Laboratorium voor Microbiologie en Infectiepreventie Breda

‘Diagnostiek naar Infectieziekten’
Een praktische leidraad voor verwijzers
Laboratorium voor Microbiologie en Infectiepreventie
Locatie Molengracht
Molengracht 21
4818 CK Breda
Postbus 90158
4800 RK Breda
 076 - 5953015
Locatie Langendijk
Langendijk 75
4819 EV Breda
 076 - 5952059
Postbus 90157
4800 RL Breda
VOORWOORD
Hierbij bieden wij u het boekje "Diagnostiek naar Infectieziekten" aan. Deze praktische
leidraad kan hulp bieden bij het maken van een keuze in de diagnostiek bij een patiënt met
een infectie. De nieuwe moleculaire technieken (DNA-detectie) bieden heden ten dage snelle
diagnostische mogelijkheden.
Onder redactie van:
P.H.J. van Keulen
Prof. dr. J.A.J.W. Kluytmans
Dr. C.M. Verduin
Dr. G.J. van Hooydonk - Elving
arts-microbioloog
arts-microbioloog
arts-microbioloog
arts-microbioloog
door: dr. G.J. van Hooydonk - Elving
3e druk oktober 2016
-2-
INHOUDSOPGAVE
1. Algemene gegevens van het laboratorium
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
Bereikbaarheid; blz. 4
Afnamemateriaal, transportmedia en aanvraagformulieren; blz. 5
Inzenden patiëntenmateriaal; blz. 6
Bloedafname; blz. 7
Transport patiëntenmateriaal; blz. 7
Afkeuringscriteria ingestuurd patiëntenmateriaal; blz. 8
Aangifteplichtige ziekten; blz. 8
2. Diagnostiek infectieziekten
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
2.11
2.12
2.13
2.14
2.15
2.16
2.17
2.18
2.19
2.20
2.21
3.
Acute keelpijn; blz. 9
Bacteriële huidinfecties; blz. 10
Dermatomycosen en onychomycose; blz. 10
Diarree, acuut; blz. 11
Diarree, subacuut; blz. 11
Fluor vaginalis; blz. 11
Hoesten; blz. 12
Lyme disease; blz. 14
Maagklachten; blz. 14
Malaria; blz. 15
Mononucleosis infectiosa gelijkend ziektebeeld; blz. 16
MRSA; blz. 16
Otitis externa; blz. 16
Pelvic inflammatory disease; blz. 17
Pre-operatieve screening op Staphylococcus aureus dragerschap; blz. 17
Het rode oog; blz. 17
Het SOA-consult; blz. 18
Afname instructies voor PCR Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorroe en
Trichomonas vaginalis; blz. 19
Streptococceninfectie; blz. 20
Urineweginfectie; blz. 20
Virushepatitis; blz. 21
Wormen in faeces / eosinofilie; blz. 22
Prikaccidenten; blz. 23
-3-
1 ALGEMENE GEGEVENS VAN HET LABORATORIUM
1.1 BEREIKBAARHEID
Laboratorium voor Microbiologie en Infectiepreventie

Fax
Locatie Molengracht
076 - 5953015
Consulten en overleg / Uitslagen
076 - 5953015
076 - 5953820
Openingstijden laboratorium
Maandag t/m vrijdag
Zaterdag
Zondag
08:30 - 17:00 uur
08:30 - 17:00 uur
08:30 - 17:00 uur
Buiten reguliere openingstijden is er een bereikbaarheidsdienst voor de artsen-microbioloog.
De dienstdoende arts-microbioloog is oproepbaar via de telefooncentrale van het ziekenhuis.
 076 – 5953000
Artsen-microbioloog
P.H.J. van Keulen
Prof. dr. J.A.J.W. Kluytmans
Dr. C.M. Verduin
Dr. G.J. van Hooydonk – Elving
-4-
@
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
1.2 AFNAMEMATERIAAL, TRANSPORTMEDIA EN
AANVRAAGFORMULIEREN
Urine
- kweek
Buisje met boorzuur
__________________________________________________________________________
Faeces
- PCR Salmonella/ Shigella/ Campylobacter/ Yersinia
- PCR G. lamblia/ E. histolytica/ C. parvum
- PCR toxine Clostridium difficile
- Helicobacter antigeen
- microscopie wormen en wormeieren
Container 30 ml met blauwe dop en spatel
__________________________________________________________________________
Endocervicaal (♀) / urethra uitstrijk (♂)
- PCR Chlamydia/ Gonorroe
- PCR Trichomonas vaginalis
Blaasjesvocht
- PCR Herpes simplex virus
Wattenstok met PCR transportbuffer
(Multi-Collect)
__________________________________________________________________________
Keel / neus / perineum uitstrijk
- MRSA kweek
Uitstrijk
- genitaalkweek
- keelkweek
- neuskweek
- oogkweek
- oorkweek
- kweek pus / (wond)vocht
Wattenstok met verzendmedium
(ESwab)
__________________________________________________________________________
Urine
- PCR Chlamydia/ Gonorroe (♂)
- PCR Trichomonas vaginalis (♂ en ♀)
Nagels / haar / huid
- kweek en PCR dermatophyten
Sputum
- kweek
Container 30
30 ml
ml met
met witte
witte dop
dop
Container
-5-
Afnamemateriaal, transportmedia en aanvraagformulieren kunnen worden aangevraagd bij
de administratie van het laboratorium voor Microbiologie en Infectiepreventie, locatie
Molengracht.
 076 - 5953015
Alle afnamematerialen en transportmedia dienen bij kamertemperatuur opgeslagen te
worden.
1.3 INZENDEN
PATIËNTENMATERIAAL
Op aanvraagformulier vermelden:






Burgerservicenummer (BSN)
Naam en voorletters
Geslacht
Geboortedatum
Adres, postcode en woonplaats
Naam aanvrager en diens telefoonnummer




Afnamedatum en -tijd
Eerste ziektedag
Ziekteverschijnselen
Antibioticagebruik (in 48 uur voorafgaande aan afname kweek)

Gewenst onderzoek
Op materiaal vermelden:




Burgerservicenummer (BSN)
Naam en voorletters
Geslacht
Geboortedatum

Aard materiaal (urine / faeces / pus e.d.)
-6-
1.4 BLOEDAFNAME
Bloedafname is o.a. mogelijk door de afdeling bloedafname van het Amphia ziekenhuis.
Openingstijden bloedafname Amphia ziekenhuis:
Amphia Ziekenhuis,
locatie Molengracht
locatie Langendijk
Maandag t/m vrijdag
07.30 – 17.00 uur
______________________________________________
Amphia Ziekenhuis,
locatie Pasteurlaan
Maandag t/m vrijdag
07.30 – 17.00 uur
Voor meer informatie zie: Bloedafname | Amphia Ziekenhuis
1.5 TRANSPORT
PATIËNTENMATERIAAL
Transport
Om de kwaliteit van het onderzoek te kunnen waarborgen is het van belang
patiëntenmateriaal zo snel mogelijk na afname op het laboratorium af te geven. Indien urine
per post wordt verzonden, is het raadzaam deze in een buisje te versturen waaraan boorzuur
is toegevoegd. Deze buisjes kunnen worden aangevraagd bij de administratie van het
Laboratorium voor Microbiologie en Infectiepreventie, locatie Molengracht.
 076 – 5953015
-7-
1.6 AFKEURINGSCRITERIA
INGESTUURD PATIËNTENMATERIAAL
Onder de volgende condities wordt materiaal niet in behandeling genomen:
 Onvolledig geïdentificeerd materiaal. Alleen materiaal voorzien van naam en
geboortedatum wordt geaccepteerd.
 Aanvraagkaart is zichtbaar verontreinigd.
 De gegevens van de aanvrager ontbreken en zijn niet te achterhalen.
 Identificatie materiaal en aanvraagkaart komen niet overeen.
 Materiaal zonder duidelijke specificatie van herkomst.
 Onjuist transportmedium gebruikt.
 Aangeboden materiaal in lekkende containers of besmeurde transportmiddelen.
 Materiaal is te lang onderweg geweest (d.w.z. >72 uur, uitzondering: faeces voor
microscopie (zie bewaarcondities), bloed (EDTA) voor diagnostiek naar malaria
(zie bijzonderheden), serum in het kader van een prikaccident (zie
bijzonderheden).
1.7 AANGIFTEPLICHTIGE ZIEKTEN
Meldingsplicht infectieziekten
Voor informatie zie website RIVM:
http://www.rivm.nl/Onderwerpen/M/Meldingsplicht_infectieziekten/Welke_infectieziekten_zijn
_meldingsplichtig
-8-
DIAGNOSTIEK INFECTIEZIEKTEN
2.1 ACUTE KEELPIJN
# Hemolytische streptococcen
Aanvraag
: Kweek keel + resistentie
Materiaal
: Uitstrijk keel
Afname-instructie : Wattenstok met verzendmedium (ESwab)
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Uitslagtermijn
: 2-6 dagen
# Mononucleosis infectiosa (Epstein-Barr virus)
Aanvraag
: Serologie Mononucleosis (EBV)
Materiaal
: Serum
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
Het Epstein-Barr virus behoort tot de groep van de herpesvirussen. Na een
doorgemaakte infectie blijven er levenslang antistoffen tegen EBV aanwezig in het
lichaam (IgG).
In het Laboratorium voor Microbiologie en Infectiepreventie worden het VCA-IgM
(VCA=Viraal Capside Antigeen) en het EBNA-IgG (EBNA=Epstein-Barr Nucleair
Antigeen) bepaald. Is het VCA-IgM positief en het EBNA-IgG negatief, dan duidt dit op
een recente EBV-infectie. Een positieve EBNA-IgG in combinatie met een negatieve
VCA-IgM wijst op een doorgemaakte infectie in het verleden. In een aantal gevallen is
zowel het VCA-IgM als het EBNA-IgG positief. De absolute waarden van IgM en IgG
kunnen hierbij een aanwijzing geven of de EBV-infectie doorgemaakt is in het recente
dan wel in het verre verleden (neem contact op met de arts-microbioloog).
Fig 1. Serologische respons bij een infectie met het Epstein-Barr virus
Aanvullend onderzoek: leukocyten, differentiatie
-9-
2.2 BACTERIËLE HUIDINFECTIES
# Wond
Aanvraag
Materiaal
Afname-instructie
Bewaarcondities
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
:
:
:
:
:
:
Kweek wond + resistentie
Uitstrijk pus / wond(vocht)
Wattenstok met verzendmedium (ESwab)
4 - 8°C
Vermelden indien sprake van bijtwond (door mens of dier)
2-5 dagen
2.3 DERMATOMYCOSEN EN ONYCHOMYCOSE
Schimmels en gisten zijn micro-organismen, die over het algemeen traag groeien en
zeer specifieke groei-omstandigheden vragen. Kweek, determinatie en eventueel
gevoeligheidsbepaling hebben daarom meer tijd nodig dan een standaard kweek.
# Tinea capitis / barbae
Aanvraag
: Kweek en PCR dermatophyten
Materiaal
: Haar
Afname-instructie : Container 30 ml met witte dop
Bewaarcondities : 4 - 8°C of bij kamertemperatuur
Uitslagtermijn
: Kweek 21-30 dagen / PCR 3-5 dagen
# Tinea corporis / pedis / manum
Aanvraag
: Kweek en PCR dermatophyten
Materiaal
: Huidschraapsel
Afname-instructie : Container 30 ml met witte dop
Bewaarcondities : 4 - 8°C of bij kamertemperatuur
Bijzonderheden : Ontsmet eerst de huid met 70% alcohol
Uitslagtermijn
: Kweek 21-30 dagen / PCR 3-5 dagen
# Tinea unguium
Aanvraag
Materiaal
Afname-instructie
Bewaarcondities
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
- 10 -
:
:
:
:
:
Kweek en PCR dermatophyten
Nagel
Container 30 ml met witte dop
4 - 8°C of bij kamertemperatuur
Ontsmet eerst het besmet gebied met 70% alcohol
Indien het niet mogelijk is nagelbedmateriaal te verkrijgen, kan ook
schraapsel worden ingestuurd
: Kweek 21-30 dagen / PCR 3-5 dagen
2.4 DIARREE, ACUUT
# Salmonella / Shigella / Campylobacter / Yersinia
Aanvraag
: PCR faeces op Salmonella / Shigella / Campylobacter / Yersinia
Materiaal
: Faeces (vers, niet in fixatievloeistof)
Afname-instructie : Container 30 ml met blauwe dop en spatel, een hoeveelheid ter grootte
van een tafeltennisballetje is voldoende
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Uitslagtermijn
: PCR 2-4 dagen / Kweek (in geval van positieve PCR) 2-5 dagen
# Clostridium difficile
Aanvraag
: PCR Clostridium difficile toxine
Materiaal
: Faeces (vers, niet in fixatievloeistof)
Afname-instructie : Container 30 ml met blauwe dop en spatel, een hoeveelheid ter grootte
van een tafeltennisballetje is voldoende
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Bijzonderheden : Relevant in geval van diarree bij of na (langdurig) antibiotica gebruik, of
na chemotherapie
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
2.5 DIARREE, SUBACUUT (>10 DAGEN)
# Giardia lamblia / Entamoeba histolytica / Cryptosporidium parvum
Aanvraag
: PCR op parasitaire verwekkers van diarree
Materiaal
: Faeces (vers, niet in fixatievloeistof)
Afname-instructie : Container 30 ml met blauwe dop en spatel, een hoeveelheid ter grootte
van een tafeltennisballetje is voldoende
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Bijzonderheden : Eventuele reisanamnese vermelden
Uitslagtermijn
: 1-4 dagen
2.6 FLUOR VAGINALIS
# Candida species / Gardnerella vaginalis
Aanvraag
: Kweek genitaal algemeen
Materiaal
: Uitstrijk genitaal
Afname-instructie : Wattenstok met verzendmedium (ESwab)
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Uitslagtermijn
: 3-4 dagen
# Chlamydia trachomatis / Neisseria gonorroe (zie ‘Het SOA-consult’)
# Trichomonas vaginalis (zie ‘Het SOA-consult’)
- 11 -
2.7 HOESTEN
# Luchtweginfectie, algemeen
Aanvraag
: Kweek sputum + resistentie
Materiaal
: Sputum
Afname-instructie : Container 30 ml met witte dop
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Uitslagtermijn
: 2-5 dagen
# Kinkhoest (Bordetella pertussis)
Aanvraag
: PCR kinkhoest (voor serologie zie onderstaande info.)
Materiaal
: Uitstrijk nasopharynx
Afname-instructie : Wattenstok met verzendmedium (ESwab),
NB Voor een nasopharynx uitstrijk is een speciale ESwab beschikbaar
met een dunne wattendrager
(verkrijgbaar via administratie LMI,  076 - 5953015)
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Bijzonderheden : Voorkeur voor PCR bij een ziekteduur van minder dan 3 weken, echter
bij kinderen jonger dan één jaar is PCR zinvol ongeacht de ziekteduur
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
# Kinkhoest (Bordetella pertussis)
Aanvraag
: Serologie kinkhoest
Materiaal
: Serum
Bijzonderheden : Voorkeur voor serologie indien het hoesten reeds langer dan 3 weken
aanhoudt
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
In de klassieke vorm van de ziekte zijn drie fasen te onderscheiden: de catarrale fase,
de paroxysmale fase en de reconvalescentiefase. De catarrale fase wordt gekenmerkt
door atypische symptomen van een bovenste luchtweginfectie. Deze fase duurt
ongeveer zeven tot veertien dagen. In de daaropvolgende paroxysmale fase treden de
heftige hoestbuien op, met name ’s nachts. Tijdens de reconvalescentiefase, die
weken tot maanden kan duren, nemen de verschijnselen geleidelijk af en gaan de
typische hoestbuien over in een prikkelhoest.
# Legionella
Aanvraag
Materiaal
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
# Mycoplasma
Aanvraag
Materiaal
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
: Serologie Legionella
: Serum
: Serummonster insturen zo vroeg mogelijk na het begin van de ziekte én
2 weken nadien
: maximaal 8 dagen
: Serologie Mycoplasma pneumoniae
: Serum
: Serummonster insturen zo vroeg mogelijk na het begin van de ziekte én
2 weken nadien
: 1-3 dagen
Een mild verlopende bovenste luchtweginfectie is vaak het enige verschijnsel van een
infectie met de bacterie Mycoplasma pneumoniae. De diagnose berust op het
- 12 -
aantonen van een viervoudige titerstijging van IgM-antistoffen, hoewel een
enkelvoudige hoge titer (>1:128) meestal voor een recente infectie pleit.
# Q-koorts (Coxiella burnetii-infectie)
Aanvraag
: PCR Q-koorts (voor serologie zie onderstaande informatie)
Materiaal
: Serum
Bijzonderheden
: Voorkeur voor PCR bij een ziekteduur van minder dan 2 weken
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
# Q-koorts (Coxiella burnetii-infectie)
Aanvraag
: Serologie Q-koorts
Materiaal
: Serum
Bijzonderheden
: Serummonster insturen zo vroeg mogelijk na het begin van de ziekte
én 2 weken nadien
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
Q-koorts is een zoönose, die voornamelijk wordt overgedragen via kleine herkauwers
(zoals geiten en schapen), en wordt veroorzaakt door de bacterie Coxiella burnetii. De
mens wordt geïnfecteerd door inhalatie van gecontamineerde fijne stofpartikels of door
consumptie van besmette rauwe melk(producten). Q-koorts is niet van mens op mens
overdraagbaar. De incubatietijd is gemiddeld 2 tot 3 weken. Ongeveer 60% van de
geïnfecteerde personen blijft asymptomatisch. Bij de overige 35 tot 40% ontstaat vaak
een griepachtig ziektebeeld en bij minder dan 5% ontstaat een ernstig klinisch beeld
met langdurig hoge koorts, pneumonie en/of hepatitis. Personen met
hartklepafwijkingen of een intravasculaire stent lopen een verhoogd risico op het
ontwikkelen van een chronische infectie (endocarditis). Tevens lopen personen met
een verminderde weerstand (als gevolg van bijvoorbeeld transplantatie, kanker, een
chronische nierziekte of zwangerschap) meer risico ziek te worden na besmetting.
Immuniteit is na een infectie meestal levenslang, maar herinfectie komt ondanks de
aanwezigheid van antistoffen voor (hoewel zelden).
De diagnostiek berust op het aantonen van een immuunrespons tegen Coxiella
burnetii. C. burnetii heeft een ontwikkelingscyclus waarin verschillende antigenen tot
expressie komen: fase 1 en fase 2 antigenen. In patiënten met een acute infectie staat
de immuunrespons tegen fase 2 antigenen op de voorgrond, in patiënten met een
chronische infectie de immuunrespons tegen fase 1 antigenen.
Aanvullend onderzoek:
X-thorax, bezinking, leverfunctie
- 13 -
2.8 LYME DISEASE
Aanvraag
Materiaal
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
: Serologie Lyme disease (Borrelia burgdorferi)
: Serum
: Bij een typisch erythema migrans wordt behandeling aanbevolen en is
het bepalen van Borrelia-antistoffen niet geïndiceerd
: 1-3 dagen
2.9 MAAGKLACHTEN
# Helicobacter pylori
Aanvraag
: Helicobacter antigeen in faeces (voor serologie zie onderstaande info.)
Materiaal
: Faeces
Afname-instructie : Container 30 ml met blauwe dop en spatel, een hoeveelheid ter grootte
van een tafeltennisballetje is voldoende
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Bijzonderheden : In geval van aanhoudende klachten is follow-up mogelijk. Voor controle
op eradicatie is detectie van H. pylori antigeen in faeces
effectief, echter mits bepaald 4 weken na staken
antibiotische therapie
Uitslagtermijn
: 1 dag
# Helicobacter pylori
Aanvraag
: Serologie Helicobacter pylori (IgG-antistoffen)
Materiaal
: Serum
Bijzonderheden : Serologische follow-up is mogelijk bij aanhoudende klachten; er dienen
in dat geval twee sera beschikbaar te zijn, één afgenomen voor het
starten van de antibiotica en één 6 maanden erna (niet eerder), bij
genezing zijn de antistoffen tenminste 40% gedaald
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
- 14 -
2.10 MALARIA
Malaria is een levensbedreigende ziekte. Hieraan moet worden gedacht bij elke patiënt
met koorts die recent is teruggekeerd uit de tropen. Laat de patiënt prikken door de
afdeling bloedafname van het ziekenhuis en neem contact op met de artsmicrobioloog.
 076 – 5953015
 076 – 5953000 (buiten reguliere openingstijden)
Geef duidelijk aan naar wie de uitslag moet worden doorgebeld. Ook indien dit
buiten de reguliere openingstijden beschikbaar komt.
De verwekkers van malaria zijn:
 Plasmodium falciparum
 Plasmodium ovale
 Plasmodium vivax
 Plasmodium malariae
 Plasmodium knowlesi
Plasmodium falciparum veroorzaakt de meest ernstige vorm van malaria (Malaria
tropica). P. falciparum openbaart zich meestal binnen drie maanden na terugkeer uit de
tropen. De overige soorten kunnen nog jaren na terugkeer uit de tropen een uitgestelde
eerste aanval veroorzaken. De diagnostiek vindt plaats met behulp van een antigeensneltest, een dikke druppel en een uitstrijkpreparaat. Een goede determinatie is
essentieel voor het instellen van adequate therapie. Het duurt enkele uren voor het
resultaat van het onderzoek bekend is.
Het effect van de therapie van een P. falciparum infectie moet worden gecontroleerd
d.m.v. vervolgmonsters. Ten aanzien van het moment van controle worden afspraken
gemaakt met de arts-microbioloog.
Indien bij verdenking op malaria de eerste dikke druppel negatief is, verdient het
aanbeveling het onderzoek zonodig te herhalen.
Aanvraag
Materiaal
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
: Malaria
: Bloed (EDTA)
: CITO onderzoek, altijd in overleg met de arts-microbioloog
Direct na afname op Laboratorium voor Microbiologie en Infectiepreventie afleveren
: 4 uur
- 15 -
2.11 MONONUCLEOSIS INFECTIOSA GELIJKEND ZIEKTEBEELD
# Cytomegalovirus (CMV)
Aanvraag
: Serologie CMV
Materiaal
: Serum
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
CMV behoort tot de groep van de herpesvirussen. Na een primo-infectie blijft het virus
latent in het lichaam aanwezig. Na infectie zijn IgM-antistoffen aantoonbaar gedurende
enkele maanden. IgG-antistoffen verschijnen kort na de IgM-antistoffen en zijn
levenslang aantoonbaar.
# Toxoplasma gondii
Aanvraag
: Serologie Toxoplasma gondii
Materiaal
: Serum
Uitslagtermijn
: 1-5 dagen
2.12 MRSA
De Methicilline Resistente Staphylococcus aureus (MRSA) is resistent tegen
penicillines, cefalosporines en vaak meerdere andere klassen antibiotica.
Aanvraag
Materiaal
Afname-instructie
Bewaarcondities
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
:
:
:
:
:
Kweek MRSA
Uitstrijk keel, neus en perineum / evt. wond
Wattenstok met verzendmedium (ESwab)
4 - 8°C
Keel, neus en perineum uitstrijken met 3 afzonderlijke wattenstokken,
evt. uitstrijken wond, eczeem, urine bij verblijfscatheter, sputum bij
productieve hoest, insteekopeningen (afzonderlijke wattenstokken)
Op elke wattenstok naam en geboortedatum patiënt vermelden en
herkomst van het materiaal (keel, neus, perineum,etc.)
: 3-5 dagen
2.13 OTITIS EXTERNA
# Schimmels / gisten / bacteriën
Aanvraag
: Kweek oor + resistentie
Materiaal
: Uitstrijk oor
Afname-instructie : Wattenstok met verzendmedium (ESwab)
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Uitslagtermijn
: 5-7 dagen
- 16 -
2.14 PELVIC INFLAMMATORY DISEASE
# Chlamydia trachomatis / Neisseria gonorroe (zie ‘het SOA-consult’)
Aanvullend onderzoek:
BSE, urinekweek, zwangerschapstest (indien geïndiceerd)
2.15 PRE-OPERATIEVE SCREENING OP STAPHYLOCOCCUS AUREUS DRAGERSCHAP
# Staphylococcus aureus dragerschap
Aanvraag
: Kweek neus op Staphylococcus aureus i.v.m. pre-operatieve screening
Materiaal
: Uitstrijk vestibulum nasi (beide neusgaten uitstrijken)
Afname-instructie : Wattenstok met verzendmedium (ESwab)
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Uitslagtermijn
: 3-5 dagen
2.16 HET RODE OOG
# Bacteriële conjunctivitis
Aanvraag
: Kweek oog + resistentie
Materiaal
: Uitstrijk oog
Afname-instructie : Wattenstok met verzendmedium (ESwab)
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Uitslagtermijn
: 2-5 dagen
- 17 -
2.17 HET SOA-CONSULT
# Chlamydia trachomatis / Neisseria gonorroe
Aanvraag
: PCR Chlamydia trachomatis en Gonococcen (voor afname-instructie
zie pag. 16)
Materiaal
: Uitstrijk endocervicaal (♀) of urethra (♂) / Urine (♂)
Afname-instructie : Wattenstok met PCR transportbuffer (Multi-collect) / Container 30 ml
met witte dop, in container minimaal 2 ml urine
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Uitslagtermijn
: 2-4 dagen
# Hepatitis B (zie ‘Virushepatitis’)
# Herpes simplex virus
Aanvraag
: PCR Herpes simplex virus
Materiaal
: Blaasjesvocht
Afname-instructie : Wattenstok met PCR transportbuffer (Multi-collect)
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
# Hiv
Aanvraag
Materiaal
Uitslagtermijn
: Serologie hiv
: Serum
: 1-3 dagen
# Lues (Syfilis)
Aanvraag
Materiaal
Uitslagtermijn
: Serologie Lues
: Serum
: 1-3 dagen
De verwekker van Lues is Treponema pallidum. Serologische reacties worden over
het algemeen 3-4 weken na infectie positief. Het serologisch onderzoek bestaat uit
een screeningsbepaling (TPHA) zonodig gevolgd door uitgebreider onderzoek (Lues
blot, RPR).
De RPR wordt gebruikt om een actieve infectie vast te stellen en om het effect van
therapie te vervolgen. Na adequate therapie zal de RPR meestal negatief worden. Bij
herinfecties vindt opnieuw een titerstijging plaats.
Treponemale antistoffen (TPHA) blijven levenslang aantoonbaar.
# Trichomonas vaginalis
Aanvraag
: PCR Trichomonas vaginalis (voor afname-instructie zie pag. 16)
Materiaal
: Uitstrijk endocervicaal (♀) of urethra (♂) / Urine (♂ en ♀)
Afname-instructie : Wattenstok met PCR transportbuffer (Multi-collect) / Container 30 ml
met witte dop, in container minimaal 2 ml urine
Bewaarcondities : 4 - 8°C
Bijzonderheden : Relevant bij fluorklachten
Uitslagtermijn
: 1-4 dagen
- 18 -
Afname instructies voor PCR Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorroe en
Trichomonas vaginalis
Algemene instructies:



Bewaar de multi-collect Specimen Collection kit bij kamertemperatuur.
Controleer vóór in gebruikname van de kit de houdbaarheidsdatum.
Multi-collect Specimen buisjes NIET gebruiken bij beschadiging van de verpakking
en/of lekkage van het buisje.
Specifieke afname instructies:
Vrouw
Endocervicale swabs:
 Gebruik alleen de steriele swab die in de verpakking zit, het pipetje is overbodig en
kan weggegooid worden.
 Haal de swab voorzichtig uit de verpakking. Zorg dat de swab nergens mee in
aanraking komt (bv NIET op tafel leggen).
 Breng de top van de witte swab in de endocervix en roteer voorzichtig 15 – 30 sec.
 Verwijder voorzichtig de swab uit de endocervix en stop deze in het multi-collect
Specimen buisje.
 Breek voorzichtig de swab in het buisje af en laat de swab zitten. Sluit het buisje goed.
 Vermeld naam en geboortedatum op het buisje en de aanvraagkaart. Stuur het
materiaal op naar het laboratorium.
Man
Urethra swabs:
 Gebruik alleen de steriele swab die in de verpakking zit, het pipetje is overbodig en
kan weggegooid worden.
 Haal de swab voorzichtig uit de verpakking. Zorg dat de swab nergens mee in
aanraking komt (bv NIET op tafel leggen).
 De patiënt mag het uur voor afname van deze urethra swab niet geurineerd hebben.
 Breng de top van de witte swab in de urethra (2 tot 4 cm) en roteer voorzichtig 2 - 3
sec.
 Verwijder voorzichtig de swab uit de urethra en stop deze in het multi-collect
Specimen buisje.
 Breek voorzichtig de swab in het buisje af en laat de swab zitten. Sluit het buisje goed.
 Vermeld naam en geboortedatum op het buisje en de aanvraagkaart. Stuur het
materiaal op naar het laboratorium.
Urine:
 De patiënt mag het uur voor afname van deze urine niet geurineerd hebben.
 Vang eerstestraal urine op in een steriele container.
 Vermeld naam en geboortedatum op de steriele container en de aanvraagkaart en
stuur het materiaal op naar het laboratorium.
- 19 -
2.18 STREPTOCOCCEN INFECTIE
# AST (Anti-streptolysine titer) / Anti-DNAse B
Aanvraag
: Serologie AST / Anti-DNAse B
Materiaal
: Serum
Bijzonderheden
: Vermelden aard en lokalisatie van mogelijke streptococceninfectie
Serummonster insturen zo vroeg mogelijk na het begin van de ziekte
én 2 weken nadien
Uitslagtermijn
: 1-3 dagen
Streptolysine O is een hemolysine dat geproduceerd wordt door streptococcen van
groep A, C en G . DNAse B is een enzym dat geproduceerd wordt door streptococcen
van groep A.
Bij een eenmalige bepaling is de sensitiviteit van de test voor de diagnose acuut
reuma >80%. Met name bij huidinfecties is de anti-DNAse B titer vaak duidelijk
verhoogd bij een negatieve AST.
2.19 URINEWEGINFECTIE
Aanvraag
Materiaal
Afname-instructie
Bewaarcondities
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
- 20 -
: Kweek urine + resistentie
: Urine
: Buisje met boorzuur (urine dient hiervoor eerst opgevangen te
worden in een steriele urinecontainer met in het deksel een adapter
voor het vacuümbuisje met boorzuurpoeder), minimaal 3 ml urine in
boorzuurbuisje (voor minimale hoeveelheid zie ook lijntje op etiket
van het buisje)
: 4 - 8°C
: Vermelden antibioticagebruik
Midstream urine (‘gewassen plas’)
: 1-3 dagen
2.20 VIRUSHEPATITIS
# Hepatitis A
Aanvraag
Materiaal
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
:
:
:
:
Serologie Hepatitis A (aantonen ziekte)
Serum
In 1ste ziekteweek kan serologie (nog) negatief zijn
1-3 dagen
Van diagnostische waarde is het aantonen van IgM-antistoffen tegen Hepatitis A virus.
# Hepatitis B
Aanvraag
Materiaal
Uitslagtermijn
: Serologie Hepatitis B (aantonen ziekte òf na vaccinatie)
: Serum
: 1-3 dagen
HbsAg, anti-HBc en anti-HBs zijn de gebruikelijke bepalingen in geval van aantonen
ziekte, eventueel aangevuld met HBeAg en anti-HBe. Na vaccinatie wordt uitsluitend
anti-HBs bepaald.
De ‘eerste marker’ die in het bloed verschijnt is HBsAg. In de periode dat de eerste
symptomen aanwezig zullen zijn, verschijnt anti-HBc. Bij 90% van de geïnfecteerde
personen verdwijnt HbsAg na enkele maanden om plaats te maken voor anti-HBs.
Tussen het moment van verdwijnen van HBsAg en het verschijnen van anti-HBs zit
meestal een periode van 2-16 weken waarin alleen anti-HBc aantoonbaar is (Windowfase). Anti-HBc en anti-HBs blijven voor langere tijd aantoonbaar.
Samen met HBsAg kan in sommige gevallen HBeAg worden aangetoond. Dit duidt op
een hoge productie van intacte virussen en dus op een hoge besmettelijkheid. Na het
verdwijnen van HBeAg wordt anti-HBe gevonden. Het aantonen van anti-HBe wijst op
een geringere besmettelijkheid.
Van dragerschap spreek men indien HBsAg langer dan 6 maanden aantoonbaar blijft.
Dragerschap is meestal levenslang. Driekwart van de dragers is gezond of heeft
minimale leverfunctiestoornissen en een kwart lijdt aan een min of meer ernstige vorm
van hepatitis met of zonder cirrose.
Na vaccinatie voor hepatitis is er wel anti-HBs aan te tonen, maar geen anti-HBc.
Fig 2. Verloop van de serologische hepatitis B ‘markers’ na infectie
- 21 -
# Hepatitis C
Aanvraag
Materiaal
Uitslagtermijn
: Serologie Hepatitis C (aantonen ziekte)
: Serum
: 1-3 dagen
Aanvullend onderzoek:
ALAT
2.21 WORMEN IN FAECES / EOSINOFILIE
# Wormen, wormeieren en cysten
Aanvraag
: Microscopie wormen en wormeieren
Materiaal
: Faeces (vers, warm), bij voorkeur 3x een portie van opeenvolgende
dagen
Afname-instructie : Container 30 ml met blauwe dop en spatel, een hoeveelheid ter grootte
van een tafeltennisballetje is voldoende
Bewaarcondities : 37°C (faeces ‘na productie’ zo snel mogelijk afgeven bij het
Laboratorium voor Microbiologie en Infectiepreventie)
Bijzonderheden : Eventuele reisanamnese / eosinofilie vermelden
Microscopie is aangewezen indien aan andere verwekkers wordt
gedacht dan Giardia lamblia / Entamoeba histolytica / Cryptosporidium
parvum (diagnostiek middels PCR)
Uitslagtermijn
: 1 dag
Aanvullend onderzoek:
eosinofielen
- 22 -
3
PRIKACCIDENTEN
De Landelijke Richtlijn Prikaccidenten beschrijft het postexpositiebeleid na prik-, bijt-,
snij- en spataccidenten met bloed en andere lichaamsvloeistoffen. Zie http://www.rivm.nl.
Aan de hand van deze richtlijn kan op gestructureerde wijze een inschatting gemaakt
worden van het risico op infectie met HBV, HCV en hiv ten gevolge van het accident.
Afhankelijk van het risico worden al dan niet maatregelen geadviseerd om het slachtoffer
tegen infectie te beschermen (postexpositie-profylaxe) of een eventueel opgetreden
infectie in een vroeg stadium te onderkennen.
Aanvraag
Materiaal
Bijzonderheden
Uitslagtermijn
: Serologie Hepatitis B en/of Hepatitis C en hiv (vermelden:
‘prikaccident’)
: Serum
: CITO onderzoek, altijd in overleg met de arts-microbioloog
Direct na afname op Laboratorium voor Microbiologie en Infectiepreventie afleveren
: 2 uur
 076 – 5953015
 076 – 5953000 (buiten reguliere openingstijden)
Geef duidelijk aan naar wie de uitslag moet worden doorgebeld. Ook indien dit
buiten de reguliere openingstijden beschikbaar komt.
- 23 -