OWP - Psychische Problematiek - Aiosversie

AIOS-versie
PSYCHISCHE PROBLEMATIEK
‘Wat ga ik wel en niet doen met psychische problematiek als
huisarts’
JAAR 3
Programmamaker(s)
: Renée Weersma, Barend van Duin, huisartsen
Datum en naam
laatste wijzigingen
: mei 2009
Contactpersoon
Telefoon
E-mail
: R. Weersma
: 020 – 4449837
: [email protected]
Huisartsopleiding
Pyshcische problematiek Jaar 3
aios-versie
Gebruik door derden ©
Dit programma is ontwikkeld door de Huisartsopleiding VUmc. Onderdelen van dit programma mogen
met bronvermelding gebruikt worden door andere Huisartsopleidingen en door opleidings- en
nascholingsinstellingen waarmee HOVUmc een samenwerkingsovereenkomst heeft, mits die
overeenkomst voorziet in het uitwisselen van onderwijsmaterialen.
Voor alle andere partijen en personen geldt, dat vooraf schriftelijke toestemming van het hoofd van
HOVUmc nodig is alvorens dit onderwijsmateriaal gebruikt mag worden.
Huisartsopleiding VUmc
OZW, de Boelelaan 1109
1081 HV Amsterdam
Tel. 020-4448235
© Huisartsopleiding VUmc – mei 2009
2
Pyshcische problematiek Jaar 3
1.
aios-versie
Inleiding
Een groot deel van de zorgvragen in de huisartspraktijk betreft psychische, psychosociale of
psychosomatische klachten. In de toekomstvisie van het Nederlandse Huisartsen Genootschap
(NHG) en de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) wordt de huisartsenzorg beschreven als
persoonsgericht, integraal, continue en toegankelijk.
Aandacht voor psychosociale problematiek blijft daardoor een kerntaak van de huisarts. Hierbij
speelt het voorkómen van medicalisering, secundaire preventie van psychische problematiek en
het bevorderen van zelfredzaamheid een grote rol. 1 Het aantal mensen met psychische
problemen dat een beroep doet op de huisarts, groeit. Zo behoren depressieve klachten tot de
meest gepresenteerde klachten in de praktijk.2 Bovendien zal als gevolg van de vergrijzing de
zorgvraag op het terrein van de psychische en psychosociale klachten toenemen. 3 Het kunnen
verrichten van diagnostiek naar aard en ernst van aangeboden psychische problematiek is een
kerntaak van de huisarts.
Of er vervolgens verder zelf ook begeleiding aangeboden wordt, is facultatief. In het algemeen
is het aan te raden om begeleiding bij psychische problemen alleen zelf uit te voeren als je er
competent in bent, er affiniteit mee hebt en tijd voor beschikbaar hebt.
In het 3e jaar doe je in het kader van de praktijkopdracht ‘psychische problematiek’ ervaring op
in het begeleiden van enkele patiënten met psychische problematiek. Samenwerking met
andere hulpverleners of samen behandelen kan een optie zijn als al doende blijkt, dat je niet
alleen de benodigde hulp kunt bieden. In dit programma wordt aandacht besteed aan de
keuzes, die je als huisarts wilt gaan maken ten aanzien van het al dan niet zelf (gaan)
begeleiden bij psychische problematiek en wat dat betekent voor je praktijkvoering.
2.
Doelen
Na het volgen van dit programma kan je als aios:
1. toelichten t.a.v. welke soorten psychische problematiek er bij jou affiniteit dan wel expertise
aanwezig is.
2. beschrijven hoe de taken t.a.v. psychische problematiek in de toekomstige (eigen) praktijk
ingevuld zullen worden: wat doe je zelf, wat samen met andere zorgverleners en wat ga je
geheel verwijzen?
3. uitleggen welke taken t.a.v. psychische problematiek tot het basisaanbod van de
huisartsvoorziening behoren en welk aanvullend of bijzonder aanbod in de opleidingspraktijk
geboden wordt.
4. vertellen wat dit betekent voor je eigen Praktijkopdracht ‘Psychische problematiek in het 3 e
jaar: met welke problematiek wil je ervaring opdoen?’
1
NHG-standpunt Toekomstvisie Huisartsenzorg. GGZ in de huisartsenzorg en NHG-Standpunt
Huisartsgeneeskunde voor ouderen. Utrecht: NHG, 2007.
2 Van der Linden MW et al. 2004.
3 Depla M et al. Schatting van het gebruik van geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg door ouderen in
2010 en 2020. Utrecht: Trimbos-instituut, 2005.
© Huisartsopleiding VUmc – mei 2009
3
Pyshcische problematiek Jaar 3
3.
aios-versie
Methode
Voorbereiding aios:
 “Hoe ver wil ik gaan” (zie bijlage 1)
Inventariseer bij jezelf door middel van deze voorbereidende opdracht met welke soorten
psychische problematiek je ervaring hebt opgedaan en of je er ook affiniteit mee hebt. Een
leergesprek met je opleider is onderdeel van deze opdracht.
 Aandacht voor het kader van de GGZ-zorg
Bespreek met je opleider door middel van een leergesprek hoe de regionale situatie
georganiseerd is rondom psychische problematiek. Hoe is de samenwerking op de
stageplek met de POH-GGZ, SPV of andere regionale zorgverleners. Wat doet jouw
opleider met psychische problematiek? Wat wordt er wel en niet vergoed?
1. Introductie 10 min.
De docent licht toe op welke wijze er in het 3e jaar van de opleiding aandacht besteed wordt
aan psychische problematiek in de huisartspraktijk. Er zal gericht gekeken worden naar
waar de ervaringen en affiniteiten liggen van aios met psychische problematiek en naar wat
je er in de toekomst mee wilt gaan doen. Het zelf begeleiden van enkele patiënten met
psychische problematiek in de opleidingspraktijk staat centraal dit jaar ten aanzien dit
onderwerp (zie instituutsopdracht, website: aios/jaar 3/opdrachten/psychische
problematiek). Ervaringen met en resultaten van deze opdracht kunnen aan de orde komen
in het onderwijs op de terugkomdagen (reflectierondes, video’s bekijken, onderlinge
consultatie, ondersteunend keuzeonderwijs enz).
2. Presentatie over de 4DKL-lijst
30 min.
Door middel van een presentatie maak je kennis met deze scorelijst voor de huisartspraktijk.
3. Inventarisatie van psychische problematiek
60 min.
Aan de hand van de voorbereidende opdracht Hoe ver wil ik gaan (bijlage 1) en de
informatie die je hebt opgedaan in je leergesprek met je opleider, wordt in kleine groepen
besproken met welke soorten psychische problematiek je ervaring hebt opgedaan en waar
je affiniteit mee hebt (met nadruk op affiniteit: wat vind ik zo aantrekkelijk, dat ik er bekwaam
in wil worden of ben?). De keuze is in principe beperkt tot veel voorkomende problemen
(angststoornissen, milde depressie en burnout enz.) en problemen, die gewoonlijk ook in de
eerste lijn (mede)behandeld kunnen worden (dus géén psychoses, ernstige depressies,
forse persoonlijkheidsstoornissen enz.). De inventarisatie wordt aan het eind van dit
programmaonderdeel kort (maximaal 30 minuten) plenair besproken.. In het volgende
onderdeel, het ´stellingenspel´ komt het besprokene weer terug.
4. Pauze
20 min.
© Huisartsopleiding VUmc – mei 2009
4
Pyshcische problematiek Jaar 3
5. Psychische problematiek in de huisartspraktijk en in de toekomst
aios-versie
50 min.
Met behulp van een “Stellingenspel” (zie bijlage 2 met enkele voorbeelden van stellingen)
word je als aios aan het denken wordt gezet over wat je mening is ten opzichte van
psychische problematiek in de huisartsenpraktijk en wat je er later mee wilt doen. Bedenk
eventueel ook zelf stellingen die je in de groep kunt inbrengen.
6. Zelf patiënten begeleiden
10 min.
De stap naar de praktijk wordt gezet: ervaringen opdoen in het begeleiden van patiënten met
psychische problematiek staat centraal dit jaar, rondom dit thema. Hierbij mag je kiezen
tussen twee verschillende praktijkopdrachten, namelijk ’psychische problematiek’ of
‘palliatieve zorg’. Bespreek met je opleider hoe je aan patiënten kunt komen en kijk actief naar
je eigen spreekuren. Nodig 2 patiënten uit voor langere gesprekken (een ½ uur per gesprek).
Bespreek met hen de klachten, problemen en inventariseer wat er tot nu toe aan hulp
geboden is; maak een begeleidingsplan (waarin jij en eventueel ook andere hulpverleners een
rol spelen) en bespreek dit met de patiënt en je opleider in een leergesprek.
Ten slotte worden aios die meer willen met psychische problematiek geattendeerd op het feit
dat er mogelijkheden zijn om mee te doen aan verschillende differentiaties:
Cognitieve gedragstherapeutische technieken, lichamelijk onverklaarbare klachten en
psychotherapeutische technieken (zie website HOVUmc, jaar 3, differentiaties)
Schematische uitwerking van het programma
Onderwerp
1. Introductie
Wie
Docent
Tijd
10 min.
(Dit zal eerder
gebeuren dan
de dag van dit
programma)
2. Presentatie
Docent
en/of Aios
Docent en
Aios
10-40
3. Inventarisatie
psychische
problematiek
4. Pauze
5. Psychische
problematiek
6. Instituutsopdracht
Docent en
Aios
Docent
40-100
100-120
120-170
170-180
Doel/opbrengst
Dat je als aios op de
hoogte bent wanneer
het programma
gegeven zal worden
en dat je
voorbereidend werk
moet doen
Introductie op de 4
DKL
Informatie uitwisselen
over ervaringen en
ideeën ten aanzien
van psychische
problematiek en de
kaders eromheen
werkvorm
Plenair
Nadenken over wat je
wil gaan doen (als
huisarts) in de
toekomst ten aanzien
van psychische
problematiek
Introductie op de
instituutsopdracht
Interactief: Aios
bedenken een stelling
en de groep reageert
hierop
© Huisartsopleiding VUmc – mei 2009
Plenair
30 min aios onderling in
kleine groepen (bv.
duo’s) informatie met
elkaar uitwisselen en
afsluiten met 30 min. in
de gehele groep
Plenair
5
Pyshcische problematiek Jaar 3
4.
aios-versie
Randvoorwaarden
AV-middelen
beamer en flapover
Benodigdheden
instituutsopdracht psychische problematiek (website: aios/jaar 3/opdrachten/psychische
problematiek) en idem ‘palliatieve zorg’
reflectieopdracht “Hoe ver wil ik gaan” (bijlage 1)
stellingenspel (bijlage 2)
powerpoint presentatie 4 DKL (website: aios/jaar3/cursorisch)
het artikel “de vierdimensionale klachtenlijst (4DKL) spoort psychische problemen op”
(website: aios/jaar3/cursorisch)
© Huisartsopleiding VUmc – mei 2009
6
Pyshcische problematiek Jaar 3
Bijlage 1
aios-versie
HOE VER WIL IK GAAN?
Doel
Het kunnen beschrijven van je eigen taken bij het behandelen van patiënten met psychische
problematiek.
Activiteiten
 Scoor hieronder je affiniteit (bijvoorbeeld je vindt het leuk en/of interessant), je ervaring (je hebt er
ervaring mee vanwege je werk of persoonlijke omgeving) en je bekwaamheid bij de genoemde
psychische problematiek. Doe dit met een rapportcijfer (0=geen tot 10=heel veel).
Affiniteit
Ervaring
Bekwaamheid
Angststoornissen
Surmenage/Burn-out
Slaapstoornissen
Relatieproblemen
Opvoedingsproblemen
Lichamelijk onverklaarbare klachten
Depressies
Psychoses/schizofrenie
Persoonlijkheidsstoornissen
Rouwproblematiek
Verslavingsproblematiek

Welke van de genoemde problematiek wil je nu zelf behandelen of in de toekomst en welke wil je
in het algemeen direct doorverwijzen. (Maak gebruik van een leergesprek met je HAO) over de
taken van de huisarts bij het behandelen van psychische problematiek. Daarin kun je de volgende
vragen bespreken:
- Leg de HAO voor wat je zelf doet aan psychische problematiek en wat je door verwijst;
vraag diens commentaar hierop.
- Is er een categorie mensen waar je moeite mee hebt om die te behandelen en te
begeleiden in de huisartsen praktijk? Waar heb jij moeite mee en hoe ga je om met deze
voor jou moeilijke categorie mensen? (houd rekening met het feit dat je als huisarts ook dit
soort mensen hun comorbiditeit moet behandelen, bv. een patiënt met een angststoornis
die ook hypertensie en diabetes mellitus heeft. Ga je er dan anders mee om?)
- Welke van de bovenstaande problemen zou je zelf willen behandelen in de praktijk? Wat
is er voor nodig om dat te gaan doen?
- Wat doet de HAO zelf en wat verwijst hij/zij door?
- Welke normen legt de HAO daarvoor aan? Wat hoort volgens hem echt bij de huisarts?
Wat niet? En waarom niet?
- Maak je eigen keuzes per categorie: niet behandelen, wel behandelen en soms wel of niet
behandelen.
© Huisartsopleiding VUmc – mei 2009
7
Pyshcische problematiek Jaar 3
aios-versie
Resultaat
Een (voorlopig) overzicht van wat je als huisarts zelf wilt gaan doen op het terrein van psychische
problematiek.
Tijd
1 uur
Nabespreking
Met je HAO en tijdens de terugkomdag.
© Huisartsopleiding VUmc – mei 2009
8
Pyshcische problematiek Jaar 3
Bijlage 2
aios-versie
STELLINGENSPEL
Doel
Het kunnen verwoorden van de voor- en nadelen van het behandelen van psychische problematiek in
de huisartspraktijk.
Activiteit
Maak gebruik van de voorbeeld stellingen of bedenk individueel en met de groep stellingen die
betrekkingen hebben op de behandeling van psychische problematiek. Ga met elkaar in discussie en
probeer te verwoorden waarom je voor een bepaalde stelling kiest.
Voorbeelden van stellingen zijn:



“Je bent een dief van je eigen portemonnee als je patiënten met psychische problemen begeleid”
“Een persoonlijke begeleiding van patiënten met psychische problemen geeft een verdieping van
je beroep als huisarts”
“De huisarts is beter dan wie ook in staat de eigen patiënten met psychische problemen te
begeleiden. De reeds lang bestaande kennis van de voorgeschiedenis en van de gezinssituatie
maken de huisarts daar geschikt voor bij patiënten met psychische problemen”
Resultaat
Een (voorlopig) overzicht van wat je als huisarts zelf wilt gaan doen op het terrein van psychische
problematiek.
Tijd
1 uur
Nabespreking
Tijdens de terugkomdag
© Huisartsopleiding VUmc – mei 2009
9