gezondheid verbindt in gemeente asten - GGD Brabant

GEZONDHEID VERBINDT IN GEMEENTE ASTEN
VOLKSGEZONDHEID TOEKOMST VERKENNING 2016

2

GGD Brabant-Zuidoost 2016
VOORWOORD
In de gemeente Asten wordt de eigen kracht en samenkracht van inwoners al volop ingezet bij de ontwikkelingen in het sociale domein.
Daarbij voeren inwoners steeds meer zelf regie over hun leven én hun gezondheid.
De GGD heeft aan inwoners van de regio gevraagd wat zij belangrijk vinden in hun leven. Gezondheid blijkt voor de meeste mensen een centrale waarde in het leven. Een
belangrijk aspect van gezondheid is ‘de dingen te kunnen doen die je graag wilt doen’, ondanks gezondheidsproblemen. Zingeving, genieten, wonen in een prettige en fijne
buurt en mee kunnen doen, dragen bij aan een positieve beleving van gezondheid.
In dit e-book laten we zien wat de verbindende kracht is van gezondheid. Iedereen wil gezond zijn, in de wijk en op het werk, gezond opgroeien en oud worden. Steeds is
er een wederkerige relatie met gezondheid. Wie meedoet is gezonder en gelukkiger. En als je gezond en gelukkig bent, kun je meedoen. Mensen ervaren gezondheid als
een gespreksthema dat hen bijeenbrengt (zie ook RIVM). Gezondheid verbindt mensen en organisaties in het sociale domein.
In deze Volksgezondheid Toekomst Verkenning heeft de GGD Brabant-Zuidoost aan diverse dorpsondersteuners, deskundigen werkzaam bij regionale en landelijke
organisaties, partners en vrijwilligers gevraagd wat belangrijke kernboodschappen zijn op het gebied van gezondheid. Deze kernboodschappen zijn met lokale cijfers
uitgewerkt voor de gemeente Asten. Ook zijn er adviezen geformuleerd voor de gemeente om samen met inwoners en maatschappelijke partners verder invulling te geven
aan het lokale beleid. Lokale cijfers uit diverse bronnen zijn gebundeld in een apart Gezondheidsprofiel voor Asten. In het e-book wordt hiernaar verwezen.
Het Gezondheidsprofiel bevat ook vergelijkingen met de regio Zuidoost-Brabant en met voorgaande metingen.
Dit e-book maakt inzichtelijk hoe de gemeente Asten de kracht van de burger verder kan optimaliseren. De GGD Brabant-Zuidoost is hierbij graag uw partner.
Op uw gezondheid!
Annelie Stevens-Ruiters,
directeur publieke gezondheid

3

GGD Brabant-Zuidoost 2016
INHOUDSOPGAVE
DE KRACHT VAN GEZONDHEID
GEZONDHEID WERKT
PAGINA 4-12
PAGINA 32-37
EEN GEZONDE BASIS VOOR DE JEUGD
SAMEN IN DE WIJK
PAGINA 13-21
PAGINA 38-46
GEZOND BEZIG
LANGER THUIS
PAGINA 22-31
PAGINA 47-53
PROGNOSEPROFIEL
DANKWOORD
PAGINA 54-58
PAGINA 70-71
TOELICHTING EN BRONNEN
PAGINA 59-69
GEZONDHEIDSPROFIEL

De kracht van gezondheid
4

GGD Brabant-Zuidoost 2016
DE KRACHT VAN GEZONDHEID
Mensen beleven hun gezondheid veelal positief als ze kunnen doen wat ze willen, ook met een ziekte. Dit vormt het uitgangspunt van gezondheidspromotie:
daarin staat niet de ziekte centraal, maar datgene wat mensen waardevol en zinvol vinden. De gemeente Asten draagt bij aan gezondheidspromotie
door te investeren in werk, sport, cultuur, leefbaarheid en sociale activiteiten. Veel mensen krijgen al ondersteuning op het gebied van hun gezondheid,
vooral uit hun directe omgeving. Door het toegankelijker maken van diverse ondersteuningsvormen, zoals zelfhulp, kan de gemeente haar inwoners met
ondersteuningsbehoeften nog beter faciliteren.
KERNBOODSCHAP I
Voor een positieve gezondheidsbeleving is het cruciaal
dat de inwoners van Asten de dingen kunnen doen
die ze willen doen, ook als zij een chronische ziekte
hebben.
Gezondheid een centrale waarde in het leven
In maart 2015 hebben ruim 4.750 inwoners van
Zuidoost-Brabant, lid van het GGD-panel, vragen
beantwoord over hun gezondheidsbeleving. Op de
vraag wat zij het belangrijkste vinden in hun leven
noemen zij gezondheid verreweg het meest, veelal
in combinatie met gezin, kinderen en familie. Ook
geluk krijgt een belangrijke plek. In de vergelijking
van gezondheid met andere dingen in het leven, komt
gezondheid voor 86% van de mensen als (bijna) het
meest belangrijke naar voren [1].
Ervaren
gezondheid
nauw
verbonden
met
aspecten sociale domein
Voor mensen is gezondheid meer dan de afwezigheid
Hieruit blijkt dat gezondheid nauw samenhangt met
van ziekte. Andere belangrijke aspecten van het
meedoen, welzijn en andere doelen in het sociale
begrip gezondheid zijn bijvoorbeeld ‘kunnen genieten
domein [1].
van activiteiten of dingen’, ‘prettige sociale contacten
hebben’, ‘wonen in een prettige en veilige buurt’ en
‘voldoening vinden in betaald of vrijwillig werk’.
+ zie ook ‘gezondheid werkt’

De kracht van gezondheid
Gezondheid is:
5

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Beperkingen in functioneren bepalend voor
ADVIES VOOR ASTEN
gezondheidsbeleving
Maak gebruik van de kracht van gezondheid als centrale
Bij dagelijkse activiteiten geen belemmeringen
Mensen beleven hun gezondheid veelal positief als ze
waarde en stimuleer daarmee de samenwerking
ervaren door ziekte of gezondheidsklachten.
kunnen doen wat ze willen doen. Daarbij beoordelen
tussen alle partijen in het sociale domein.
mensen hun eigen functioneren in de context van
99 Draag als gemeente, burgers en professionals
Me energiek
het leven dat ze willen leiden en de grenzen van hun
gezamenlijk de visie uit dat gezondheid breder
of fit voelen.
mogelijkheden [2]. Uit het panelonderzoek blijkt dat
is dan preventie van ziekte en het beperken van
‘kunnen doen wat je wilt doen’ belangrijker is voor
zorg. Het ‘kunnen doen wat je wilt doen’ is voor
de gezondheidsbeleving dan de aan- of afwezigheid
de gezondheidsbeleving belangrijker dan de aan-
Geen stress ervaren.
van ziekte.
Kunnen genieten
Voldoening vinden
van activiteiten en
in betaald of
dingen.
vrijwillig werk.
of afwezigheid van ziekte.
Chronisch zieken die wel de dingen kunnen doen die
99 Bekijk initiatieven van burgers en organisaties
ze willen, zijn bijna even positief over hun gezondheid
vanuit de bredere context van welzijn als aspect
als mensen zonder chronische aandoening [1].
van gezondheid. Beoordeel initiatieven die op het
In Asten geeft 91% van de volwassenen en ouderen
eerste oog niet direct aan gezondheid gerelateerd
aan te kunnen doen wat ze willen doen [3].
zijn, op hun mogelijke bijdrage aan een positieve
gezondheidsbeleving.
Beeld voor Zuidoost-Brabant
Kunnen omgaan met tegenslagen en er weer
snel bovenop komen.
Score van de subjectief beleefde gezondheid tussen
0 (negatief) en 10 (positief) [1]
6,7
7,2
5,1
7,0
wel chronische
geen chronische
chronisch ziek en niet de
chronisch ziek en wel
ziekte
ziekte
dingen kunnen doen die
de dingen kunnen doen
je wilt doen
die je wilt doen

De kracht van gezondheid
6

GGD Brabant-Zuidoost 2016
LET Asten
OP JAARTALLEN
Beeld voor
Het verbeteren van de gezondheid start bij de waarden
Moet zijn:
2010,2015,2020,2025,2030
Prognose van de goed ervaren gezondheid, beperkingen
en persoonlijke drijfveren van mensen.
ziektes tussen 2010 en 2030 in de gehele bevolking van Asten
aanpassingsvermogen en positieve
(%) [5]. veerkracht
KERNBOODSCHAP II
In Asten ligt de levensverwachting bij mannen op 78,7
%
jaar en bij vrouwen op 83,8 jaar. Dit is vergelijkbaar
met het landelijk beeld [4]. Tegelijkertijd neemt het
en
betere
langer met een ziekte leven. Dit zorgt echter ook
70
voor een toenemende druk op de gezondheidszorg.
60
Deze ontwikkeling heeft bijgedragen aan een
andere visie op gezondheid, ziekte en zorg. In
50
aantal mensen met een ziekte toe en leven we ook
vroegopsporing
behandelingsmogelijkheden kunnen we steeds
80
inwoners een chronische ziekte
Positieve gezondheid: focus op
Door
90
In Asten heeft in 2030 bijna twee op de vijf
en
de nieuwe visie staat gezondheid centraal in
langer met een ziekte. Naar verwachting heeft in 2030
40
plaats van ziekte. Daarbij ligt de focus op het
bijna 39% van de inwoners van Asten één of meer
30
aanpassingsvermogen en de veerkracht, waarmee
aandoeningen. In de regio zal dat 36% en landelijk
prognoses
zal
het
percentage
inwoners
van Asten met een goede ervaren gezondheid in de
komende jaren wel iets afnemen. Het aandeel mensen
met een beperking daalt licht ondanks de vergrijzing.
Beeld voor Asten
Levensverwachting in jaren bij geboorte in Asten en in
Nederland. [4]
Nederland

78,7 jaar
83,8 jaar
0
gezondheid genoemd [6] [7].
2010
2015
2020
78,9 jaar
82,9 jaar
2025
2030
heeft een goede ervaren gezondheid
heeft één of meer ziekten
leeft met beperkingen
+ zie ook ‘langer thuis’
Asten
opvangen. Dit nieuwe concept wordt positieve
10
ervaart de gezondheid desondanks als goed.
Volgens
mensen veranderingen in hun gezondheid kunnen
20
zal dat 40% zijn [5]. De meerderheid van de mensen
+ toelichting definitie van positieve gezondheid

De kracht van gezondheid
7

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Van lijden aan je ziekte naar leiden van je ziekte
en functioneren. Mensen zelf hun richting laten
Uit het GGD-panelonderzoek blijkt dat mensen die
Wat zijn de ervaringen van burgers met de
bepalen, zet meer in gang dan ze door een ander een
de eigen gezondheid accepteren en tegelijk hoge
‘Gezondheid en Gedrag’ aanpak?
richting in te laten duwen.
controle ervaren over hun gezondheidssituatie, een
Wat zijn de ervaringen van burgers met de
positievere gezondheidsbeleving hebben dan mensen
‘Gezondheid en Gedrag’ aanpak?
Zingeving als waarde in het sociaal domein
die dat niet doen [1][2]. In de groepsgesprekken
Big Move heeft op verzoek van de gemeente
Wat mensen als waardevol of zinvol ervaren is
geven panelleden ook aan dat het leren omgaan met
Laarbeek aan hulpverleners een (bij)scholing
heel divers. Dat kan werk zijn, maar bijvoorbeeld
lichamelijke of psychische klachten of tegenslagen in
verzorgd over de verandering van probleem-
ook muziek, vrijwilligerswerk, onderwijs, sociale
het leven voor hen heel belangrijk is. Dit versterkt
georiënteerde
naar
relaties of cultuur. Deze activiteiten bieden mensen
hun gezondheidsbeleving. Door uit te gaan van de
doel-georiënteerde (Gezond en Gedrag, GG)
de gelegenheid om (ondanks ziekte) voldoening in
eigen mogelijkheden krijgen mensen, in interactie
ondersteuning. Het doel hiervan is om cliënten te
hun leven te vinden en hun (ervaren) gezondheid te
met hun omgeving, meer grip op hun ziekte en hun
helpen hun ervaren gezondheid en functioneren
verbeteren. Het is daarom belangrijk om initiatieven
gezondheid.
blijvend te verbeteren, waarbij de regie bij de
van burgers te bekijken vanuit het oogpunt van
(Ziekte
en
Zorg,
ZZ)
cliënt ligt. Uit een eerste evaluatie van deze
gezondheid en zingeving. Door aan te sluiten bij
De nadruk ligt daarbij meer op de promotie van
werkwijze blijkt dat cliënten het prettig vinden
initiatieven van burgers kan de collectieve gezondheid
gezondheid en minder op de preventie en behandeling
dat de professional hen op weg helpt door hen
van mensen in de wijk of gemeenschap versterkt
van en omgaan met de ziekte [8].
de mogelijkheden te laten zien. Zo worden
worden. Ook als deze initiatieven in eerste instantie
Hulpverleners zullen hiervoor hun benadering van
ze geholpen om zelf iets op te pakken en te
nog geen link met gezondheid lijken te hebben.
cliënten moeten aanpassen. Hierbij kan bijvoorbeeld
veranderen aan hun situatie. Cliënten geven wel
Professionals uit het brede sociale domein van welzijn
gebruik worden gemaakt van de GG/ZZ visie; zie de
aan dat het lastig is om aan hun functioneren te
en zorg kunnen vervolgens ondersteunen waar dat
toelichting in onderstaand kader.
werken als er andere belangrijke zaken spelen,
nodig is.
zoals een zieke partner. [9] [10]
+ toelichting op de promotie van gezondheid
+ zie ook ‘gezond bezig’
Persoonlijke
motivatie
vertrekpunt
van
gezondheidspromotie
Het
beste
vertrekpunt
voor
promotie
van
de
gezondheid zijn de dingen die voor mensen van
waarde zijn, de dingen die ze plezierig, goed of zinvol
vinden. Daar liggen hun ambities, hun wensen en
motivatie voor gedrag. ‘Waar word ik blij van?’, ‘wat
wil ik kunnen doen (voor anderen)?’, ‘hoe wil ik door
het leven gaan?’. De antwoorden op deze vragen
vormen de drijfveren die mensen motiveren stappen
te zetten bij het vergroten van hun eigen gezondheid

De kracht van gezondheid
8

ADVIES VOOR ASTEN
Kantel de gemeentelijke beleidscyclus naar de ‘doe-
99 Het concept positieve gezondheid verbindt mensen
samenleving’. Het bevorderen van gezondheid is een
en organisaties in het sociale domein. Een goede
aansprekend doel voor veel mensen, organisaties en
manier om positieve gezondheid te concretiseren
hulpverleners.
is om activiteiten zoals sport, cultuur en leefbare
99 De sleutel tot gedragsverandering is aansluiten
buurten met elkaar te verbinden. Op deze manier
bij de mening en motivatie van de burger. Zet
dragen gemeente, professionals én burgers de
de burger aan het roer en ga samen aan de
visie uit dat gezondheidspromotie breder is dan
slag! Dat kan door activiteiten te starten of door
preventie van ziekte en het beperken van zorg.
de omgeving aan te passen en aantrekkelijker
(Burger)initiatieven zijn daar mooie voorbeelden
in te richten, bijvoorbeeld op het gebied van
van. Dorpsondersteuners in Asten en Heusden
veiligheid,
in
deze
zoals
bewegen
en
samenwerking
ontmoeten.
ook
Betrek
en de buurtsportcoaches van Onis, Sportstuif en
partijen
NWC kunnen een verbindende rol spelen. Ook
vrijwilligers,
kan gedacht worden aan een bijdrage vanuit
andere
woningbouwcorporaties,
verenigingen en hulpverleners. Hierdoor ontstaan
bedrijven.
dwarsverbanden en kunnen burgers, gemeente
99 Integreer het beleid op verschillende domeinen
en andere organisaties elkaar versterken. De
zoals WMO, jeugd, armoede, onderwijs, sport,
gemeente Asten heeft dit inmiddels vorm gegeven
op basis van de gezamenlijk gedragen visie op
met de instelling van het sociaal netwerk en de
gezondheid. Zet kaders uit op die gezamenlijk
themabijeenkomsten van het sociale café.
gevonden waarden en doelen rondom gezondheid,
99 Niet voor iedereen is het weggelegd om volledig de
zodat informele of formele initiatieven getoetst
eigen regie te voeren. Hulp- en dienstverleners,
kunnen worden aan deze kaders ten behoeve van
vrijwilligers binnen zorg en welzijn en gemeente
financiering.
zullen hier rekening mee moeten houden in
hun ondersteuningswijze. Bruikbare handvatten
vanuit het concept positieve gezondheid zijn het
spinnenweb en de ‘van Ziekte en Zorg naar Gezond
en Gedrag visie’ [6][8]. Het sociaal netwerk Asten
biedt een prima platform om deze aanpak onder de
aandacht te brengen van alle relevante partijen.
Het
concept
positieve
gezondheid
verbindt
mensen en organisaties in het sociale domein.
Een goede manier om positieve gezondheid te
concretiseren is om activiteiten zoals sport, cultuur
en leefbare buurten met elkaar te verbinden.
GGD Brabant-Zuidoost 2016

De kracht van gezondheid
KERNBOODSCHAP III
9

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Beeld voor Zuidoost-Brabant
Veel mensen krijgen al ondersteuning vanuit de
voor
Top 5 van gezondheidsaspecten die mensen in Zuidoost-
eigen omgeving
gezondheidspromotie. Ondersteuning op maat en
Brabant willen verbeteren (% van mensen met gezondheids-
Uit het onderzoek van de GGD blijkt dat een groot deel
dichtbij blijft gewenst.
verbeterwens). [1]
van de mensen, die hun gezondheid willen verbeteren,
De
eigen
omgeving
is
een
goede
basis
hierbij al ondersteuning krijgt. Circa 60% van hen
Persoonlijke kenmerken bepalen gezondheids-
14%
krijgt (redelijk) veel ondersteuning uit de directe
geen stress ervaren
omgeving van familie, vrienden, kennissen en buren.
wensen
Daarnaast krijgt 26% ook steun van professionele
Circa 77% van de mensen in het GGD-panel wil hun
14%
hulpverleners of vrijwilligers. Deze vorm van hulp
gezondheid verbeteren. In de top 3 van verbeterwensen
me energiek of fit voelen
krijgen mensen vooral als ze verbetering willen op
staan ‘geen stress ervaren’, ‘me energiek of fit
het gebied van gezondheidsklachten en/of pijn en bij
voelen’ en ‘vrij zijn van gezondheidsklachten of
12%
pijn’.
geen gezondheidsklachten of pijn
De
verbeterwensen
verschillen
afhankelijk
van leeftijd, geslacht en arbeidssituatie. Zo willen
80-plussers relatief vaak verbetering op het dagelijks
10%
functioneren zonder belemmeringen door ziekte of
geen belemmering door ziekte of
gezondheidsklachten, maar ook op het gebied van
gezondheidsklachten zingeving. Vooral jongere mensen (19-34 jaar),
werkenden en ook vrouwen willen vaker minder
9%
stress ervaren. Onder werklozen en werkzoekenden
lekker in mijn vel zitten
staat het vertrouwen in de toekomst en het vinden
van (voldoening in) werk centraal [1].
het dagelijks functioneren.
+ zie ook ‘samen in de wijk’

De kracht van gezondheid
10

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Ondersteuningsbehoefte afhankelijk van soort
Vooral behoefte aan ondersteuning
Beeld voor Zuidoost-Brabant
verbeterwens
van persoonlijke coach
Top
Ongeveer een kwart van de mensen met een
Het soort ondersteuning waar mensen behoefte
bij verbeteren gezondheid (% van mensen die meer
verbeterwens op het gebied van hun gezondheid, heeft
aan hebben verschilt. In het GGD-panelonderzoek
ondersteuning wensen bij gezondheidsverbetering) [1].
behoefte aan (meer) ondersteuning. In de top 5 van
is veruit de meest gewenste vorm een persoonlijke
verbeterwensen is de behoefte aan ondersteuning het
coach/ begeleider (professioneel of vrijwillig), die
grootst bij mensen die minder gezondheidsklachten
naar je verhaal luistert en volle aandacht heeft, die
34%
of pijn wensen (32%). Deze groep krijgt al relatief
meedenkt, advies geeft of begeleidt. Dit geldt voor
persoonlijke coach
vaak ondersteuning, vooral van hulpverleners. Van
één op de drie mensen die ondersteuning wensen
de mensen die zich energieker, minder belemmerd of
bij het verbeteren van hun gezondheid, ongeacht op
13%
lekkerder in hun vel willen voelen, wil ongeveer een
welk gebied. Mensen hebben behoefte aan iemand
samen leuke dingen doen
kwart graag (meer) ondersteuning.
‘die naar je verhaal luistert en volle aandacht heeft’
5
van
soort
ondersteuning
en ‘die de juiste vragen stelt waardoor je weer verder
11%
kunt’. Een vijfde van de mensen weet niet aan welke
contact met lotgenoten
die
mensen
vorm van ondersteuning ze behoefte heeft.
11%
(extra) steun van de directe omgeving
Beeld voor Zuidoost-Brabant
10%
Gebruik en behoefte aan ondersteuning bij de top 5 van verbeterwensen in de gezondheid
groepsgesprek of cursus met professional
(% van mensen die hun gezondheid willen verbeteren op dit gebied) [1]
Geen stress ervaren
Me energiek of fit voelen
Vrij zijn van gezondheidsklachten of pijn
In dagelijkse activiteiten geen belemmeringen ervaren door ziekte of gezondheidsklachten
Lekker in mijn vel zitten
0
20
%
40
heeft (heel) veel ondersteuning vanuit directe omgeving
heeft ondersteuning van professionele of vrijwillige hulpverlener
wenst (meer) ondersteuning
60
willen

De kracht van gezondheid
11

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Meer zelfregie door zelfhulp
ervaringsdeskundigen.
Binnen
de
gemeente
Circa 11% van de mensen in het GGD-panel die
Voor persoonlijke informatie kan men terecht bij
Asten zijn hiervan al mooie voorbeelden te
(extra) ondersteuning willen bij het verbeteren van
steunpunt Guido.
vinden. Zo ziet welzijnsorganisatie Onis een
hun gezondheid, heeft behoefte aan contact met
belangrijke ontwikkeling in hun werk: zo’n 8
lotgenoten die dezelfde ervaringen delen en tips
jaar geleden waren de meeste vrijwilligers aan
kunnen geven. Dit kan bijvoorbeeld door deelname
Ondersteuning in de sociale basis:
de slag als gastheer of gastvrouw bij activiteiten,
aan een zelfhulpgroep. Zelfhulp kan mensen helpen
samenredzaamheid en voorzieningen voor
nu is bijna de helft van de 200 vrijwilligers als
om (meer) regie te nemen, omdat het (h)erkenning
iedereen
maatje actief: algemeen maatje, administratieve
biedt, taboes doorbreekt en kracht of hoop geeft. De
De sociale basis bestaat uit de onderlinge relaties
ondersteuning,
kracht van zelfhulp zit in de wederkerigheid; mensen
tussen mensen (de samenkracht) waaronder
taalmaatjes enz.
halen en brengen iets. Door een ander te helpen, help
burenhulp en vrijwillige inzet. Centraal staat dat
je jezelf. Zelfhulp staat naast andere vormen van zorg
mensen zelf het beste weten wat zij nodig hebben
basisvoorzieningen zoals sportaccommodaties,
en hulpverlening.
om optimaal zelfredzaam te zijn. Hierbij kunnen
cultuur, mantelzorgondersteuning. Investeer als
burgers gebruik maken van basisvoorzieningen
gemeente in het versterken van de onderlinge
Bekendheid met voorzieningen in Asten kan
zoals onderwijs, mantelzorgondersteuning en
contacten zowel tussen de organisaties van de
verbeteren
collectieve gezondheidszorg. De sociale basis
sociale basisvoorzieningen onderling als tussen
van samenredzaamheid en voorzieningen voor
burgers en deze organisaties. Een goed voorbeeld
iedereen heeft daarmee een preventieve functie.
hiervan is het Museum, waar ook mensen vanuit
De
gemeente
van
zelfhulp
Asten
en
faciliteert
diverse
lotgenotencontact
vormen
zoals
het
Zelfhulpnetwerk. Veel mensen kennen de kracht
99 Zorg
MatchMentor
voor
goede
voor
en
jongeren,
toegankelijke
deze basisvoorziening werken.
[11]
van zelfhulp en de weg erheen nog niet. Ook andere
99 Zorg voor heldere communicatie naar zowel
vormen van ondersteuning weet niet iedereen te
burgers als professionals over de bestaande
vinden. De deelnemers aan het GGD-onderzoek zien
vormen van ondersteuning op het brede terrein
hierin een informatieve taak voor de gemeente. Er
is behoefte aan duidelijke, overzichtelijke informatie
+ zie ook ‘een gezonde basis voor de jeugd’
van gezondheid en welzijn in de gemeente.
Denk hierbij ook aan het vergroten van de
over waar je terecht kunt op het brede terrein van
ADVIES VOOR ASTEN
bekendheid van zelfhulp zoals de activiteiten
gezondheid en welzijn.
Blijf investeren in het versterken van de sociale basis.
van het Zelfhulpnetwerk en Zelfhulp Verbindt.
Circa 6% van de volwassenen en 16% van de ouderen
Zet in op het versterken van de zelfredzaamheid van
Zelfhulp werkt en kan ook aanvullend zijn op
in Asten heeft behoefte aan informatie over Wmo-
mensen en zorg voor toegankelijke basisvoorzieningen.
professionele
voorzieningen, maar weet niet waar ze daarvoor
99 Stimuleer burgerinitiatieven in Asten die de
patiëntenvereniging Hartentroef al vele jaren
betrokkenheid
In
Asten
biedt
terecht kunnen. Het betreft dan informatie over onder
onderlinge
samenkracht
aan hart- en vaatpatiënten en hun naasten de
meer ondersteuning bij mantelzorg, vrijwilligerswerk
van burgers versterken. Vitamine A(andacht),
mogelijkheid hun ervaringen met lotgenoten
en ondersteuning/hulp bij gezondheidsproblemen [3].
B(egrip),
zijn
uit te wisselen. Diverse praktijken (zoals de
De gemeente heeft hiervoor onder meer de digitale
hierbij
wederzijdse
huisartsen, fysiotherapeuten en verloskundigen)
wegwijzer Guido Asten.
ondersteuning van burgers zoals maatjesprojecten,
hebben
Voor sommige doelgroepen, zoals ouderen, kan meer
eigen kracht conferenties, zelfhulpinitiatieven,
naar zelfhulpnetwerken en verenigingen voor
uitleg noodzakelijk zijn.
lotgenotencontact
lotgenoten.
C(onnectie)
sleutelwoorden.
en
en
en
ondersteuning.
Z(ingeving)
Faciliteer
vrijwillige
inzet
van
op
hun
website
verwijzingen
staan

De kracht van gezondheid
INSPIRERENDE VOORBEELDEN
om

►►Uitleg BigMove GG/ZZ-visie aan de hand van
blijkt
een
jongeren
te
succesvol
helpen
middel
bij
hun
voetbalveld
BigMove
ondersteuningsvragen op het gebied van
school, vrije tijd en thuis. Jongeren zijn
►►Positieve gezondheid in de Nationale Denktank
geneigd meer aan te nemen van een rolmodel,
Stichting de Nationale Denktank
ervaringsdeskundige en iemand die naast hen
staat.
MEER LEZEN?
‘Cratosvriend word je niet zomaar……….’
Voor elkaar klaar staan. Oog hebben voor
►►Parel voor een nieuw concept van gezondheid anderen die ook in de problemen zitten.
Mediator, 2012
Kijken of we elkaar kunnen helpen. Wij, de
Cratosvrienden dus, hebben allemaal een
►►Heroverweeg uw opvatting van het begrip beperking.
‘gezondheid’: Nederlands tijdschrift voor Allemaal
willen
wij
hetzelfde:
geneeskunde, 2016
vriendschap!
‘Praat
eens
met
een
lotgenoot,
dat
helpt…’
►►Factsheet Positieve gezondheid
ZonMw, 2014
In Zuidoost-Brabant zijn veel zelfhulpgroepen
actief,
met
thema’s
alcoholverslaving,
opvoeding
variërend
multiple
tussen
twee
sclerose
culturen.
van
tot
Het
►►BigMove: haal de gezondheid uit de zorg! Naar een integrale benadering van gezondheid en zorg BigMove Institute, 2013
zelfhulpnetwerk Zuidoost-Brabant faciliteert
►►Gezondheid verbindt! Uitkomsten van project zelfhulpgroepen.
‘Gezond Slotermeer’ RIVM, 2015
‘Zelfhulp doe je zelf, maar dat hoeft nooit
alleen!’
►►Zelfhulp: vat op eigen zorgen; Een logische stap De organisatie Zelfhulp Verbindt Nederland
voor gemeenten in de nieuwe Wmo
ontwikkelt
Movisie, 2014
in
contact
een
te
zelfregietool
brengen
gezondheidsinformatie
met
en
vormen van (zelf)hulp en zorg.
om
GGD Brabant-Zuidoost 2016
MEER KIJKEN?
Match mentor
Mentoring
12
mensen
lotgenoten,
verschillende
+ zie ook ‘gezondheidsprofiel’
+ zie ook ‘prognoseprofiel’

Een gezonde basis voor de jeugd
13

GGD Brabant-Zuidoost 2016
EEN GEZONDE BASIS VOOR DE JEUGD
Een lang en gezond leven kan niet vroeg genoeg beginnen. Kinderen hebben alles in zich om goed op te groeien met de juiste hulp en ondersteuning.
Ongeveer 80% van de kinderen groeit op in positieve omstandigheden en ontwikkelt zich voorspoedig. Gezond opgroeien houdt in dat kinderen zich in
een veilige en stimulerende omgeving kunnen ontwikkelen. Gezond opvoeden is kinderen begeleiden in hun ontwikkeling tot zelfstandige en betrokken
leden van de samenleving. Voor opvoeders en samenleving is het een uitdaging om de juiste balans te vinden tussen zelf laten ontdekken en grenzen
stellen, tussen niet of juist wel ingrijpen. Gezonde evenwichtige kinderen zijn in staat om eigen keuzes te maken en om weerstand te bieden aan allerlei
verlokkingen.
KERNBOODSCHAP I
Stress en prestatiedruk een actueel thema
Beeld voor Asten
Eigen leefstijlkeuzes en invloeden vanuit de omgeving
Stress bij jongeren ontstaat veelal uit een samenspel
Gezondheid en belemmeringen jeugd (%) [1][3]
dragen in belangrijke mate bij aan het gezond
van belastende factoren, zoals schoolproblemen,
opgroeien
echtscheiding,
van
kinderen.
Streef
naar
weerbare
kinderen in een veilige en stimulerende omgeving.
schulden
of
mantelzorg.
100
96
Vroege
signalering en gerichte interventies op deze thema’s
91
80
dragen bij aan de reductie van stress en de daaruit
voortvloeiende gezondheidsproblemen.
60
Meerderheid jeugd is gezond en wel
Depressies bij jongeren worden vaak niet herkend
De meeste kinderen van 0-18 jaar in Asten (94%)
doordat stemmingsklachten toegeschreven worden
voelen zich gezond [1] [3]. Een deel van hen heeft
aan de puberteit of gemaskeerd worden door andere
een chronische aandoening, maar dat is in de meeste
problemen zoals angst, spijbelgedrag, eetproblemen
gevallen niet of slechts licht beperkend voor de
of lichamelijke klachten. Depressieve klachten hebben
dagelijkse bezigheden. Ongeveer 3% wordt ernstig
een negatieve invloed op de sociaal-emotionele
belemmerd. Allergiën, eczeem en astma/bronchitis
ontwikkeling van jongeren en kunnen leiden tot
zijn de meest voorkomende chronische ziekten [1].
middelenmisbruik, obesitas, zelfbeschadiging, sociale
Ook het welbevinden van de Astense jeugd is goed:
problemen en problemen op school.
ongeveer 96% is meestal (een beetje tot zeer) vrolijk.
Depressie is tevens de grootste risicofactor voor
Een kleine groep (5%) heeft aanwijzingen voor
zelfdoding. Sinds 2010 is zelfdoding de belangrijkste
psychosociale problematiek, zoals hyperactiviteit,
doodsoorzaak
emotionele
gedragsproblemen.
de Peelregio hebben hier onlangs aandacht voor
Landelijk zijn er aanwijzingen dat er in de afgelopen
gevraagd en in overleg met de gemeenten wordt
jaren een toename is in de (zelf-)rapportage van
momenteel gewerkt aan een plan van aanpak dat
hyperactiviteit bij alle jeugd en emotionele en
komend schooljaar zal worden uitgevoerd. Binnen het
gedragsproblemen bij vooral meisjes in het voortgezet
plan zal aandacht worden besteed aan monitoring,
onderwijs [2].
ketensamenwerking, interventies, scholing en een
problemen
en
onder
publiekscampagne.
jongeren.
Instellingen
in
%
40
20
0
28
12 2
0-11 jaar
7
15 16 4
3
12-18 jaar
Ervaren gezondheid goed
Chronische aandoening(en)
Belemmerd door chronische aandoening
Sterk belemmerd door chronische aandoening
Indicatie voor psychosociale problematiek
(vanaf 4 jaar)

Een gezonde basis voor de jeugd
Weerstand bieden aan ongezonde verleidingen
--
14

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Door de combinatie van alcohol met energie-
In de regio heeft 1% van de 12 t/m 15 jarigen
is niet gemakkelijk
drankjes kunnen jongeren minder goed inschatten
versus 16% van de 16 t/m 18 jarigen ooit drugs
Experimenteren hoort bij het opgroeien, ook als het
hoe aangeschoten ze zijn [6].
gebruikt [3].
--
gaat om verslavende middelen. Gelukkig weerstaan
veel
jongeren
(uiteindelijk)
de
verleiding
van
sigaretten, drank of drugs: 3% van de 12-18 jarigen in
maand’ softdrugs gebruikt en één op de 200
Alcoholgebruik bij 12-18 jarigen (%) [3]
(0,5%) heeft in die periode harddrugs als XTC,
60
Asten rookt dagelijks en 2% van deze groep gebruikt
cocaïne, amfetamine en heroïne gebruikt [3].
--
softdrugs. Het alcoholgebruik is echter nog steeds
hoog: 46% van de 12-18 jarigen drinkt, wat significant
Van de jongeren heeft 15% wel eens softdrugs
aangeboden gekregen. Dit gebeurde vooral in
50
hoger is dan in de regio (36%) [3]. Landelijk zijn
er enkele gunstige trends: minder jongeren roken,
gebruiken softdrugs of drinken alcohol [2]. Ongunstig
Eén op de 33 jongeren (3%) heeft ‘in de afgelopen
Beeld voor Asten
40
%
is dat jongeren die drinken vaak véél drinken; het
een café, disco, op een feest of bij een concert
46
(8%), op straat, in een park of bij een hangplek
36
30
--
aandeel binge-drinkers onder de drinkers lijkt zelfs
te stijgen. Nieuwe verleidingen zijn energie-drankjes
(4%), thuis of bij vrienden thuis [3].
38
Novadic-Kentron ziet een stijging van het XTCgebruik in de regio. Uit landelijke cijfers blijkt dat
25
20
het gebruik het hoogst is in de leeftijdsgroep 25-
met veel cafeïne en suikers. Naast het verslavende en
29 jarigen [7].
opwekkende effect van deze drankjes zijn zij ook niet
10
gunstig voor het gewicht.
7
0
Alcohol: latere start maar nog steeds te veel
--
Dankzij voorlichting, regelgeving en handhaving
Drinkt
alcohol
is het alcoholgebruik onder jongeren de afgelopen
jaren gedaald en de startleeftijd opgeschoven [2]
3
Drinkt 5 of
Drinkt meer
meer glazen
dan 20
bij één
glazen per week
gelegenheid
Asten
Zuidoost-Brabant
[3].
--
--
Minder roken en softdrugs, maar stijging XTC-
de jongeren in de leeftijd van 12-18 jaar ‘in de
gebruik
afgelopen maand’ alcohol gedronken, significant
--
20
15
tabaksregelgeving en de veranderde normen over
Het binge-drinken en comazuipen van jongeren
roken [2].
--
5
hoewel dit nog steeds de meest populaire drug
toename in het aantal jongeren met alcohol
onder jongeren is.
In 2015 heeft in Asten 7% van de jongeren van
17 jaar uit Zuidoost-Brabant bij de ‘alcoholpoli’
12-18 jaar ooit drugs gebruikt. Uit regiocijfers
geweest, twee hen (beiden 14 jaar) kwamen uit
blijkt dat met name de 16 t/m 18 jarigen drugs
Asten [5].
gebruiken.
5
3
Hetzelfde geldt voor het gebruik van cannabis,
zagen in de eerste helft van 2015 zelfs een
--
10
Steeds minder jongeren roken door de veranderde
hoger dan de 36% in de regio [3].
vergiftiging [4]. In 2014 zijn 53 jongeren van 13-
Roken en drugsgebruik bij 12-18 jarigen (%) [3]
%
Desondanks heeft in Asten in 2015 46% van
wordt ook niet minder. Ziekenhuizen in de regio
Beeld voor Asten
0
3
6
2
3
0,5 0,5
Rookt
Heeft
Gebruikt Gebruikt
dagelijks waterpijp softdrugs harddrugs
gerookt in
afgelopen
maand
Asten
Zuidoost-Brabant

Een gezonde basis voor de jeugd
15

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Meer sporten, meer zitten, evenveel overgewicht
Beeld voor Asten
Zij kunnen ook, al dan niet na een periode van
--
snelle
Overgewicht (2-11 jarigen), tijdsbesteding/spelen (1-11
experimenteren, gezonde keuzes maken ten aanzien
lopen
jarigen) en sporten (4-11 jarigen) (%) [1]
van de eigen leefstijl. In Asten heeft 6% van de
Met
ongezonde
tussendoortjes
verleidingen
en
zoete
als
frisdranken
kinderen het risico op overgewicht, vooral in
combinatie met een zittend leven.
--
In Asten is 5% van de 2-11 jarigen en 7% van de
12-18 jarigen te dik op basis van zelf-rapportage
van
lengte
en
gewicht.
Deze
percentages
fluctueerden de afgelopen jaren licht, maar niet
significant [1,3]. Het gemeten overgewicht bij 1011 jarigen (groep 7) en bij 13-14 jarigen (klas 2)
kinderen van 4-11 jaar volgens hun ouders en 2% van
50
de jongeren van 12-18 jaar een lage weerbaarheid.
In Asten zijn er al verschillende initiatieven om
40
de weerbaarheid van kinderen te versterken: via
workshops en trainingen voor kinderen en ouders (o.a.
30
‘Sterk staan’, ‘Positief opvoeden’, ‘Oppascursus’); door
%
aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling
20
binnen het onderwijs en jongerenwerk (o.a. thema’s
lijkt in de regio Zuidoost-Brabant iets hoger te
liggen dan op basis van de zelfrapportage.
--
pestproblematiek en gebruik social media); door
gastlessen ‘Je hebt een keuze’ van HALT voor basis-
10
Kinderen tot 12 jaar spelen aanzienlijk minder
en voortgezet onderwijs en via (sport)verenigingen,
vaak buiten en zitten vaker voor de tv of achter
0
een (spel)computer dan enkele jaren geleden. Er
zoals verwoord in het ambitieuze beleidsplan ‘Meer
2005
is echter wel een stijgende trend in kinderen en
2008
2013
dan voetbal’ van NWC.
jongeren die aan sport doen. In Asten is 73% van
Sport minstens 2x per week een uur
buiten school
Beeld voor Asten
de 4-11 jarigen en 80% van de 12-18 jarigen lid
Kijkt veel tv/computer (>14 h/wk)
Aspecten van weerbaarheid bij 4-11 jarigen (%) [1]
van een sportvereniging of -club. Dit laatste is
Speelt veel buiten (>14 h/wk)
significant hoger dan in de regio (71%) [1,3].
Heeft overgewicht
+
95% Kan ‘nee’ zeggen
tegen andere kinderen
91% Zoekt hulp
wanneer nodig
Zie ook ‘gezond bezig’
Goed voorbereid de wereld in
Gezond opgroeien houdt in dat kinderen zich in
een
veilige
en
stimulerende
omgeving
kunnen
ontwikkelen. Gezond opvoeden is kinderen begeleiden
76% Kan met
teleurstellingen
95% Kan voor
zichzelf opkomen
omgaan
in hun ontwikkeling tot zelfstandig en betrokken leden
van de samenleving [8]. Met de juiste en liefdevolle
begeleiding van ouders en andere opvoeders kunnen
zij zich ontwikkelen tot weerbare kinderen. Weerbare
kinderen hebben zelfvertrouwen en kunnen goed
voor zichzelf opkomen, met respect voor anderen.
87% Heeft zelfvertrouwen

Een gezonde basis voor de jeugd
16

GGD Brabant-Zuidoost 2016
ADVIES VOOR ASTEN
Blijf de weerbaarheid van kinderen ondersteunen in
een veilige en stimulerende omgeving.
99 Weerbaarheid
psychische
is
een
goede
gezondheid
en
gezondheidsschade
door
alcohol-
en drugsgebruik en ga de normalisering van
basis
het
99 Voorkom
voor
de
maken
van
uitgaansdrugs
tegen.
Betrek
hierbij
ouder,
jongere en omgeving. Denk aan: ondersteunen
gezonde leefstijlkeuzes. In Asten heeft 6% van
ouders
de kinderen en 2% van de jongeren een lage
informeren jongeren (voorlichting op maat),
weerbaarheid. Ondersteun kind én omgeving
vergunningverlening
met kennis over weerbaarheid en mogelijkheden
samenwerken
om deze te vergroten. In Asten wordt hierop al
(voorlichting en veiligheid) en samenwerken
ingezet door diverse partijen en voor verschillende
met
doelgroepen.
Verbind
dit
aanbod
en
(bespreekbaar
maken,
informatie),
(voorwaarden
met
de
gezondheidsprofessionals
opnemen),
uitgaanssector
(preventie
en
creëer
voorlichting) [10]. De aanpak alcohol- en drugs
een integrale aanpak samen met verwijzers
heeft momenteel al aandacht van de projectgroep
en ondersteuningsorganisaties waardoor deze
Lokaal gezondheidsbeleid Asten-Someren. Blijf
interventies elkaar kunnen versterken en een
de verbinding leggen met de aanpak vanuit
doorgaande lijn ontstaat die voor kind en ouder
herkenbaar is. Betrek daarbij ook de thema’s
veiligheid en handhaving.
99 Meedoen
zorgt
voor
positieve
gezondheid.
waarvoor weerbaarheid van belang is zoals
Faciliteer de mogelijkheden van kinderen of
alcohol- en drugsgebruik, pesten, social media,
jongeren met een beperking om deel te nemen
(v)echtscheiding en armoede. In Asten worden
aan school, werk en recreatie. Bespreek de
deze verbindingen af en toe al gelegd binnen de
knelpunten met kind, ouders en omgeving en
projectgroep Lokaal gezondheidsbeleid AstenSomeren.
zoek samen naar mogelijkheden.
99 Als gevolg van de toenemende zorg over suïcide
99 In Asten spelen kinderen minder vaak buiten
bij jongeren in de Peelregio is het van belang de
dan enkele jaren geleden. Maak samen met
komende jaren in het gemeentelijk beleid ruimte
jeugdigen, ouders en andere partijen (school,
te maken voor depressie- en suïcidepreventie
(sport)verenigingen,
voor
onder jongeren. In de praktijk betekent dat een
een veilige buurt met uitdagende sport- en
intensieve samenwerking tussen ketenpartners
beweegfaciliteiten. Buiten spelen en sporten
om
is goed voor de sociale en fysieke ontwikkeling
jongeren te implementeren en te toetsen op
van de jeugd en ook voor de sociale cohesie in
resultaten. Er is reeds sprake van een intensief
de wijk. Maak hierbij onder meer gebruik van
samenwerkingsverband
de mogelijkheden van de buurtsportcoaches
zorg- en kennisinstellingen. Een plan van aanpak
van Sportstuif, het kennismakingsprogramma
is goedgekeurd.
buurt)
plannen
Sportimpuls en de (openbare) schoolpleinen.
een
specifiek
preventie-aanbod
tussen
voor
verschillende

Een gezonde basis voor de jeugd
KERNBOODSCHAP II

17
GGD Brabant-Zuidoost 2016
Opvoedingsvragen in een digitale wereld
Beeld voor Asten
Opvoeden is een taak van zowel ouders, school als
Opvoeden gaat bij de meeste ouders goed, 95%
Ouders van 0-11 jarigen en opvoeden (%) [1]
samenleving.
aan
zegt de opvoeding goed aan te kunnen. Het aantal
een positief opgroeiklimaat en zorgen voor de juiste
opvoedvragen neemt echter toe; meer ouders lijken
27%
ondersteuning en toerusting van opvoeders.
zich onzeker te voelen bij het opvoeden.
ouder ervaart veel stress bij het
Gemeenten
kunnen
bijdragen
Het aanbod aan adviezen, tips en hulp bij opvoeden
heeft
de
laatste
decennia
een
enorme
opvoeden
vlucht
‘It takes a village to raise a child’
genomen, zowel in het formele als informele circuit.
31%
Een positief opvoed- en opgroeiklimaat is de basis voor
Ouders moeten hier hun weg in vinden. De taak
ouder heeft hulp gezocht bij hulverlener
gezond opgroeiende kinderen en hun ouders. Deze
van de gemeente is ouders zo toe te rusten dat
(afgelopen jaar)
basis bestaat uit het eigen gezin, familieleden, buren,
ze daartoe in staat zijn [12]. De site van het
CJG
vrienden,
Asten-Someren
alle
scholen,
kinderopvang,
verenigingen,
biedt
veel
informatie
ondersteuningsmogelijkheden
een kind- en gezinsvriendelijke openbare ruimte
bij
en goede wettelijke regelingen zoals kinderbijslag
toegankelijke en actuele informatie voor ouders
de
stichting
en
Opvoeden.nl
is
over
zelfhulporganisaties en vrijwilligers. Maar ook uit
die
aangesloten
betrouwbare,
4%
ouder heeft behoefte aan
opvoedingsondersteuning
en ouderschapsverlof. Opvoeden is dus ook een
en opvoeders ontwikkelt [13]. De gemeente Asten
14%
gemeenschapstaak.
zich
heeft ook aandacht voor laaggeletterde ouders of
ouder heeft behoefte ondersteuning weerbaar
beter als ze opgenomen zijn in sociale netwerken
ouders die (nog) niet vertrouwd zijn met digitale
maken kind
die groter zijn dan het gezin alleen [11]. In een
media. De gemeente is voornemens om ook het
positief opvoed- en opgroeiklimaat werken partijen
regionale convenant Laaggeletterdheid te tekenen.
samen bij het motiveren en inspireren van kinderen
Aansluiting bij bestaande initiatieven in de wijken en
in hun ontwikkeling en het omgaan met problemen.
dorpen blijft eveneens van belang om ouders met
Het programma Match mentor is hiervan een mooi
opvoedingsvragen te kunnen bereiken.
Kinderen
ontwikkelen
voorbeeld.
+ zie ook ‘samen in de wijk’
interventiepiramide rond gezin,
+ toelichting
jeugd, opvoeder

Een gezonde basis voor de jeugd
Gezond op school
De meeste jongeren hebben het naar hun zin op
school. Basisschoolleerlingen zijn over het algemeen
18

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Nieuwe media: van leuke en leerzame
+ toelichting 21st centry skills
vrijetijdsbesteding naar verslaving
Veel jongeren gamen meer dan goed voor hen
positiever dan leerlingen uit het voortgezet onderwijs.
Nieuwe uitdagingen in de opvoeding
is en verslaving ligt op de loer. In 2015 geeft
Met het toenemen van de leeftijd groeit de groep
Het leren omgaan met informatie en prikkels van
22% van de 12-18 jarigen in Asten aan dagelijks
jongeren die school niet leuk vindt. In het voortgezet
televisie, internet en (sociale) media is een voorwaarde
online te gamen. Uit onderzoek blijkt dat 12.000
onderwijs voelen meer jongeren de druk om goed te
voor het welbevinden van jongeren en van belang om
jongeren in Nederland gameverslaafd zijn. Deze
presteren. In Asten maakt 43% van de 12 t/m 18
nu en later mee te doen in de maatschappij. Goed
jongeren, gamen gemiddeld acht uur per dag.
jarigen zich zorgen over de eigen schoolprestaties.
kunnen omgaan met digitale media maakt onderdeel
Gameverslaving is een snel groeiend probleem,
Om op een structurele en samenhangende manier
uit van de zogeheten 21st Century Skills [15]. Via
mede doordat de spellen en digitale technologie
binnen
en
de media kan de jeugd veel leren en haar netwerk
steeds meer in het leven van jongeren verweven
welbevinden van leerlingen is de Gezonde School-
uitbreiden. Voor verlegen kinderen of kinderen met
raken.
aanpak ontwikkeld. Scholen kunnen als Gezonde
een beperking bieden internet en sociale media extra
met
School gecertificeerd worden. In Asten waren eind
kansen om mee te kunnen doen.
eenzaamheid, sociale angst en een negatief
2015 nog geen scholen met een Vignet Gezonde
Er zijn echter ook risico’s aan mediagebruik, zoals
zelfbeeld. Ook kan het leiden tot o.a. slaapgebrek,
school
te
werken
aan
gezondheid
Excessief
depressieve
gamen
gaat
gevoelens,
vaak
samen
gevoelens
van
School [14]. Inmiddels is de eerste school hiernaar op
internet- en gameverslaving, cyberpesten, online
verwaarlozing van werk, studie en relaties. Niet
weg met ondersteuning van de GGD.
seksueel grensoverschrijdend gedrag, verminderde
alleen gamers lopen risico. Ook jongeren die dag
Per 1 augustus 2015 zijn scholen op basis van de
schoolprestaties
gezondheidsproblemen.
en nacht in de weer zijn met sociale media zijn
wet sociale veiligheid verplicht zorgt te dragen voor
Opvoeders kunnen gezond mediagebruik van kinderen
kwetsbaar. In 2015 bezocht 85% van de 12-18
een veilige school. Zij moeten zorgen voor een actief
bevorderen, o.a. door mee te kijken, er samen
jarigen in Asten dagelijks social media sites. Eén
veiligheidsbeleid, de effecten daarvan monitoren en
over te praten en afspraken te maken. Dit vraagt
op de zes jongeren van 12-18 jaar in Nederland
een coördinator instellen voor het anti-pest beleid.
echter ook goed voorbeeldgedrag, mediawijsheid en
zegt verslaafd te zijn aan social media: 22%
Het Varendonck College besteedt veel aandacht
vaardigheden van opvoeders [16].
van de meisjes en 13% van de jongens in 2015.
aan pesten en weerbaarheid door afname van de
In het voortgezet onderwijs krijgen jongeren meer
Gemiddeld besteden jongeren 1-3 uur per dag aan
veiligheidsmonitor en programma’s zoals Cyberpesten
vrijheid van hun ouders. De meerderheid neemt ’s
social media, maar er is een aanzienlijke groep
en Sterk en Sociaal. De school heeft een pestprotocol
avonds de smartphone mee naar de slaapkamer
die hier 5 uur of meer aan besteedt: 14% van de
ontwikkeld en richtlijnen voor het gebruik van social
en blijft daardoor online bereikbaar. Ook ‘netflixen’
meisjes en 6% van de jongens. Slaapproblemen,
media. Sinds twee jaar zijn er op leerlingbemiddelaars
gebeurt in toenemende mate: series kijken via
concentratieproblemen, verminderde (school-)
actief.
internet en daar tot in de kleine uurtjes van de nacht
prestaties en angstige of depressieve gevoelens
Binnen de projectgroep Lokaal Gezondheidsbeleid
mee bezig zijn. Het CJG Asten-Someren besteedt hier
kunnen hiervan het gevolg zijn. Andere risico’s
zorgt de gemeente voor afstemming tussen de
met regelmaat aandacht aan.
van digitale mediagebruik voor de gezondheid
diverse ondersteuningsorganisaties zodat scholen,
De jongerenwerker en de politie geven regelmatig
van jongeren zijn: bijziendheid, rugklachten,
aanvullend
gastlessen op het voortgezet onderwijs.
overprikkeling/agressie,
op
eigen
initiatieven,
de
(voorlichtings)activiteiten op maat krijgen.
+ zie ook ‘gezond bezig’
gewenste
en
Maar de
financiële
problemen,
ontwikkelingen gaan snel en vragen van alle partijen
cyberpesten, ongewenste seksuele toenadering
om alert te blijven.
en ‘sexting’ (het uitwisselen en verspreiden
van seksueel getinte teksten of naaktfoto’s via
digitale media). [3] [17-23]

Een gezonde basis voor de jeugd
19

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Extra aandacht nodig voor kwetsbare gezinnen
De gemeente Asten heeft aandacht voor deze
Transitie jeugdzorg
Een ongezonde leefstijl en psychische problemen
kwetsbare
problematiek
In de afgelopen twintig jaar is het aantal jeugdigen
komen vaker voor bij kinderen met een lage
voor kinderen in (v)echtscheidingen. Kinderen in
van 0 tot 25 jaar voor wie een beroep is gedaan
sociaaleconomische status [24]. Dit is relatief vaak
een armoedesituatie kunnen inmiddels terecht bij
op de jeugd-ggz sterk gestegen [25]. Deze groei
het geval bij niet-westerse allochtone gezinnen.
stichting Leergeld Asten-Someren. Onis heeft een
van hulpvragen wordt deels verklaard door de
Laagopgeleide ouders ontvangen betrekkelijk weinig
sport/speelgroepje voor kinderen uit de minimagroep.
steeds hogere eisen die de maatschappij stelt aan
informele steun bij de opvoeding en ouders met een
Verder kunnen (ouders van) kinderen gebruik maken
jeugdigen, door verbeterde diagnostiek en door
lager inkomen hebben minder mogelijkheden om
van de minimaregelingen zoals een sportvoucher,
de angst van professionals om ernstige gevallen
gebruik te maken van goede voorzieningen voor hun
een bijdrage voor maatschappelijke participatie enz.
te ‘missen’. In 2013 heeft 5% van de ouders van 0
kinderen.
Info hierover is te verkrijgen bij het steunpunt Guido
t/m 11 jarigen in Asten voor hun kind hulp gezocht
Kindermishandeling en verwaarlozing komen relatief
Asten.
bij GGZ, psycholoog, psychiater of orthopedagoog.
groepen,
waaronder
de
vaker voor in gezinnen waarbij de ouders zeer laag
Dit percentage is vergelijkbaar met de totale regio
zijn opgeleid. Ook kinderen uit gezinnen met een
Beeld voor Asten
vluchtelingenstatus hebben een verhoogd risico op
Risicogroepen jeugd (%) [1, 3] [27] [28]*
mishandeling [25]. Kinderen die opgroeien in armoede
Zuidoost-Brabant.
De transitie en transformatie van de jeugdzorg moet
hebben vaker psychosociale problemen, hebben
4% van 0 t/m 18 jarigen
ervoor zorgen dat er een verschuiving komt naar
vaker overgewicht en zijn minder positief over hun
Woont in éénoudergezin
preventie. Hierbij staat versterken van de basiszorg
eigen gezondheid. Ouders die moeten rondkomen
rond het kind en het gezin voorop. Asten investeert
van een minimum inkomen ervaren meer problemen
1% van 0 t/m 18 jarigen
hierin al enkele jaren. De opvoedondersteuners
en bovengemiddeld meer stress bij de opvoeding
Heeft laag opgeleide ouders
zijn het eerste aanspreekpunt op de vindplaatsen
[1]. Jonge mantelzorgers doen op latere leeftijd
(scholen, peuterspeelzalen, sportverenigingen). Zij
vaker een beroep op (geestelijke) gezondheidszorg.
6% van 0 t/m 19 jarigen
werken nauw samen met andere partners in het
Het is belangrijk dat mensen in hun omgeving
Is niet-westers allochtoon
lokale netwerk en schakelen zo nodig passende
oog hebben voor signalen die kunnen duiden op
ondersteuning of hulp in.
(dreigende) overbelasting door mantelzorgtaken en
3% van 0 t/m 17 jarigen
Hulpvragen komen hierdoor sneller op de juiste
tijdig doorverwijzen, bijvoorbeeld naar het steunpunt
Woont in uitkeringsgezin
plek terecht, gezinnen hoeven niet bij meerdere
Mantelzorg [26]. Jongeren uit éénoudergezinnen
hulpverleners
tegelijkertijd
kunnen
aan
te
kloppen
waarbij sprake is van een vechtscheiding, hebben
0,5% van 0 t/m 17 jarigen
en
ook
Melding kindermishandeling
Vroegsignalering en collectieve preventie verdienen
een
verhoogd
risico
op
emotionele-
en
gedragsproblemen.
beter
begeleid
de komende jaren blijvende aandacht.
Voor deze specifieke situaties zijn geen pasklare
2% van 0 t/m 17 jarigen
oplossingen.
Nieuwe indicatie in jeugdzorg
Hulpverleners
processen
moeten
samen
met
opvoeders, kind en omgeving op zoek gaan naar
kansen om de positieve gezondheid van het gezin te
6% van 8 t/m 18 jarigen
versterken. Dit vraagt om de juiste signalerings- en
Jonge mantelzorgers
gespreksvaardigheden.
*deze risicogroepen vertonen overlap
+ zie ook ‘de kracht van gezondheid’
worden.

Een gezonde basis voor de jeugd
20

GGD Brabant-Zuidoost 2016
ADVIES VOOR ASTEN
Asten draagt bij aan een positief opvoed- en
Zorg voor voldoende afstemming tussen deze
opgroeiklimaat en zorgt voor de juiste ondersteuning
programma’s
van
laagdrempelige opvoedondersteuning. Informeer
en toerusting van opvoeders. Verstevig de basis voor
alle partijen die bij uitvoering betrokken zijn
bij ouders - vooral bij ouders behorende tot de
alle kinderen met extra aandacht voor risicogezinnen.
waaronder de scholen.
risicogroepen - waar zij behoefte aan hebben en
99 Neem de tijd voor een goede analyse van het
en
voorkom
overbelasting
99 Maak onder meer gebruik van het schoolprofiel
probleem bij kind en gezin. Met welke zorg zijn
dat
zij echt geholpen? De meest bekende zorg is niet
van
vanzelfsprekend de beste zorg.
voortgezet onderwijs in het kader van het
99 Kijk vanuit de individuele (zorg)behoeften naar
jaarlijks
het
wordt
onderzoek
pubercontactmoment.
samengesteld
EMOVO
Faciliteer
op
Denk hierbij niet alleen aan professionele hulp,
het
maar ook aan mogelijkheden vanuit de omgeving
binnen
workshops
voor
terug, wat kan er anders? Zet ontwikkelingen
bovengenoemde probleemgebieden te vergroten
in de samenleving in gang. Betrek daarbij
(wel in samenwerking met de scholen).
om
hun
vaardigheden
op
diverse partijen, zoals kinderopvang, onderwijs,
99 Er zijn nog geen ‘Gezonde Scholen’ in Asten.
woonomgeving, politie, bibliotheek, verenigingen
Stimuleer scholen om Gezonde School te worden
of lokale teams. Zorg daarbij voor afstemming
en te blijven. Heb hierbij ook aandacht voor nieuwe
tussen de projectgroep Lokaal Gezondheidsbeleid,
thema’s als sociale veiligheid, mediawijsheid,
de Lokale Educatieve Agenda (LEA), het CJG en
gezondheidsvaardigheden en weerbaarheid en de
het kernteam sociaal netwerk.
mogelijkheid van scholen om samen te werken
99 Faciliteer de overdracht van pedagogische kennis
met ouders en andere partijen rondom het kind.
van professionals naar vrijwilligers die betrokken
Via het lokaal beraad wordt dit bij de scholen
zijn bij activiteiten, ondersteuning en zorg rond
onder de aandacht gebracht. Het moet wel door
kinderen. Dit brengt verbinding tot stand en
de scholen zelf opgepakt worden.
vergroot de mogelijkheden voor signalering en
99 Het creëren van een sociaal veilig schoolklimaat is
hulp. Het project ‘Meer dan voetbal’ van NWC is
niet alleen noodzakelijk om goed te kunnen leren
hiervan een heel mooi voorbeeld.
maar is ook wettelijk verplicht. Stimuleer scholen
99 Heb aandacht voor vroegsignalering van onder
meer
en
pesten,
(v)echtscheiding,
suïcidegedachten,
mishandeling.
De
nieuwe
thema’s
depressieve-
in welke vorm zij het liefst ondersteuning krijgen.
basis
het collectief: wat valt op, welke thema’s komen
docenten
99 Versterk opvoedvaardigheden van ouders via
om hier, via het Gezonde school deelthema
Welbevinden en Sociale Veiligheid, mee aan de
armoede
en
te slag te gaan. Het Varendonck College heeft
‘depressie-
en
hiermee al veel ervaring opgedaan. Jaarlijks
suïcidepreventie’ en ‘kind en (v)echtscheiding’
sluiten mensen van jeugdbeleid aan bij een
staan inmiddels hoog op de gemeentelijke agenda.
schooloverleg over het thema veiligheid.
van het kind.
99 Handhaaf de oppascursus voor pubers. Dit geeft
ook inzicht voor het zelf opvoeden later.

Een gezonde basis voor de jeugd
21

GGD Brabant-Zuidoost 2016
INSPIRERENDE VOORBEELDEN
MEER LEZEN?
‘Meer dan voetbal’
Jongerenwerkers Onis Welzijn
►►Kennis over jeugd en opvoeding
Voetbalclub NWC uit Asten heeft zich
Jongerenwerkers
Nederlands Jeugdinstituut
aangesloten bij de landelijke stichting
organiseren
‘Meer dan voetbal’ en kiest hiermee
1Hoog
voor een maatschappelijke rol binnen
kinderen en jongeren uit Asten en
Asten. In de beleidsnotitie ‘NWC kiest
Someren.
voor Meer dan Voetbal’ is beschreven
signalen oppikken via de kinderen
►►Onsonderwijs2032.nl
wat de doelstellingen zijn en hoe
dan verwijzen zij door naar de juiste
Platform Onderwijs 2032, 2015
zij hun maatschappelijke rol in de
instantie. Op deze manier is 1Hoog
praktijk gaan vormgeven. Met enige
ook
regelmaat zullen zij projecten starten
maatschappelijke problematiek.
van
bij
diverse
een
Als
Onis
Welzijn
Jongerencentrum
activiteiten
de
goede
voor
►►Maatwerk in gedrag en sociaal-emotioneel leren
Kees van Overveld
jongerenwerkers
vindplaats
voor
►►Handleiding Gezonde School
Loket gezond leven, 2015
of initiatieven ontplooien voortkomend
uit deze notitie.
Versterken
MEER KIJKEN?
weerbaarheid
jeugd
de Jeugdgezondheidszorg Nederlands Centrum
Jeugdgezondheid
Someren
►►De zoektocht van ouders
De gemeente Someren onderzoekt
Stichting Opvoeden.nl
►►Beweeg. Dat is goed voor je brein
J/M, interview met professor Erik Scherder, 2015
samen met de GGD de mogelijkheom
de weerbaarheid van kinderen en hun
►►21st Century Skills Xplained
ouders te versterken. Uitgangspunten
Don Zuiderman
hierbij zijn: het kind staat centraal;
►►Innovatie en kenniscentrum voor
►►Samen werken aan sociale veiligheid op school
Stichting School en Veiligheid, 2015
eigen kracht en zelfredzaamheid van
jongeren en hun netwerk; normaliseren
in
plaats
van
problematiseren;
pedagogisch civil society; sluitende
aanpak en samenhang in aanbod van
voorzieningen; actief betrekken van
de jongeren en hun ouders [29]
+
+
zie ook ‘gezondheidsprofiel’
zie ook ‘prognoseprofiel’

Gezond bezig
22

GGD Brabant-Zuidoost 2016
GEZOND BEZIG
De leefstijl wordt primair beschouwd als de verantwoordelijkheid van mensen zelf. Daarom is het van belang dat mensen beschikken over de kennis en
vaardigheden om goed overwogen keuzes te maken. Gezond bezig zijn betekent niet alleen een gezonde leefstijl. Ook het meedoen aan het maatschappelijk
leven levert een positieve bijdrage aan de ervaren gezondheid. De gemeente Asten zet zich in voor gezonde burgers die actief in de samenleving kunnen
meedoen.
KERNBOODSCHAP I
Beeld voor Asten
Tendens in beweeggedrag Asten gunstig
Ook in Asten is nog steeds gezondheidswinst te
Trend in onvoldoende lichaamsbeweging naar leeftijd in
--
behalen door een gezondere leefstijl.
Asten (%) [1]
Het digitale leven zorgt ervoor dat veel mensen
langdurig zitten.
--
Lichaamsbeweging is niet alleen van belang
bij het tegengaan van hart- en vaatziekten en
Ongezond gedrag neemt niet toe in Asten
Leefstijl
is
een
samenspel
van
gedrag
en
mensen. Tegelijkertijd maakt een goede gezondheid
psychische, sociale en lichamelijke gezondheid.
37
omgevingsinvloeden. De leefstijl van mensen draagt
in belangrijke mate bij aan de (on)gezondheid van
overgewicht. Het draagt bij aan de algehele
40
%
--
35
33
jaar onvoldoende beweging. Bij ouderen van 65
veelal gunstig of stabiel is [1]. Ongezond gedrag
jaar en ouder is deze groep met 29% iets kleiner.
29
van lichaam én geest het makkelijker om gezond te
leven. In Asten zien we dat de trend in leefstijlaspecten
In Asten heeft 33% van de volwassenen t/m 64
Dit ligt in lijn met het regionale beeld [1].
--
20
Het aandeel volwassenen en ouderen in Asten dat
onvoldoende beweegt, is tussen 2009 en 2012
neemt niet toe. Toch is er ook in Asten nog veel
wel iets afgenomen. Deze afname is echter niet
gezondheidswinst te behalen.
significant [1].
0
19-64 jaar
65+
2009
2012

Gezond bezig
23

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Bijna de helft van de ouderen in Asten voldoet
Eén op de vijf volwassenen in Asten rookt
Recent alcoholgebruik bij jeugd en niet aanvaardbaar
ook niet aan deze norm. Dit aandeel is lager dan
--
alcoholgebruik bij volwassenen en ouderen in Asten en
in de regio en stabiel.
--
Beeld voor Asten
--
Zuidoost-Brabant (%) [1] [2]
2014
de
80
zijn
9
en sterfte in Nederland.
inwoners
verslavingszorg
van
behandeld
Asten
in
68
-62
%
54
48
46
---
van de ouderen. Dit is vergelijkbaar met de regio.
blijft volgens de verslavingszorg toenemen [4].
Het aandeel rokers is de afgelopen jaren stabiel
gebleven [1].
--
Beeld voor Asten
naar 4% van de Nederlanders [5]. In Asten heeft
[2]
23% van de 12-18 jarigen wel eens een e-sigaret
of shisha-pen gerookt [2].
30
12-18 jaar
Alcohol
gedronken
afg. 4 weken
65+ jaar
19-64 jaar
Voldoet niet aan norm
aanvaardbaar alcoholgebruik
Asten
Zuidoost-Brabant
--
20
20
%
12
13
Ondanks wettelijke maatregelen drinkt bijna de
helft van de 12- t/m 18-jarigen in Asten.
Dankzij voorlichting, regelgeving en handhaving
is het alcoholgebruik onder jongeren de afgelopen
jaren gedaald.
--
Desondanks heeft in 2015 46% van de 12 t/m
18-jarigen in Asten de afgelopen vier weken
alcohol gedronken. In de regio is dit met 36%
significant lager [2].
--
Ruim tweederde van de volwassenen t/m 64 jaar
in Asten voldoet niet aan de norm aanvaardbaar
alcoholgebruik. Dit aandeel is significant hoger
dan in de regio. Tussen 2009 en 2012 is het wel
licht, maar niet significant gedaald.
Naar verwachting zal het aandeel rokers in
Zuidoost-Brabant tot 2030 nog licht dalen [6].
23
10
--
De e-sigaret neemt landelijk nog steeds in
populariteit toe. In 2014 is het gebruik gestegen
20
0
In Asten rookt 20% van de volwassenen en 12%
Het aandeel ouderen met alcohol-problematiek
Roken naar leeftijd in Asten en Zuidoost-Brabant (%) [1]
36
Van de 12 t/m 18 jarigen in Asten heeft 19% wel
eens gerookt, 3% rookt dagelijks [2].
vanwege
alcoholproblematiek [3].
60
40
In
Roken blijft de belangrijkste oorzaak van ziekte
0
3
3
12-18 jaar
Asten
19-64 jaar
65+
Zuidoost-Brabant

Gezond bezig
24

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Beeld voor Zuidoost-Brabant
Novadic–Kentron:
jongeren en jongvolwassenen (%) (uitgesplitst naar leeftijd
steeds ‘normaler’
De toename van gehoorstoornissen is een nieuw
alleen beschikbaar voor regio) [1] [2]
Het aantal XTC-gebruikers in Zuidoost-Brabant
thema dat om aandacht vraagt. Bij jongeren
neemt volgens Novadic-Kentron toe. Ook het
is gehoorschade een groot en onomkeerbaar
frequent gebruik kent een stijgende lijn. Door
probleem: in Nederland heeft circa 1 op de 4
vanaf jonge leeftijd frequent te gebruiken, treden
jongeren tussen 12 en 25 jaar onomkeerbare
functionele beperkingen en gedragsproblemen
schade aan het gehoor opgelopen. Dit gebeurt
meer, eerder en langer op. De bekendheid met
meestal door harde muziek beluisteren via
de gezondheidsrisico’s van deze drug is bij
koptelefoontjes of in
gebruikers klein.
Gehoorschade bij jongeren is niet te genezen,
Door veranderingen in de drugsmarkt, zoals
wel (relatief eenvoudig) te voorkomen. Naast
zeer hoog gedoseerde XTC, vervuilingen en
de gehoorschade bij de jeugd zal door de
de opkomst van Nieuwe Psychoactieve Stoffen
vergrijzing
(NPS), constateert Novadic-Kentron bovendien
ouderdomsslechthorendheid de komende jaren
een toename van het aantal en de ernst van
toenemen in Asten. In totaal stijgt het aantal
drugsgerelateerde incidenten.
inwoners in Asten met een gehoorstoornis van
8
8
6
6
%
5
4
2
0
3
2
0,5
1
12-18 jaar
11
19-24 jaar
Softdrugs
25-29 jaar
Harddrugs
XTC-gebruik
wordt
Gehoorschade: een probleem bij jong en oud
Softdrugs- en harddrugsgebruik in de afgelopen 4 weken bij
ook
het
uitgaansgelegenheden.
aandeel
mensen
met
±900 in 2015 naar ±1.300 inwoners in 2030.
Novadic-Kentron pleit voor continuiteit in de
Beperkingen of andere (permanente) klachten in
Ontwikkelingen in drugsgebruik zorgwekkend
preventie. De gemeente Asten kan hiertoe een
het horen kunnen bij jong en oud leiden tot een
--
Het gebruik van drugs concentreert zich vooral
bijdrage leveren door onder meer het vergroten
(ernstig) verminderde kwaliteit van leven en een
bij jongeren en jongvolwassenen in Zuidoost-
van de deskundigheid over verslavingspreventie
beperking in deelname aan onderwijs, werk en
Brabant.
in het sociale netwerk. Ook is het aanscherpen
sociale activiteiten. [8] [9]
De piek ligt in de leeftijd van 19 t/m 24 jaar. In
van
deze leeftijdsgroep heeft 8% recent softdrugs
gerelateerde evenementen van belang en blijft
gebruikt en 2% harddrugs [1].
aandacht voor alcohol- en drugspreventie in het
--
--
Novadic-Kentron
signaleert
momenteel
een
het
vergunningenbeleid
voor
dance-
onderwijs noodzakelijk. [7]
toename van vooral het XTC gebruik in ZuidoostBrabant.
--
De verkrijgbaarheid van XTC lijkt eenvoudiger
dan voorheen en een deel van de jongeren
gebruikt deze drug als vervanger van alcohol
(langer plezier voor minder geld).
+ zie ook ‘een gezonde basis voor de jeugd’
+ prognoseprofiel gehoorstoornissen

Gezond bezig
25

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Meer laaggeletterdheid in Asten
Meer dan 1 op de 10 inwoners van Zuidoost-
Depressie
risicofactor
Het percentage laaggeletterden wordt voor Asten
Brabant wil minder stress
voor zelfdoding: preventie verdient meer
is
de
grootste
relatief hoger geschat (13-16%) dan gemiddeld in
Het terugdringen van stress is door het panel
aandacht
Noord-Brabant (8-11%) en Nederland (12%) [12].
in het GGD onderzoek bestaande uit bewoners
Depressieve klachten hebben een negatieve
Dit brengt risico’s mee, bijvoorbeeld bij het begrijpen
van Zuidoost-Brabant, de meest genoemde
invloed op verschillende gezondheidsgebieden
van bijsluiters, het voeren van een gesprek met
verbeterwens voor hun gezondheid. Stress is
waaronder
een hulpverlener en het zoekgedrag op internet. De
een gezonde, natuurlijke reactie van het lichaam
zelfbeschadiging,
en
gezondheidsbeleving van deze groep is ook lager
in spannende situaties. Echter als stress te veel
problemen op school en werk. Daarnaast is
dan gemiddeld. De gemeente Asten heeft besloten
is, te lang aanhoudt of er onvoldoende ruimte
depressie de grootste risicofactor als het gaat
om zich aan te sluiten bij het convenant ‘aanpak
is voor ontspanning, heeft dit negatieve invloed
om zelfdoding. Gezien de mogelijke gevolgen
laaggeletterdheid’. Dit convenant is inmiddels al door
op de gezondheid. De gevolgen zijn onder
van een depressie is aandacht voor preventie
36 organisaties in de Peelregio getekend.
meer slapeloosheid, burn-out, overbelasting en
extra belangrijk. Binnen de regio Zuidoost-
verminderde werking van het immuunsysteem.
Brabant wordt momenteel gewerkt aan een plan
Stressgerelateerde klachten zijn een toenemende
van aanpak ‘depressie- en suicidepreventie’. De
Verleiden tot een gezondere leefstijl met sociale
oorzaak van ziekteverzuim op de arbeidsmarkt.
Peelgemeenten besteden daarbij extra aandacht
marketing
In 2014 had in Nederland 33% van het langdurige
aan de doelgroep jeugd.
Naast
middelenmisbruik,
sociale
obesitas,
problemen
individuele
manieren
vaardigheden
er
keuzes
werknemers van 25 jaar en jonger, die net de
aangrijpingspunten worden onder meer toegepast
arbeidsmarkt betreden. De flexibilisering van de
in sociale marketing. Met sociale marketing kunnen
gestimuleerd
waarmee
zijn
zijn de belangrijkste verzuimoorzaak onder
voor
andere
en
verzuim te maken met stress. Stressklachten
voorwaarde
ook
kennis
kunnen
gezonde
worden.
Deze
arbeidsmarkt speelt daarbij een grote rol. Bij
Gezondheidsvaardigheden
(iets) oudere werknemers vormt de toenemende
zelfmanagement
vooruitzichten. Het ‘verkopen’ van gezondheid met
zorgdruk bij jonge ouders en mantelzorgers in
Mensen zijn doorgaans zelf verantwoordelijk voor
een goed gevoel staat centraal. Daarbij wordt gebruik
combinatie met werk tot meer stressgerelateerd
hun leefstijl. Om bewust keuzes te kunnen maken,
gemaakt van elementen van sociale wetenschappen
ziekteverzuim [10] [11].
zijn zowel kennis als gezondheidsvaardigheden een
en commerciële marketing [13].
voorwaarde. Echter bijna één op de drie mensen
heeft onvoldoende gezondheidsvaardigheden of is
+
laaggeletterd. Zij zijn niet in staat om zelfstandig
zie ook ‘de kracht van gezondheid’
informatie over gezondheid en zorg te verzamelen,
te begrijpen en toe te passen. Dit maakt het voor
hen moeilijk om overwogen keuzes te maken en
(gezondheids)instructies op een juiste manier uit te
voeren.
mensen verleid worden met voor hén aantrekkelijke

Gezond bezig
26

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Sociale marketing: 8 tips voor succes [13]
1. Wees oprecht nieuwsgiering
4. Houd het simpel
7. Bouw aan een langdurige Ga met open ogen en oren in
Houd de boodschap simpel en
relatie
gesprek met de doelgroep over
focus op haalbaar gedrag.
Neem de tijd om vertrouwen
hun motieven, zonder te oordelen.
5. Visualiseer
te winnen. Mensen nemen
2. Gebruik humor
Maak volop gebruik van beelden.
niet zomaar iets aan van een
Maak het leuk! Met humor blijft de
Zorg
‘vreemde’.
boodschap vaak beter hangen.
aansluit bij de boodschap.
8. Herhaal
3. Zet rolmodellen in
6. Zoek partners
Creëer meerdere contact-
Op wie vertrouwt de doelgroep?
Er zijn tal van partijen die met de
momenten met de doelgroep. Een
Wie zijn hun idolen? Betrek hen.
doelgroep in contact staan. Betrek
boodschap krijgt meer kracht als
ze bij de aanpak!
je hem vaker hoort.
dat
het
beeld
naadloos
+ toelichting sociale marketing
Sociale norm belangrijk factor bij individuele
De
keuze
vanzelfsprekend maken
Sociale marketing speelt in op wat mensen in hun
Naast de sociale omgeving heeft ook de inrichting
dagelijks leven werkelijk motiveert en raakt. De
van de fysieke en digitale omgeving invloed op ons
sociale norm in de omgeving speelt daarbij een
handelen. Dit biedt kansen! De fysieke omgeving
grote rol. De sociale norm stimuleert de keuze voor
kan mensen (onbewust) een duwtje in de goede
een bepaald gedrag (‘Al mijn vrienden drinken elk
richting geven door de gezonde keuze de meest
weekend’). Maar kan ook juist belemmerend werken
vanzelfsprekende keuze te laten zijn. Dit wordt
in het maken van een ‘andere’ keuze (‘Als ik niet
nudging
drink, hoor ik er niet bij’). De sociale norm in groepen
eenvoudig te realiseren. Denk aan het plaatsen van
komt voort uit een dialoog over elkaars normen en
voetstappen op de vloer van openbare gebouwen
standpunten en laat zich niet voorschrijven (‘Staan
richting de trap of het inzaaien van een (tijdelijk)
wij als ouders achter de wettelijke maatregelen tegen
braakliggend terrein met gras.
het alcoholgebruik bij onze kinderen?’). Van belang is
dat mensen in gesprek gaan over wat ‘we’ normaal
vinden en elkaar durven aan te spreken op gedrag
dat daar niet bij past.
omgeving
genoemd.
kan
Een
de
nudge
+ zie ook ‘samen in de wijk’
gezonde
is
vaak
keuze
relatief

Gezond bezig

27
GGD Brabant-Zuidoost 2016
ADVIES VOOR ASTEN
Pas de elementen uit de sociale marketing toe om
99 Stimuleer jong tot oud gebruik te maken van
mensen bewust en onbewust gezonde keuzes te laten
mogelijkheden om beter om te kunnen gaan
maken.
met
99 Leg leefstijlactiviteiten en interventies in de
werkloosheid, armoede en andere ingrijpende
stress
als
gevolg
van
school,
gemeente Asten langs de ‘lat’ van de sociale
gebeurtenissen.
marketing tips om te komen tot een effectieve
buitenlucht is daar een voorbeeld van. Promoot
aanpak. Cruciaal is om te achterhalen wat
ook
de doelgroep in het dagelijks leven werkelijk
vrijwilligers en mantelzorgers om overbelasting
motiveert, wat hen raakt en sluit daarbij aan.
Sociale marketing helpt om gezond gedrag
aantrekkelijker te maken.
de
Lichaamsbeweging
arbeid,
in
ondersteuningsmogelijkheden
de
voor
en stress te voorkomen.
99 Richt de omgeving gezond in; maak de gezonde
keuze vanzelfsprekend. Dit kan al door heel
99 Continueer de inzet op de leefstijlthema’s alcohol
eenvoudige aanpassingen in de omgeving. Geef
en roken. In Asten is op die terreinen nog steeds
bijvoorbeeld aan hoe bestaand straatmeubilair
veel gezondheidswinst te behalen. Heb daarbij ook
gebruikt kan worden om bewegen te stimuleren.
aandacht voor volwassenen, waaronder de ouders
Stimuleer en ondersteun initatieven vanuit de
van kinderen en 55-plussers. Daarnaast is extra
wijken zoals de Beweegtuin en ‘Wandelen met de
aandacht voor drugsgebruik sterk aan te bevelen.
huisarts’.
De gemeente heeft hiervoor inmiddels een plan
99 Vergroot de kennis bij professionals en vrijwilligers
van aanpak opgesteld samen met de gemeente
om mensen met weinig gezondheidsvaardigheden
Someren. Blijf investeren in de verbinding tussen
te herkennen en maak gebruik van beschikbare
preventie, regelgeving en handhaving, maar werk
tools om de communicatie met hen te verbeteren
hierbij ook regionaal samen.
zoals het aanbod van de Stichting ABC om
99 Aandacht voor het thema sporten, bewegen en
buiten spelen in relatie tot een gezond gewicht,
blijft de komende jaren van belang. Nieuw thema
dat aandacht verdient is gehoorschade.
99 Moedig het gesprek over de sociale norm aan
onder de inwoners. Maak gebruik van rolmodellen
als lokale sporthelden of wethouders door hen
communicatiemiddelen
(brieven,
folders,
websites) te toetsen op leesbaarheid.
99 Breng
in
beeld
welke
aanbod
er
is
voor
laaggeletterden en breng dit onder de aandacht
van
de
doelgroep
zelf,
professionals
en
vrijwilligers. Hierbij is specifieke aandacht nodig
voor de autochtone doelgroep.
mee te laten doen aan campagnes zoals ’40
99 De gemeente Asten neemt deel aan het regionale
dagen geen alcohol’ of ‘Stoptober’. Ondersteun
plan van aanpak ‘Depressie- en suicidepreventie
de initiatieven op dit vlak die vanuit de inwoners
jongeren. Werk hierbij samen met alle andere
zelf komen.
relevante partijen. Heb daarnaast ook aandacht
voor de doelgroep volwassenen en ouderen.
Hiervoor is ook een plan in de maak.

Gezond bezig
28

GGD Brabant-Zuidoost 2016
KERNBOODSCHAP II
Meer inwoners Asten lid van een vereniging dan
Meer oudere vrijwilligers in Asten dan in de
Gezondheid vergroot de mogelijkheid van mensen om
in de regio
regio
mee te kunnen doen in de samenleving. Omgekeerd
Het deelnemen aan een vereniging of club is in
In toenemende mate wordt op burgers een beroep
is maatschappelijk actief zijn gezond.
Asten de meest populaire vorm van participatie en
gedaan om op vrijwillige basis een bijdrage te
is bij de jongeren de afgelopen jaren zelfs nog meer
leveren aan de samenleving. Jong geleerd is oud
toegenomen. Significant meer jongeren, volwassenen
gedaan. Eind 2015 deed 14% van de jongeren in
Participatie in Asten varieert per leeftijdsgroep
en ouderen zijn lid van een vereniging dan in de regio.
Asten vrijwilligerswerk [2]. Hoewel het niet meer
en opleidingsniveau
Vanaf 4 jaar is 88% van de jeugdigen lid van één of
wettelijk verplicht is, stimuleert de gemeente dit nog
Naast onderwijs en betaald werk zijn vrijwilligerswerk,
meer verenigingen of clubs. Van deze groep is bijna
steeds door middel van maatschappelijke stages.
deelname aan het verenigingsleven en het geven van
acht op de tien (ook) lid van een sportvereniging.
Zij heeft hiervoor een convenant getekend met het
mantelzorg de belangrijkste vormen van participatie.
Van alle volwassenen in Asten is 59% lid van één
Varendonck College en Onis. Van de volwassenen
De manier waarop mensen maatschappelijk actief
of meer verenigingen, waarvan 37% lid is van een
en ouderen in Asten verricht respectievelijk 30% en
zijn, verschilt in Asten per levensfase en per soort
sportvereniging. Bij de ouderen vanaf 65 jaar heeft
38% vrijwilligerswerk. Bij de ouderen lijkt het aandeel
participatie [1]. Jongeren zijn aanzienlijk vaker lid
71% een verenigingslidmaatschap en is 28% lid van
vrijwilligers de afgelopen jaren te zijn toegenomen
van een vereniging dan volwassenen en ouderen.
een sportvereniging [1][2].
en ligt het boven het regionale gemiddelde (29%).
Vrijwilligerswerk wordt naar verhouding juist meer
Ruim één op de vijf volwassenen noemt tijdgebrek de
door volwassenen en ouderen verricht. In het
belangrijkste drempel om vrijwilligerswerk te doen.
algemeen participeren hoger opgeleiden meer in
Daarnaast geeft ook 19% aan de eigen tijd liever aan
maatschappelijke activiteiten dan lager opgeleiden.
andere zaken te besteden [1].
Beeld voor Asten
Vrijwilligerswerk, lidmaatschap verenigingen en verlenen
mantelzorg naar leeftijd (%) [1] [2]
12-18 jaar
14
19-64 jaar
30
doet vrijwilligerswerk
38
65+
88
59
lid van een vereniging
71
9
16
verleent mantelzorg
12
0
20
40
%
60
80
100

Gezond bezig
29

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Participatie en gezondheid versterken elkaar
Beeld voor Asten
Maar participatie kan ook kwetsbaar maken
Uit de analyses van de GGD blijkt dat mensen die
Ervaren gezondheid en zich (erg) gelukkig voelen naar
Uit de analyses van de GGD blijkt dat mensen die
vrijwilligerswerk verrichten, vaker positief zijn over
participatie in vrijwilligerswerk en vereniging(en) (%)
vrijwilligerswerk verrichten, vaker positief zijn over
hun ervaren gezondheid en zich vaker (erg) gelukkig
voelen. Dit geldt ook voor mensen die lid zijn van een
vereniging. Bovendien is het percentage eenzamen
in deze groep minder groot. Deze samenhang tussen
gezondheid
en
participatie
werkt
waarschijnlijk
tweeledig. Enerzijds is het voor gezonde mensen
eenvoudiger om deel te nemen aan sociale activiteiten.
Anderzijds levert de deelname een positieve bijdrage
aan de ervaren gezondheid en het welbevinden.
+ zie ook ‘de kracht van gezondheid’
hun ervaren gezondheid en zich vaker (erg) gelukkig
100
80
voelen. Dit geldt ook voor mensen die lid zijn van een
vereniging. Bovendien is het percentage eenzamen
89
86
79
75
60
1
ervaren
gezondheid
(heel) goed
voelt zich
veelal (erg)
gelukkig
vrijwilligers
geen vrijwilligers
zijn in hun mogelijkheden om te participeren.
60
voor ontspanning, talentontwikkeling en sociale
86
81
76
72
de Formulierenbrigade van Onis, Stichting Leergeld
Asten-Someren en het nieuwe uitgiftepunt van
de Voedstelbank bij NWC. Om te zorgen dat ook
jongeren in een armoedesituatie kunnen sporten stelt
de gemeente sportvouchers beschikbaar voor 4-18
jarigen.
interactie tussen mensen. Daarmee kan cultuur
een bijdrage leveren aan de levenskwaliteit
%
van mensen. Kunstzinnige activiteiten worden
40
ook steeds vaker onderdeel van de zorg in
ziekenhuizen of in de ouderenzorg. Er zijn
20
aanwijzingen dat deze activiteiten bijdragen
aan welzijn, herstel en genezing van mensen.
doen aan de samenleving. In Asten zijn er enkele
initiatieven die daar een bijdrage aan leveren zijn
Cultuur en gezondheid nader tot elkaar
welbevinden en ervaren gezondheid. Het zorgt
80
Ook voor inwoners met een kleine beurs is extra
aandacht nodig om volwaardig mee te kunnen
+ zie ook mantelzorg in ‘langer thuis’
draagt voor veel mensen positief bij aan hun
100
beperkingen. Dit vraagt om extra aandacht voor
activiteiten in de gemeente voor burgers die beperkt
waarschijnlijk
Het uitoefenen en bezoeken van kunst of cultuur
vrijwilligerswerk en recreatieve activiteiten. Juist ook
het toegankelijk maken en begeleiden van sociale
werkt
aan de ervaren gezondheid en het welbevinden.
20
Vanuit het oogpunt van gezondheid is het dus
de kwetsbare burgers met lichamelijke en geestelijke
participatie
Anderzijds levert de deelname een positieve bijdrage
kwetsbare burgers
van belang dat mensen kunnen deelnemen aan
en
eenvoudiger om deel te nemen aan sociale activiteiten.
40
Extra aandacht voor mogelijkheden participatie
gezondheid
tweeledig. Enerzijds is het voor gezonde mensen
%
0
in deze groep minder groot. Deze samenhang tussen
0
ervaren
gezondheid
(heel) goed
voelt zich veelal
(erg) gelukkig
lid van vereniging
Omgekeerd legt de cultuursector ook steeds
meer de verbinding met gezondheid, door onder
meer speciaal aanbod te creëren voor mensen
geen lid
met een beperking [14] [15].

Gezond bezig
30

GGD Brabant-Zuidoost 2016
ADVIES VOOR ASTEN
Stimuleer het kunnen meedoen naar eigen wens
99 Vrijwilligerswerk
kan
niet
voor
niets.
en vermogen in het vrijwilligerswerk en sociaal –
Goed
culturele activiteiten.
randvoorwaarden. Blijf investeren in faciliteiten,
99 Waardeer en stimuleer het verenigingsleven in
scholing en begeleiding van vrijwilligers, via
Asten in de volle breedte (kunst, cultuur en sport).
bijvoorbeeld de vrijwilligerscentrale bij Onis.
Zo is bij voetbalvereniging NWC het Repair Cafe
Dit geldt in het bijzonder voor mensen met
ondergebracht.
een beperking. Blijf alert op een realistische
draaiend
vrijwilligerswerk
vraagt
om
99 Investeer in het toegankelijk maken en houden
afstemming tussen de steeds hoger wordende
van verenigingen voor mensen die beperkt zijn
eisen die aan vrijwilligerswerk gesteld worden en
in hun mogelijkheden om te participeren. Het
de mogelijkheden van de beschikbare vrijwilligers.
vergroten van de deskundigheid bij verenigingen
99 Ga
uit
van
de
intrinsieke
motivatie
van
om specifieke doelgroepen te kunnen begeleiden
vrijwilligers. Vrijwilligerswerk dat aansluit bij de
is daarbij van belang. Maar ook de sportvouchers
persoonlijke drijfveren van mensen, zorgt voor
voor de jeugd in een armoedesituatie zijn daar
meer voldoening en draagt bij aan het ervaren
een mooi voorbeeld van.
99 Stimuleer
een
welzijn.
gelijkwaardige
samenwerking
99 Hanteer
laagdrempelige
voorwaarden
bij
de
tussen vrijwilligers en professionals. Voorbeeld
ondersteuning van initiatieven van burgers; deze
hierbij zijn de vrijwilligers van Onis die mensen
kunnen vrijwilligerswerk stimuleren en extra
ondersteunen bij lichte schuldenproblematiek.
subsidie en sponsoring mogelijk maken. Zo zijn
Zij hebben in hun werk contacten met de
al veel inwoners betrokken bij initiatieven, zoals
Schulddienstverlening in Helmond.
Kansplus voor mensen met een beperking. Deze
99 Sluit aan bij de behoeften van de vrijwilligers en
organisatie draait volledig op vrijwilligers en heeft
maak gebruik van de kennis die aanwezig is bij zorg-
veel sponsoren. Hierdoor is het lidmaatschap
en hulpverleners. Asten is op dit gebied al goed
goedkoop
op weg vanuit de wijk- en dorpsondersteuners en
evenementen beperkt.
de buurtsportcoaches. Zij bieden ondersteuning
aan
de
burgerinititieven
dorpsraad,
vanuit
buurtinitiatieven
bijvoorbeeld
of
KBO.
en
zijn
de
eigen
bijdragen
voor

Gezond bezig
31

INSPIRERENDE VOORBEELDEN
GGD Brabant-Zuidoost 2016
MEER LEZEN?
Sport in Asten
Fitte Vogels in Tilburg
Leefstijl
In dit platform werken de gemeente Asten,
Veel bewoners van de Vogeltjesbuurt waren
►►Handreiking gezonde gemeente
vrijwilligerscentrale Onis, voetbalvereniging
te zwaar, hadden gezondheidsklachten en
RIVM, 2015
NWC en Sportieve Buitenschoolse Opvang
zaten niet lekker (genoeg) in hun vel. Ze zijn
Sportstuif samen om het sporten in Asten
samen aan de slag gegaan: 100 dagen lang
►►Sporten en bewegen in het sociaal domein
te bevorderen. Ook wordt samenwerking
(in 5 teams van 10-15 personen) sporten,
NISB, 2015
tussen sportorganisaties gestimuleerd. Dit
koken, gezond eten en afvallen natuurlijk. Bij
platform geeft bovendien richting aan het de start een check bij de fysiotherapeut en de
►►Netwerk in beweging
werk van de buurtsportcoaches.
huisarts, waarop de sportcoaches en diëtist
NISB, 2015
het fitprogramma samenstelden. Het doel is
Sociale markting: begin met een gesprek
dat met de doelgroep
maar het begin moet zijn van een nieuwe
De gemeente Utrecht is met ouders in
manier van leven.
na 100 dagen het niet afgelopen is,
►►www.oorcheck.nl
Nationale Hoorstichting, 2015
gesprek gegaan over hun opvattingen over
►►KWIEK Beweegroute
alcoholgebruik bij de jeugd. Deze gesprekken
KWIEK, 2015
leverden aangrijpingspunten op voor het beter
MEER KIJKEN?
Sociale marketing
bereiken van de ouders met alcoholpreventie
in de wijk. http://www.ggdghorkennisnet.nl/
►►Guy Stripping, women go wild
►►Sociale marketing: verleiden tot gezonder leven!
Contrex, 2012
RIVM, 2013
Talentenbank Valkenswaard
Iedereen heeft wel een talent waarmee je
►►Het leven van Lisa
►►Sociale marketing
iemand uit je wijk van dienst kunt zijn (bijv.
Stichting Lezen en Schrijven, 2011
JOGG, 2013
en geen partner of kind(eren) hebt die je hierbij
►►Gezondheidsvaardigheden
Gezondheidsvaardigheden
kan ondersteunen, is het als een buurtgenoot
NIGZ, 2012
►►Factsheet Laaggeletterdheid en Beperkte koken of tuinieren). Wanneer je dit zelf niet kunt
gezondheidsvaardigheden, Pharos 2016
kan helpen. De Talentenbank, opgericht vanuit
het programma ‘Accent op ieders Talent’ in
►►Toolkit gemeenten algemeen Naar18jaar.nl
de pilotwijk Geenhoven in Valkenswaard,
Trimbos-Instituut, 2015
koppelt
de
talenten
aan
de
►►Laaggeletterden. Overzicht van interventies voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden
vragen.
►►Wat je als ouders moet weten over XTC
Trimbos-Instituut, 2015
►►Laat je doelgroep luisteren
Iwords, 2013
Vilans, 2012
+ zie ook ‘gezondheidsprofiel’
+ zie ook ‘prognoseprofiel’

Gezondheid werkt
32

GGD Brabant-Zuidoost 2016
GEZONDHEID WERKT
Arbeid of werk is voor de volwassen bevolking het middel bij uitstek voor deelname aan de samenleving. Een goede gezondheid vergroot de kans op het
vinden en houden van werk. Werk levert een positieve bijdrage aan de ervaren gezondheid en het welzijn. Door het opschuiven van de pensioenleeftijd
wordt het een uitdaging om mensen zo lang en zo goed mogelijk inzetbaar te laten zijn. Duurzame inzetbaarheid begint met het behalen van een
startkwalificatie. Bij jongeren die regelmatig verzuimen is alertheid geboden. Begeleiding en ondersteuning naar een passende opleiding is bij hen
noodzakelijk voor het maken van een start op de arbeidsmarkt en een gezonde toekomst.
KERNBOODSCHAP I
Beeld voor Asten
Werk draagt bij aan het welbevinden…
Een goede gezondheid vergroot de kans dat mensen
Gezondheid uitgesplitst naar arbeidsdeelname bij 19 t/m
Werk kan een positief effect hebben op de gezondheid.
kunnen (blijven) werken. Bovendien kan werk een
64-jarigen (%) [1]
Het hebben van werk draagt bij aan het welbevinden
positief effect hebben op de gezondheid. Investeren
in duurzame inzetbaarheid van burgers loont.
en zingeving van mensen, geeft sociale contacten en
100
biedt mogelijkheden tot persoonlijke ontwikkeling.
Arbeid stimuleert vooral de psychische gezondheid en
Gezond aan het werk in Asten?!
Mensen met een goede gezondheid hebben vaker
een betaalde baan. Tegelijkertijd ervaart 87% van de
80
%
60
heeft zelfs een beschermend effect tegen depressie.
87
Er is geen duidelijk bewijs voor een positief effect van
werk op de lichamelijke gezondheid [2].
70
+ zie ook ‘de kracht van gezondheid’
inwoners in Asten met een betaalde baan de eigen
gezondheid als goed. Dit betekent niet dat mensen die
werken geen aandoeningen hebben of beperkingen
40
... maar niet al het werk is gezond
ervaren. Veel mensen met een (chronische) ziekte of
beperking doen gewoon mee op de arbeidsmarkt. Zo
20
is één op de negen werkende volwassenen in Asten
lichamelijk beperkt in hun functioneren en één op de
tien voelt zich psychisch ongezond.
24
11
0
Soms brengt werk ook gezondheidsrisico’s met zich
23
10
ervaart
beperkt in
voelt zich
gezondheid
functioneren
psychisch
(heel) goed door lichamelijke ongezond
gezondheid
heeft geen betaald werk
heeft betaald werk
mee. Er zijn arbeidsomstandigheden die juist slecht
zijn voor de gezondheid, zoals blootstelling aan
gevaarlijke stoffen en lawaai. Ook psychosociale
werkbelasting zoals hoge werkdruk en emotionele
belasting heeft een negatief effect op de gezondheid.
Daarnaast
blijkt
langdurig
beeldschermwerk
en
veel zittend werk steeds vaker een risico voor de
gezondheid.

Gezondheid werkt
Psychosociale
arbeidsbelasting
meest
33

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Werk dat past bij de gezondheid, competenties en
ADVIES VOOR ASTEN
motivatie vergroot de duurzame inzetbaarheid van
Betrek bedrijven bij het bevorderen van de gezondheid
voorkomende beroepsziekte
mensen. Uitgangspunt bij duurzame inzetbaarheid
van burgers en het toe leiden van kwetsbare burgers
Uit landelijke cijfers van het RIVM blijkt dat
is wat iemand wél kan doen en niet wat zijn
naar de arbeidsmarkt.
klachten in het bewegingsapparaat en psychische
beperkingen zijn. Dat geldt in het bijzonder voor
99 Versterk
aandoeningen de belangrijkste oorzaken van
groepen in de samenleving met een afstand tot
door gebruik te maken van de reeds bestaande
arbeidsongeschiktheid zijn. Bij jongeren is de
de arbeidsmarkt. Deze kwetsbare burgers hebben
netwerken
van
ander
gemeentelijk
beleid.
belangrijkste oorzaak een ontwikkelingsstoornis
ondersteuning nodig om aan (betaald) werk te
Bedrijven,
organisaties,
werknemers
en
zoals
komen en (langdurige) begeleiding om duurzaam
gemeente hebben een wederzijds belang om
autistische stoornis [3].
inzetbaar
maatwerk
te investeren in duurzaam gezonde en fitte
Een derde van het ziekteverzuim in Nederland
waarbij steeds zorgvuldig moet worden afgewogen
medewerkers. Gezonde en fitte medewerkers
wordt
een
verstandelijke
veroorzaakt
door
handicap
werk
of
een
te
blijven.
Dit
vraagt
om
de
publiek-private
samenwerking
de
gerelateerde
of professionele begeleiding vervangen kan worden
hebben
psychische klachten. Daarmee is zogenoemde
door inzet van vrijwilligers. In Asten hebben de
een lager ziekteverzuim, wat cruciaal is voor
psychosociale arbeidsbelasting (PSA) de meest
Atlant Groep (duurzame arbeidsparticipatie) en ORO
werkgevers.
voorkomende beroepsziekte in ons land [3] [4].
(dagbesteding en zorg) hun expertise gebundeld
burgers die als (toekomstig) werknemer gezond
voor mensen met afstand tot arbeidsmarkt op
een
hogere
De
arbeidsproductiviteit
gemeente
heeft
belang
en
bij
aan de slag (kunnen) blijven.
één locatie in een zogenoemde basisvoorziening.
99 Burgers met afstand tot de arbeidsmarkt hebben
Daarnaast kent Asten een Maatschappelijk Knooppunt
ondersteuning nodig om hen aan (betaald) werk te
Participatie. In dit project worden mensen met een
helpen en/of hen duurzaam inzetbaar te houden.
bijstandsuitkering en een wat grotere afstand tot
Bekijk samen met Atlant Groep/ Werkbedrijf en
de arbeidsmarkt door participatiecoaches van het
bedrijven de mogelijkheden voor maatwerk zoals
Investeren in duurzame inzetbaarheid loont
Werkbedrijf worden begeleid en bemiddeld naar
bijv. flexibele werktijden, werk dichtbij huis,
Mensen zullen steeds langer doorwerken en de
maatschappelijke participatie (vrijwilligerswerk) dan
scholing, en coaching op de werkplek.
gemiddelde leeftijd op de werkvloer stijgt. De
wel participatie richting arbeid. Binnen dit project
99 Bij kwetsbare werknemers is afstemming en
toekomstige
een
wordt samengewerkt met de gemeente Someren
samenwerking tussen alle betrokken partijen van
chronische ziekte hebben, maar heeft minder vaak een
en de welzijnsorganisatie Onis, en wordt gebruik
groot belang om uitval, bijvoorbeeld na ziekte,
lichamelijke beperking en het aantal mensen dat zich
gemaakt van het lokale netwerk, waardoor dicht bij
te voorkomen. De Participatiewet en de Wmo
ongezond voelt neemt af. Dit laatste verklaart wellicht
huis naar mogelijkheden wordt gekeken. Maatwerk
kennen een aantal raakvlakken. Eén daarvan
waarom de participatiegraad toeneemt. Analyses
staat voorop. Lunchcafé Brownies & Downies is een
is
laten zien dat een chronische ziekte alleen niet van
mooi voorbeeld van een particulier initiatief waar
dagbesteding. Voor een effectief én efficiënt
invloed is op participatie. Pas als de chronisch zieke
jongeren met een verstandelijke beperking werken.
gebruik van beide voorzieningen is afstemming
+
zie ook ‘gezond bezig’
generatie
werkers
zal
vaker
gesubsidieerde
arbeid
en
arbeidsmatige
ook lichamelijke beperkingen of mentale beperkingen
tussen beide werkvelden meer dan gewenst. De
of gezondheidsproblemen heeft of zijn gezondheid als
gemeente Asten heeft al enkele mooie initiatieven
minder goed ervaart, is de participatie lager [3].
+
toelichting maatwerk voor werkzoekenden
mogelijk gemaakt, zoals de werkvoorziening aan
met een beperking
de Lindestraat, waar dagbesteding en begeleiding
vanuit
ORO
gecombineerd
wordt
met
basisvoorziening vanuit de Atlant Groep.
een

Gezondheid werkt
34

GGD Brabant-Zuidoost 2016
KERNBOODSCHAP II
Beeld voor Asten
Een startkwalificatie opent de deur naar de
Een startkwalificatie vergroot de kansen op de
Meldingen schoolverzuim en vervolgacties op schoolverzuim
arbeidsmarkt
arbeidsmarkt en daarmee de kans op een gezonde
(aantallen) [3][4]
In Asten is het aantal jongeren dat voortijdig de
toekomst.
school heeft verlaten de afgelopen jaren gedaald.
Aantal leerplichtige kinderen
2244
Dit is het resultaat van de regionale samenwerking
323
op het terugdringen van voortijdig schoolverlaten.
3
In het schooljaar 2013-2014 hebben 17 jongeren
Aantal kwalificatieplichtige leerlingen
Verzuim is een belangrijke voorspeller van
Aantal thuiszitters
voortijdig schoolverlaten
(in de leeftijd tussen de 12 en 23 jaar) uit Asten
Frequent of langdurig verzuim is een voorbode
Aantal meldingen in Asten,
voor voortijdig schoolverlaten. In het schooljaar
schooljaar 2013/2014
200
hun school zonder startkwalificatie verlaten, tegen
21 jongeren in het schooljaar daarvoor [6]. Zonder
een startkwalificatie zijn jongeren kwetsbaar in hun
2013/2014 is in Asten bij 50 leerlingen sprake van
relatief verzuim. Met deze leerlingen en hun ouders
Waaronder:
wordt een gesprek gevoerd om de individuele situatie
Absoluut verzuim, kind staat nergens op
te bespreken. Afhankelijk van dit gesprek volgt
school ingeschreven
verdere advisering, een waarschuwing, wordt een
Relatief verzuim
HALT-straf opgelegd of volgt een melding bij het
Luxe verzuim
economische en sociale ontwikkeling. En dit heeft
7
ook gevolgen voor hun welzijn en gezondheid.
Andersom geldt dat gezondheidsproblemen of andere
50
problemen bij het kind of gezin het behalen van een
4
startkwalificatie kunnen belemmeren. Samenwerking
tussen onderwijs en jeugd(gezondheids)zorg kan
justitieel casusoverleg.
Belangrijkste acties naar aanleiding
schooluitval in een vroeger stadium terugdringen en
Langdurig of regelmatig schoolverzuim is vaak een
van alle meldingen
maatschappelijke kosten besparen [7]. Het behalen
indicatie voor achterliggende problemen waarmee een
Ter kennisgeving aangenomen
49
steun ervaren of over minder sociale vaardigheden
Advisering, school of ouders vragen
beschikken,
bureau leerplicht mee te denken
verzuimen
meer.
Ook
bij
kinderen
van een startkwalificatie is echter niet voor alle
jongeren haalbaar. Voor hen is werken mogelijk met
jongere te kampen heeft. Kinderen die weinig sociale
uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische
Schriftelijke of mondelinge
status is er meer risico op spijbelen of voortijdig
waarschuwing gegeven
schoolverlaten.
Vrijstelling art. 5 sub c (bezoek
een goede samenwerking van onderwijs, bedrijven,
39
26
buitenlandse school)
25
Uit voorzorg gemeld/besproken, maar
15
geen verdere actie noodzakelijk
definities van verschillende
+ toelichting
soorten verzuim
Atlant/Werkbedrijf en zorg- en welzijnsinstellingen.
+ toelichting oorzaken van kwetsbaarheid
bij jongeren

Gezondheid werkt
35

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Bijna de helft van de laag opgeleiden in Asten
Verschillen in gezondheid
ervaart een matige of slechte gezondheid
Er
en
Sommige maatschappelijke ontwikkelingen zullen
Mensen zonder diploma of lager opgeleiden hebben
gezondheidsontwikkeling. Deze houden vaak verband
de omvang van sociaaleconomische risicogroepen
vaker laagbetaald werk. Er is vaker sprake van
met sociaaleconomische status (SES). Volwassenen
doen stijgen zoals bijvoorbeeld veranderingen in
werkloosheid en armoede, wat een negatief effect
met een laag inkomen ervaren hun eigen gezondheid
de gezinssamenstelling en afname van gemiddelde
heeft op het welbevinden. Bovendien geldt dat
als minder positief, hebben minder regie over hun
gezinswelvaart.
laagopgeleiden vaker een slechtere gezondheid hebben,
leven, zijn vaker psychisch ongezond en zijn/worden
Deze sociaaleconomische gezondheidsverschillen en
wat hun deelname op de arbeidsmarkt bemoeilijkt.
vaker sociaal uitgesloten [1]. De kansen op goede
risicogroepen bestaan al lang. De gemeente Asten
Ook in Asten zijn er grote gezondheidsverschillen
school-, werk-, en woonomstandigheden zijn groter
heeft hier wel al oog voor binnen het armoedebeleid.
tussen
bestaan
grote
verschillen
in
leefstijl
percentage
met een goede gezondheid en omgekeerd kunnen
Het terugdringen van deze verschillen is niet alleen
laaggeletterden wordt relatief hoger geschat (13-
lage opleiding, een lage welvaart en ongunstigere
in het belang van de volksgezondheid, maar ook
16%) dan in Noord-Brabant (8-11%) en gemiddeld
leefomstandigheden er toe leiden dat mensen minder
onontbeerlijk voor de economische slagkracht van de
in Nederland (12%) [8]. De gezondheidsbeleving
gezond zijn. Investeren in een goede opleiding kan
regio.
van deze groep is lager dan gemiddeld. Van de
deze spiraal doorbreken.
de
opleidingsniveaus.
Het
beroepsbevolking heeft 4% geen of alleen lager
onderwijs en nog eens 26% heeft maximaal LBO of
MAVO / VMBO als opleidingsniveau. Bijna de helft
van de laag opgeleiden ervaart een matige of (zeer)
slechte ervaren gezondheid ten opzichte van 11%
van de hoogopgeleiden. Volgens prognoses van het
RIVM is wel sprake van een gunstige ontwikkeling:
Beeld voor Asten
het aantal hoogopgeleiden in Asten neemt tot 2030
Gezondheidsverschillen tussen opleidingsniveaus bij 19 jaar
toe en het aantal laagopgeleiden juist af.
en ouder (%) [1]
+ Zie ook ‘gezond bezig’
ervaren gezondheid matig tot slecht
11
beperkt in functioneren door
lichamelijke gezondheid
8
voelt zich psychisch ongezond
4
0
10
laag opgeleid
max MAVO/LBO
30
24
14
12
49
31
17
max HAVO/VWO/MBO
HBO/WO
30
20
20
%
30
40
50

Gezondheid werkt
36

GGD Brabant-Zuidoost 2016
ADVIES VOOR ASTEN
Blijf investeren in het terugbrengen van schoolverzuim
99 Indien het behalen van een startkwalificatie
en vroegtijdig schoolverlaten.
niet haalbaar is, kunnen jongeren via entree
99 Ga met jongeren die met moeite een kwalificatie
onderwijs begeleid worden naar passend werk.
hebben behaald in gesprek over de vraag hoe
Deze uitstroom naar werk wordt niet als voortijdig
hun ervaringen gebruikt kunnen worden om
schoolverlaten gekwalificeerd. Dit vraagt om
jongeren te ondersteunen bij het behalen van een
afstemming
startkwalificatie.
Werkbedrijf/Atlant,
99 Samenwerking van scholen, de gemeente, en
tussen
onderwijsinstellingen,
werkgevers
welzijnsinstellingen.
Zo
en
biedt
zorg-
het
en
eerder
partners in het onderwijs en de zorg bij het
genoemde initiatief Maatschappelijk Knooppunt
tijdig signaleren, voorkomen en terugdringen
Participatie nu incidenteel kansen aan jongeren
van langdurig en frequent schoolverzuim is van
die moeite hebben met het behalen van een
belang om te zorgen dat zoveel mogelijk jongeren
startkwalificatie,
een startkwalificatie behalen. De gemeente Asten
moet uitwijzen of een groter project voor deze
neemt hierin al een initiërende rol die de komende
kwetsbare jeugd kan worden opgezet.
jaren zeker een vervolg verdient.
99 Begeleid de overgang van risicojongeren naar een
volgend onderwijstype of de arbeidsmarkt. Een
samenwerking tussen het voortgezet onderwijs
en het middelbaar beroepsonderwijs is van
belang om een soepele overstap van leerlingen te
bewerkstelligen. Regionale aandacht hiervoor is
onontbeerlijk en krijgt ook binnen de gemeenten
Asten en Someren al vorm vanuit het Varendonck
College
om
te
werken.
Onderzoek

Gezondheid werkt
INSPIRERENDE VOORBEELDEN
37

GGD Brabant-Zuidoost 2016
MEER KIJKEN?
Werk en zorg gecombineerd. Op maat en
►►Maak werk van gezondheid!
dicht bij huis.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Op één locatie worden de expertise van
2013
►►Wat werkt bij voortijdig schoolverlaten en
ORO (dagbesteding en zorg) en die van de
schoolverzuim
Atlant Groep (duurzame arbeidsparticipatie)
Nederlands Jeugd Instituut, 2015
gecombineerd
in
een
zogenoemde
MEER LEZEN?
►►Investeren in opvoeden en opgroeien basisvoorziening. Daardoor worden zorg en
ondersteuning in werk voor mensen met
Arbeid en gezondheid
maximaal kunnen participeren.
Lunchcafe Brownies en Downies; horeca
loont! Kosteneffectiviteit van de preventie van
pedagogische, psychosociale en psychosomatische
een beperking zodanig georganiseerd dat zij
?
Startkwalificatie en schoolverzuim
►►Fit mind, fit job. From Evidence to Practice in
problematiek door de jeugdgezondheidszorg
Mental Health and Work
Actiz en GGD Nederland, Juli 2013
OECD, 2015.
met een lach
►►Factsheet Sociaaleconomische
Een particulier initiatief waar jongeren met
►►Op weg naar duurzame inzetbaarheid
gezondheidsverschillen.
een verstandelijke beperking werken.
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
GGD Brabant-Zuidoost, 2013
M@ZL: Medische Advisering Ziekgemelde
►►Gezond werk
Leerling
Loket gezond leven
M@ZL is een effectieve methodiek voor
een
integrale
aanpak
van
ziekteverzuim
+
zie ook ‘gezondheidsprofiel’
bij scholieren, ontwikkeld door GGD WestBrabant.
Deze
interventie
is
als
goed
onderbouwd erkend door het Nederlands
Instituut Jeugd.
+ zie ook ‘prognoseprofiel’

Samen in de wijk
38

GGD Brabant-Zuidoost 2016
SAMEN IN DE WIJK
De omslag naar de participatiesamenleving vraagt van de burger om meer verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf en zijn omgeving. Dat heeft invloed
op onze manier van samenleven. De samenstelling en inrichting van een wijk kan de mogelijkheden vergroten om elkaar te ontmoeten en te helpen. Dit
draagt positief bij aan de sociale cohesie en de ervaren gezondheid. Daarnaast nodigt een veilige, groene wijk mensen uit tot buiten bewegen, spelen en
recreëren. Soms is de leefomgeving van invloed op de gezondheid via de blootstelling aan milieu- en andere omgevingsfactoren. De gemeente Asten kan
door de inrichting van de wijk mensen op een gezonde manier en in een gezonde omgeving laten samenleven.
KERNBOODSCHAP I
Beeld voor Asten
Ruime
Het kennen van buurtgenoten is een goede basis
Ontwikkeling van huishoudtypen van 1990 tot 2030 in Asten
voldoende mensen om zich heen
voor de leefbaarheid in Asten. Ontmoeten is het
(aantal inwoners) [4]
Mensen voelen zich goed in een omgeving waar het
sleutelwoord.
samen in de gemeente Asten. Negentien procent
is 65-plusser en 17% is jonger dan 15 jaar [1]. De
sociaaleconomische status (SES) van Heusden is lager
dan gemiddeld ten opzichte van landelijk; in Asten en
Ommel is de SES vergelijkbaar met landelijk [2]. In
Asten wonen ongeveer 60 gezinnen met kinderen die
leven van de bijstand [3].
Het aandeel alleenstaanden in de gemeente gaat
toenemen van 13% in 2015 naar 16% in 2030.
Als gevolg van de vergrijzing zal vooral het aantal
alleenstaande ouderen sterk toenemen: van circa
750 in 2015 naar 1300 in 2030 [1][4].
Asten
heeft
te worden. Ze hebben meestal dicht om hen heen
16000
een sociaal netwerk gebouwd van familie, vrienden
14000
en kennissen of andere mensen uit de omgeving.
12000
In Asten geven ruim acht van de tien mensen aan
10000
voldoende mensen om zich heen te hebben en
8000
ruim zeven van de tien mensen geven aan altijd
6000
wel bij vrienden terecht te kunnen. Ongeveer 60%
van de buurtbewoners in Asten spreekt andere
4000
buurtbewoners wekelijks. Voor een sociaal netwerk
2000
zijn mensen niet alleen op de eigen woonomgeving of
0
19
90
19
95
20
00
20
05
20
10
20
15
20
20
20
25
20
30
In 2015 woonden ruim 16.550 mensen met elkaar
inwoners
prettig is om te leven, te wonen, op te groeien en oud
18000
Aantal inwoners
Samen wonen in Asten
meerderheid
Thuiswonend kind
Alleenstaand
Samenwonend
Institutioneel
Ouder in 1-ouder
huishouden
Overig
familie aangewezen: mensen hebben vaak ook buiten
de eigen woonomgeving prettige contacten, al dan
niet mogelijk gemaakt door internet. Maar dat is niet
voor alle bewoners uit Asten het geval. Acht procent
van de volwassenen en de ouderen in Asten (zeer)
ernstig eenzaam. Dit percentage is de afgelopen
jaren ongeveer gelijk gebleven [5].

Samen in de wijk
39

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Beeld voor Asten
Gewijzigde rol van gemeente in de samenleving
De Paddenstoelenbuurt is hiervan een mooi
Beleving van omvang en opvang door eigen sociaal netwerk
Gemeenten hebben lang via het welzijnswerk en
voorbeeld met wijkondersteuningspunt De Stip
bij 19 t/m 64-jarigen en 65-plussers (%) [5]
samen met de kerken en scholen, een taak gehad in
als middelpunt.
het goed laten samenleven van mensen. De huidige
wanneer ik behoefte heb,
kan ik altijd bij mijn
vrienden terecht
cultuuromslag
73
72
ik heb voldoende
mensen om mij heen
85
80
20
0
40
%
60
80 100
65+
19-64 jaar
naar
de
participatiesamenleving
99 Stimuleer
de
en
faciliteer
leefbaarheid
en
buurtinitiatieven
een
gezonde
die
omgeving
betekent dat deze rol van de gemeente verandert. Het
versterken; geef burgers ruimte om de sociale
initiatief verschuift van overheid naar burger. Daarbij
en fysieke inrichting van hun wijk in te vullen.
is sprake van een omslag in het denken en handelen:
Denk daarbij zowel aan verantwoordelijkheden
van ‘burgerparticipatie’ in overheidsplannen naar
als budgetten. In Asten krijgt dit steeds meer
‘overheidsparticipatie’ in burgerinitiatieven [6]. Deze
vorm vanuit het dorps- en wijkgericht werken,
verandering vraagt tijd, iedereen moet wennen aan
ondersteund door ONIS. De dorpsraden en
zijn nieuwe rol.
werkgroepen Zorg krijgen veel mogelijkheden
De
gemeente
kan
burgerinitiatieven
faciliteren,
wat betreft de fysieke en sociale inrichting van
bijvoorbeeld door budget beschikbaar te stellen maar
hun dorp. De dorps- of wijkondersteuner is
ook door niet te grote regel- en verantwoordingsdruk
hierbij soms de verbinder tussen gemeente en
uit te oefenen. De gemeente Asten vindt het
organisaties op het gebied van gezondheid,
Beeld voor Asten
belangrijk om burgerinitiatieven te ondersteunen en
welzijn en zorg.
Frequentie van contact met buurtbewoners bij 19 t/m
te integreren binnen het gemeentelijk beleid. Ze zal
64-jarigen in Asten en de regio [5]
hiertoe in 2016 een plan van aanpak vaststellen.
%
59 61
40
20
14
0
over
nieuwe
woon-
en
zorgconcepten
voor
mensen met beperkingen. Het toenemend aantal
80
60
99 Geef ruimte aan wijkbewoners om na te denken
11
minstens 3x per
1x per maand
week
Asten
10
7
2x per
maand
7
7
1x per
maand
Zuidoost-Brabant
11
15
minder
dan 1x
per maand/
(bijna) nooit
ADVIES VOOR ASTEN
alleenstaande ouderen heeft invloed op het wonen,
Blijf investeren in een aantrekkelijke en veilige
de zorg en het samenleven in de wijken. Houd
leefomgeving, in samenspraak met bewoners.
rekening met een behoefte aan nieuwe woon- en
99 De sociale en fysieke leefomgeving kunnen elkaar
zorgconcepten voor alleenstaande ouderen, aan
wederzijds versterken. Door de leefomgeving
gemaksdiensten,
op een bepaalde manier in te richten kan de
voorzieningen en nieuwe ontmoetingsplaatsen. In
gezondheid
Asten zijn ook op dit gebied al vele aansprekende
bevorderd
worden.
Daarbij
zijn
gemeenschappelijke
(woon)
verschillende thema’s van belang, zoals gezonde
voorbeelden
mobiliteit, natuur, groen en water, sport en
woonvormen voor mensen met autisme en de
spelen, openbare ruimte, milieukwaliteit, en
huiskamerprojecten Blij(f) actief in Ommel en de
binnenmilieu. Maak daar gebruik van. Een goed
huiskamer in Heusden.
opgezette wijk kan sociale interactie tussen
wijkbewoners stimuleren en omgekeerd kan
in een wijk met een goede sociale cohesie
gezamenlijk bijgedragen worden aan een schone,
aantrekkelijke en veilige fysieke omgeving.
te
geven
zoals
de
aangepaste

Samen in de wijk
40

GGD Brabant-Zuidoost 2016
KERNBOODSCHAP II
Zelf doen en hulp vragen
In het algemeen zijn mensen graag bereid om iets
In de eigen woonomgeving hulp geven en ontvangen
Van mensen wordt verwacht dat ze meer voor
voor een ander te doen. Zelf om hulp vragen is echter
draagt bij aan een sociale en gezonde buurt.
zichzelf en elkaar zorgen, ook wanneer ze ouder
voor veel mensen moeilijk. Deze vraagverlegenheid is
worden. Iedereen, ook iemand met een beperking
regelmatig een obstakel bij het zorgen voor elkaar. De
of (chronische) ziekte, voert in meer of mindere
hulpvraag wordt niet of onduidelijk gesteld, waardoor
Veel inwoners van Asten staan voor elkaar klaar
mate regie over zijn eigen leven. Niet iedereen is
er geen of niet de juiste hulp gegeven wordt [7].
In Asten geeft 78% van de volwassenen en 72% van
echter in staat om dit, al dan niet met ondersteuning
de ouderen aan iemand in de omgeving te hebben
van naasten, goed te doen. Dan is (tijdelijke)
waarbij ze terecht kunnen met hun dagelijkse
ondersteuning van vrijwilligers of professionals nodig.
problemen. Een steun of toeverlaat hoeft niet per
In Asten kan men hiervoor o.a. terecht bij Steunpunt
definitie dichtbij te wonen. In de praktijk blijkt dat
Guido en het dorpssteunpunt Heusden.
+ toelichting over vraagverlegenheid
Ruimte voor keuzevrijheid respecteren
wel vaak het geval te zijn. Ruim driekwart van de
volwassen inwoners van Asten is van mening dat
Beeld voor Asten
Iedereen kan zich inzetten voor een ander of voor
de mensen in hun buurt elkaar helpen en eenzelfde
Beschikbaarheid van hulp binnen de eigen omgeving,
de buurt, zonder dat het een verplichting is. De
percentage zegt zelf af en toe iets voor de buren te
indien nodig vanwege de eigen gezondheid, onder 19- t/m
‘samenkracht’ in de vorm van burenhulp, mantelzorg
doen [5].
64-jarigen en 65-plussers (%) [5]
en lotgenotencontact wordt gestimuleerd om mensen
te helpen die het niet alleen redden. Er zijn ook
80
Beeld voor Asten
Volwassenen (19 t/m 64 jaar) die het eens zijn met de
60
stelling: ‘de mensen in mijn buurt helpen elkaar’ (%) [5]
%
100
Het voeren van eigen regie impliceert ook dat mensen
79
steun mogen weigeren. Andersom zijn er mensen die
78
60
om welke reden dan ook geen hulp willen geven. Ook
61
40
80
%
mensen die niet bezocht of geholpen willen worden.
deze keuze moet gerespecteerd worden. Mensen die
42
aan anderen kunnen hierin ondersteund worden,
zodat ook zij de positieve effecten van meedoen
20
71
5
0
40
20
van
huisgenoot
van familie,
buren,
kennissen
19-64 jaar
0
Asten
belemmeringen ondervinden om zelf hulp te bieden
39
Zuidoost-Brabant
12
niet
beschikbaar
65+
kunnen ervaren.

Samen in de wijk
41

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Samenleven met dementie
Het aantal mensen met dementie zal de komende
Daarom is het van belang dat in de zorg rondom
Lokaal Sociaal Netwerk Asten
jaren in Nederland gemiddeld met 70% toenemen.
dementerende ouderen ook de mantelzorgers
Asten kent diverse natuurlijke vindplaatsen
De schatting van het aantal inwoners van Asten
centraal staan. Als meer helpers actief (kunnen)
en aanspreekpunten in het sociaal domein,
met dementie in 2030 varieert van 165 (RIVM) tot
worden, zijn de lasten beter te dragen. Op dit
waaronder bijvoorbeeld de maatschappelijke
542 (Alzheimer Nederland) inwoners, afhankelijk
moment
met
knooppunten zoals dorpssteunpunt Heusden,
van het gebruikte rekenmodel. In 2013 waren
dementie vier keer zo veel kans op een depressie
burgerinitiatief dagbesteding Ommel, steunpunt
er volgens Alzheimer Nederland 246 mensen
vergeleken met mensen met een partner zonder
voor dorps- wijk- en cliëntondersteuning de
met dementie in Asten. Dit aantal, gebaseerd
dementie.
Beiaard,
op
partners
van
mensen
wijkondersteuningspunt
de
Stip,
over
In een dementievriendelijke samenleving zijn
basisvoorziening participatie Asten-Someren en
de gehele bevolking inclusief verpleeghuizen.
burgers toegerust om mensen met dementie
scholen.
Prevalentiecijfers van het RIVM laten zien voor
en
kan
In Heusden en de Paddenstoelenwijk werken
2013 minder mensen met dementie zien, namelijk
bijvoorbeeld door hulp te bieden bij het winkelen
dorps- en wijkondersteuners. Het team van
79. Echter gaat het in dit geval alleen om mensen
of door mogelijkheden te creëren voor deelname
het Steunpunt Guidoasten zorgt voor lokale
met dementie die bij huisartsen geregistreerd
aan verenigingsactiviteiten. Gemeenten kunnen
cliëntondersteuning
staan.Mensen leven gemiddeld acht jaar met
investeren in bewustwording van het perspectief
de
dementie, voor het grootste deel thuis.
van mensen met dementie en hun mantelzorgers.
gebiedsgericht team.
De
hebben
bevolkingsonderzoek,
ondersteuning
onlosmakelijk
door
onderdeel
betreft
cijfers
naasten
van
het
is
leven
een
hun
mantelzorgers
te
helpen.
Dit
dorps-
en
en
coördinatie
wijkondersteuners
tussen
en
het
[8 - 11]
Het ‘Sociaal Netwerk Asten’ ondersteunt de
van
verschillende vindplaatsen en aanspreekpunten
mensen met deze ziekte.
en de werkers die hier actief zijn. Binnen
dit
+
netwerk
hebben
professionele-
en
vrijwilligersorganisaties onderling afgesproken
zie ook ‘langer thuis’
om met elkaar samen te werken en af te
stemmen.
Vergroot de samenkracht door aan te sluiten bij
Dit lukt het best door aan te sluiten bij de lokale
Dit alles moet er in Asten toe leiden dat burgers
de lokale energie
energie. Welke mensen zijn bereid zich in te zetten?
en netwerkpartners de weg weten te vinden
De gemeente kan een bijdrage leveren aan het
Welke mogelijkheden zien zij? Wat willen zij zelf
naar informatie en hulp, ondersteund worden
versterken van de samenkracht van mensen. In kleine
oppakken? Sluit aan bij hun motivatie, talenten en
in hun zelfredzaamheid en het inzetten van
kernen heerst vaak een sterk ons-kent-ons gevoel
hobby’s [12].
hun sociale netwerk en hun vragen bij de juiste
en zijn mensen uit zichzelf bereid elkaar te helpen.
De gemeente heeft dan vooral een faciliterende rol,
zoals het bieden van een ruimte aan vrijwilligers. In
buurten met minder sociale cohesie moeten mensen
persoonlijk benaderd worden om zich in te zetten
voor elkaar.
+
netwerkpartner(s) terecht komen.
zie ook ‘de kracht van gezondheid’

Samen in de wijk
ADVIES VOOR ASTEN
Blijf
investeren
in
een
‘mensvriendelijke’
gemeenschap.
99 De transities in het sociale domein vragen van
elke burger, kwetsbaar of zelfredzaam, meer
eigen regie. Houd daarbij rekening dat mensen
hun netwerk niet vanzelfsprekend in de eigen
woonomgeving hebben. Digitale initiatieven om
hulpvraag en aanbod aan elkaar te koppelen zijn
daarom waardevol.
99 Houd rekening met het feit dat mensen het soms
lastig vinden om hulp in hun omgeving te vragen.
Mensen met vraagverlegenheid zijn dan met hun
hulpvraag niet zichtbaar. Dit kan ook in buurten
met een goede sociale cohesie het geval zijn.
99 Stimuleer en ondersteun daarnaast initiatieven
waar het gaat om ontmoeting. Het kennen van
buurtgenoten is een goede basis voor leefbaarheid.
Draag zorg dat de positieve voorbeelden binnen
de diverse dorpen en wijken met elkaar worden
gedeeld. Maak hiervoor gebruik van het Sociaal
Netwerk Asten en geef meer bekendheid aan de
mogelijkheden hiervan.
99 Overweeg
de
mogelijkheid
dementievriendelijke
gemeente
om
te
een
worden
op dorps- en wijkniveau. Daarbij worden de
mogelijkheden
voor
mensen
met
dementie
vergroot om zo lang mogelijk te kunnen deelnemen
aan de samenleving. Samen met diverse partners
wordt op dorps- en wijkniveau gewerkt aan de
verbinding van ketenzorg met leefbaarheid en
welzijn binnen het sociale domein. Initiatieven
komen vanuit de dorpen en wijken, maar de
gemeente zorgt daarbij voor ondersteuning en
randvoorwaarden.
42

GGD Brabant-Zuidoost 2016

Samen in de wijk
KERNBOODSCHAP III

43
GGD Brabant-Zuidoost 2016
Een omgeving met veilige speel- en groenvoorzieningen
Veehouderij en Gezondheid
leefomgeving
biedt mogelijkheden voor kinderen om zich lichamelijk
In 2014 heeft het RIVM, in samenwerking met het IRAS
stimuleert het samen leven in de wijk en nodigt uit
en sociaal te ontwikkelen en geeft ruimte voor
van de Universiteit Utrecht, het Nivel en Wageningen
tot ontmoeten, bewegen, spelen en recreëren.
mensen om elkaar te ontmoeten en te recreëren.
UR, een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar
In vergelijking met de regio lijken de inwoners van
veehouderij en gezondheid van omwonenden (VGO-
Asten meer tevreden over de speelmogelijkheden en
Onderzoek) [16]. De recent gepubliceerde resultaten
de fiets- en wandelmogelijkheden in hun buurt [5]
komen op hoofdlijnen overeen met een eerder
Een
gezonde,
Inwoners
veilige
van
en
Asten
prettige
positief
over
hun
leefomgeving
onderzoek uit 2011. Mensen die in de buurt van een
De overgrote meerderheid van de inwoners van Asten
Beeld voor Asten
veehouderij wonen hebben vaker een verminderde
is (zeer) tevreden over hun leefomgeving. Ruim
(Grote) tevredenheid over speel-, groen- en wandel/
longfunctie,
driekwart van de volwassenen geeft een rapportcijfer
fietsvoorzieningen bij 19- t/m 64-jarigen (%) [5]
patiënten merken een verergering van hun ziekte.
8 of hoger aan de woonomgeving [5].
buurt. De afstand tot voorzieningen zoals winkels
92
80
en scholen is voor de meeste mensen beperkt. Uit
60
de Leefbaarometer blijkt ook dat leefbaarheid in
%
Asten goed is [13]. Deze bestaat uit veelal objectieve
samenhang, voorzieningen en veiligheid. Veiligheid
81
68
Ongeveer 86% van de 19-plussers in Asten voelt
0
85% zich dag en nacht veilig.
Zoals verwacht is de ervaren veiligheid overdag
(96%) groter dan ’s avonds/’s nachts (85%) [5].
SpeelGroenvoorziening
Fiets/
mogelijkheden
(bos/
wandelpark/natuur) mogelijkheden
Mensen die in een groene omgeving wonen voelen
gezonder
vergeleken met mensen die in een minder groene
omgeving wonen [14]. Bovendien is de leefomgeving
medebepalend voor de mogelijkheid voor mensen zich
gezond te gedragen [15]. Een groene, verkeersveilige
omgeving met goede wandel- en fietsroutes nodigt
mensen uit tot bewegen.
+
zie ook ‘gezond bezig’
in hun directe omgeving hebben. Deze resultaten
benadrukken het belang van het meewegen van
gezondheidsaspecten bij omgevingsplannen.
60
Asten
Groen is gezond
lichamelijk
79
20
is een belangrijk aspect voor een leefbare buurt.
als
COPD-
name voor bij mensen die veel veehouderijbedrijven
87
40
maten over onder meer woningvoorraad, sociale
geestelijk
en
vaak voor. De verminderde longfunctie komt met
100
dan in de regio (91%) een voldoende voor hun
zowel
longontstekingen
Astma en allergieën komen daarentegen minder
In Asten geven significant meer mensen (94%)
zich
vaker
Zuidoost-Brabant

Samen in de wijk

44
GGD Brabant-Zuidoost 2016
Zorgvuldige veehouderij
Buitengebied in De Peel
De
de
Ook is men significant minder vaak bezorgd over
De gemeente Asten is een plattelandsgemeente
toenemende schaalvergroting, de overschrijding
infectieziekten die overdraagbaar zijn van dier op
in De Peel met een groot en mooi buitengebied.
van
De Peel heeft de hoogste veedichtheid van
landschappelijke
Europa. Ook de gemeente Asten kent veel en
mogelijke gevaren voor de volksgezondheid
grote landbouwbedrijven, met een concentratie
en het moeilijk samengaan van de landbouw
direct ten zuiden van de kern Heusden. Er is daar
met andere functies in het buitengebied. De
Beeld voor Asten
sprake van een overschrijding van de geur- en
knelpunten
locaties/bedrijven
Aandeel volwassenen dat erg gehinderd wordt door geluid
fijnstof normen. Deze concentratie zorgt ervoor
in het buitengebied waarvan overlast wordt
of geur en dat bezorgd is over de invloed van de omgeving
dat door inwoners op sommige plekken overlast
ervaren. Voor deze knelpunten is of wordt
op de gezondheid (%) [5]
wordt ervaren en/of dat zij zich zorgen maken
in
over mogelijke gezondheidsrisico’s.
oplossingen gewerkt. De gemeente heeft dit
Dialoog
zorgpunten
de
hebben
geur-
kleiner
en
betrekking
fijn
inpassing
zijn
concrete
verband
op
op
stofnormen,
de
mens
van
de
en/of resistente bacteriën en/of fijnstof (23%
stallen,
buurtniveau
aan
proces gefaciliteerd met ondersteuning van het
Geluidshinder
Urgentieteam van de provincie Noord-Brabant.
Asten 9%
De gemeente Asten wil samen met de dorpsraad
Heusden
en
het
ZLTO-bestuur
Asten
naar
versus 28%) [5].
Zuidoost-Brabant
16%
Geurbeleid
een zorgvuldige veehouderij met een breed
De
draagvlak in de omgeving. Zij hebben daarom
Geurverordening vastgesteld, waarin de regels
Asten 7%
in 2014 samen het initiatief genomen om brede
voor geur strenger zijn geworden, met name
Zuidoost-Brabant
dialooggesprekken te voeren met de inwoners
in het gebied ten zuiden van Heusden. Ook
van Heusden over de landbouw. Tijdens deze
zullen in het bestemmingsplan Buitengebied
Bezorgd over invloed
dialooggesprekken
waarschijnlijk regels worden opgenomen om
omgeving op gezondheid
belangrijkste knelpunten in Heusden benoemd
nieuwe
Asten 7%
met als doel om te komen tot een zorgvuldige
voorkomen.
zijn
de
zorgpunten
en
gemeenteraad
heeft
knelpunten
zoveel
5
juli
als
2016
een
mogelijk
te
Zuidoost-Brabant
veehouderij.
Astenaren minder bezorgd over invloed van
Daarnaast wordt 7% van de volwassen inwoners
omgeving op gezondheid
erg gehinderd door geur. De meeste geurhinder
Circa 9% van de volwassen inwoners van Asten
wordt ondervonden van open haard/allesbrander/
wordt
andere
ernstig
afkomstig
van
gehinderd
door
geluid,
brommers/scooters,
vooral
buren
en
houtkachel,
stallen
met
vee/pluimvee
en landbouw- en veeteeltactiviteiten. Opvallend
verkeer op wegen waar je niet harder mag dan
daarbij
50 km/uur. Maar de geluidshinder in Asten is
bezorgd is over de invloed van de omgeving op de
significant lager dan in de regio (16%).
gezondheid dan in de regio (7% versus 14%).
is
dat
Geurhinder
men
significant
minder
vaak
8%
14%

Samen in de wijk
45

ADVIES VOOR ASTEN
Bewoners zijn de ervaringsdeskundigen van de buurt;
Dit kan door het verminderen van uitstoot van nieuwe
vraag hen zo vroeg mogelijk mee te denken bij alle
en bestaande bedrijven door het aandringen op en
plannen die hun directe woon- en leefomgeving
handhaven van bronmaatregelen en het inzetten
aangaan.
op technische mogelijkheden om de uitstoot zowel
99 Bekijk de leefbaarheid van de buurt vanuit het
binnen als buiten de stal te verminderen. Ook kan men
brede kader van een gezonde leefomgeving
inzetten op een minimale afstand tussen woonhuizen
die als prettig wordt ervaren en uitnodigt tot
en veehouderijen. Het advies van de GGD is dat deze
gezond gedrag. Kenmerken van een gezonde
afstand minimaal 250 meter moet zijn. Daarnaast
leefomgeving zijn bijvoorbeeld een omgeving die
kan de evaluatie van de geurregelgeving, met name
schoon en veilig is, uitnodigt tot bewegen, spelen
ten aanzien van de hoogte en onderbouwing van de
en sporten, een goede milieukwaliteit heeft (geluid,
normen en mogelijkheden die gemeenten hebben
lucht, bodem, externe veiligheid), de kwaliteit van
om bestaande overlast te verminderen, worden
de openbare ruimte zoals bijvoorbeeld leegstand
meegenomen in het geurbeleid. De gemeenten kunnen
of onderhoud van speelveldjes en de mate waarin
gebruik maken van de Handreiking veehouderij en
de gestelde regels op het gebied van leefbaarheid
gezondheid. De bedoeling is dat hiermee de afweging
gehandhaafd worden.
gemaakt wordt of een vergunningaanvraag ook
99 De nieuwe Omgevingswet biedt kansen om
impact heeft op de gezondheid van omwonenden.
gezondheid, milieu en ruimtelijke ordening een
Hiervoor zijn 8 criteria opgesteld. Als de gemeente
integrale plek te geven in omgevingsbeslissingen.
inschat dat één van die criteria relevant kan zijn, kan
Dit kan al in de fase voorafgaand aan de
zij de GGD om een gezondheidsadvies vragen. De
implementatie van deze wet. In de Omgevingswet
GGD gebruikt hiervoor het toetsingsinstrument dat
is
als bijlage bij de handreiking zit.
vastgelegd
meegenomen
dat
moeten
gezondheidseffecten
worden
bij
omgevingsplannen en vergunningverlening. Het
vroegtijdig betrekken van het thema gezondheid
in plan- en besluitvorming vermindert de kans
op negatieve gezondheidseffecten en voorkomt
onnodige kosten en publieke onrust.
99 Ook in het beleid rondom veehouderijen is het van
belang om aandacht te hebben voor de mogelijke
gezondheidseffecten.
GGD Brabant-Zuidoost 2016

Samen in de wijk
INSPIRERENDE VOORBEELDEN
46

GGD Brabant-Zuidoost 2016
MEER KIJKEN?
►►Factsheet Leefbaarheid
Stichting Hondenlosloopterrein de
►►Databank Effectieve sociale interventies
Kluifzwam Asten
Movisie
►►Factsheet Eenzaamheid
Het Hondenlosloopterrein de Kluifzwam is een terrein binnen de bebouwde kom van
►►Groene burgerinitiatieven
Asten waar honden naar hartenlust kunnen
Alles is gezondheid…in de wijk. Groene
rennen en spelen. Het is een initiatief van de
burgerinitiatieven in Deventer
dat bijdraagt aan de leefbaarheid in de buurt
Samen Bergen verzetten……natuurlijk!
deze
initiatievenkrant
informeert
de
gemeente Bergen haar inwoners over mooie
►►Checklist age-friendly cities and communities
WHO, 2007
►►Oproep burgerinitiatieven
Lelystad
►►Burgers maken hun buurt
Platform 31, 2012
initiatieven van inwoners die bijdragen aan de
►►Opstart van Stadslab
leefbaarheid in de gemeente.
Helmond
?
‘We
are Neighbours’ – Bijzonder ►►Leefbaarometer
►►De winst van de omgevingswet voor de burger
Ministerie van Infrastructuur en milieu, 2015
GGD Brabant-Zuidoost, 2013
Rijksoverheid, 2015
hondenliefhebbers uit de Paddenstoelenwijk
Met
GGD Brabant-Zuidoost, 2013
►►Platform Leefbaarheid Brabant
Leefbaarheid Brabant, 2015
Jeugdwerk Brabant
Een project in Helmond om jongeren en
MEER LEZEN?
Fysieke omgeving en gezondheid:
Een gezonde gemeente en wijk:
►►Handreiking gezondheid in MER
buurtbewoners aan elkaar te verbinden door
middel van creatieve activiteiten. In vier
Commissie voor de milieueffectrapportage
actieve en creatieve workshops stelden beide
groepen hun eigen (voor)oordelen op de
►►Handreiking Gezonde Gemeente - startpagina proef. Op bijzondere wijze ontdekten ze het
Gezonde Wijk.
►►Ontwerpprincipes voor een beweegvriendelijke verhaal achter de ander.
Loket gezond leven, 2015
leefomgeving.
Platform Gezond Ontwerp, 2013
Handen Ineen in Valkenswaard
►►Leefomgeving en Gezondheid
Handen Ineen is een project van Valkenhof,
Loket gezond leven, 2015
Omwonenden
Lunet zorg en GGzE De Boei, gesteund
door de gemeente Valkenswaard. Handen
Leefbaarheid in de gemeente en wijk:
Ineen wil verbindingen leggen tussen het
verenigingsleven,
(professionele)
kwetsbare
burgers
zorginstellingen,
en
zodat
kwetsbare burgers opgenomen worden in
bestaande verenigingen.
►►Onderzoek Veehouderij en Gezondheid
►►Dichtbij huis. Lokale binding en inzet
dorpsbewoners
SCP, 2015
RIVM
+ zie ook ‘gezondheidsprofiel’
+ zie ook ‘prognoseprofiel’

Langer thuis
47

GGD Brabant-Zuidoost 2016
LANGER THUIS
De levensverwachting van mensen in Asten neemt nog steeds toe door betere leefomstandigheden, preventie en zorg. We leven langer met een ziekte
en door de vergrijzing stijgt bovendien het aantal mensen met een chronische ziekte. Veel mensen willen graag thuis oud worden. Om dit mogelijk te
maken, zal vaak zorg en ondersteuning dichtbij of aan huis nodig zijn. Van de burger wordt verwacht dit zoveel mogelijk zelf te realiseren via mantelzorg,
burenhulp en andere steun uit het sociale netwerk. De gemeente Asten heeft een belangrijke rol bij het optimaliseren van de ondersteuning en de zorg
dichtbij huis. Technologische innovaties op het gebied van wonen en in de zorg kunnen hier een grote bijdrage aan leveren.
KERNBOODSCHAP I
Beeld voor Asten
Inwoners van Asten kunnen naar eigen wens en
Ervaren gezondheid en de mogelijkheid tot uitvoeren van
waar nodig met ondersteuning zo lang als mogelijk
dingen die men wil doen bij 65-plussers (%)[2]
zelfstandig thuis blijven wonen.
Ouderen in Asten zijn ‘best’ positief over
gezondheid
Ook in de gemeente Asten zet de vergrijzing van de
bevolking de komende jaren door. Het percentage
60
Ervaart gezondheid
als (heel) goed
60
inwoners van 65 jaar of ouder zal naar verwachting
toenemen van 20% in 2015 naar 29% in 2030 [1].
Dat betekent dat er in 2030 naar schatting 4.900
65-plussers in Asten wonen, waarvan circa 2.500
75 jaar of ouder zijn. De huidige groep ouderen in
Asten is positief over hun eigen gezondheid. Zestig
procent ervaart de eigen gezondheid als (heel) goed.
84
Kan met de eigen
gezondheid de dingen
doen die men wil
82
Bovendien geeft 84% van de ouderen aan dat zij over
het algemeen de dingen kunnen doen die ze willen
doen, ook al is de gezondheid misschien niet optimaal
0
20
40
%
60
80
100
[2]. Dit ligt in lijn met het beeld in de regio. Zoals
verwacht neemt de groep ouderen die positief is over
de eigen gezondheid sterk af met het stijgen van de
leeftijd. In Zuidoost-Brabant is 52% van de 75- tot
en met 84-jarigen positief, in de leeftijd van 85+ is
dat nog 40%.
Asten
Zuidoost-Brabant

Langer thuis
48

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Vitaal ouder worden?!
Langer thuis wonen vraagt om eigen regie…..
Beeld voor Asten
De huidige levensverwachting bij geboorte van
Het aantal geïnstitutionaliseerde ouderen is in Asten
Aanwezigheid van hulp in omgeving bij gezondheids-
mannen in Asten is 78,7 jaar en bij vrouwen 83,8
tussen 2000 en 2015 toegenomen (van 165 naar
problemen bij 65-plussers (%) [2]
jaar [3]. Bij zowel de mannen als de vrouwen is dit
193). Het percentage geïnstitutionaliseerde ouderen
vergelijkbaar met het landelijk beeld. De keerzijde
is echter door de toename van de totale groep ouderen
van langer leven is dat ziekten of een combinatie
in diezelfde periode afgenomen (van 9,5% naar 6,0%)
70
van aandoeningen meer kans hebben om op te
[5]. De meeste ouderen willen, ook met een ziekte,
60
treden.
betere
zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen en
behandelingsmogelijkheden leven mensen bovendien
de regie houden over de manier waarop zij hun leven
langer met ziekte. Naar verwachting zal in 2030
inrichten. Ook het overheidsbeleid is daarop gericht.
circa 39% van de inwoners in Asten een chronische
Om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen,
ziekte hebben. Gewrichtsaandoeningen, hart- en
moeten ouderen zelf de benodigde ondersteuning
vaatziekten en psychische aandoeningen (waaronder
realiseren met mantelzorg, burenhulp en andere
20
dementie) zullen dan het meeste voorkomen in Asten
steun uit het informele netwerk. Tegelijkertijd komt
10
[4].
de zeggenschap van mensen in het gedrang door het
Door
vroegtijdige
opsporing
en
toenemen van de afhankelijkheid van anderen.
Beeld voor Asten
In Asten heeft 19% van de ouderen moeite met het
Prognose van de meest voorkomende ziekten in Asten tot
voeren van deze regie. Bovendien kan niet iedereen
2030 (aantallen) [4]
terugvallen op steun uit de omgeving.
In Asten geeft 12% van de 65-plussers aan niemand
in de omgeving beschikbaar te hebben voor hulp bij
3000
gezondheidsproblemen. Dit is significant lager dan de
20% in de regio.
2000
1500
+ zie ook ‘samen in de wijk’
1000
500
30
25
20
20
20
15
20
10
20
05
20
00
20
20
95
19
90
0
19
Aantal inwoners
2500
Psychisch/gedrag
Hart en vaat
Gewrichten
Diabetes
COPD/Astma
Kankers
61
54
50
%
40
39
40
30
0
20
12
niemand in
de omgeving
Asten
kinderen,
huisgenoot
andere
familieleden,
buren, vrienden
of kennissen
Zuidoost-Brabant

Langer thuis
49

GGD Brabant-Zuidoost 2016
... en zorgondersteuning op maat
Burgers moeten wennen aan het voeren van meer eigen
Ook de dorps- en wijkondersteuners, ouderen-
99 Vergroot ook de bekendheid met onafhankelijke
regie en de manier waarop de zorg nu in gemeenten
adviseurs of cliëntondersteuners vanuit de KBO
cliëntondersteuning, waarbij het belang van de
wordt vormgegeven. Professionele ondersteuning
zoeken samen met inwoners naar oplossingen of
wordt ‘aan de keukentafel’ georganiseerd. Daarbij
wijzen de weg naar de geschikte ondersteuning,
99 Zorg voor heldere communicatie en eenvoudig
wordt uitgegaan van wat een hulpvrager zelf kan
zoals maatjesprojecten. De methodiek ‘Welzijn op
taalgebruik over ondersteuningsmogelijkheden
doen
ondersteuningsmogelijkheden
recept’ geeft de samenwerking tussen de eerstelijn
binnen
van het sociaal netwerk zijn. Professionele zorg op
en het platform Guido Asten concreet handen en
aandacht voor de digitale kloof. Maak daarvoor
maat, maar ook levensloopbestendige woningen
voeten. Daarnaast is er een werkgroep Mantelzorg
onder meer gebruik van het regionale project
en toepassingen van slimme technologie kunnen
(vanuit Onis) die bijeenkomsten voor mantelzorgers
Laaggeletterdheid, waarvoor de gemeente in
daarbij worden ingezet. De Adviescommissie Wonen
organiseert en meedenkt over de ondersteuning van
2016 een convenant zal tekenen.
(VAC) kan zeer nuttige inbreng leveren bij het (ver)
mantelzorgers.
en
wat
de
cliënt het uitgangspunt is.
de
gemeente
Asten.
Heb
hierbij
99 Langer thuis wonen met een ziekte betekent niet
bouwen van levensbestendige woningen. Zeker bij
alleen aandacht voor zorg en hulp. Een prettige
ouderen met een beperkte sociale kring en geringe
en zinvolle dagbesteding draagt in sterke mate
gezondheidsvaardigheden is zorg op maat noodzakelijk.
ADVIES VOOR ASTEN
bij aan welbevinden en zingeving. Faciliteer
Inzet van dorpsondersteuners en burgerinitiatieven
Ondersteun de inwoners van Asten om zo lang als
laagdrempelige
zoals zorgcoöperaties kunnen er voor zorgen dat
mogelijk en gewenst zelfstandig thuis te blijven
dagbesteding, bijvoorbeeld door het beschikbaar
mensen ook bij een toenemende zorgvraag in de
wonen.
stellen van locaties en het ondersteunen van
wijk kunnen blijven wonen. ‘Meer zorgen voor elkaar’
99 Vergroot
de
mogelijkheden
voor
zieken
en
vrijwilligers.
initiatieven
Dagbesteding
voor
is
opvang
essentieel
en
om
betekent niet zozeer minder formele ondersteuning;
ouderen om naar eigen wens en vermogen
zo lang mogelijk mee te kunnen doen in de
het gaat over het verschuiven van de balans tussen
regie te voeren over hun zorg en/of begeleiding.
maatschappij. Het vervult tevens een belangrijke
formele en informele ondersteuning.
Dit kan bijvoorbeeld door het vereenvoudigen
steunfunctie voor mantelzorgers, bijvoorbeeld
en
het
bij mensen met dementie. Het lokaal sociaal
flexibiliseren
van
procedures
en/of
mogelijk maken van maatwerk. Oplossingen
netwerk Asten heeft hiertoe in 2016 interessante
Brede (in)formele zorg in Asten
op maat vragen soms om verbindingen tussen
ideeën aangedragen, zoals een nieuwe vorm van
Het lokaal sociaal netwerk Asten levert een belangrijke
beleidsdomeinen die (deels) buiten zorg en
dagbesteding in de Beiaard en ‘Wandelen met de
bijdrage in de (in)formele zorg dichtbij huis. Vanuit
welzijn liggen. Maak hiervoor gebruik van de
huisarts’.
het steunpunt Guido Asten in Dienstencentrum De
dorps- en wijkgerichte aanpak met als belangrijke
Beiaard werken mensen vanuit diverse instellingen
pijlers de ouderenadviseurs, Steunpunt Guido
zoals de thuiszorginstellingen, LEV-groep, Onis, MEE
Asten, de dorpsondersteuner Heusden en de
en de gemeente. Het steunpunt is de centrale toegang
sociaal wijkondersteuner Asten. Geef nog meer
tot het lokaal sociaal domein. Zij ondersteunen
bekendheid aan de diverse initiatieven die in
mensen of kunnen doorverwijzen.
Asten vanuit deze partijen reeds zijn ontwikkeld,
zoals ‘Welzijn op recept’.

Langer thuis
50

GGD Brabant-Zuidoost 2016
KERNBOODSCHAP II
aan dat ook hun eigen gezondheid achteruit gaat
Actieve inzet op mantelzorgondersteunung in
Erkenning en waardering versterken de draagkracht
door de zorg die zij verlenen. Maar ook bij jongere
Asten
van mantelzorgers. Waarborg de ondersteuning voor
mantelzorgers kan de combinatie met (vrijwilligers)
Mantelzorgondersteuning
mantelzorgers en voor degenen waaraan ze zorg
werk en andere zorgtaken tot overbelasting leiden.
nodige aandacht. Mooie voorbeelden hiervan zijn
verlenen
En voor kinderen die mantelzorger zijn kan deze
de Mantel-uit-dagen, de georganiseerde cursussen
taak een belangrijke impact op hun leven en hun
en creatieve activiteiten, het mantelzorgcompliment
ontwikkeling hebben. Op dit moment geeft ongeveer
en de individuele gesprekken. Daarnaast is er een
Mantelzorg geeft voldoening
in
al
de
één op de zeven mantelzorgers van 65 jaar en ouder
nieuwsbrief
in Asten aan zwaar belast te zijn [2]. Dit ligt in lijn
geinformeerd
band – liefde, vriendschap, plichtsbesef – voor hun
met het regionale beeld en is de afgelopen jaren niet
ondersteuningsmogelijkheden.
naaste. Het is meestal geen bewuste keuze zoals
significant veranderd. De balans tussen draagkracht
aandacht voor jonge mantelzorgers, onder meer via
bij vrijwilligerswerk. In Asten geeft 16% van de
en draaglast vraagt dan ook veel aandacht van
een speciale uit-dag. Maar het blijkt lastig om alle
volwassenen en 12% van de ouderen momenteel
betrokken hulpverleners en andere mensen binnen
mantelzorgers te bereiken met ondersteuning. Ook
mantelzorg [2]. Mantelzorg verlenen kan zwaar zijn,
het sociale netwerk van de mantelzorger.
wil niet iedereen gezien worden als een mantelzorger.
zorgen
vanuit
een
maar zorgt eveneens voor zingeving en geeft daarmee
ondersteuningsbehoeften
+ toelichting
van mantelzorgers
zeker ook voor een grote groep mantelzorgers voor
voldoening. Erkenning van deze informele zorg is
onontbeerlijk om het vol te kunnen houden. Dan gaat
Beeld voor Asten
werk geeft. Deze erkenning en waardering dragen bij
Prognose aantal mantelzorgers in 2012 en 2030 naar leeftijd
aan de draagkracht van mantelzorgers.
en totaal [2][6]
maar
2500
Ook in Asten neemt in de komende jaren door de
2000
mantelzorgers,
overbelasting dreigt
vergrijzing het aantal hulpbehoevende inwoners toe.
Het aantal inwoners van Asten dat mantelzorg geeft,
neemt naar verwachting toe tot circa 1.970 personen
in 2030 (+6% ten opzichte van 2012) [2][6]. In
hoeverre er op termijn voldoende mantelzorgers
zullen zijn is van diverse beleids- en maatschappelijke
ontwikkelingen afhankelijk en is daarom moeilijk te
voorspellen. In 2030 is in Asten bijna één op de drie
1872
1500
1536
1970
1420
1000
500
0
550
336
20-64 jaar
65+ jaar
totaal
mantelzorgers 65 jaar of ouder. Deze groep oudere
mantelzorgers is kwetsbaar; veel van hen geven
over
mantelzorgers
respijtzorg
Er
is
en
specifieke
De lokale toekenning van het mantelzorgcompliment
door de gemeente helpt om mantelzorgers in beeld
te krijgen en hen te te registreren, waardoor zij
ondersteunende voorzieningen en regelingen.
maar ook om de erkenning van de voldoening die dit
groep
worden
beter op de hoogte kunnen worden gebracht van
het niet alleen om de waardering van de zorgtaken,
Groeiende
geregistreerde
Asten
persoonlijke
Mantelzorgers
waarin
heeft
2012
2030

Langer thuis
51

GGD Brabant-Zuidoost 2016
ADVIES VOOR ASTEN
Continueer de ondersteuning voor mantelzorgers en
99 Verlichten: goede mantelzorgondersteuning houdt
voorkom overbelasting. Blijf ook de komende jaren
de draagkracht en draaglast in evenwicht zodat
inzetten
op de vier aandachtspunten voor lokaal
mantelzorgers minder snel overbelast raken. Ga
beleid mantelzorgondersteuning en lever daarbij
daarbij uit van maatwerk. Mantelzorgers hebben
zoveel mogelijk maatwerk [7]:
zelf veel inzicht in de ondersteuningsvormen of
99 Vinden: krijg in beeld welke mensen mantelzorg
oplossingen die effectief kunnen zijn. Organiseer
geven met als doel hen te kunnen ondersteunen,
met regelmaat verschillende mogelijkheden voor
bijvoorbeeld
respijtzorg.
via
de
aanmelding
voor
de
mantelzorgwaardering of hulpverleners in de
Investeer in een brede netwerkondersteuning,
wijk. Blijf alert op het feit dat de aanwezigheid
zodat meer helpers actief worden en daarmee
van een mantelzorger niet vanzelfsprekend is.
de mantelzorg wordt ‘verdund’. Heb daarbij extra
99 Versterken:
versterk
de
positie
van
mantelzorgers in de praktijk door hen actief te
betrekken
bij
het
keukentafelgespek.
Neem
aandacht voor de mantelzorgers van groeienden
groep mensen met dementie.
99 Verbinden:
informele
zorg
en
professionele
daarnaast hun stem mee bij beleidsvorming,
zorg moeten op basis van gelijkwaardigheid
bijvoorbeeld via zitting van (ex)mantelzorgers
samenwerken. Blijf als gemeente hierover de
in adviesraden, commissies of werkgroepen.
regie houden.
Richt de gemeentelijke beïnvloeding ook op het
versterken van de beschermende factoren die
van belang zijn bij het verlenen van mantelzorg.
Een uitgebreid sociaal netwerk, sociale steun,
behoud van zinvolle bezigheden en participatie
in culturele en maatschappelijke activiteiten
versterken de draagkracht en zelfredzaamheid
van de mantelzorger. Blijf hiervoor investeren
in bekendheid en gebruik van het steunpunt
Mantelzorg.

Langer thuis
52

GGD Brabant-Zuidoost 2016
KERNBOODSCHAP III
Toepassingsmogelijkheden van technologie zijn
ADVIES VOOR ASTEN
Een grote meerderheid van de (toekomstige) ouderen
divers
Maak het gebruik van technologische toepassingen in
wil gebruik maken van domotica en e-health om
Domotica en zorg op afstand dragen bij aan langer
de zorg en preventie zo laagdrempelig mogelijk voor
langer zelfstandig te kunnen blijven wonen.
zelfstandig en veilig thuis wonen van ouderen.
burgers.
Zorgprofessionals
op
99 Informeer inwoners en professionals over de vele
en
mantelzorgers
kunnen
afstand contact hebben met de hulpvrager en op
technologische innovaties en de mogelijkheden
Nut en noodzaak van gebruik van technologie
die manier aandacht en hulp bieden. E-health
van domotica en zorg op afstand. Stimuleer
Voor de nabije toekomst is het een enorme uitdaging
toepassingen kunnen ook tijd- en kostenbesparend
het bedrijfsleven in Asten om samen met de
om de toenemende zorgvraag van een vergrijzende
werken doordat bijvoorbeeld gezondheidswaarden
doelgroep technologische producten in co-creatie
samenleving op te vangen. Tegelijkertijd moeten de
(zoals gewicht, bloeddruk) snel en direct kunnen
te ontwikkelen. En betrek onderwijsinstellingen
kosten voor de zorg worden gereduceerd en krimpt
worden doorgegeven. Technologische toepassingen
om
het aantal zorgprofessionals. Inzet van technologie
kunnen bovendien comfortverhogend zijn en zo de
beperkingen op dit gebied vertrouwd te maken
om de zorg op een slimme en doelmatige wijze in te
kwaliteit van leven verbeteren. Niet iedereen zal in
met deze producten.
richten zal noodzakelijk zijn. Maar ook nuttig: dankzij
staat zijn om gebruik te maken van technologische
innovatieve technologieën zoals dienstenplatforms,
ontwikkelingen.
smartphone-apps en zorgrobots kunnen ouderen
gezondheidsvaardigheden, een laag inkomen of voor
in
steeds langer zelfstandig wonen.
mensen die geen apparaten (meer) kunnen bedienen
de producten maar een korte tijd gebruikt
kan de technologisering moeilijk zijn.
(bijvoorbeeld bij toenemende dementie). Een
Voor
mensen
met
weinig
(Toekomstige) ouderen staan open voor gebruik
domotica en ict
Onderzoek naar het gebruik van technologische
zorgoplossingen in de regio is nog schaars. Een
te
helpen
ouderen
en
inwoners
met
99 Initieer een ‘Slimme-producten-uitleen’ waarbij
mensen producten thuis uittesten en lenen
plaats
van
aanschaffen.
Soms
worden
uitleensysteem bevordert duurzaamheid van het
+
gebruik. Werk daarbij bijvoorbeeld samen met de
toelichting technologische zorgoplossingen
bibliotheek.
99 Stimuleer
het
installeren
van
domotica
bij
recente landelijke overzichtsstudie laat zien dat
nieuwbouw van levensloopbestendige woningen
75% van de 57- tot en met 77-jarigen in Nederland
van woningcorporaties. Maak daarbij gebruik
een vorm van domotica in huis heeft [8]. Naarmate
van de kennis en kunde van de Adviescommissie
mensen ouder worden, stijgt het aandeel mensen
Wonen (VAC) Asten-Someren.
dat domotica gebruikt. Ruim acht op de tien van de
genoemde ouderen denkt in de toekomst domotica
in de zorg te gaan gebruiken als zij hierdoor langer
zelfstandig kunnen blijven wonen. Circa zeven op
de tien denkt internet voor de zorg aan huis te gaan
gebruiken.

Langer thuis
INSPIRERENDE VOORBEELDEN
53

GGD Brabant-Zuidoost 2016
MEER KIJKEN?
Mantelzorg
Onis Mix & Match
►►Corporate film Slimmer Leven 2020
►►Themainformatie voor professionals over
Mensen met een hulpvraag op het gebied van
Slimmer Leven 2020, 2014
mantelzorg
Mezzo, 2015
welzijn en zorg én mensen die graag hulp
willen bieden kunnen zich aanmelden bij Onis.
►►Dementelcoach: telefonische hulp aan
Vraag en aanbod worden op de website gezet.
mantelzorgers van mensen met dementie
►►Mantelzorgondersteuning is de basis
Indien er een match is wordt dit doorgegeven
Dementelcoach, 2015
TransitieBureau Wmo, 2014
MEER LEZEN?
Technologie en zorg
Eigen regie en de zorg voor elkaar:
►►Tussen vonk en vlam. E-health monitor 2015
door Onis. Vervolgens kunnen hulpvrager en
aanbieder een afspraak maken.
Amaliazorg Asten
Amaliazorg
organiseert
activiteiten
Nictiz en Nivel, 2015
voor
thuiswonende ouderen. Wijkbewoners zijn
►►Heft in eigen hand. De betekenis van eigen van harte welkom in Hof van Bluyssen. In het
regie voor mensen met een chronische ziekte
►►Slimmer leven 2020
restaurant van Hof van Bluyssen wordt twee
of lichamelijke handicap
Slimmer leven 2020, 2015
keer per maand een activiteit georganiseerd.
Zorgbelang Brabant, 2012
Een
optreden
van
een
koor
en
Langer thuis met dementie
orkest,
een muzikale middag of liederentafel, een
►►De kunst van het laten. Doe-het-zelf-zorg en
filmmiddag of andere activiteit.
rolverwarring in tijden van transitie
►►Langer thuis met dementie: Informatie voor
Wmo-werkplaatsen.
gemeente
Redactie: Lilian Linders en Dana Feringa, 2014
Alzheimer Nederland, 2015
Savantzorg
Asten
-
Activiteiten
en
dagopvang
►►Prinsejagt. De Zorg Samen Buurt genereert
Dagbesteding binnen een woonzorgcentrum
energie
of ontmoetingscentrum waarbij ontmoeten
Kenniscentrum Wonen-Zorg, 2014
centraal
staat.
Samen
met
anderen
wijkbewoners beleven Astense ouderen veel
►►Zin in zelfredzaamheid. Zingeving en
plezier aan verschillende activiteiten: Van
welbevinden in de Wmo
creatief tot educatief, van ontspannend tot
Vilans, 2013
sportief.
►►Langer thuis. Kennis en
experimentenprogramma
Platform 31, 2015
+ zie ook ‘gezondheidsprofiel’
+ zie ook ‘prognoseprofiel’

Prognoseprofiel
Prognoseprofiel
54

GGD Brabant-Zuidoost 2016
GGD
GGD
Brabant-Zuidoost
Brabant-Zuidoost
2016
2016
PROGNOSEPROFIEL
PROGNOSEPROFIEL
PROGNOSEPROFIEL
Geschatte
Geschatte
ontwikkelingen
ontwikkelingen
in
bevolkingssamenstelling
bevolkingssamenstelling
enen
gezondheidsaspecten
gezondheidsaspecten
in
de
periode
periode
1990-2030
1990-2030
voor
voor
Asten
Asten
enen
dede
regio
regio
Zuidoost-Brabant
Zuidoost-Brabant
Geschatte ontwikkelingen
in in
bevolkingssamenstelling
en
gezondheidsaspecten
in in
dede
periode
1990-2030
voor
Asten
en
de
regio
Zuidoost-Brabant.
Demografie: Onderstaande figuren tonen de verschuiving in leeftijdsopbouw in Asten; tot 2030 is er in Asten sprake van vergrijzing.
Demografie:
Demografie:
Onderstaande
Onderstaande
figuren
figuren
tonen
tonen
dede
verschuiving
verschuiving
in in
leeftijdsopbouw
leeftijdsopbouw
in in
Asten;
Asten;
tottot
2030
2030
is er
is er
in in
Asten
Asten
sprake
sprake
van
van
vergrijzing.
vergrijzing.
Bevolking
Bevolking
Asten
Asten
naar
naar
leeftijd,
leeftijd,
1990-2030
1990-2030
Aandeel
Aandeel
65-plussers
65-plussers
in in
Asten,
Asten,
regio
regio
ZuidoostZuidoostBrabant
Brabant
enen
Nederland,
Nederland,
1990-2030
1990-2030
Aandeel
Aandeel
80-plussers
80-plussers
in in
Asten,
Asten,
regio
regio
ZuidoostZuidoostBrabant
enen
Nederland,
1990-2030
Brabant
Nederland,
1990-2030
16000
16000
3535
3535
14000
14000
3030
3030
12000
12000
2525
2525
10000
10000
1515
6000
6000
1515
1010
4000
4000
1010
5 5
2000
2000
2010
2010
2020
2020
2030
2030
Asten
Asten
2000
2000
2010
2010
2020
2020
Zuidoost-Brabant
Zuidoost-Brabant
0 0
1990
1990
2030
2030
Nederland
Nederland
Asten
Asten
Bevolkingsopbouw
Bevolkingsopbouw
Asten
Asten
2015
2015
Bevolkingsopbouw
Bevolkingsopbouw
Asten
Asten
1990
1990
90-95
90-95
Mannen
Mannen
90-95
90-95
80-85
80-85
Vrouwen
Vrouwen
80-85
80-85
50-55
50-55
40-45
40-45
Vrouwen
Vrouwen
90-95
90-95
80-85
80-85
70-75
70-75
60-65
60-65
60-65
60-65
50-55
50-55
40-45
40-45
30-35
30-35
20-25
20-25
20-25
20-25
10-15
10-15
10-15
10-15
0-5
0-5
0-5
0-5
-0,06
-0,06-0,04
-0,04-0,02
-0,02 0 0 0,02
0,02 0,04
0,04 0,06
0,06
Fractie
Fractie
Mannen
Mannen
70-75
70-75
30-35
30-35
2010
2010
2020
2020
Zuidoost-Brabant
Zuidoost-Brabant
2030
2030
Nederland
Nederland
Bevolkingsopbouw
Bevolkingsopbouw
Asten
Asten
2030
2030
Leeftijd
Leeftijd
Leeftijd
Leeftijd
60-65
60-65
2000
2000
-0,06
-0,06-0,04
-0,04-0,02
-0,02 0 0 0,02
0,02 0,04
0,040,06
0,06
Fractie
Fractie
Mannen
Mannen
Vrouwen
Vrouwen
Leeftijd
Leeftijd
2000
2000
5 5
0 0
1990
1990
0-19
0-19
jaar
jaar 20-64
20-64
jaar
jaar 65-79
65-79
jaar
jaar 80+
80+
jaar
jaar
70-75
70-75
2020
2020
8000
8000
0 0
1990
1990
Percentage
Percentage
Percentage
Percentage
Aantal inwoners
Aantal inwoners
18000
18000
50-55
50-55
40-45
40-45
30-35
30-35
20-25
20-25
10-15
10-15
0-5
0-5
-0,06
-0,06-0,04
-0,04-0,02
-0,02 0 0 0,02
0,02 0,04
0,04 0,06
0,06
Fractie
Fractie

Prognoseprofiel
55

GGD
GGDBrabant-Zuidoost
Brabant-Zuidoost2016
2016
Huishoudenstype en opleiding: Onderstaande figuren tonen de bevolking van Asten ingedeeld naar huishoudenstype en opleiding. De figuren links tonen de
verandering hierin tot 2030 en de figuren rechts de voorspelde situatie in 2030, uitgesplitst naar leeftijdsgroepen. Het aandeel alleenstaanden en het aandeel hoger
Huishoudenstype en opleiding: Onderstaande figuren tonen de bevolking van Asten ingedeeld naar huishoudenstype en opleiding. De figuren links tonen de
opgeleiden neemt toe in de komende jaren.
verandering hierin tot 2030 en de figuren rechts de voorspelde situatie in 2030, uitgesplitst naar leeftijdsgroepen. Het aandeel alleenstaanden en het aandeel hoger
opgeleiden neemt toe in de komende jaren.
Bevolking naar huishoudenstype in Asten, 1990-2030
Bevolkingsopbouw naar huishoudenstype in Asten, 2030
15000
Leeftijd
Aantal inwoners
20000
10000
5000
0
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030
Overig
Institutioneel
Alleenstaand
-750
-500
Thuiswonend kind
-250
0
Alleenstaand
Ouder in 1-ouderhh
Samenwonend
Thuiswonend kind
Ouder in 1-ouderhh
Institutioneel
Bevolking naar opleiding in Asten, 1990-2030
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030
Geen
Lager
Middel
Hoger
Universiteit
250
500
Samenwonend
750
Overig
Bevolkingsopbouw naar opleiding in Asten, 2030
Leeftijd
Aantal inwoners
vrouwen
mannen
90-95
80-85
70-75
60-65
50-55
40-45
30-35
20-25
10-15
0-5
90-95
80-85
70-75
60-65
50-55
40-45
30-35
20-25
10-15
0-5
mannen
-750
Geen
vrouwen
-500
Lager
-250
Middel
0
250
Hoger
500
Universiteit
750

Prognoseprofiel
56

GGD Brabant-Zuidoost 2016
GGD Brabant-Zuidoost 2016
Prognoseprofiel
GGD Brabant-Zuidoost 2016
Ziekte en sterfte:.Onderstaande figuren tonen het aantal inwoners in Asten dat lijdt aan bepaalde ziekten (prevalentie) en het aantal inwoners dat aan deze ziekten
Ziekte
en sterfte:
Onderstaande
figuren
het
inwoners
Astendat
dat
lijdt
aan
bepaalde
ziekten
(prevalentie)
het aantal
inwoners
dat
aan
deze ziekten
overlijdt
in de periode 1990-2030.
De voorspelde
sterfte aan
privé-ongevallen
en
zelf-toegebracht
letsel
isen
weergegeven
voor
deaan
hele
regio
Ziekte
en(sterfte)
sterfte:.Onderstaande
figurentonen
tonen
het aantal
aantal inwoners
inindementie,
Asten
lijdt
aan
bepaalde
ziekten
(prevalentie)
en het
aantal
inwoners
dat
deze
ziekten
Zuidoost-Brabant
wegens
de
kleine
aantallen
op
gemeenteniveau.
Door
de
vergrijzing
neemt
het
aantal
mensen
met
ouderdomsziekten
toe.
overlijdt
(sterfte)
in
de
periode
1990-2030.
De
voorspelde
sterfte
aan
dementie,
privé-ongevallen
en
zelf-toegebracht
letsel
is
weergegeven
voor
de
hele
regio
Zuidoostoverlijdt (sterfte) in de periode 1990-2030. De voorspelde sterfte aan dementie, privé-ongevallen en zelf-toegebracht letsel is weergegeven voor de hele regio
Brabant
wegens de kleine
aantallen
opaantallen
gemeenteniveau.
Door de vergrijzing
neemt het
aantal
met ouderdomsziekten
toe. toe.
Zuidoost-Brabant
wegens
de kleine
op gemeenteniveau.
Door de vergrijzing
neemt
hetmensen
aantal mensen
met ouderdomsziekten
Sterfte aan belangrijkste ziekten in Asten, 1990-2030
Prevalentie belangrijkste ziekten in Asten, 1990-2030
Aantal
Aantal
inwoners
inwoners
3000
2500
Kankers
2500
2000
Hart
en vaat
Kankers
2000
1500
COPD/Astma
Hart
en vaat
Diabetes
COPD/Astma
1500
1000
Psychisch/gedrag
Diabetes
1000
500
500
0
1990
0
1990
Gewrichten
Psychisch/gedrag
Aantal
Aantal
inwoners
inwoners
3000 Prevalentie belangrijkste ziekten in Asten, 1990-2030
Gewrichten
2000
2010
2020
2030
2000
2010
2020
2030
1200
1400
1000
1200
800
1000
600
800
400
600
200
400
0
200
Aantal
Aantal
inwoners
inwoners
Aantal
Aantal
inwoners
inwoners
Prevalentie van dementie, gezichts- en gehoorstoornissen
in Asten, 1990-2030
Prevalentie van dementie, gezichts- en gehoorstoornissen
in Asten, 1990-2030
1400
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030
0
1990 1995 2000
2005 2010 2015 Gehoorstoornissen
2020 2025 2030
Dementie
Gezichtsstoornissen
Dementie
Gezichtsstoornissen
Gehoorstoornissen
20 Sterfte aan belangrijkste ziekten in Asten, 1990-2030
18
20
Kankers
16
18
Hart
en vaat
14
Kankers
16
12
COPD/Astma
Hart
en vaat
14
10
12
Diabetes
COPD/Astma
8
10
Psychisch/gedrag
Diabetes
6
8
Gewrichten
4
Psychisch/gedrag
6
2
Extern
Gewrichten
4
0
2
Extern
1990 2000 2010 2020 2030
0
1990 2000 2010 2020 2030
Sterfte dementie, privé-ongevallen, zelf-toegebracht
letsel in Zuidoost-Brabant, 1990-2030
Sterfte dementie, privé-ongevallen, zelf-toegebracht
160
letsel in Zuidoost-Brabant, 1990-2030
140
160
120
140
100
120
80
100
60
80
40
60
20
40
0
20
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030
0
1990
1995 2000
2005 2010 2015
2020 2025letsel
2030
Dementie
Privé-ongeval
Zelf-toegebracht
Dementie
Privé-ongeval
Zelf-toegebracht letsel

57

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Prognoseprofiel
GGD Brabant-Zuidoost 2016
Gezondheid, ziekte en beperkingen: Onderstaande figuren tonen het aandeel inwoners in goede gezondheid, zonder beperking en met één of meer ziekten in de
periode
1990-2030.
de vergrijzing
en de toename
van het
inwonersinmet
eengezondheid,
ziekte, blijft
het aandeel
mensen
beperking
naar
verwachting
Gezondheid,
ziekteOndanks
en beperkingen
: Onderstaande
figuren tonen
het aandeel
aandeel inwoners
goede
zonder
beperking
en metzonder
één of meer
ziekten
in de
rond
de 90%
in de komende
jaren.
Asten wijkt
veel af van
Zuidoost-Brabant
of Nederland.
periode
1990-2030.
Ondanks
de vergrijzing
enniet
de toename
vande
hetregio
aandeel
inwoners met een
ziekte, blijft het aandeel mensen zonder beperking naar
verwachting rond de 90% in de komende jaren. Asten wijkt niet veel af van de regio Zuidoost-Brabant of Nederland.
Aandeel inwoners zonder beperking in Asten, ZuidoostBrabant en Nederland, 1990-2030
100
100
90
90
Percentage
Percentage
Aandeel inwoners in goede ervaren gezondheid in Asten,
Zuidoost-Brabant en Nederland, 1990-2030
80
70
60
50
80
70
60
1990
1995
2000
Asten
2005
2010
2015
Zuidoost-Brabant
2020
2025
50
2030
Nederland
2000
2005
2010
2015
Zuidoost-Brabant
2020
2025
2030
Nederland
Aandeel inwoners met twee of meer ziekten in Asten,
Zuidoost-Brabant en Nederland, 1990-2030
50
50
40
40
Percentage
Percentage
1995
Asten
Aandeel inwoners met een ziekte in Asten, ZuidoostBrabant en Nederland, 1990-2030
30
20
10
0
1990
30
20
10
1990
1995
Asten
2000
2005
2010
2015
Zuidoost-Brabant
2020
2025
Nederland
2030
0
1990
1995
Asten
2000
2005
2010
2015
Zuidoost-Brabant
2020
2025
Nederland
2030

58

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Prognoseprofiel
GGD Brabant-Zuidoost 2016
Prognoseprofiel
GGD Brabant-Zuidoost 2016
Determinanten
(Zuidoost-Brabant): Onderstaande
het
aandeel
inwoners
in in
Zuidoost-Brabant
metmet
overgewicht
en het
aandeel
dat zwaar
drinkt
en en rookt
Determinanten
(Zuidoost-Brabant):
Onderstaandefiguren
figurentonen
tonen
het
aandeel
inwoners
Zuidoost-Brabant
overgewicht
en het
aandeel
dat zwaar
drinkt
in de
periode 1990-2030.
Deze factoren
samen
met
een verhoogde
kans
op ziekten.
Het op
valtdat
op het
dat verwachte
het verwachte
aandeel
inwoners
met
deze
in derookt
periode
1990-2030.
Deze factoren
hangen hangen
samen met
een
verhoogde
kans op
ziekten.
Het valt
aandeel
inwoners
met
deze
determinanten
Determinanten
(Zuidoost-Brabant)
Onderstaande figuren
tonen het
aandeel inwoners in Zuidoost-Brabant met overgewicht en het aandeel dat zwaar drinkt en
blijft in de tijd:(uitgaande
gelijkblijvend
beleid).
gelijkdeterminanten
blijft in de tijdgelijk
(uitgaande
van gelijkblijvendvan
beleid).
rookt in de periode 1990-2030. Deze factoren hangen samen met een verhoogde kans op ziekten. Het valt op dat het verwachte aandeel inwoners met deze
determinanten gelijk blijft in de tijd (uitgaande van gelijkblijvend beleid).
100 Overgewicht en obesitas bij inwoners in ZuidoostBrabant, 1990-2030
90
80
100
70
90
60
80
50
70
40
60
30
50
20
40
10
30
0
20
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025
10
0
Overgewicht (incl obesitas)
Obesitas
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025
Zwaar alcoholgebruik door inwoners in Zuidoost-Brabant,
1990-2030
2030
2030
Percentage
Percentage
Zwaar alcoholgebruik door inwoners in Zuidoost-Brabant,
100
1990-2030
90
80
100
70
90
60
80
50
70
40
60
30
50
20
40
10
30
0
20
101990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030
0
Overgewicht (incl obesitas)
Obesitas
Roken door inwoners in Zuidoost-Brabant, 1990-2030
100
90
80
100
70
90
60
80
50
70
40
60
30
50
20
40
10
30
0
20
Percentage
Percentage
Percentage
Percentage
Overgewicht en obesitas bij inwoners in ZuidoostBrabant, 1990-2030
1990
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
Roken door inwoners in Zuidoost-Brabant, 1990-2030
10 1990
0
1990
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
+ TOELICHTING EN BRONNEN
en bronnen
+ Toelichting
+ TOELICHTING EN BRONNEN

De kracht van gezondheid - toelichting en bronnen

59
GGD Brabant-Zuidoost 2016
DE KRACHT VAN GEZONDHEID - TOELICHTING EN BRONNEN
Positieve gezondheid
De nieuwe definitie van ‘positieve gezondheid’ luidt:
‘gezondheid is het vermogen van mensen zich aan te
Lichaamsfuncties:
passen en een eigen regie te voeren, in het licht van
•
Medische feiten
fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het
Dagelijks functioneren
•
Medische waarnemingen
leven’. Functioneren, veerkracht en zelfregie staan
•
Basis algemene dagelijkse
•
Functioneren van lichaam
levensverrichtingen
•
Klachten en pijn
Instrumentele algemene
•
Energie, fitheid, vitaliteit
hierin centraal. Kortom gezondheid is dynamisch,
•
worden aangesproken op hun kracht, hun potentieel.
dagelijkse levensverrichtingen
•
lichaamsfuncties, dagelijks functioneren, mentale
•
functies en beleving, kwaliteit van leven, sociaalmaatschappelijk
functioneren
en
de
←
In het concept onderscheidt men zes dimensies:
Werkvermogen
10
Health literacy
gezondheidsvaardigheden
spirituele
8
←
6
←
geen statische toestand. Mensen met een ziekte
4
dimensie. Dit wordt figuurlijk weergegeven als een
2
spinnenweb. Idealiter heeft de mens zelf de regie
over zijn eigen gezondheid. Net als een spin die heel
Mentale functies en beleving
•
Cognitief functioneren
•
Emotionele toestand
•
Eigen waarde, zelfrespect
•
Gevoel controle te hebben
•
Zelfmanagement en eigen regie
•
Veerkracht,
aanpassingsvermogen
0
sterke draden maakt in zijn eigen spinnenweb, heeft
←
kan beter benut worden. Aandachtspunt is wel dat
←
de mens vaak meer (draag)kracht dan gedacht. Deze
niet iedereen het vermogen heeft om zich aan te
Spirituele dimensie
•
Zingeving
passen en eigen regie te voeren. Uitgaan van positieve
Sociaal maatschappelijk participeren
•
Doelen/idealen nastreven
gezondheid vraagt daarom om ondersteuning op
•
•
Toekomstperspectief
•
Acceptatie
maat. [6] [7]
←
Sociale en communicatieve
vaardigheden
•
Betekenisvolle relaties
Kwaliteit van leven
•
Sociale contacten
•
Welbevinden
•
Geaccepteerd worden
•
Geluk beleven
•
Maatschappelijke betrokkenheid
•
Genieten
•
Betekenisvol werk
•
Ervaren gezondheid
•
Lekker in je vel zitten
•
Levenlust
•
Balans

De kracht van gezondheid - toelichting en bronnen

60
GGD Brabant-Zuidoost 2016
Promotie van gezondheid
Bronnen
In de nieuwe visie op gezondheid en zorg gaan
[1] GGD
we niet langer alleen uit van ziekten maar van
bevorderen
gezondheid en gedrag: wat kunnen mensen doen
Resultaten
om hun gezondheid te bevorderen?
In deze visie
gezondheidsbeleving en ondersteuningsbehoeften
staat gezondheid als ambitie centraal en vertrekken
we bij de mogelijkheden, veerkracht en eigen regie
van mensen. Ook wanneer sprake is van aanwezige
[2] ziekte of beperkingen. Dit geldt niet alleen voor
de individuele gezondheid, maar ook op collectief
niveau. Investering in bijvoorbeeld arbeid, sport,
[3] welzijn, scholing en wonen stimuleert sociale cohesie
en versterkt de gemeenschappelijke gezondheid. [8].
Gezondheid(GG)
sport
welzijn
WMO
voeding
seks
1e lijn
relatie
sociaal
2e en 3e lijn
dood
ziek
Gezond
eten
Leven
Ziekte (ZZ)
Brabant-Zuidoost.
(Positieve)
gezondheid
[8] BigMove Institute. BigMove. http://www.bigmove.
nu/. (geraadpleegd september 2015).
Amsterdam: BigMove Institute, 2015.
[9] Vilans. Wijkpilot Laarbeek en de GG methodiek.
in Zuidoost-Brabant. Eindhoven: GGD Brabant-
Ervaringen van professionals en burgers met de GG
Zuidoost, 2015.
methodiek in Laarbeek. Utrecht: Vilans, 2015.
J.G. Bloem. Gepersonaliseerde zorg de juiste
[10]
Gemeente Laarbeek. Wmo-beleidsplan 2015-2018.
richting.
Laarbeek: Gemeente Laarbeek, 2014.
Breukelen: Nyenrode University Pess, 2012.
[11]
Gemeente Eindhoven. De kracht van de stad.
GGD Brabant-Zuidoost. Jeugdmonitor 0 t/m 11
Kadernotitie de sociale basis van WIJEindhoven
jarigen
Eindhoven: Gemeente Eindhoven, 2014.
18 jarigen (2011-2012), Volwassenenmonitor 19
t/m 64 jarigen (2012-2013) en Ouderenmonitor
65 jaar en ouder(2012-2013). Eindhoven: GGD
Brabant-Zuidoost, 2012-2013.
[4] RIVM. Gemeentelijk Gezondheidsprofiel Reusel-
De
profile_1667_Reusel-De_Mierden_gezonddet.html.
(geraadpleegd december 2015). Bilthoven: RIVM,
vanuit
de
van
beleving
onderzoek
Inaugurele
rede
(2013-2014),
Mierden.
van
24
inwoners
naar
oktober
Jeugdmonitor
12
de
2012.
t/m
www.rivm.nl/media/profielen/
2015.
[5] RIVM.
2014. Prognoses gezondheidsmaten, bewerkt door
GGD Brabant-Zuidoost. Bilthoven: RIVM, 2015.
[6] M. Huber, M. van Vliet, M. Giezenberg & A.
Knottnerus.
relating to ‘health as the ability to adapt and to
self
Volksgezondheid
Towards
manage’.
a
Toekomst
conceptual
Verkenning
framework
Operationalisering
gezondheidsconcept.
Driebergen:
Instituut, 2013.
[7] C. Walg, Gezond centraal. Opschudding in de
gezondheidszorg,
Boekenbent, 2014.
Barneveld:
Louis
Bolk
Uitgeverij

Een gezonde basis voor de jeugd - toelichting en bronnen
61

GGD Brabant-Zuidoost 2016
EEN GEZONDE BASIS VOOR DE JEUGD - TOELICHTING EN BRONNEN
Interventiepiramide rond gezin, jeugd, ouder/
Bronnen
opvoeder
[1]
GGD Brabant-Zuidoost. Jeugdmonitor 0 t/m 11 jarigen (2013-2014), Jeugdmonitor 12 t/m 18 jarigen (2011-2012), Volwassenenmonitor 19 t/m 64 jarigen (2012-2013) en Ouderenmonitor 65 jaar en ouder (2012-2013). Eindhoven: GGD De keten van opvoed-/opgroeiondersteuning rond
Klinische
en
juridische
jeugd en gezin kan weergegeven worden als een
piramide van interventies. De brede basis daarvan
bestaat uit alle partijen en faciliteiten die zorgen
voor een positief opvoed- en opgroeiklimaat. Dit
Brabant-Zuidoost, 2011-2013.
zijn gezin, familie, vrienden, buurt, onderwijs, CJG,
[2]
M. de Loose, S. van Dorsselaer S., et al. verenigingen,
maar
Gezondheid, welzijn en opvoeding van jongeren in ook wettelijke regelingen en een kindvriendelijke
Nederland. HBSC 2013. Utrecht: Universiteit Utrecht, 2013.
[3]
GGD Brabant-Zuidoost. Jeugdmonitor 12 t/m 18 zelforganisaties,
vrijwilligers,
Aanpak van problemen
ruimtelijke omgeving. Daarbovenop een smallere laag
Laagdrempelige preventieve interventies
met laagdrempelige preventieve interventies die een
relatief grote groep jeugdigen aanspreekt. Vervolgens
Basis: een positief opvoed- en opgroeiklimaat
jarigen (2014-2015). Eindhoven: GGD Brabant-
nog twee lagen met steeds intensievere interventies
Zuidoost, 2016.
die noodzakelijk zijn voor slechts een kleine groep
[4]
Eindhovens Dagblad. Ziekenhuizen in Zuidoost-
van alle jeugdigen. Het gaat hierbij om aanpak van
Brabant melden toename comazuipers. Http://
problemen en klinische en juridische interventies [11].
21st century skills
www.ed.nl/regio/eindhoven/ziekenhuizen-in-
In de praktijk zijn er diverse varianten op dit model
Dit zijn de vaardigheden waar jongeren over moeten
zuidoost-brabant-melden-toename
mogelijk, waarbij het uitgangspunt hetzelfde is: een
kunnen beschikken om te kunnen werken en leven
gezonde basis voor alle kinderen en intensievere zorg
in de huidige technologische- en kennissamenleving.
2015).
waar nodig voor steeds kleinere groepen.
Zoals: samenwerken, creativiteit, ICT-geletterdheid,
[5]
Máxima Medisch Centrum. Polikliniek communiceren,
Jeugd&Alcohol, consulten 2011-2014. Veldhoven, probleemoplossend
vermogen,
comazuipers-1.5198796 (geraadpleegd oktober kritisch denken en sociale en culturele vaardigheden.
2015.
Er is geen éénduidige definitie van 21st century
[6]
STAP. Alcohol en energiedrank een riskante skills
mix. http://www.stap.nl/nl/nieuws/persberichten.
en
wereldwijd
zijn
er
meerdere
min
of
meer overeenkomende modellen in omloop. Zie:
html/3490/719/alcohol-en-energiedrank-een-
www.21stcentryskills.nl [15].
riskante-mix (geraadpleegd november 2015).
[7]
Trimbos instituut. Kerncijfers drugsgebruik 2014. https://assets.trimbos.nl/docs/088c4496-ca0c-
49a7-af1c-a50be922f5b1.pdf (geraadpleegd november 2015).
[8]
Nederlands Jeugdinstituut, Opvoeden Achtergrond en Definitie. http://www.nji.nl/Opvoeden-
Achtergronden-Definitie (geraadpleegd november 2015).

Een gezonde basis voor de jeugd - toelichting en bronnen
62

[9]
Ministerie van Veiligheid en Justitie, Ministerie [20]
K.M. Williams et al. Increasing prevalence van Volksgezondheid, Welzijn en Sport & of myopia in Europe and the impact of education. Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Ophthalmology 2015; 122(7): 1489-97.
Factsheet Suicidepreventie en jongeren. Maart [21]
M. He et al. Effect of time spend outdoors at 2015.
school on the development of myopia among [10]
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en children in China: a randomized clinical trial. JAMA Sport.Kamerbrief ‘Beleidsvisie drugspreventie,
2015 15; 314(11): 1142-8.
3 november 2015’. Den Haag: VWS, 2015
[22]
O’Donoghue et al. Risk factors for childhood [11]
M. van der Klein, J. Mak, R. van der Gaag. myopia: findings from the NICER study. Invest Professionals en vrijwilligers (organisaties) rond Ophthalmol Vis Sci. 2015; 56(3):1524-30.
jeugd en gezin. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut, [23]
P. Nikken. Media-risico’s voor kinderen. Een 2011.
verkenning. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut, [12]
B. Mulder, M. Hartog. Maatschappelijke 2013
informatievoorziening. Burgers toerusten voor
[24]
H.H. Hamberg-van Reenen, S.A. Meijer, P.F. een participatiesamenleving. Den Haag: De
van Gils, M. Savelkoul. Gezond opgroeien. Haagse Hogeschool, 2015.
Verkenning jeugdgezondheid. Bilthoven: RIVM, [13]
Stichting Opvoeden. www.stichtingopvoeden.nl 2014.
(geraadpleegd november 2015).
[25]
K. Bakker, E.J. de Wilde, H. Kooijman. [14]
Gezonde School. https://www.gezondeschool.nl/
Die jeugd van tegenwoordig. Over opvoeden (geraadpleegd november 2015).
en opgroeien in Nederland. Utrecht: Nederlands [15]
Leren in de 21e eeuw en 21st century skills.
Jeugdinstituut, 2015.
www.21stcenturyskills.nl (geraadpleegd november [26]
P. Dijkema. Problemen en 2015).
ondersteuningsbehoeften van jonge [16]
Nederlands Jeugdinstituut. Mediaopvoeding. www.
mantelzorgers.Tilburg: Academische Werkplaats nji.nl/mediaopvoeding (geraadpleegd november Publieke Gezondheid Brabant, 2014.
2015).
[27]
Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/
[17]
A.J. van Rooij. Online videogame verslaving
Heerlen. www.cbs.nl (geraadpleegd november Verkenning van een nieuw fenomeenAntonius
2015)
Rotterdam: IVO, 2011
[28]
Verwey-Jonker instituut. Kinderen in Tel 2014. [18]
R. Kloosterman, J. van Beuningen. Jongeren over http://wsjg.databank.nl/jive (geraadpleegd social media. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal november 2015).
Bureau voor de Statistiek, 2015.
[29]
GGD Brabant-Zuidoost. Inventarisatie en [19]
GGD Zaanstreek-Waterland. Jongeren en het verbeterplan ‘De mogelijkheden om weerbaarheid gebruik van sociale media. Zaandam: GGD van kinderen en hun ouders te versterken’, Zaanstreek-Waterland, 2013.
concept 3 november 2015. Eindhoven: GGD Brabant-Zuidoost, 2015.
GGD Brabant-Zuidoost 2016

Gezond bezig - toelichting en bronnen
63

GGD Brabant-Zuidoost 2016
GEZOND BEZIG - TOELICHTING EN BRONNEN
Sociale marketing
Bronnen
Sociale marketing past concepten en technieken
[1] GGD Brabant-Zuidoost. Jeugdmonitor 0 t/m 11
[11] ArboNed. ArboNed.nl, verzuim door stress op
van de commerciële marketing toe om positieve
jarigen (2013-2014), Jeugdmonitor 12 t/m 18 steeds jongere leeftijd. www.arboned.nl/
maatschappelijke
te
jarigen (2011-2012), Volwassenenmonitor
nieuwscentrum/persberichten-en-publicaties/
realiseren [13]. Het is een instrument voor duurzame
19 t/m 64 jarigen (2012-2013) en verzuim-door-stress-op-steeds-jongere-leeftijd/. gedragsverandering bij grotere groepen. Met behulp
Ouderenmonitor 65 jaar en ouder (2012-2013). (geraadpleegd november 2015). Utrecht: van een marketinganalyse vooraf wordt inzicht
Eindhoven: GGD Brabant-Zuidoost, 2011-2013.
ArboNed, 2015.
verzameld in datgene wat de doelgroep daadwerkelijk
[2] GGD Brabant-Zuidoost. Jeugdmonitor 12 t/m 18 [12]
Stichting Lezen & Schrijven. Regionale spreiding raakt en motiveert. Wat is de toegevoegde waarde
jarigen (2014-2015).
van geletterdheid in Nederland. Den Haag: die hen aanspreekt? Daardoor kan de doelstelling
Eindhoven: GGD Brabant-Zuidoost, 2016.
Stichting Lezen & Schrijven, 2016.
van een interventie scherper worden geformuleerd en
[3] Novadic-Kentron. Bereikprestaties Novadic-
[13] RIVM. Sociale marketing: verleiden tot gezonder het gewenste gedrag beter worden afgestemd op de
Kentron in 2014 Regio Eindhoven en Regio de leven! Bilthoven: RIVM, 2013.
drijfveren van de doelgroep.
Kempen. Vught: Novadic-Kentron, 2015.
[14] Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. [4] Trimbos Instituut, Windesheim & IVZ. Factsheet Cultuur in beeld 2013. Den Haag: Rijksoverheid, Het RIVM heeft een brochure ontwikkeld waarin de
Alcohol en ouderen in de verslavingszorg in 2013.
basiselementen van de sociale marketing worden
Nederland (2004-2013). Utrecht: Trimbos [15] Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. uitgelegd. Daarnaast staan er diverse voorbeelden
Instituut, 2014.
Kamerbrief ‘Cultuur verbindt: een ruime blik op
en tips voor een succesvolle toepassing van sociale
[5] Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging. cultuurbeleid. Den Haag: Ministerie van marketing in vermeld.
Factsheet Continu Onderzoek Rookgewoonten Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2014.
2014. Utrecht: Trimbos-Instituut, 2015.
[6] RIVM. Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014. Prognoses determinanten, bewerkt door GGD Brabant-Zuidoost. Bilthoven: RIVM, 2015.
[7] Novadic-Kentron. Informatieblad XTC september 2015. Vught: Novadic-Kentron, 2015.
[8] M. Sheikh Rashid, M.C.J. Leensen & W.A. Dreschler. Report online hearing test 2010-2014. Amsterdam: AMC, 2015.
[9] RIVM. Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014. Prognose sterfte en ziekte, bewerkt door GGD Brabant-Zuidoost. Bilthoven: RIVM, 2015.
[10] GGD Brabant-Zuidoost. (Positieve) gezondheid
Resultaten van onderzoek naar de gezondheids-
beleving en ondersteuningsbehoeften in Zuidoost-
Brabant. Eindhoven: GGD Brabant-Zuidoost,
of
sociale
veranderingen
2015.

Gezondheid werkt - toelichting en bronnen
64

GGD Brabant-Zuidoost 2016
GEZONDHEID WERKT - TOELICHTING EN BRONNEN
Maatwerk
voor
werkzoekenden
met
een
Definitie verschillende soorten schoolverzuim
Gemeenten
(chronische) ziekte of beperking
De Leerplichtwet onderscheidt absoluut en relatief
regio
Werkzoekenden met een beperking is gevraagd
verzuim. Bij absoluut verzuim is een leerplichtig kind
schoolverzuim. De cijfers zoals weergegeven in de tabel
naar wat hen zou helpen om werk te vinden en te
niet ingeschreven op een school. Relatief verzuim
zijn akkoord bevonden door de leerplichtambtenaar
behouden en welke obstakels zij daarbij tegenkomen.
houdt in dat een leerling wel staat ingeschreven op
van de gemeente.
De onderstaande maatregelen zijn in hun reactie
een school, maar niet aanwezig is tijdens les- of
genoemd: [9]
praktijktijd. Het gaat hier dus om elk verzuim dat
Oorzaken van kwetsbaarheid bij jongeren
niet valt onder ziekte of waarvoor geen enkele vorm
Onder jongeren in kwetsbare posities verstaan we
Bevorderende factoren
van vrijstelling is verleend. Tot deze groep worden
jongeren en jongvolwassenen tot 27 jaar die:
•
Werk dicht bij huis
naast de frequente spijbelaars ook de thuiszitters
•
•
Flexibele werktijden
gerekend. Dit zijn leerlingen die staan ingeschreven
•
Extra scholing of opleiding
op een school, maar meer dan vier weken thuis
•
of een grote afstand hebben tot de arbeidsmarkt
•
Aangepaste werkplek
zitten. Onder relatief verzuim valt ook luxe verzuim.
•
en er niet of moeilijk in slagen daar een •
Mogelijkheden om thuis te werken
Luxe verzuim houdt in dat een leerling tijdens de
en
hanteren
moeite
onderwijsinstellingen
verschillende
hebben
met
het
definities
behalen
in
de
omtrent
van
een
startkwalificatie
duurzame positie te verwerven.
schoolperiode zonder toestemming met vakantie
Belemmerende factoren
gaat. Volgens de Leerplichtwet zijn scholen alleen
Dit maakt hen kwetsbaar door de hoge en complexe
•
Gebrek aan begrip bij werkgevers en collega’s
verplicht om die gevallen te melden waar sprake is
eisen die de samenleving stelt. Deze jongeren ervaren
voor de consequenties van de gezondheidssituatie
van ongeoorloofde afwezigheid van in totaal zestien
vaak tegenslagen of belemmeringen in verschillende
Gebrek aan mogelijkheden om het werk aan te
uren les- of praktijktijd gedurende een periode van
leefgebieden.
passen
vier opeenvolgende lesweken. [10]
•
•
Beperkingen als gevolg van de gezondheidssituatie
Binnen de groep jongeren in kwetsbare posities
Definitie van kwalificatieplichtige leerlingen
onderscheiden we:
Definitie van Startkwalificatie
Kwalificatieplichtige leerlingen zijn leerlingen die
•
Een startkwalificatie is volgens de rijksoverheid het
aan het einde van de leerplicht met 16 jaar geen
minimale onderwijsniveau dat nodig is om serieus
startkwalificatie hebben behaald en nog geen 18 jaar
kans te maken op duurzaam geschoold werk in
zijn.
Nederland. De leerplicht geldt voor kinderen van 5
jongeren die uitstromen uit speciaal onderwijs,
praktijkonderwijs en mbo niveau 1/entreeopleiding
•
jongeren met een beperking die belemmeringen
ervaren op de arbeidsmarkt
•
specifieke groepen, zoals jongeren uit detentie,
tot 16 jaar. Direct aansluitend op het einde van de
Definitie van volledige thuiszitters
straatcultuur, migrantengroepen, grootstedelijke
leerplicht met 16 jaar begint de kwalificatieplicht.
Een leerling die niet fysiek op school aanwezig is en
milieus, jongeren bij wie behandeling of jeugdzorg
Die eindigt als een leerling een startkwalificatie (een
hierdoor geen onderwijs geniet. Het gaat hier om een
op de voorgrond heeft gestaan en die daardoor
opleiding vwo, havo of mbo niveau 2) heeft gehaald
geschat totaalaantal voor het schooljaar 2013-2014
of 18 jaar is geworden.
door de leerplichtambtenaar van de gemeente. Een
exact aantal is niet aan te geven, aangezien aantallen
per maand kunnen variëren en thuiszitters niet altijd
worden gemeld bij de leerplichtambtenaar.
weinig aan onderwijs zijn toegekomen
•
voortijdige
schoolverlaters
onderwijs.[11]
uit
het
regulier

Gezondheid werkt - toelichting en bronnen
65

Bronnen
[1] GGD Brabant-Zuidoost. Jeugdmonitor 0 t/m 11
[7] M. J. Theunissen, H. Bosma, P. Verdonk & F. jarigen (2013-2014), Jeugdmonitor 12 t/m 18 Feron. Why wait? Early determinants of school jarigen (2011-2012), Volwassenenmonitor 19 t/m dropout in Preventive Pediatric Primary Care. 64 jarigen (2012-2013) en Ouderenmonitor 65 PLOS ONE, 2015.
jaar en ouder (2012-2013). Eindhoven: GGD [8]
Stichting Lezen & Schrijven, Regionale spreiding Brabant-Zuidoost, 2011-2013.
van geletterdheid in Nederland. Den Haag: [2] RIVM. Themarapport Volksgezondheid
Stichting Lezen & Schrijven, 2016.
Toekomst Verkenning 2014. Gezondheid en [9] I. de Putter, R. Cozijnsen & M. Rijken. Het Maatschappelijke participatie. Bilthoven: RIVM, vergroten van arbeidsparticipatie onder mensen 2014.
met een chronische ziekte of beperking; een [3]
RIVM. Volksgezondheid Toekomst Verkenning werkwens alleen is niet voldoende. Utrecht: Nivel, 2014. Heden en Verleden. Arbeidsparticipatie. 2015.
www.eengezondernederland.nl/Heden_en_
[10] Ministerie van Onderwijs, Cultuur en verleden/Participatie (geraadpleegd november Wetenschap. Kamerbrief over aanpak 2015). Bilthoven: RIVM, 2014.
schoolverzuim, 20 maart 2014.
[4]
Rijksoverheid.nl. 1 op de 3 gevallen ziekteverzuim www.rijksoverheid.nl/documenten/
door werkstress. www.rijksoverheid.nl/actueel/
kamerstukken/2014/03/20/kamerbrief-over-
nieuws/2013/12/21/1-op-de-3-gevallen-
aanpak-schoolverzuim. Den Haag: Ministerie van ziekteverzuim-door-werkstress (geraadpleegd Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2014.
november 2015). Den Haag: Ministerie van [11] Nederlands Jeugdinstituut. Jongeren in kwetsbare Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2013.
posities. Over welke jongeren gaat het?
[5] SRE. Bestrijden voortijdig schoolverlaten en www.nji.nl/nl/Arbeidstoeleiding/Jongeren-in-
schoolverzuim. Regioverslag 2013-2014 Zuidoost-
kwetsbare-posities/Over-welke-jongeren-gaat-
Brabant. Aangevuld met cijfers schoolverzuim het? (geraadpleegd november 2015). Utrecht: Gemeente Asten Eindhoven: SRE, 2014.
Nederlands Jeugdinstituut, 2015.
[6] Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. VSV-verkenner. Zoom in op schooluitval gemeente Asten. www.vsvverkenner.nl/gemeente/0743/
Asten 2015 (geraadpleegd november 2015). Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2015.
GGD Brabant-Zuidoost 2016

Samen in de wijk - toelichting en bronnen
66

GGD Brabant-Zuidoost 2016
SAMEN IN DE WIJK - TOELICHTING EN BRONNEN
onderzoek naar informele zorg in een volksbuurt. Vraagverlegenheid
Dat garandeert dat bestuurders op kunnen komen
Proefschrift. Tilburg: Universiteit Tilburg, 2010.
Er zijn mensen die het heel moeilijk vinden om hulp
voor de goede kwaliteit van de fysieke leefomgeving,
[8] Alzheimer Nederland. Factsheet prognose te vragen aan mensen in hun omgeving of dit niet
zodat mensen gezond kunnen leven en opgroeien.
dementie. Amersfoort: Alzheimer Nederland, 2013.
willen vragen. Deze mensen zijn met hun hulpvraag
Vroegtijdig gezondheid betrekken in planvorming
vaak niet zichtbaar. Uit gesprekken met professionals
en besluitvorming vermindert gezondheidslasten,
bewerkt door GGD Brabant-Zuidoost. Bilthoven: blijkt dat het onder meer gaat om:
het voorkomt onnodige kosten voor herstel en het
RIVM, 2015.
•
mensen die niet afhankelijk willen zijn van hun
vermindert publieke onrust. Daarnaast biedt elke
[10] RIVM. VTV 2014. Een gezonder Nederland. http://
omgeving en die gelijkwaardigheid in een relatie
ruimtelijke ontwikkeling kansen voor het versterken
www.eengezondernederland.nl/Trends_in_de_
belangrijk vinden;
van een goede fysieke leefomgeving. De gemeenten
toekomst/Ziekten (geraadpleegd november 2015).
eenzame mensen of mensen met een beperkt
zijn met de Omgevingswet aan zet om mogelijke
[11] Staatssecretaris van Volksgezondheid, welzijn en sociaal netwerk die zorg nodig hebben;
gezondheidsrisico’s in kaart te brengen [17].
sport. Kamerbrief Samenleven met dementie. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, welzijn en •
•
•
mantelzorgers zonder ondersteuning en die niet
•
•
RIVM. VTV 2014. Prognoses sterfte en ziekte, om steun durven vragen;
Bronnen
sport, 2015.
mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden
[1] CBS Statline. Bevolking naar leeftijd. http://
[12] S. Denters, E. Tonkens, I. Verhoeven en J. Bakker. die
statline.cbs.nl/statweb/dome/?LA=nl. Burgers maken hun buurt. Den Haag: Platform 31,
(geraadpleegd nov. 2015). Den Haag: CBS 2013.
niet
op
de
hoogte
zijn
van
de
ondersteuningsmogelijkheden;
•
[9] hulpvragers
en
mantelzorgers
die
verstrikt
Statline, 2015.
[13] Leefbaarometer. www.leefbaarometer.nl geraakt zijn in de bureaucratie;
[2] Sociaal en Cultureel Planbureau. Statusscores
(geraadpleegd november 2015).
mensen die de veranderingen in de zorg zien als
2014. http://www.scp.nl/content.jsp?objectid=
[14]
KPMG Advisory N.V. Groen, gezond en productief: een verlies van rechten;
default:20133 (geraadpleegd november 2015).
the economics of ecosystems & biodiversity (TEEB mensen die de hulpbereidheid van anderen
[3] Kinderen in Tel. Kinderen in Tel 2014. http://wsjg.
NL): natuur en gezondheid. Amstelveen: KPMG, onderschatten.
databank.nl/jive (geraadpleegd juni 2015).
2012.
[4] RIVM. Volksgezondheid Toekomstverkenning 2014
[15]
Nu.nl. Groter verband tussen leefomgeving en
Omgevingswet
Prognoses huishoudens en onderwijs, bewerkt gezond gedrag dan gedacht. www.nu.nl/
De Eerste Kamer heeft op 22 maart 2016 ingestemd
door GGD Brabant-Zuidoost. Bilthoven: RIVM, gezondheid/4153852/groter-verband-
met de Omgevingswet; deze zal naar verwachting in
2015.
tussen-leefomgeving-en-gezond-gedrag-dan-
2019 in werking treden. De nieuwe wet integreert
[5] GGD Brabant-Zuidoost. Jeugdmonitor 0 t/m 11 gedacht.html (geraadpleegd november 2015).
ongeveer 26 wetten op het gebied van de fysieke
jarigen (2013-2014), Jeugdmonitor 12 t/m 18 [16] RIVM. Onderzoek Veehouderij en Gezondheid leefomgeving.
voor
jarigen (2011-2012), Volwassenenmonitor 19 omwonenden. RIVM: Bilthoven, 2016.
gemeenten en GGD’en een kans om gezondheid een
Deze
Omgevingswet
is
t/m 64 jarigen (2012-2013) en Ouderenmonitor [17]
Rijksoverheid.Omgevingswet. https://www.
integrale plek te geven in omgevingsbeslissingen.
65 jaar en ouder (2012-2013). Eindhoven: GGD rijksoverheid.nl/onderwerpen/omgevingswet/
Bij ruimtelijke planvorming en beslissingen moet
Brabant-Zuidoost, 2011-2013.
inhoud/vernieuwing-omgevingsrecht een integrale afweging worden gemaakt, waarin ook
[6] Raad voor het openbaar bestuur. Loslaten in (geraadpleegd oktober 2015). http://www.
gezondheid wordt meegewogen. Samen met een
vertrouwen. Naar een nieuwe verhouding tussen binnenlandsbestuur.nl/ruimte-en-milieu/
verplichte gemeentelijke omgevingsvisie draagt dit
overheid, markt én samenleving. Den Haag: 2012.
nieuws/invoering-omgevingswet-uitgesteld-
bij aan een gezondere leefomgeving.
[7] L. Linders. De betekenis van nabijheid. Een
tot-2019.9538798.lynkx (geraadpleegd juni 2016)

Langer thuis - toelichting en bronnen
67

GGD Brabant-Zuidoost 2016
LANGER THUIS - TOELICHTING EN BRONNEN
Voorbeelden
van
mantelzorgers
en
hun
Vormen van technologische toepassingen in
Er
zorg en welzijn
onderscheiden:
mantelzorgers
Er zijn veel technologische toepassingen gericht op
Domotica is de integratie van hoogtechnologische
Tegelijkertijd
het bevorderen van de zelfredzaamheid van mensen
diensten ten behoeve van een betere kwaliteit
ondersteuningsbehoefte
De
zijn
zijn
ondersteuningsbehoeften
per
er
persoon
wel
van
verschillend.
algemene
kenmerken
van
zijn
verschillende
vormen
van
eHealth
te
‘type
en het vergemakkelijken van de zorg. Dit wordt
van wonen en leven, waardoor mensen langer
mantelzorgers’ te noemen met een indicatie van hun
ook eHealth genoemd. eHealth is het gebruik van
zelfstandig thuis kunnen wonen. Het gaat naast
ondersteuningsbehoefte [7]
nieuwe informatie- en communicatietechnologieën
integratie van techniek en bediening in de woning,
met name internettechnologie, om gezondheid en
ook om dienstverlening van buiten af, om zorg
gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren.
op afstand. Domotica kan comfortverhogend zijn
zoals
afstandsbediening
omgeving
kunnen
Type mantelzorgers
Ondersteuningsbehoefte
thermostaat,
Ouderen die zeer intensief voor hun partner zorgen
Respijtzorg, praktische hulp en momenten van vrijaf van de
internetgebruik).
zorg. Vrijwilligers voor ondersteuning en dagopvang.
Zorg
waarmee
besturen
voordeur)
of
mensen
(gordijnen,
contact
hun
lampen,
hebben
met
anderen (videocommunicatie en andere vormen van
op
afstand
wordt
vaak
beschouwd
als
onderdeel van domotica, waarbij er wel sprake is van
Werkende mantelzorgers met een ernstig zieke zorgvrager
Flexibele werktijden en thuiszorg, aansluitend op de
een zorgvraag. Hulpvrager en hulpverlener bevinden
werktijd. Zorgverlof.
zich hierbij niet in dezelfde ruimte, maar de zorg
wordt op afstand verleend door gebruik te maken van
Ouders van kinderen met een verstandelijke beperking of
Huishoudelijke
niet aangeboren hersenletsel
ondersteunend netwerk.
Mantelzorgers
van
mensen
met
een
psychiatrische
problematiek
hulp,
respijtzorg.
Vrijwilligers
en
informatie- en communicatietechnologie (ICT). Zorg
op afstand heeft verschillende vormen:
•
Zorggerelateerde diensten zoals omgangsvormen,
telemonitoring van bloeddruk, gewicht, informatie en advies over het ziektebeeld. Ondersteuning
bloedsuiker; agendabeheer;
bij de zorg.
•
Veiligheids- en bewakingsdiensten zoals alarmering, valpreventie door middel van Lotgenotengroepen,
cursussen
over
Allochtone mantelzorgers die onbekend zijn met het
Passende hulp en extra inspanningen om de doelgroep te
sensoren of sleutelbeheer.
zorgaanbod en uitbesteding van zorg voor familie moeilijk
bereiken. Informatie, maatjes.
•
Welzijnsdiensten in de vorm van video sociale netwerken of goedemorgenservice via
het beeldscherm
vinden
Jonge mantelzorgers mret een zieke ouder die het gevaar
Samenwerking met scholen en aandacht voor het thema
•
Gemaksdiensten voor bijvoorbeeld mensen
lopen dat hun opleiding en ontwikkeling in de knel komen.
bijvoorbeeld in ZAT teams. Activiteiten gericht op en samen
met een beperkte mobiliteit: met leeftijdsgenoten.
informatie- en consumentendiensten, taxidiensten en comfortdiensten.

Langer thuis - toelichting en bronnen
68

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Slimme hulpmiddelen spelen een belangrijke rol
Bronnen
bij de zelfredzaamheid van kwetsbare ouderen en
[1] Provincie Noord-Brabant. De ontwikkeling van de [9] Slimmer Leven 2020. www.slimmerleven2020.org.
mensen met een beperking. Voorbeelden van slimme
bevolking in Noord-Brabant, 2014-2030.
(geraadpleegd
hulpmiddelen zijn een medicijndispenser die een
‘s-Hertogenbosch: Provincie Noord-Brabant, 2014.
Coöperatie Slimmer Leven 2020, 2015.
signaal afgeeft aan de patiënt wanneer pillen geslikt
[2] GGD Brabant-Zuidoost. Jeugdmonitor 0 t/m 11
[10] J. Eertink & H. Krijgsman. Openheid platformen
moeten worden en die de mantelzorgers met een
jarigen (2013-2014), Jeugdmonitor 12 t/m voor slimme zorg. ‘s-Hertogenbosch: Provincie
sms waarschuwt wanneer dit niet gebeurd is, een
18 jarigen (2011-2012), Volwassenenmonitor
Noord-Brabant, 2012.
blindenstok met ingebouwde gesproken navigatie,
19 t/m 64 jarigen (2012-2013) en
een
die
Ouderenmonitor 65 jaar en ouder(2012-2013). gegevens direct doorsturen naar hulpverleners en een
Eindhoven: GGD Brabant-Zuidoost, 2011-2013.
grote variëteit aan verschillende gezondheidsapps.
[3] RIVM. Gemeentelijk Gezondheidsprofiel Asten Ook de ontwikkeling van zorgrobots die taken van
www.rivm.nl/media/profielen/profile_743_
hulpverleners kunnen overnemen is volop in beweging
Asten_gezonddet.html (geraadpleegd april 2015). [10].
Bilthoven: RIVM, 2015.
[4] RIVM. Volksgezondheid Toekomstverkenning 2014.
Prognoses sterfte en ziekte, bewerkt door GGD
Brabant-Zuidoost. Bilthoven: RIVM, 2014.
[5] CBS. Statline. Huishoudens; personen naar
geslacht, leeftijd en regio 2000-2014.
weegschaal
en
een
bloeddrukmeters
http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=
SLNL&PA=71488ned&D1=11&D2=0&D3=1420&D4=159&D5=a&HDR=G4,G1,G2&STB=G3,
T&VW=T. (geraadpleegd november 2015).
Den Haag: CBS, 2014.
[6] K. Sadiraj, J. Timmermans, M. Ras & A. de Boer. De toekomst van de mantelzorg. Den Haag:
SCP, 2009.
[7] Transitiebureau Wmo. Mantelzorgondersteuning is de basis. Aandachtspunten voor lokaal beleid. Den Haag: Transitiebureau Wmo, 2014.
[8] K. Doekhie, A. de Veer, J. Rademakers,
F. Schellevis & A. Francke. Overzichtsstudies. Ouderen van de toekomst. Verschillen in de wensen en mogelijkheden voor wonen, welzijn en zorg. Utrecht: NIVEL, 2014.
september
2015).
Eindhoven:

69

GGD Brabant-Zuidoost 2016
PROGNOSEPROFIEL - TOELICHTING EN BRONNEN
Toelichting
Bronnen
De figuren in dit prognoseprofiel zijn gebaseerd op
Bronnen die gebruikt zijn door RIVM bij het berekenen
berekeningen van het RIVM voor de Volksgezondheid
van de prognoses:
Toekomst Verkenning 2014, onder de aanname van
gelijkblijvend beleid.
a.
Centraal Bureau voor de Statistiek:
bevolkingsprognose 2012-2060
huishoudensprognose 2013-2060
d.
H. Hilderink, M. In ’t Panhuis – Plasmans,
G.J. Kommer & N Hoeymans. Methodologie Trendscenario VTV-2014. Bilthoven: RIVM, doodsoorzakenstatistiek
2014 www.eengezondernederland.nl/Over_
gezondheidsenquêtes 2010, 2011, 2012
de_VTV/Werkwijze_en_methodologie
POLS gezondheid en welzijn 2001-2009)
e.
Feiten en cijfers over volksgezondheid en zorg. b.
ministerie van Onderwijs, Cultuur en
RIVM, 2015.
Wetenschap:
www.volksgezondheidenzorg.info
Referentieraming 2013, ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/
documenten-en-publicaties/
rapporten/2013/09/17/
referentieraming-2013/
referentieraming-2013.pdf
c.
Diverse bronnen voor prevalentie van ziekten
zoals gebruikt voor Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014
http://www.eengezondernederland.nl/Een_
gezonder_Nederland

70

GGD Brabant-Zuidoost 2016
DANKWOORD
Deze Volksgezondheid Toekomst Verkenning van de GGD Brabant-Zuidoost is tot stand gekomen dankzij de inzet van vele in- en externe deskundigen.
Onze dank gaat uit naar:
De geïnterviewde deskundigen:
Alsiddiq, Rami Medewerker Ondersteuningsteam, gemeente Best
Hendriks, Liesbeth Bloem, Sjaak
Bijzonder hoogleraar Health Care Hendrix, Ans
Consumers & Experienced Health, Nyenrode Herpen, Carla van Coördinator, Vrijwilligerspunt Eindhoven
Business Universiteit
Hikspoors, Theo Arbeidskundige, UWV-Werkplein Helmond
Bon, Puck van
L’Hoir, Monique Senior-onderzoeker, TNO
Relatiemanager Veldhoven, Lumens
Bos, Karin van den
Senior beleidsmedewerker, Ministerie van Coördinator, Steunpunt Mantelzorg Verlicht
Relatiemanager en projectmanager, Lumens
Huber, Machteld
Directeur, Institute for Positive Health (IPH)
Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Linders, Lilian Lector Beroepsinnovatie Social Work, Fontys Broek, Inge van den Beleidsadviseur Milieu en Gezondheid, Bureau Hogeschool
Gezondheid Milieu & Veiligheid GGD’en Brabant/
Meijer, Susan Onderzoeker Publieke Gezondheid, RIVM
Zeeland
Mol, Maaike
Programmaleider Programmalijn Eigen regie, Broek, Saskia van den
Zorgbelang Brabant
Programmaleider Programmalijn Participatie en medezeggenschap, Zorgbelang Brabant
Mols, Joyce
Burdorf, Lex Hogeschool
Hoogleraar Determinants of Public Health, Praktijkonderzoeker Wmo-werkplaats, Fontys Erasmus Universiteit Rotterdam
Nierop, Bas van Cornelissen, Anja
Utrecht
Manager Markt- en beleidsontwikkeling, MEE Docent Ecologische Pedagogiek, Hogeschool Zuidoost-Brabant
Nijdam, Renske
Milieugezondheidskundige, Bureau Gezondheid, Dekkers, Jan Milieu & Veiligheid GGD’en Brabant/Zeeland
Gezondheidsambassadeur, gemeente Laarbeek
Demerouti, EvaHoogleraar Organizational Overgoor, Louis
Directeur, Big Move Institute
Overveld, Kees van Gedragsdeskundige, deskundige weerbaarheid
Technische Universiteit Eindhoven
Pender, Marcel de
Projectleider, Slimmer Leven 2020
Dietvorst, Ton Directeur bedrijfsleider, Kringloop de Kempen
Raedts, Yvonne Stafarts, De Zorgboog
Duivenbode, Hanna van de
Coördinator, Zelfhulpnetwerk Zuidoost Brabant
Rens, Daniëlle van Voorzitter Wijkcommissie Geenhoven en Elzen, Monique van den Dorpsondersteuner de Mortel, gemeente Gemert
gezondheidsambassadeur, gemeente Behavior & Human Decision Processes, Bakel
Valkenswaard
Feringa, Dana Rensink, Hetty
Associate Lector Beroepsinnovatie Social Work, Senior-medewerker Programma Opvoeding, Fontys Hogeschool
Trimbos Instituut
Hamberg, Heleen Rijsewijk, Marijke van Consulent, Ergon Werkmakelaars
Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
Schols, Hilly Verenigingsadviseur, Vrijwilligerspunt Eindhoven
Hegeman, Marianne Gezondheidsambassadeur, gemeente Helmond
Smolders, Jack Leerplichtconsulent, gemeente Best
Heijden, Neeltje van der Projectleider Participatiewet, gemeente Best
Snoeijen, Aafke Huisarts en kaderarts hart- en vaatziekten
Onderzoeker Publieke gezondheid, Rijksinstituut 
Dankwoord
71

GGD Brabant-Zuidoost 2016
Referenten van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu:
Stalpers, Joost
Consultant, Janssen-Cilag
Tillaart, Jeanette van den Manager Peelregio, MEE Zuidoost-Brabant
Tissen, Inge Stafarts, ZuidZorg
Hamberg, Heleen Venhuis, Wim
Medetrekker en bestuurslid, Zelfhulp Hilderink, HenkSenior-onderzoeker
Onderzoeker Publieke Gezondheid
Verbindt
Poos, René
Onderzoeker Publieke Gezondheid
Verbeet, Irene
Directeur, basisschool de Westwijzer Helmond
Verweij, Antonia
Onderzoeker Publieke Gezondheid
Weert, Annet van
Intern begeleider, basisschool de Westwijzer Zantinge, Else
Onderzoeker Publieke Gezondheid
Helmond
Wittenboer, Susan van den
Projectmanager Dynamo Jeugdwerk, Lumens
Diverse collega’s van de GGD Brabant-Zuidoost hebben in het proces van de
totstandkoming van dit ebook een bijdrage geleverd in werkgroepen, gesprekken
Afvaardiging van de gemeenten in de regio Zuidoost Brabant:
Burgt, Marieke van de
Beleidsmedewerker Sociaal Domein, gemeente Gemert-Bakel
Grizell, Desiree
Medewerker Beleid en Ondersteuning, gemeente Valkenswaard
Heurman, Linda
Beleidsmedewerker, gemeente Eindhoven
Jansen, Saskia
Beleidsmedewerker Regie & Ontwikkeling, gemeente Best
Kooijmans, Charlotte
Coördinator Maatschappelijk Beleid, gemeente Heeze-Leende
Wibbens, Wenda
Beleidsmedewerker Welzijn, gemeente Eersel
met deskundigen, inventariseren van voorbeelden en aandragen van teksten.

72

COLOFON
GEZONDHEID VERBINDT
Copyright © augustus 2016, GGD Brabant-Zuidoost
in de gemeente Asten
Alle rechten voorbehouden. Indien u delen van dit ebook
Volksgezondheid Toekomst Verkenning
overneemt dan graag met bronverwijzing naar de GGD
augustus 2016
Brabant-Zuidoost, Gezondheid verbindt in de gemeente
Asten, Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2016.
GGD Brabant-Zuidoost
De redactie besteedt de grootst mogelijke aandacht aan de
Postbus 8684
juistheid van informatie in dit rapport. Fouten zijn echter
5605 KR Eindhoven
niet volledig uit te sluiten. U kunt daarom geen rechten
Telefoon 088 0031 100
ontlenen aan deze teksten. Voor vragen of opmerkingen
www.ggdbzo.nl / www.ggdbzo.nl/ggdkompas
kunt u zich richten tot de auteurs via telefoonnummer
088 0031 100.
Meer informatie:
Voor advies op het gebied van gezondheid
Ontwerp en opmaak
in de gemeente Asten:
Irene Rooijakkers-Cleef (communicatie mediavormgever)
Ellen van Bree, gezondheidsmakelaar,
GGD Brabant-Zuidoost augustus 2016
[email protected]
Meer informatie over de data en databronnen:
Kim Ensinck, kennismakelaar,
[email protected].
Projectgroep Volksgezondheid Toekomst
Verkenning en auteurs:
Monique de Kok (projectleider),
Yvonne Meertens (onderzoeksfunctionaris),
Anke van Gestel, (onderzoeksfunctionaris),
Paula Dijkema (onderzoeksfunctionaris),
Ellen van Bree (beleidsfunctionaris),
Janine Cosijn (beleidsmedewerker gemeente)
Eindhoven (mei-september 2015),
Peter van Nierop (teammanager onderzoek).
versie 1
GGD Brabant-Zuidoost 2016