in de bloedvaten van het oog aan. Dit
gecombineerd met een vertraagde circulatie door verdikt bloed en daardoor een vertraagde
aanvoer van bloed, tast de retina aan.
Er zijn verschillende soorten retinopathie23:
a. De eerste soort is exsudatieve retinopatie. Dit is een goedaardige vorm, echter deze
goedaardige vorm kan ernstigere problemen inluiden. Het eerste stadium van exsudatieve
retinopathie is het zwakker worden van de haarvaatjes in het oog. Er verschijnen dan kleine
rode plekjes aan de achterkant van het oog. Deze plekjes worden aneurysma genoemd. Na
verloop van tijd verdwijnen deze plekjes.
De verzwakte haarvaatjes en adertjes kunnen vervolgens gaan scheuren waardoor het bloed
gaat lekken. Er vormen zich dan verhardingen, die harde exsudaten worden genoemd. Dit
zijn littekenen van de bloedingen. Indien de verzwakte haarvaatjes en adertjes vocht in de
macula laten lopen veroorzaakt dit macula-oedeem en verlies van gezichtsvermogen.
21
Idem als onder voetnoot 17, p. 18
Idem als onder voetnoot 17, p. 79
23
Jarvis, S, Rubin,A,L, Diabetes voor dummies, 2003,p.80
22
14
Doordat de haarvaatjes en adertjes zijn verzwakt zal de bloedtoevoer niet goed lopen en dit
vormt dan weer zachte plekjes, die zachte exsudaten worden genoemd. Door het gebrek aan
bloed wordt de laag zenuwvezels vernietigd.
b. Het wordt ernstiger indien dit leidt tot proliteratieve retinopathie. Bij vermindering van de
bloedtoevoer zal het lichaam nieuwe bloedvaten vormen. Echter deze groei vindt plaats in het
glasachtig lichaam van het oog. Een bloeding in het glasachtig lichaam belemmert het
gezichtsvermogen. Indien er sprake is van bloedstolsels, kan dit stolsel de retina omhoog
trekken, hetgeen weer tot loslating van de retina kan leiden. Dit heeft blindheid tot gevolg.
Retinopathie is een sluipende complicatie waarvan de symptomen zich niet direct
manifesteren. Er is geen pijn of ontsteking of direct verlies van gezichtsvermogen.
2.2.2 RETINOPATHIE VOLGENS DE TCM
Volgens de TCM wordt retinopathie primair veroorzaakt door de volgende factoren24.
1. Hitte, veroorzaakt door een langdurige leegte van yin. Dit veroorzaakt een bloedleegte
waardoor de ogen niet meer gevoed worden met bloed.
Lege hitte veroorzaakt door yinleegte kan omhoog gaan en dezelfde schade aan de
bloedvaatjes veroorzaken als levervuur. Ook lege hitte kan ervoor zorgen dat het bloed sneller
gaat stromen. Dit in combinatie met beschadigde haarvaatjes, zorgt er voor dat het bloed uit
de vaatjes lekt.
2. Soms is er sprake is van vuur (levervuur) als andere factor die retinopathie veroorzaakt.
Vuur stijgt vanwege haar yange aard en kan op de ogen slaan. In dit geval is de leegte van yin
er de oorzaak van dat vuur ontstaat. Het verschil met hitte is dat vuur uitdrogender is en de
shen zwaar wordt aantast. Daarnaast kan de verzengende hitte van het vuur ervoor zorgen dat
het bloed heel hard gaat stromen en daardoor uit de bloedvaten zal gaan lekken. Daarnaast
worden door het (lever)vuur ook de bloedvaatjes beschadigd.
3. Ook de factor droogte veroorzaakt retinopathie. Droogte ontstaat doordat de hitte van het
levervuur of de lege hitte de jin-yè aantasten, met andere woorden uitdroging van
lichaamsvloeistoffen.
4. Ook bloedstase is een oorzaak van retinopathie.
De bloedstase wordt veroorzaakt door leverqistagnatie en miltleegte en een patroon van zoet
en vet eten.
a. Indien er sprake is van leverqistagnatie kan de lever de qi niet meer goed verspreiden. Een
overbekend Chinees gezegde zegt : “Qi is the commander of blood”, oftewel wanneer qi
stagneert, beweegt daardoor het bloed ook niet meer.
b. Indien er sprake is van een leegte van de milt. Een goed functionerende milt zorgt voor een
goede stijgende miltqi, echter indien de milt leeg is, zal dit ook tot miltqileegte leiden en kan
dit ook een langzame sijpelende bloedstroom veroorzaken in het oog en uiteindelijk kan dit
leiden tot bloedstase.
24
Flaws,B, Kuchinsky, L, Casañas,R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002,p.157.
15
c. Een andere oorzaak voor bloedstase is te vet en te zoet eten, waardoor de qi stroom
verstopt (bijvoorbeeld door damp) en daardoor ook de bloedstroom stagneert. Overigens tast
te vet en te zoet eten ook de milt aan en leidt dus tot miltleegte. De miltleegte kan op den duur
leiden tot een leegte van miltqi.
In termen van ba gang kan retinopathie omschreven worden als li. Intern omdat deze
complicatie niets te maken heeft met de huid, spieren, echter alles met interne organen,
namelijk de lever en de milt. Echter dit heeft ook te maken met de ogen die weer volgens de
vijf elemententheorie verbonden zijn met de lever.
Daarnaast is er sprake van hitte (re) en droogte veroorzaakt door yinleegte, te weten lege hitte
of levervuur.
Samengevat zijn er een aantal oorzaken van retinopathie:
- levervuur
- lege hitte
- droogte
- bloedstase
De primaire patronen zijn echter bloedstase en levervuur. Retinopathie kan derhalve in de
volgende patroondifferentiaties worden omschreven als:
1. een leegte van (milt)yin gecombineerd met een droogte en/of hitte patroon25,
2. bloedstase,
3. (milt)yin-en (milt)qileegte,
4. long-en maagqi-leegte gecombineerd met een yinleegte26,
5. levervuur,
6. rijzend lever-yang, en
7. een combinatie van alle hierboven genoemde factoren.
Daarbij zijn verschillende organen betrokken zoals de milt, de maag, de lever, maar ook de
nieren en de longen. Ook een nier-yinleegte dan wel een long-yinleegte kan droogte, hitte en
vuur veroorzaken. Ook dient er rekening mee te worden gehouden dat het disfunctioneren van
het ene orgaan invloed heeft op het functioneren van alle andere organen. Hitte van een lager
in het lichaam gelegen orgaan kan stijgen en het functioneren van de andere organen, hoger
gelegen organen, beïnvloeden. Bij een nier-yinleegte kan de lege hitte stijgen naar
bijvoorbeeld de milt en de maag dan wel andere hoger gelegen organen en deze eveneens
aantasten.
2.2.3 CORONIARE HARTZIEKTE VOLGENS DE WESTERSE GENEESKUNDE
Een andere complicatie van langdurig diabetes, zowel van het type 1 als van het type 2, is
coronaire hartziekte. De kransslagaders slippen geleidelijk meer dicht en daardoor ontstaat er
een vernauwing van deze aders. De functie van een kransslagader is het vervoeren van bloed
naar de hartspier. Indien door het dichtslibben er geen bloed en dus ook te weinig of geen
25
26
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p. 157
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas R, The treatment o diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p. 158
16
geen zuurstof meer loopt door één of meerdere kransslagaders naar de hartspier, veroorzaakt
dit angina pectoris (hartkramp).
Diabeten hebben een twee tot vier keer hogere kans op coronaire hartziekte dan personen
zonder diabetes27.
Eén van de oorzaken van het feit dat diabeten een grotere kans hebben op coronaire hartziekte
is de door diabetes veroorzaakte verstoring van het metabolisme inclusief een veranderd
(verhoogd) gehalte aan lipiden (vetachtige stoffen) in het bloed en verbindingen van het
weefsel met glucose. Daarnaast beschadigen grote hoeveelheden insuline in het bloed het
inwendige weefsel van de kransslagaders. Ook een verhoogd niveau van lipiden met eiwitten
(lipoproteïnen) binnen de kransslagaders voorspelt een vernauwing28.
Coronaire hartziekte manifesteert zich door hartritmestoonissen en pijn aan de borst. De pijn
begint doorgaans onder het sternum, maar kan ook heftig en gefixeerd zijn en uitstralen naar
de linkerschouder en de linkerarm.
Coronaire hartziekte is te voorspellen bij mensen met diabetes type 2 indien er sprake is van
een aantal factoren gezamenlijk, die in het lichaam optreden. Deze gezamenlijke
risicofactoren worden het metabool syndroom genoemd.
Het metabool syndroom wordt als volgt gedefinieerd:
1. Grotere tailleomvang. De grens voor Europese vrouwen is groter of gelijk aan 80
centimeter en voor Europese mannen groter of gelijk aan 94 centimeter met daarnaast twee of
meer van de volgende risicofactoren.
a. Hypertensie (hoge bloeddruk). Een normale bloeddruk voor mensen met diabetes zit onder
130/85 mmHg.
b. Abnormale bloedvetten onder te verdelen in het tryglyceridengehalte en de hoeveelheid
LDL (‘slechte’ cholesterol) zijn verhoogd. Deze twee tellen apart als risicofactor.
c. Verhoogde nuchtere bloedglucosespiegel of diabetes type 229.
Aangeraden wordt om indien er sprake is van het metabool syndroom af te vallen of te gaan
sporten.
2.2.4 CORONAIRE HARTZIEKTE VOLGENS DE TCM
De volgende mechanismen hebben invloed op het ontstaan van coronaire hartziekte volgens
de TCM. Er ontstaat door het slecht functioneren van de milt (en wellicht andere organen
zoals de nieren) een leegte van qi. Immers, de milt transformeert en transporteert niet meer
voldoende waardoor het hart onvoldoende wordt gevoed met qi. Op een gegeven moment zal
er een leegte van hartqi (hart-qi-xu) ontstaan. In de terminologie van de ba gang is er sprake
van een intern patroon (li) en een leegte (xu).
27
Jarvis, S, Rubin, A, L, Diabetes voor Dummies, 2003, p.90
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus, 2002, p.157
29
Jarvis, S, Rubin, A,L, Diabetes voor dummies, 2003,p.91
28
17
Leegte van hartqi zorgt ervoor dat er onvoldoende voeding via het bloed naar het hart wordt
aangevoerd. Doordat het hart niet meer in staat is om bloed te bewegen en de bloedvaten te
controleren (één van haar belangrijkste functies), veroorzaakt dit hartritmestoornissen30. Zoals
eerder gezegd is “qi the commander of blood”.
Dit veroorzaakt eveneens obstructie van de bloedvaten, want het bloed stagneert in de
bloedvaten en daarmee in de kransslagaders. Dit leidt tot hartkramp (angina pectoris), pijn in
de borst, benauwdheid en hartkloppingen.
Er is dan sprake van het ziektebeeld hartbloedstagnatie (hart-xue-yu), hetgeen in bagang
terminologie gezien kan worden als een voltepatroon. Er is namelijk sprake van een volte
vanwege de stagnatie van bloed.
Het disfunctioneren van milt, nieren en longen kan leiden tot damp en phlegm (tan), hetgeen
ook de stroom van qi en vanzelfsprekend dan ook bloed stagneert. Dit leidt tot een nog ergere
verstopping van de bloedvaten waaronder de kransslagaders31.
De oorzaken van coronaire hartziekte zijn qi-leegte en bloedstagnatie.
Samengevat kan coronaire hartziekte omschreven worden in de volgende
patroondifferentiaties:
1. hartqileegte (hart-qi-xu), en
2. hartbloedstase (hart-xue-yu).
Bovengenoemde omschrijving van coronaire hartziekte in TCM-termen is echter een
versimplificeerde omschrijving van het ziektemechanisme. Het is niet onwaarschijnlijk dat er
ook andere patroondifferentiaties die minder relevant zijn kunnen, naast bovengenoemde
patroondifferentiaties voorkomen , zoals:
- hartyinleegte door een tekort aan yin,
- hartbloedleegte (een tekort aan yin leidt ook op den duur tot een tekort aan bloed),
- hartvuur, veroorzaakt door zware emoties gedurende een lange periode die op den duur
transformeren in vuur,
- hartyangleegte omdat er al sprake is van hartqileegte (en qi is yang), en
- hartyangcollaps (een volledige collaps van yang en uiteraard dus ook van qi).
2.2.5 CEREBROVASCULAIRE AANDOENING VOLGENS DE WESTERSE
GENEESKUNDE
Dit zijn aandoeningen die worden veroorzaakt doordat de slagaderen naar de hersenen toe zijn
verstopt. Hierdoor kunnen de slagaderen de hersenen niet meer voorzien van zuurstof en
bloed. Diabeten hebben een verhoogd risico op cerebrovasculaire aandoeningen.
Hetzelfde ziektemechanisme dat de verstopping in de kransslagaders veroorzaakt, veroorzaakt
hier een verstopping van de aders naar de hersenen toe.
Er kan sprake zijn van een tijdelijke vermindering van toevoer van bloed en zuurstof naar de
hersenen. Dit veroorzaakt dan een Transient Ischaemic Attack, oftewel een TIA.
30
31
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p.258
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p.258
18
Feitelijk is dit een tijdelijk verlies van de hersenfunctie met de volgende symptomen32:
1. moeizame spraak,
2. spierzwakte aan één kant van het lichaam,
3. een doof gevoel in armen en/of benen,
4. slapheid van de gezichtsspieren,
5. moeite met het houden van evenwicht, en
6. dubbel zien33.
Een TIA kan enkele minuten voortduren en dan weer verdwijnen, maar kan zich op korte
termijn herhalen. Een TIA is een “voorspeller” van een hersenberoerte. Wanneer een grote
slagader naar de hersenen toe dicht zit, kan er een hersenberoerte optreden. Diabeten kunnen
in meerdere bloedvaatjes die naar de hersenen toe lopen vernauwingen hebben. Dit kan leiden
tot verlies van intellectuele vermogens.
Andere “voorspellers” van een beroerte zijn:
1. hypertensie,
2. atherosclerosis (voortschrijdende vernauwing van de slagaders), en
3. hartziekten waaronder hartritmestoornissen, of cardiomyopathie34.
2.2.6 CEREBROVASCULAIRE AANDOENING VOLGENS DE TCM
Hetzelfde ziektemechanisme als omschreven in de vorige paragrafen veroorzaakt deze
aandoening.
Ook hier zijn een voedingspatroon van vet en zoet eten en het drinken van alcohol debet aan
een disfunctioneren van de milt en de maag. De tranformerende en transporterende functie
van de milt wordt aangetast en hierdoor ontstaan damp en phlegm.
De mechanismen die een cerebrovasculaire aandoening veroorzaken zijn de volgende35:
1. Hitte kan leiden tot interne wind. Indien er sprake is van stress, frustratie en boosheid zal
dit na lange tijd transformeren in hitte.
2. Een leegte van yin. Deze veroorzaakt een leegte van bloed. Indien er sprake is van een
leegte van yin, kan dit ertoe leiden dat het yang niet meer in bedwang wordt gehouden omdat
het evenwicht tussen yin en yang zoek is. Een leegte van yin, zorgt voor een leegte van bloed.
Bloed houdt qi vast. Indien qi niet meer wordt vastgehouden ontstaat er wind. Immers, de
leegte in de bloedvaten zorgt voor een tunneleffect.
3. Een leegte van qi veroorzaakt een stagnatie van bloed. Immers, doordat er te weinig qi is
wordt het bloed niet meer voortbewogen en stagneert de bloedstroom.
32
Jarvis, S, Rubin, A,L, Diabetes voor dummies, 2003, p.94
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, the treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p.258
34
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas , R, the treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p.16
35
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002 p.270
33
19
4. Daarnaast leidt het ontstaan van phlegm (tan) tot een stagnatie van de vrije stroom van
bloed en dus tot bloedstase. Deze bloedstase is een oorzaak van de verstopte aderen naar de
hersenen toe. Indien er een tekort aan yin is kan het yang gaan stijgen en brengt het phlegm
naar het bovenste deel van het lichaam waardoor de vaten naar de hersenen toe verstoppen.
Volgens de TCM is er bij een cerebrovasculaire aandoening sprake van interne wind. Indien
er sprake is van wind is het altijd de lever die hierbij is betrokken. Functioneert de lever niet
meer dan zal ook een leegte van lever-yin ontstaan en zal er onvoldoende opslag van bloed
zijn. Door een tekort aan lever- yin is de mogelijkheid er dat lever-yang zal gaan stijgen. Deze
interne wind veroorzaakt de symptomen moeilijke spraak, de afwijking van oog en mond, de
duizeligheid en het dubbel zien.
Deze interne wind kan eveneens veroorzaakt worden door een leegte van leverbloed.
De doofheid in armen en/of benen wordt veroorzaakt door een leegte van bloed omdat de
spieren en de gewrichten door de leegte niet meer worden gevoed.
5. Voorts is er ook sprake van phlegm. Phlegm wordt veroorzaakt doordat de milt, de longen
en/of de nieren niet goed functioneren. Met andere woorden is er sprake van een “hypofunctie
van milt-qi, long-qi, nier-qi”36, gecombineerd met vuur. Dit vuur wordt veroorzaakt door een
stagnatie van qi. Wanneer de qi gedurende lange tijd is gestagneerd, zal dit transformeren tot
vuur. Hierdoor dikken de vloeistoffen (waaronder bloed) in en dat verstopt de vaten in de
hersenen. Bij het ontstaan van vuur is de lever betrokken. De lever heeft namelijk onder
andere de functie om te zorgen voor een gereguleerde stroom en spreiding van qi.
Functioneert de lever echter niet goed of is er sprake van de emotie woede/stress (ook
verbonden met de lever dan zal er lever-qistagnatie ontstaan en op de lange duur levervuur.
Geconcludeerd kan worden dat bij een cerebrovasculaire aandoening er in TCM-termen
sprake is van wind-phlegm (feng-tan).
In bagang terminolgie is deze aandoening intern (li) en is er sprake van hitte (re) en is er
sprake van leegte (xu). De leegte wordt veroorzaakt door een disfunctioneren van de milt en
andere organen. Een dergelijke leegte kan wel leiden tot een volte zoals stase van bloed of
levervuur.
Dit kan leiden tot de volgende combinaties van patroondifferentiatie37:
1. leegte van yin met bloedstase waardoor obstructie van de vaten ontstaat,
2. dubbele leegte van qi en yin met bloedstase waadoor obstructie in de vaten ontstaat,
3. wind, phlegm en bloedstase waardoor obstructie in de vaten ontstaat,
4. phlegmhitte met wind,
5. intern phlegm en damp die de hartshen blokkeert,
6. leegte van qi gecombineerd met bloedstase,
7 stijgend leveryang veroorzaakt wind, en
8. een tekort aan leverbloed veroorzaakt wind.
36
Reader Academie Qing Bai, acupunctuur 2, leereenheid 3, p.6
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p.271273
37
20
HOOFDSTUK 3 BEHANDELING VAN DE COMPLICATIES VAN DIABETES
VOLGENS DE TCM
3.1 ALGEMEEN
Voor het behandelen van bovengenoemde complicaties zal eerst moeten worden bezien hoe
diabetes zelf wordt behandeld. Dit is van belang omdat de complicaties voortvloeien uit de
ziekte diabetes. Vandaar dat in deze paragraaf eerst wordt ingegaan op de behandeling van
diabetes zelf en dat pas daarna de behandeling van de complicaties zelf aan de orde zal
komen.
De deskundigen verschillen van mening in hoeverre een behandeling middels acupunctuur
effectief is bij diabetes. Sommige deskundigen zijn van mening dat behandeling met kruiden
de hoofdmoot vormt en dat behandeling middels acupunctuur slechts een aanvulling is.
Anderen menen dat een behandeling middels acupunctuur alleen voor diabetes van het type 2,
met name wanneer er sprake is van en korte ziektegeschiedenis, effectief is38.
In elk geval is wel duidelijk geworden dat een behandeling middels acupunctuur minder
effectief is wanneer de behandeling wordt gestart na een langdurig ziektebeeld in combinatie
met ernstige complicaties van diabetes. Daarnaast is een behandeling die langer duurt dan drie
maanden en regelmatig wordt gegeven het meest effectief.39
Een behandeling middels acupunctuur kan ertoe leiden dat iemand geen westerse medicijnen
meer hoeft te gebruiken. In een enkel geval kan het zelfs zo zijn dat een dergelijke
behandeling ertoe leidt dat iemand geen insuline meer hoeft te spuiten.
Bij de behandeling van diabeten middels acupunctuur zijn goede voorzorgsmaatregelen
noodzakelijk. Zo dienen (uiteraard !) naalden steriel te zijn. Dit vanwege het gegeven dat
diabeten sneller infecties en wondjes krijgen die langzamer genezen dan bij gezonde
personen. Het spreekt dan ook voor zich dat men voorzichtig zal moeten zijn met een
acupunctuur-behandeling indien er sprake is van abcessen of wondjes.
In de praktijk wordt de behandeling van suikerziekte aangepakt door een combinatie van
kruiden en acupunctuur. Er is echter nog een andere factor die zo belangrijk is dat zonder deze
factor een behandeling middels acupunctuur en kruiden niet erg effectief is, namelijk een
dieet. Met een goed dieet kan het bloedglucosegehalte op een voor diabetes aanvaardbaar
niveau worden gehouden. Tevens is een dieet noodzakelijk voor personen met diabetes type 2
omdat dit type samenhangt met overgewicht. Voor hen is het dan noodzakelijk om af te
vallen.
Daarnaast wordt ook regelmatige lichaamsbeweging aangeraden omdat dit het
bloedglucosegehalte verlaagt, gewichtsverlies en een verbeterde lichamelijke conditie geeft.
Hoewel in het westen diabetes slechts wordt verdeeld in diabetes type 1 en diabetes type 2,
waardoor iedere diabeet dezelfde soorten medicijnen krijgt, wordt in de TCM
gekeken naar de constitutie van iedere persoon afzonderlijk en naar zijn
levensomstandigheden. Er zijn verschillende patroondifferentiaties en daardoor ook
38
39
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p. 53
Flaws,B, Kuchinsky,L, Casañas, M,D, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002,p.53
21
verschillende puntpescripties. Echter een aantal punten worden algemeen in de behandeling
van diabetes gebruikt.
Kort samengevat worden hier nogmaals de patroondifferentiaties genoemd, namelijk:
1. disfunctioneren van de milt waardoor miltleegte ontstaat,
2. maaghitte,
3. leverqistagnatie, op den duur leidend tot leverhitte,
4. nieryinleegte met hyperactief leveryang,
5. een dubbele leegte van qi en yin,
6. een dubbel leegte van yin en yang,
7. bloedstase, en
8. het ontstaan van damp en/of phlegm.
Nu zal worden ingegaan op de punten die het meeste geprikt worden bij diabetes, uiteraard
afhankelijk van de constitutie van de persoon zelf en welke patroondifferentiatie(s) bij
hem/haar optreden.
ad 1. Het disfunctioneren van de milt.
Er is sprake van een miltleegte (pi-xu). Om ervoor te zorgen dat de milt voldoende gevoed
wordt kunnen de volgende punten worden gebruikt.
Blaas 20. Dit is het backshupunt van de milt en heeft daardoor een sterke actie op het
reguleren en tonifiëren van de milt.
Milt 6. Dit is het ontmoetingspunt van de milt, lever en nieren en versterkt daardoor de milt,
maar werkt ook in op zowel de lever als de nieren die doorgaans tegelijkertijd niet goed
functioneren bij diabetes (zie bovengenoemde patroondifferentiaties).
Milt 9. Dit is het he-sea- en waterpunt van de milt en lost damp op met name in de
onderwarmer.
Lever 13. Dit is het front-mupunt van de milt en het ontmoetingspunt van de milt en de lever.
Dit punt voedt dus zowel de milt als de lever.
Lever 14. Dit is het front-mu-punt van de lever en tevens het ontmoetingspunt van de milt en
de lever. Derhalve werkt dit punt in op de lever en de milt.
Maag 36. Dit is het he-sea en aardepunt van de maag en si een zeer sterk punt. Vanwege de
interne/externe relatie die maag en milt met elkaar hebben voedt dit punt zowel de maag als
de milt.
Ren 12. Dit is het front mu punt van de maag, en het huimeetingpunt van de fu. Dit punt
harmoniseert de milt en de maag.
ad 2. Maaghitte.
Maag 44. Dit is het yingsspring en waterpunt van de maag en koelt maaghitte.
22
Maag 45. Dit is het jingwell-punt van de maag en klaart eveneens hitte.
ad 3. Leverqistagnatie, leidend tot leverhitte.
Lever 3 eventueel in combinatie met dikke darm 4. Lever 3 is het shustreaum, yuan source en
- aardepunt van de lever en is het punt dat lever spreidt. Dit eventueel in combinatie met dikke
darm 4 dat het yuan sourcepunt is van de dikke darm.
Lever 14. Zie toelichting onder ad 1, echter dit punt spreidt ook leverqi, met name in de
costale regio.
Lever 2. Dit is het yingspring-en vuurpunt van de lever. Dit klaart levervuur.
ad 4. Nieryinleegte met hyperactief leveryang.
Nier 2. Dit is het yingspring- en vuurpunt van de niermeridiaan. Het klaart de hitte die
voortvloeit uit een tekort aan nieryin. Het voedt ook nieryin.
Nier 3. Dit is het yuan sourcepunt van de niermeridiaan en voedt de nieren.
Nier 7. Dit is het jing river en metaalpunt van de niermeridiaan en is zeer yinvoedend.
Ren 4. Dit is het ontmoetingspunt van de milt-, lever- en niermeridianen en versterkt de
nieren en voedt eveneens de lever en de milt. Het staat bekend als een zeer yinvoedend punt.
Dit punt kalmeert derhalve ook leveryang.
Blaas 23, back shupunt van de nieren en derhalve heeft it punt een grote invloed op de nieren.
Het versterkt de nieren en voedt nieryin.
Milt 6 versterkt eveneens nieryin, maar eveneens leveryang omdat dit punt het
ontmoetingspunt is van de nier-, lever-en miltmeridiaan. Het punt kalmeert derhalve ook
leveryang.
Lever 2 is het yingspring-en vuurpunt van de levermeridiaan en doet derhalve leveryang
dalen.
Lever 3 kalmeert leveryang.
Lever 8 is het he-sea- en waterpunt van de levermeridiaan en voedt derhalve leveryin en
daarmede kalmeert het leveryang.
ad 5. Een dubbele leegte van qi en yin.
Met betrekking tot de leegte van yin zie de yinvoedende punten onder ad 4 op pagina 2. Er
kan een keuze worden gemaakt uit deze punten.
Maag 36 is het hesea-en aardepunt van de maagmeridiaan en heeft een sterke voedende
invloed op de maag, milt en nieren. Het is een belangrijk punt om de maag te voeden.
Ren 6 is het punt om de qi te versterken en wordt derhalve ook “the sea of qi” genoemd.
23
Bepaalde eerder genoemde punten zijn ook qi-voedend zoals blaas 20, blaas 23 en milt 6. De
twee eerstgenoemde punten zijn backshupunten en werken derhalve sterk in op de organen
milt en nieren, en milt 6 voedt qi omdat zij als intersectiepunt sterk in werkt op de nieren,
milt en lever.
ad 6. Een dubbele leegte van yin en yang.
Zie voor de leegte van yin de betreffende punten onder ad 4 en ad 5.
Ren 6 wordt de “sea of qi” genoemd en is het punt om qi te versterken dus ook yang.
Maag 36 is, zoals eerder genoemd, het punt om qi en dus ook yang te versterken.
Blaas 20 heeft als backshupunt van de milt een sterke werking op het orgaan milt en verstekt
ook het yang van de milt.
Blaas 23 heeft als backshupunt van de nieren een sterke werking op de nieren en versterkt ook
het yang van de nieren.
Ren 12 is het frontmupunt van de maag en heeft derhalve een sterke werking op de maag en
de milt. Het punt werkt versterkend op het yang van de maag en de milt.
ad 7. Bloedstase.
Lever 3 is, zoals eerder genoemd, een sterk qi-bewegend punt. Aangezien qi “the commander
of blood” is, helpt dit punt mee om bloedstase op te heffen.
Bovengenoemd punt kan in combinatie worden geprikt met dikke darm 4 dat ook een sterk
bewegend punt van is voor qi. (The four gates).
Milt 10 wordt de zee van bloed genoemd en is een punt dat onder andere bloedstase kan
verminderen/opheffen.
Blaas 17 is het huipunt van het bloed en heeft derhalve een sterke werking op het bloed. Dit
punt kan bij vele pathologieën van bloed worden gebruikt, waaronder het opheffen van
bloedstase.
ad 8. Het ontstaan van damp en/of phlegm.
Milt 3 is al eerder genoemd en is tevens een sterk dampoplossend punt.
Milt 6 is als punt al eerder genoemd. Dit punt lost echter ook damp en phlegm op.
Milt 9 is het he-sea- en waterpunt van de miltmeridiaan. Het opent en beweegt de
waterpassages. Dit punt lost damp op.
Nier 10 is het he-sea-en waterpunt van de niermeridiaan en lost derhalve damp(hitte) op in de
onderwarmer.
Blaas 20 is het backshu-punt van de milt en lost damp op, maar kan ook phlegm oplossen.
24
Lever 8 is het he-sea-en waterpunt van de levermeridiaan en lost derhalve damp(hitte) op in
de onderwarmer.
Maag 40 is het punt om zowel damp, maar vooral ook phlegm te laten oplossen.
Ren 12 is al eerder genoemd als punt dat sterk inwerkt op de maag en de milt. Het lost
eveneens damp en phlegm op.
3.2 DE BEHANDELING VAN RETINOPATHIE MIDDELS ACUPUNCTUUR
Naast het behandelen van de diabetes zelf, zal ook retinopathie zelf behandeld kunnen worden
met acupunctuur.
De oorzaken van retinopathie zijn:
1.
2.
3.
4.
hitte (lege hitte door yin-xu),
vuur,
droogte, en
bloedstase.
De volgende patroondifferentiaties zijn mogelijk:
1. leegte van miltyin gecombineerd met droogte en/of hitte,
2. bloedstase,
3. (milt)yin- en (milt)qileegte,
4. long- en maag-qileegte,
5. levervuur,
6. rijzend lever-yang, en
7. een combinatie van voorgaande patroondifferentiaties.
ad 1. Een leegte van miltyin gecombineerd met droogte en/of hitte.
De volgende punten zijn yinvoedende punten:
Milt 6 zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Nier 7 zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Ren 4 zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Lever 8 zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Nier 3 zie voorgaande beschrijving van dit punt.
De volgende punten zijn hitteklarende punten:
Dikke darm 11 is het he- sea- en aardepunt van de dikke darm en is het belangrijkste punt van
de dikkedarmmeridiaan om hitte te klaren.
Dikke darm 4 is het yuan source punt van de dikke darmmeridiaan en klaart eveneens hitte.
Tevens is het een bekend punt om stoornissen van de zintuigen waaronder de ogen te
behandelen.
25
Maag 44. Zie voorgaande beschrijving van dit punt. Dit hitteklarende punt kan gebruikt
worden vanwege de intern/externe relatie met de milt. Vaak gaat de miltleegte gepaard met
maaghitte.
Lever 2. Dit punt klaart eveneens (lever)hitte. Vaak is er sprake van hitte veroorzaakt door
leverqistagnatie of door rijzend leveryang. Ik verwijs naar de voorgaande beschrijving van dit
punt.
De mogelijkheid bestaat dat de hitte ernstige, snelstromende bloedingen veroorzaakt in het
oog.(xue-re/bloedhitte) Dan kunnen de volgende punten aangeprikt worden om het bloed te
koelen:
Milt 10.
Blaas 17.
Blaas 40.
Bij sijpelende bloedingen die veroorzaakt worden doordat de milt haar stijgende werking
heeft verloren en dus ook het bloed niet meer op zijn plaats kan houden is milt 1 een geschikt
punt om te prikken. Dit stopt bloedingen en versterkt de milt.
De volgende punten zorgen voor opheffing van de droogte door voeding van jin-ye:
Nier 3. Zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Nier 7 reguleert de waterpassages en voedt jin-ye. Zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Milt 6. Zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Lever 8. Zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Sanjiao 2. Dit is het yingspring –en waterpunt van de sanjiaomeridiaan.
Blaas 20. Zie voorgaande beschrijving van dit punt.
ad 2. Bloedstase.
Milt 10. Zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Blaas 17. Zie voorgaande beschrijving van dit punt.
Lever 3. Zie voorgaande beschrijving van dit punt. Dit punt in combinatie met
Dikke darm 4. Zie voorgaande beschrijving van dit punt.
ad 3. (Milt)yinleegte en (milt)qileegte.
Ik verwijs voor de punten met betrekking tot (milt)yinleegte en (milt)qileegte naar 3.1 onder 5
en deze paragraaf onder 1.
ad 4. Long-en maagqileegte.
Long 9 is het shu-stream, yuan- source-en aardepunt van de long. Omdat het een yuansourcepunt is werkt dit punt sterk in op het orgaan longen. Het versterkt de long- qi.
26
Blaas 12 versterkt long- qi en met name ook de wei-qi.
Blaas 13 is het backshu-punt van de longen en werkt derhalve ook sterk in op het orgaan
longen. Het versterkt long-qi en long- yin.
Maag 36 is een al eerder genoemd punt en werkt versterkend op qi, waaronder ook maag-qi.
Ren 12 werkt versterkend op maag en milt. Dit punt is ook al eerder genoemd , derhalve
verwijs ik naar de eerdergenoemde beschrijving van dit punt.
Blaas 21 is het backshupunt van de maag en werkt derhalve sterk in op het orgaan maag. Het
is een qi-versterkend punt.
Daarnaast milt 6. Dit is een voor de maag qi-versterkend punt omdat de maag en de milt een
intern-externe connectie met elkaar hebben.
ad 5. Levervuur.
Lever 2 is het ying-spring –en vuurpunt van de lever en klaart derhalve levervuur.
Lever 3 is vooral een punt dat leverqi spreidt, maar dat ook kalmerend werkt op levervuur.
Dikke darm 11 is het he-sea en- aardepunt van en is het belangrijkste punt van de dikke darm
om hitte te klaren.
ad 6. Rijzend leveryang.
Lever 3 onderdrukt ook rijzend lever-yang.
Milt 6 tonifiëert nieryin en dit nier-yin voedt op zijn beurt ook weer lever-yin.
Lever 8 is het he-sea- en aardepunt van de levermeridiaan en versterkt lever-yin.
Galblaas 38 is het jing-river-en vuurpunt van de galblaasmeridiaan en klaart galblaashitte,
maar door de intern-externe connectie tussen lever en galblaas klaart dit punt ook leverhitte.
Galblaas 43 is het ying-spring-en waterpunt van de galblaasmerdiaan en klaart eveneens
galblaashitte, maar door de intern-externe connectie tussen lever en galblaas klaart dit ook
leverhitte.
Dumai 20 bestrijdt stijgend lever-yang. Het is het meest yange punt en kan derhalve yang don
dalen.
ad 7. Een combinatie van voorgaande patronen.
Aangezien er vele combinaties mogelijk zijn van patronen kunnen ook verschillende
puntcombinaties gemaakt worden, afhankelijk van de patronen die er optreden.
27
Specifieke punten voor de behandeling van de ogen.
Blaas 1 en blaas 2 klaren beiden hitte en zijn goed voor verschillende
oogstoornissen,waaronder retinopathie. Daarnaast zijn er nog een aantal andere lokale punten
die goed zijn voor de behandeling van retinopathie zoals: maag 1, maag 2, blaas 1, blaas 2 en
sanjiao 23.
3.3 DE BEHANDELING VAN CORONAIRE HARTZIEKTE MIDDELS
ACUPUNCTUUR
Kort samengevat veroorzaakt de leegte van hart-qi een hartbloedstagnatie. De leegte van hartqi wordt veroorzaakt doordat de milt disfunctioneert en uiteindelijk alle andere organen
disfunctioneren. Daarnaast veroorzaakt het disfunctioneren van de milt, longen en nieren
damp en phlegm die eveneens stagnatie veroorzaken van de qi-stroom.
De volgende patronen zijn te onderscheiden :
1. hart-qileegte, en
2. hartbloedstagnatie
ad 1. Hart-qileegte.
Hart 5 versterkt hart-qi en reguleert het hartritme. Dit punt is dus eveneens effectief bij de
palpitaties die optreden bij coronaire hartziekte.
Hart 7 is het shu-stream, yuan-source- en aardepunt van het hart. Omdat het een yuansourcepunt is werkt het sterk in op het orgaan hart en op hart-qi.
Blaas 15 is het back-shupunt van het hart en werkt derhalve sterk in op het orgaan hart. Dit
punt versterkt eveneens hart-qi.
Ren 17 is het hui-meeting punt van qi en heeft derhalve een sterk effect op qi. Het versterkt
derhalve qi in zijn algemeenheid, maar vooral ook de qi in de bovenwarmer en dus ook hartqi. Dit punt werkt ook bij pijn aan de hartsteek.
Pericard 6 is het punt dat hart-qi reguleert en de shen kalmeert. Pericard 6 werkt derhalve ook
sterk in op het emotionele aspect van het hart .
Blaas 15 werkt als back-shupunt sterk in op het orgaan hart en versterkt hart-qi.
ad 2. Hartbloedstagnatie.
Pericard 6 reguleert ook hartbloed.
Pericard 4 heft bloedstase op. Het is een xi-cleft punt en verlicht dus bij een acute hartaanval
pijn.
Ren 17 reguleert bloed.
Milt 10 wordt ook de zee van bloed genoemd en werkt sterk in op alle bloedpathologieën.
28
Blaas 14 is het back-shupunt van het pericardium, en omdat dit orgaan verbonden is met het
hart werkt dit sterk in op het hart.
Blaas 15 is het back-shupunt van het hart en werkt derhalve sterk in op het orgaan hart. Het
versterkt hart-qi en hartbloed.
ad 3. Damp en phlegm.
Milt 3 versterkt de milt en lost damp op.
Milt 9 lost primair damp en damphitte op als he-sea-en waterpunt van de miltmeridiaan.
Ren 14 is het front-mupunt van het hart en heeft derhalve een sterke werking op het orgaan
hart. Het transformeert phlegm en zorgt ervoor dat hartkramp/pijn, veroorzaakt door phlegm,
verdwijnt.
Maag 40 is het punt dat damp en phlegm oplost. Het luokanaal van de maag begint vanaf
maag 40 en verbindt zich vanaf dit punt met de miltmeridiaan, dus werkt dit punt in op de
milt. Daarnaast maakt het divergente kanaal van de maag een verbinding met het hart en
werkt dus ook stagnatie van qi en bloed door phlegm in het hart.
Dikke darm 11 lost hitte op en ondersteunt daarmee het oplossen van phlegm omdat phlegm
ontstaat door slecht functioneren van de milt, nieren en/of de longen met daarbij een
overactiviteit van vuur waardoor de vloeistoffen indikken.
Punten om de combinatie damp-slijm (shi-tan) op te lossen zijn:
Maag 40. Ik verwijs naar voorgaande beschrijvingen van dit punt.
Blaas 20 als back-shupunt van de milt, lost damp op.
Milt 2 is het ying-spring- en vuurpunt van de miltmeridiaan en lost damp en damphitte op.
3.4 DE BEHANDELING VAN CEREBROVASCULAIRE AANDOENING VOLGENS
DE TCM
Een cerebrovasculaire aandoening kan volgens de TCM hoofdzakelijk als wind-phlegm (fengtan) worden gezien.
De eerder omschreven mechanismen die een cerebrovasculaire aandoening volgens de TCM
veroorzaken, leiden tot de volgende patroondifferentiaties:
1. leegte van yin met bloedstase, waardoor obstructie van de vaten ontstaat,
2. dubbele leegte van qi en yin met bloedstase waardoor obstructie in de vaten ontstaat,
3. wind,phlegm en bloedstase waardoor obstructie in de vaten ontstaat,
4. phlegm-hitte met wind,
5. intern phlegm en damp die de hartshen blokkeert,
6. leegte van qi gecombineerd met bloedstase,
7. stijgend leveryang veroorzaakt wind, en
29
8. een tekort aan leverbloed veroorzaakt wind.
ad 1. Leegte van yin met bloedstase, waardoor obstructie in de vaten ontstaat.
Milt 10 om bloedstase op te heffen.. Ik verwijs naar de eerdere omschrijvingen van milt 10.
Blaas 17 is eveneens eerder omschreven. Dit punt kan gebruikt worden voor alle
bloedstoornissen waaronder bloedstase.
Lever 3 omdat dit qi beweegt. Ik verwijs naar de voorgaande beschrijving van dit punt.
Dikke darm 4 in combinatie met lever 3, “the four gates”. Ik verwijs naar de eerdere
omschrijving van dit punt en de combinatie met lever 3.
De volgende eerder beschreven punten zijn yinvoedende punten:
milt 6, nier 7, ren 4, lever 8 en nier 3.
ad 2. Dubbel leegte van qi en yin met bloedstase waardoor obstructie in de vaten
ontstaat.
Met betrekking tot bloedstase en de leegte van yin verwijs ik naar de eerdergenoemde punten
onder ad 1 op deze pagina.
Met betrekking tot de leegte van qi zijn de eerder genoemde punten effectief: maag 36, ren 6,
blaas 20, blaas 23, milt 6 en ren 12. Met betrekking tot hun werking verwijs ik naar eerdere
omschrijvingen van deze punten.
ad 3. Wind, phlegm en bloedstase waardoor obstructie in de vaten ontstaat.
Maag 40 is reeds eerder omschreven als het punt dat phlegm oplost. Ik verwijs dan ook naar
de eerdere beschrijving van dit punt.
Dumai 16 wordt het “palace of wind” genoemd lost zowel externe als interne wind,
veroorzaakt door de lever, op. Dit punt is ook effectief bij moeilijke spraak, zoals deze vaak
voorkomt bij een cerebrovasculaire aandoening.
Dumai 20 is een effectief punt tegen interne wind, de symptomen van wind zoals duizelingen
en moeilijke spraak. Het punt heeft een sterke invloed op de hersenen.
Galblaas 20 is eveneens een effectief punt dat interne wind bestrijdt en inwerkt op de
hersenen en zintuigen, zoals hoofdpijn, duizelingen, moeilijke spraak en gezichtsverlamming,
zijnde de symptomen zoals deze voorkomen bij een cerebrovasculaire aandoening.
Lever 3 is al eerder genoemd als een punt dat qi beweegt, echter dit punt bestrijdt ook interne
wind.
Om bloedstase te bestrijden zijn de volgende eerder genoemde punten effectief: milt 10, blaas
17, lever 3 en dikke darm 4. De twee laatstgenoemde punten in combinatie met elkaar, omdat
zij qi bewegen en door de beweging van qi ook bloed wordt bewogen.
30
ad 4. Phlegm-hitte met wind.
Ik verwijs voor de punten met betrekking tot phlegm en wind naar ad 3. Verder zijn de
volgende eerder beschreven punten hitteklarend: dikke darm 11, lever 2, maag 44, galblaas 38
en galblaas 43. Ik verwijs naar de eerdere omschrijvingen van deze punten.
ad 5. Intern phlegm en damp die de hartshen blokkeert.
Maag 40 is reeds eerder omschreven als punt dat phlegm oplost. Ik verwijs dan ook naar de
eerdere omschrijving van dit punt.
De volgende punten lossen damp op: milt 3, blaas 20, ren 12, milt 6 en milt 9 (lost zowel
damp op in de onderwarmer, als in de midden-en bovenwarmer).
Gezien het feit dat er sprake is van phlegm die de hartshen blokkeert is het ook goed om
pericard 5 te prikken omdat dit punt phlegm oplost in en rond het hart40.
ad 6. Leegte van qi gecombineerd met bloedstase.
Qi-voedende punten zijn: maag 36, ren 6, blaas 20, blaas 23, milt 6 en ren 12. Deze punten
zijn al eerder beschreven. Ik verwijs derhalve naar de eerdere beschrijvingen van deze punten.
Punten die bloedstase opheffen zijn: milt 10, blaas 17 en lever 3 in combinatie met dikke
darm 4. Deze punten zijn ook eerder beschreven en ik verwijs dan ook naar de eerdere
beschrijvingen van deze punten.
ad 7. Stijgend leveryang veroorzaakt wind.
De volgende eerder genoemde punten verdrijven interne wind: dumai 16, dumai 20 en
galblaas 20.
De volgende punten laten lever-yang dalen: lever 3, milt 6, lever 8, galblaas 38, galblaas 43
en dumai 20.
Aangezien voornoemde punten eerder zijn genoemd verwijs ik naar voorgaande
beschrijvingen.
ad 8. Een tekort aan leverbloed veroorzaakt wind.
Lever 3 onderdrukt leverwind.
Lever 8 versterkt leverbloed. Milt 6, blaas 20, nier 3, blaas 23 en blaas 17 versterken bloed. Ik
verwijs naar de eerdere omschrijvingen van deze punten.
De eerdergenoemde punten die wind verdrijven zijn: dumai 16, dumai 20 en galblaas 20. Ik
verwijs naar de eerdere omschrijvingen van deze punten.
40
Maciocia, G. The Foundation of Chinese Medicine, 1989, p.211
31
ad 9. Bestrijding specifieke verschijnselen van een cerebrovasculaire aandoening met
lokale punten.
Aphasie/Moeilijke spraak
Hart 4 en hart 5 behandelen beiden het plotselinge verlies van spraak door een aanval van
wind.
Faciale paresie/slapte gezichtsspieren
Maag 3 tot en met maag 7 elimineren allen wind bij “gezichtsdeviatie”. Daarnaast is dikke
darm 4 ook effectief omdat het wind elimineert en onder andere ook bij “gezichtsdeviatie”.
Doofheid , spierzwakte en verlamming van de ledematen
Sanjiao 5, dikke darm 4, 10 en 11 zijn effectief tegen doofheid in de armen, spierzwakte en
verlamming. De dikkedarmeridiaan is yangming en dus vol van qi en bloed.
Maag 31, maag 36 en maag 41 zijn effectief tegen doofheid in de benen, spierzwakte en
verlamming. Ook de maagmeridiaan is yangming en dus vol van qi en bloed.
De combinatie maag 36, galblaas 34, galblaas 39 en maag 41 is effectief om doofheid en
verlamming te bestrijden41. Galblaas 34 en 39 spreiden lever-qi. Daarnaast zijn galblaas 31
en 32 windbestrijders en derhalve effectief tegen doofheid en verlamming.
Dubbel zien
Blaas 1, blaas 2, sanjiao 23, maag 1 en maag 2 zijn allen punten die oogkwalen bestrijden,
waaronder dubbel zien.
HOOFDSTUK 4 CONCLUSIES
Overeenkomsten en verschillen westerse geneeskunde en TCM
Het is opvallend dat zowel de TCM als de westerse geneeskunde beiden voor een groot
gedeelte overeenkomen met betrekking tot de oorzaken van diabetes. Beiden zien namelijk
het eten van teveel zoet en vet voedsel en het drinken van teveel zoete dranken (waaronder
alcohol) en daardoor gewichtstoename als één van de oorzaken van diabetes. Met name geldt
deze oorzaak volgens de westerse geneeskunde voor diabetes type 2.Beiden geven ook aan
dat hetzelfde orgaan wordt aangetast, namelijk de pancreas, die Chinees gezien onderdeel is
van de milt. Beiden erkennen dan ook het belang van een gematigd eetpatroon waardoor
onder andere gewichtstoename wordt voorkomen.
Daarnaast erkennen beiden het belang van de erfelijke factor bij diabetes. De TCM spreekt
dan van de hoeveelheid voorhemelse qi en yin die iemand heeft meegekregen bij zijn
geboorte via zijn ouders terwijl de westerse geneeskunde spreekt van de erfelijke factor.
41
Deadman P, Al-Khfji, M, Baker, K, A manual of acupuncture, 2001, p.154.
32
De TCM maakt echter geen onderscheid tussen diabetes type 1 en type 2 en geeft meerdere
oorzaken aan. Daarnaast spelen andere organen (zoals bijvoorbeeld de lever) in het ontstaan
van diabetes een aanzienlijke rol en hecht een aanzienlijkere grotere waarde aan de factor
levenswijze en het verbruik van de hoeveelheid energie tijdens iemands leven dan de westerse
geneeskunde.
Acupunctuur kan effectief zijn in combinatie met een bepaalde levenswijze en dieet
De complicaties van diabetes zoals deze in de voorgaande hoofdstukken zijn omschreven
kunnen tot op zekere hoogte behandeld worden middels acupunctuur. Zonder goed dieet en
beperking van gewicht zal acupunctuur echter niet effectief zijn. Daarnaast is ook het volgen
van een bepaalde levenswijze, zoals het beperken van het verbruik van qi en yin, en het
voorkomen van stress, een belangrijke factor die het voortschrijden van complicaties kan
vertragen.
Daarnaast wordt naast een acupunctuurbehandeling tevens het gebruik van bepaalde Chinese
kruiden aangeraden.
Acupunctuurbehandeling in een zo vroeg mogelijk stadium van diabetes
Het is het meest effectief indien acupunctuur wordt gebruikt indien er zich nog geen
retinopathie, coronaire hartziekten of cerebrovasculaire ziekten voordoen. Het ontstaan van
dergelijke complicaties geeft dan al aan dat diabetes zich al in een verder gevorderd stadium
bevindt, waardoor zowel de diabetes zelf als deze complicaties minder makkelijk te
behandelen zijn. Dergelijke complicaties geven naar mijn mening al de ernst van de slijtage
van het lichaam van een diabeet aan. Naar mijn mening zal iemand die al meer dan veertig
jaar diabetes heeft en al een groot deel van deze periode lijdt aan één of meerdere van
bovengenoemde complicaties niet of weinig effectief behandeld kunnen worden middels
acupunctuur. Belangrijk is het dat iemand zodra de diagnose van diabetes is gesteld zo vroeg
mogelijk met een acupunctuurbehandeling begint.
Een langdurige acupunctuurbehandeling
Uit onderzoek is gebleken dat een langere acupunctuurbehandeling effectiever schijnt zijn dan
een korte acupunctuurbehandeling. Er wordt vanuit gegaan dat een acupunctuurbehandeling
minstens langer dan drie maanden zal moeten duren.42
Acupunctuurbehandeling bij retinopathie kan effectief zijn.
Uit onderzoek is gebleken dat een regelmatige acupunctuurbehandeling effectief kan zijn. Dit
blijkt uit verschillende onderzoeken gedaan in China.43 Het lijkt er echter op dat alleen
acupunctuur niet effectief genoeg is, echter wel acupunctuur in combinatie met kruiden.
Daarnaast dienen naast de behandeling met acupunctuur en Chinese kruiden ook de niveau’s
van de bloedglucose goed gereguleerd te worden.44
42
Flaws B , Kuchinsky , L, Casañas, M, D, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002,
p.53.
43
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, M,D, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002,
p.160
44
Flaws, B, Kuchinsky,L, Casañas, M,D, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p.
166
33
Acupunctuurbehandeling bij coronaire hartziekten kan effectief zijn.
Uit onderzoek is gebleken dat acupunctuur ook bij coronaire hartziekten effectief kan zijn,
echter hier eveneens in combinatie met het gebruik van Chinese kruiden. Ook hier lijkt het er
op dat acupunctuur alleen niet voldoende is voor de behandeling van coronaire hartziekten.
Daarnaast zal dit slechts effectief zijn indien ook de levenswijze wordt aangepast. Aangeraden
wordt ter voorkoming van coronaire hartziekten niet te vet en te zoet te eten, te stoppen met
roken, een goede controle van de niveau’s van bloedglucose, het vermijden van hoge
bloeddruk en regelmatig bewegen.45
Acupunctuurbehandeling bij cerebrovasculaire ziekten kan effectief zijn.
Ook hier is de combinatie van acupunctuur en Chinese kruiden het meest effectief en lijkt
acupunctuur op zich minder effectief te zijn. In een van de Chinese onderzoeken wordt
overigens een bijzondere vorm van acupunctuur genoemd die zeer effectief is gebleken. Nadat
er westerse medicijnen waren toegediend aan personen die een hersenberoerte hadden gehad
kreeg een deel van de proefpersonen de volgende vorm van acupunctuur op het punt Yu Men,
terwijl het andere deel van de proefpersonen de gebruikelijke westerse medicijnen ter
onderdrukking van de symptomen kreeg toegediend. Dit punt bevindt zich op de tong. De
tong van de patiënt werd stevig vast gehouden met de ene hand, terwijl met de andere hand
een naald werd gestoken vanaf de top van de tong nar de basis aan de kant van het verlamde
lichaam. Deze methode werd één keer per dag toegepast gedurende twaalf dagen. Deze
methode is zeer effectief gebleken. Wel is mij echter niet bekend of deze proefpersonen ook
Chinese kruiden kregen toegediend. Voorts is mij niet bekend of er nog vervolgonderzoeken
hebben plaatsgevonden naar de effectiviteit van dit speciale punt.46
Acupunctuurbehandeling in combinatie met westers medicijnen
De conclusie is dat acupunctuur volledig naast het gebruik van westerse medicijnen kan
worden toegepast. Ik ben geen onderzoeken tegengekomen waaruit blijkt dat acupunctuur in
combinatie met westerse medicijnen schade kan berokkenen. Wel is het wijs om bij diabeten
extra voorzichtig te zijn met prikken vanwege het risico op infecties en trage wondgenezing.
Algemene conclusie
In het algemeen kan gesteld worden dat een regelmatige en langdurige
acupunctuurbehandeling is aan te bevelen bij diabetes. Het kan de voortgang van diabetes
aanmerkelijk vertragen en met name in de beginfase van diabetes is acupunctuur effectief. In
een enkel geval kan acupunctuur er mede aan bijdragen dat er helemaal geen medicijnen
gebruikt hoeft te worden47. Dit is echter alleen het geval indien er sprake is van een milt die
nog werkt, dus westers gezien, van een pancreas die nog insuline produceert en indien er
sprake is van een beginnende diabetes zonder lange- termijncomplicaties. Een passende
levenswijze met een dieet is hierbij echter noodzakelijk
45
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, M,D, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p264
-266.
46
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, M,D, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p.
274-278.
47
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, M,D, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p.97
34
Indien er echter sprake is van de eerder in deze scriptie genoemde lange-termijncomplicaties
kan acupunctuur er mede aan bijdragen dat deze complicaties effectief behandeld kunnen
worden. Het zal dan echter van de duur van de diabetes en de duur van de complicatie
afhangen hoe effectief de acupunctuurbehandeling zal zijn.
Aanbevelingen
1. Zodra de diabetes ontdekt is, beginnen met het behandelen van diabetes middels
acupunctuur.
2. Zodra de langetermijncomplicatie is ontdekt deze, naast de behandeling van diabetes,
specifiek behandelen middels acupunctuur.
3. Naast een regelmatige acupunctuurbehandeling bij lange- termijncomplicaties een passende
levenswijze. Een passende levenswijze houdt in een dieet, voldoende lichaamsbeweging en
het voorkomen van overactiviteit en stress.
4. Naast een acupunctuurbehandeling bij lange-termijncomplicaties ook Chinese kruiden
gebruiken omdat de combinatie hiervan effectiever is.
5. Aangezien de acupuncturist vaak niet of beperkt geschoold is in westerse medicijnen zal
hij/zij de patiënt niet mogen adviseren om af te zien van het gebruik van westerse medicijnen.
35
Bronvermelding
Maciocia G, The foundation of Chinese medicine, 1989
Maciocia G, The practice of Chinese medicine, 1994
Deadman, P, Al-Khafaji, M, Baker, K, A manual of acupuncture, 2001
Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese
medicine, 2002
Jarvis, S, Rubin, A,L, Diabetes voor dummies, 2003
Kuchinsky, L. M.. Controlling diabetes naturally, 2007
Http://www.spreekuurthuis.nl, dr.J.W.F. Elte, website bezocht op 23 juni 2007.
The yellow emperor’s classic of medicine, Maoshing Ni, 1995
36