Opleiding: Gebruik van chemische agentia op de werkvloer

Opleiding: Gebruik van
chemische agentia op de
werkvloer
Drukkerij Delabie – 12 februari 2015
Anke Janssen
HSE-consultant- Preventieadviseur
arbeidshygiene
Bestuurslid BSOH
[email protected]
Inhoudstabel
•
•
•
•
•
Voorstelling Attentia en BSOH
Inleiding: basisbegrippen/definities
Inleiding: wet- en regelgeving
Informeren/sensibiliseren van de werknemers op de werkvloer
Praktische implementatie op de werkvloer
 Persoonlijke beschermingsmiddelen
 Enkele gouden tips
 Algemene richtlijnen: persoonlijke hygiëne
 EHBO-voorschriften
 Oefening: verbeterpunten?
Voorstelling Attentia
MEDISCH TOEZICHT
RISICOBEHEERSING
ACADEMY
Voorstelling Attentia: multidisciplinair team
Arbeidsveiligheid
Arbeidshygiëne & metingen
00
Ergonomie
Psychosociale aspecten
Arbeidsgeneeskunde
Arbeidshygiëne & metingen
Voorstelling BSOH vzw
•
Afkorting: wie zijn wij?



•
Bestuur:




•
Belgian Society for Occupational Hygiene
Belgische Vereniging voor Arbeidshygiëne
Société Belge d’Hygiène du Travail
Verschillende preventieadivseurs arbeidshygiëne van externe preventiediensten
Verschillende preventieadviseurs arbeidshygiëne van interne preventiediensten
Overheid
…
Wat doen we?



Studiedagen
Nieuwsbrieven
…
Inleiding: basisbegrippen/definities
Inleiding
Gevaar
Risico
Ongeval
Bijna-ongeval
Inleiding: Gevaar/risico/blootstelling
• GEVAAR




Niet wijzigbaar
Intrinsiek aan een agens, een substantie of een mengsel
Potentieel om een schadelijk effect te veroorzaken
Geen beheersing mogelijk (afschaffing)
• RISICO



Wijzigbaar
Waarschijnlijkheid van een schadelijk effect
Hangt af van het gevaar en van de blootstelling (bescherming, hoeveelheid,
individuele aanleg, ...)
• VOORBEELD
Benzeen is een zeer gevaarlijke substantie (kanker).
Maar het risico verbonden aan de manipulatie van benzeen kan teniet gedaan
worden (werken in gesloten circuit, blootstelling = 0)
Inleiding
AO
EHBO
Incidenten
Onveilige handelingen
Enkele definities
• Wat is een gevaarlijk product ?
• Wanneer is een product gevaarlijk ?
•
•
•
Er zijn vele definities van gevaarlijke producten.
Algemeen kunnen we stellen dat een product als gevaarlijk wordt
gedefinieerd als het in kleine hoeveelheden belangrijke schade kan
aanbrengen aan de mens, de installaties of het milieu.
In deze context kunnen we stellen dat water geen gevaarlijk product is,
ondanks dat water reeds vele mensenlevens heeft geëist en zeer zware
schade heeft toegebracht aan het patrimonium.
"Iedere substantie is een gif...
De adequate dosis maakt het verschil tussen een gif en een medicijn“
Paracelsus (1493-1541)
•
•
•
Enkele definities
•
“Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die, omwille van hun intrinsieke
eigenschappen, een nadelige invloed hebben op de mens, het milieu
en het leefmilieu”

•
Hoe gevaarlijk is een stof in de gegeven omstandigheden?
Welke schade kunnen ze veroorzaken?




Brand of explosie
Schade aan materiaal en machines
Schadelijk voor de gezondheid
Schadelijk voor het milieu
Begrippen: blootstellingswegen
•Via spijsverteringstelsel



•Via
Drinken
Inslikken
Slechte persoonlijke hygiëne
ademhalingstelsel


Gassen en dampen
Aërosolen (stof, rook, mist,
spuitbussen)
•Via de huid & slijmvliezen (ogen)
Wet- en regelgeving
Wetgeving
• Elke werkgever is verantwoordelijk voor de structurele planmatige
aanpak van preventie door middel van een dynamisch
risicobeheersingssysteem. Bij de uitwerking, programmatie, uitvoering
en evaluatie van het dynamisch risicobeheersingssyteem houdt de
werkgever rekening met de aard van de activiteiten en de specifieke
risico’s van deze activiteiten. De werkgever ontwikkelt hierbij een
strategie in verband met het verrichten van de risicoanalyses (art. 3 &
7- KB van 27 maart 1998)
• Onder deze toepassing valt eveneens het onderzoeken van chemische
agentia op de arbeidsplaats
Wetgeving
• Welzijnswet en haar uitvoeringsbesluiten, in het bijzonder de Codex
titel V, hoofdstuk I


KB van 20 mei 2011 betreffende de bescherming van de gezondheid en de
veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van chemische agentia
KB van 2 december 1993 betreffende de bescherming van de werknemers
tegen de risico’s van blootstelling aan kankerverwekkende en mutagene
agentia op het werk
• Norm NBN EN 689 werkplaatsatmosferen – leidraad voor het evalueren
van de blootstelling aan chemische agentia bij inademing voor
vergelijking met grenswaarden en meetstrategie.
Grenswaarden: definitie
• De grenswaarde van de tijdsgewogen gemiddelde concentratie van een
chemisch agens in de lucht in de individuele ademzone van een
werknemer in verhouding tot een bepaalde referentieperiode.
• uitgedrukt in mg/m³ bij een temperatuur van 20 °C en een druk van
101,3 kPa
• De maximale concentratie waarboven geen enkele werknemer mag
worden blootgesteld.
• De tijdsgewogen gemiddelde concentratie voor een normale 8 uren dag
en 40 uren week aan dewelke bijna alle werknemers mogen
blootgesteld worden zonder nadelige gezondheidseffecten.
Kortetijdswaarde en werkdag meer dan 8 uren
• Als er een kortetijdswaarde is vastgesteld, mogen blootstellingen
boven de getalwaarde van de over acht uur gemeten grenswaarde
slechts viermaal per dag voorkomen


telkens gedurende een periode van maximaal vijftien minuten.
Tussen deze perioden met verhoogde blootstelling moeten minstens zestig
minuten verlopen.
• Wanneer werknemers worden blootgesteld volgens een patroon dat
duidelijk afwijkt van het normale (zoals een werkdag van meer dan 8
uur, een werkweek van meer dan 40 uur of een arbeidsweek van meer
dan 5 dagen)


formuleert de preventieadviseur arbeidsgeneesheer een gemotiveerd
voorstel voor de in dat geval te hanteren grenswaarde.
Dit voorstel wordt om advies voorgelegd aan het Comité van de betrokken
onderneming en gemeld aan de directie van de Medische Arbeidsinspectie
van dat gebied.
Bijkomende indelingen
•
de vermelding “A” betekent dat dit agens gas of damp vrijgeeft dat of die op
zich geen fysiologische werking heeft, maar het zuurstofgehalte in de lucht
verlaagt. Wanneer het zuurstofgehalte daalt onder de 17-18 % (vol/vol),
veroorzaakt het zuurstoftekort verstikking, die zich manifesteert zonder dat er
een waarschuwing aan voorafgaat.
•
de vermelding “C” betekent dat het betrokken agens valt onder het
toepassingsgebied van de kankerverwekkende en mutagene agentia op het
werk.
•
de vermelding “D” betekent dat de opname van het agens via de huid, de
slijmvliezen of de ogen een belangrijk deel van de totale blootstelling vormt.
Deze opname kan het gevolg zijn van zowel direct contact als zijn aanwezigheid
in de lucht.
•
de vermelding “F” betekent dat de blootstelling aan het betrokken agens
geschiedt in de vorm van vezels.
Blootstelling aan meerdere agentia tergerlijkertijd
• In het geval van werkzaamheden waarbij er blootstelling is aan
verscheidene chemische agentia, wordt het risico geëvalueerd op
grond van het risico dat al die chemische agentia in combinatie
opleveren.
• In dit geval wordt de inwerking van de agentia als cumulatief
beschouwd en moet de volgende formule worden toegepast:
Σ Ci / GWi ≤1
Waarin: Ci = de concentratie in de lucht is van agens "i",
GWi = de grenswaarde is voor agens "i".
• Deze formule wordt niet toegepast indien de wetenschappelijke
gegevens een betere beoordeling van de blootstelling mogelijk maken.
Informeren/sensibiliseren vd werknemers op
de werkvloer
Hoe kan ik een gevaarlijk stof herkennen ?
• Een gevaarlijk stof kan je herkennen aan het gevaarsymbool
(zwart symbool, oranje achtergrond en/of witte ruit met rode
omranding ) op het veiligheidsetiket van de verpakking.
• Volgende gegevens kan je eveneens terugvinden op het etiket:








naam en identificatienummer van de stof
Nominale inhoud
Naam, adres en telefoonnr. van de leverancier of fabrikant
Gevaarsymbool/pictogram
Gevarenaanduidingen (R- / H-zinnen)
Veiligheidsaanbevelingen (S-/P-zinnen)
Signaalwoord als gevaarsindicatie
Aanvullende informatie
Gevaarscategorien: de symbolen / gevarenpictogrammen
Schadelijk (Xn)
Irriterend (Xi)
Corrosief (C)
Giftig (T)
Zeer giftig (T+)
Ontplofbaar (E)
Oxiderend (O)
Gevaarlijk voor het milieu (N)
Licht en Zeer licht Ontvlambaar (F & F+)
Informeren/sensibilisering van de werknemers
•
•
•
•
•
Etiket: op houder/vat/spuitbus
Veiligheidsinstructiekaart (VIK)
Opleiding/sensibilisering
Signalisatie op de werkvloer
SDS-fiche
Het Etiket
• Doel van correct en goed zichtbaar etiket


Informeren rond gevaren & risico’s
Bij calamiteiten: snel & efficiënt reageren
• Wat?








naam en identificatienummer van de stof
Nominale inhoud
Naam, adres en telefoonnr. van de leverancier of fabrikant
Gevaarsymbool/pictogram
Gevarenaanduidingen (R- / H-zinnen)
Veiligheidsaanbevelingen (S-/P-zinnen)
Signaalwoord als gevaarsindicatie
Aanvullende informatie
Veranderingen etiketteringssysteem: Het etiket
Société BONCOLOR
1 bis, rue de la Source 92390 Porly
Tél.: 01-23-45-67-09
TRICHLORETHYLEEN
Waarschuwingsmelding
Gevarenaanduiding
Voorzorgsmaatregelen
GEVAAR
Kan kanker veroorzaken
Kan leiden tot genetische afwijkingen
Veroorzaakt ernstige oogirritatie
Veroorzaakt huidirritaties
Kan slaperigheid en duizeligheid veroorzaken
Schadelijk voor het watermilieu, heeft schadelijke gevolgen op lange termijn
Ingeval van bewezen of vermoedelijke blootstelling, een arts raadplegen
Vermijden in het milieu te lozen
Nr. CE 201-167-4
Veranderingen etiketteringssysteem
Gevaarsymbolen
en -indicaties
Gevarenpictogrammen
De waarschuwingsmeldingen verschijnen
Risicozinnen
Gevarenaanduidingen
Veiligheidsaanbevelingen
Veiligheidsaanbevelingen
(S-zinnen)
nieuwe benaming
+
Nieuwe
" P+3 cijfers "
Samenvatting etiketteringsysteem
Stoffenrichtlijn
EU-GHS
15 gevarenklassen
9 gevarenklassen met
subcategorieën
7 pictogrammen
9 pictogrammen
Signaalwoorden: gevaar en
waarschuwing
R- en S-zinnen
H- en P-zinnen
Vgl.: R-zinnen  H-zinnen





R46: kan erfelijke genetische schade
veroorzaken
H340: kan genetische schade veroorzaken
R60: kan de vruchtbaarheid schaden
R61: kan het ongeboren kind schaden
H360: kan de vruchtbaarheid of het
ongeboren kind schaden
R42: kan overgevoeligheid
veroorzaken bij inademing
R45: kankerverwekkend
H334: kan bij inademing allergie- of
astmasymptomen of
ademhalingsmoeilijkheden veroorzaken
H350/351 kankerverwekkendheid
Vgl.: S-zinnen  P-zinnen

S1: achter slot en grendel bewaren
P403: Achter slot bewaren

S7: in goed gesloten verpakking
bewaren
P233: In goed gesloten verpakking bewaren

S20: niet eten of drinken tijdens
gebruik
P270: niet eten, drinken of roken tijdens het
gebruik van dit product

S24: aanraking met de huid vermijden
P262: Contact met de ogen, de huid of de
kleding vermijden
Het veiligheidsinformatieblad: SDS-fiche
•
•
•
•
•
Ook M.S.D.S.-fiche (Material Safety Data Sheet) genoemd
SDS-fiche = Safety Data Sheet
Zeer belangrijke informatiebron
In een begrijpbare taal voor de gebruiker
Iedere verdeler moet ze aan de klant geven vóór de eerste levering
en bij belangrijke wijziging aan het product
 Uitzonderingen: particulieren, voedingsmiddelen, …
 Nadeel: groot bestand, geen snelle informatie bij incident/accident
 Oplossing: veiligheidsinstructiekaart ‘VIK’/signalisatie
Praktische implementatie
Praktische uitwerking: Wat te
doen?
PBM’s
Wat te dragen (PBM’s)?
Wanneer?
Chemiebestendige
veiligheidshandschoenen
(kaphandschoenen)
Huidcontact mogelijk:
Irriterend /Corrosief
Acute toxiciteit
Mutageen/kankerverwekkend
/Voortplantingstoxiciteit
Werkkledij met lange
mouwen
Huidcontact mogelijk:
Irriterend /Corrosief
Acute toxiciteit
Mutageen/kankerverwekkend
/Voortplantingstoxiciteit
Pictogram
Wat te dragen
(PBM’s)?
Wanneer?
Veiligheidsbril
Oogcontact mogelijk:
Irriterend
Ernstig oogletsel
Volgelaatsscherm
Oog- en huidcontact
mogelijk:
Corrosief
Acute toxiciteit
Pictogram
Wat te dragen
(PBM’s)?
Ademhalingsbescherming
Wanneer?
Pictogram
Inhalatie mogelijk:
Acute toxiciteit
Mutageen/kankerverwekkend/
Voortplantingstoxiciteit
Stofmasker bij
schuuractiviteiten
Opmerking: dragen ademhalingsbescherming bij onvoldoende
ventilatie/langdurig gebruik/ in gesloten ruimten...
Narcotische werking (vbv. Ontvetters, solventhoudende verven/inkten,
…)
Richtlijnen: gebruik van PBM’s
• Nauwaansluitende veiligheidsbril: spatrisico
• Ondoorlaatbare veiligheidshandschoenen:
Irriterend en huidontvetting
 nitrilhandschoenen (wegwerp)



Beperkte bescherming bij spatrisico
Wegwerp = éénmalig gebruik
• Chemiebestendige kaphandschoenen:




CMR-producten
Acute toxiciteit
Corrosief
…
Richtlijnen: gebruik van PBM’s
•Ademhalingsbescherming:

Bij gebruik/overgieten van vloeistoffen indien dit praktisch niet mogelijk is
onder afzuiging

Bij incidenten en opkuisen van gemorst product:



Accidenteel vrijkomen/lekkage van vloeistoffen
Accidenteel vrijkomen van dampen
…
Richtlijnen: correct gebruik van handschoenen
• Controleer of u wel over de juiste handschoenen beschikt vooraleer het
werk uit te voeren
• Controleer of u de juiste handschoenen gebruikt (soort tov chemische
agentia en toepassing)
• Vernieuw uw handschoenen indien ze sterk bevuild of beschadigd zijn.
• Gebruik geen versleten of gescheurde handschoenen.
• Trek na gebruik uw handschoenen op een juiste wijze uit zodat er geen
rechtstreeks contact mogelijk is
• (Indien geen wegwerp) Berg de handschoenen zorgvuldig en proper op

Wegwerp = éénmalig gebruik (blauwe nitril-handschoenen)
Richtlijnen: correct gebruik van handschoenen
• (1)Trek de handschoen, met de andere gehandschoeide hand, bij de
vingertoppen los
• (2) De eerste handschoen is bijna volledig uitgetrokken. Vouw de
vingertoppen en het onderste deel van de handschoen tot een bal op.
• (3) Pak de rand van de tweede handschoen met de rand van de eerste,
uitgetrokken handschoen vast.
• (4) Trek de tweede handschoen binnenstebuiten over de eerste
handschoen heen.
• (5) Deponeer de verontreinigde handschoenen in de juiste
afvalcontainer (brandveilige vuilbak)
Enkele gouden tips: orde en netheid
•
•
•
•
•
Op zichtbare & obstakelvrije plaatsen
Enkel dagvoorraad op de werkvloer
Verwijderen van verouderde en niet gebruikte producten
Opslag van ontvlambare stoffen in de brandvrije kasten
Vervuilde vodden/papier in de brandveilige vuilbak



Steeds gesloten houden
Steeds obstakelvrij houden
Enkel gevaarlijk afval, geen restafval
Enkele gouden tips
• Gemorste producten opnemen: absorptiemateriaal


Altijd PBM’s dragen
= gevaarlijk afval
• 1ste hulpmiddelen (brandblusmiddelen,
oogspoelfonteinen, spilkit, …)




Steeds obstakelvrij houden
Goed bereikbaar
Goed zichtbaar
…
Enkele gouden tips
•
•
•

Bewaren in de oorspronkelijke en afsluitbare verpakking
Bij overgieten: Tussenhouders voorzien van etiket
Enkel officiele verpakking of jerrycans gebruiken
zeker GEEN waterflessen/voedingsverpakkingen
• Vervallen producten, zonder etiket en afvalstoffen direct
verwijderen uit de productie
Algemene richtlijnen: Persoonlijke Hygiëne
• Respecteer de gouden regels van goede persoonlijke hygiëne!
• Wassen van handen alvorens te eten, drinken, roken en naar het toilet
gaan
• Eetverbod respecteren!
• Rookverbod respecteren!
• Vermijd altijd oog- en huidcontact met gevaarlijke producten: werk
voorzichtig!
EHBO-voorschriften
•Bij huidcontact:


Spoelen (min. 15 minuten): stromend water
Welke producten: irriterende, acute toxiciteit en corrosieve producten
•Bij oogcontact:


Spoelen: stromend water/oogspoelflessen/oogspoelfontein (min. 15
minuten)
Welke producten: irriterende en corrosieve producten
EHBO-voorschriften
•Bij inname

Geen braken opwekken  corrosieve producten
•Bij inhalatie

In frisse lucht brengen of kunstmatige beademing
•Algemene voorschriften



Raadplegen nijverheidshelpers
Bij ernstige gevallen: raadplegen arts en naar ziekenhuis
Noodnummers




Antigifcentrum: 070/245.245
Europese urgentienummer: 112
Medisch spoeddienst: 112
Brandweer: 112
Oefening: verbeterpunten?
Bedankt voor de aandacht!
Vragen