prenatale blootstelling aan alcohol

18-6-2014
Foetale Alcohol Spectrum Stoornissen Onderwerpenpresentatie
Effecten van prenatale blootstelling aan alcohol
Drs. Sandra Knuiman
I.
II.
III.
IV. V.
Prenatale blootstelling aan alcohol
Kenmerken FASD
Diagnostiek Behandeling
Vragen en discussie
Universiteit Utrecht
Child and Adolescent Studies
[email protected]
PRENATALEBLOOTSTELLING
AANALCOHOL
• Alcohol is een teratogeen, een substantie die geboortedefecten veroorzaakt • Alcohol kan invloed hebben op meerdere systemen:
• Groei
• Gezicht
• Centraal zenuwstelsel / hersenen
• Hart, nieren, handen, etc.
• Vroeggeboorte
• Miskraam
Hoebeïnvloedalcoholde
ontwikkeling?
• Alcohol passeert de placenta
• Foetus kan slecht klaren door lever
• Alcohol beïnvloed de hersenvorming
•
•
•
•
•
Vorming van hersencellen (proliferatie)
Verplaatsing van de cellen (migratie)
Verdere ontwikkeling cellen (differentiatie)
Overmatige cel dood Beïnvloeding activiteit neurotransmitters
Factorendiedeimpactvanalcoholopde
ontwikkelingbeïnvloeden
• Timing van de blootstelling
• Hoeveelheid alcohol
• Frequentie
• Factoren gerelateerd aan de moeder
• Kwetsbaarheid foetus
• Omgevingsfactoren
1
18-6-2014
Islichtdrinkenschadelijk?
• Dosis‐respons relatie
• Veilige ondergrens niet duidelijk
Advies Gezondheidsraad (2005)
“De commissie pleit ervoor dat de voorlichting het enige advies geeft waarmee ongewenste effecten van alcoholgebruik met zekerheid worden uitgesloten. De vrouw bereikt dat doel als zij geen alcoholhoudende drank gebruikt vanaf het moment dat ze probeert zwanger te worden tot het moment dat ze haar baby geen borstvoeding meer geeft.”
Mogelijke diagnoses
•
•
•
•
•
Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)
Alcohol‐Related Neurodevelopmental Disorder (ARND)
Alcohol‐Related Birth Defects (ARBD)
Partial FAS (pFAS)
[Fetal Alcohol Effects (FAE)]
• DSM‐V: Conditions for further study (proposed criteria)
Neurobehavioral Disorder Associated with Prenatal Alcohol Exposure (ND‐PAE)
Foetale AlcoholSpectrumStoornissen
• Fetal Alcohol Spectrum Disorders (FASD) omvat een continuüm van permanente geboortedefecten veroorzaakt door alcoholconsumptie van de moeder tijdens de zwangerschap
• FASD is geen diagnostische term Prevalentie
• Hoge consumptie van alcohol tijdens de zwangerschap (+‐ 32‐52% in NL)
• FAS: ± 0,5‐7,4 per 1.000 geboorten
• FASD: ± 10‐40 per 1.000 geboorten
Risicogroepen, o.a. • Pleegkinderen
• Adoptiekinderen
FASDKENMERKEN
I.
II.
III.
V.
Prenatale blootstelling aan alcohol
FASD kenmerken
Diagnostiek en behandeling Vragen en discussie
1. Vertraagde groei
2. Gezichtskenmerken (individuen met FAS)
3. Neurologische afwijkingen
• Hersenen
• Cognitie
• Gedrag
2
18-6-2014
Hersenontwikkeling
Structurele en functionele afwijkingen
Cognitie
Gedrag
Gemakkelijk
slachtoffer
o.a.
• Verminderdeintellectuelevaardigheden(nietaltijd
mentaleretardatie!)
• Executieffunctioneren(inhibitie/werkgeheugen/
oorzaak‐gevolgrelaties)
• Aandachtsproblemeneninformatieverwerking
• Taal(expressief/receptief,socialecommunicatie)
• Lerenengeheugen(wiskunde)
Moeite om
met geld om
te gaan
Moeite om te
leren van
ervaringen
• Psychosociale problemen (94%)
 Primair / secundair
Gemakkelijk
afgeleid
o.a.
• Aandachtsproblemen / hyperactiviteit / impulsiviteit
• Sociale vaardigheden Lage frustratie
tolerantie
• Emotionele problemen
Grenzeloos
• Aanpassingsproblemen
Moeite met het
begrijpen van
consequenties
Secundaireproblemen
• Voortijdige schoolverlating (43%) • Problemen met justitie (42%)
• Opsluiting (50% adolescenten en volwassenen)
• Gevangenis / instelling
• Ongepast seksueel gedrag (45%)
• Alcohol en drugsproblematiek (35% adolescenten en volwassenen)
I.
II.
III.
IV.
V.
Prenatale blootstelling aan alcohol
Kenmerken FASD
Diagnostiek Behandeling
Vragen en discussie
Streissguth, Barr et al. (1996)
Kinderen en volwassenen met FASD (N = 415; 6‐51 jaar oud)
3
18-6-2014
DIAGNOSTIEK
Differentiaaldiagnoseen
comorbiditeit
Diagnostische criteria FASD
1. Achterblijvende groei pre‐ en/of postnataal
2. Specifieke gezichtskenmerken (alleen FAS!)
3. Neurologische afwijkingen
4. Prenatale blootstelling aan alcohol
The FASD 4‐Digit Diagnostic Code – Astley (1997, 1999, 2004)
Hoyme FASD diagnostic guidelines – Hoyme (2005), aangepast van IOM (1996)
Moeilijkheden bij dediagnostiek
• Uiterlijke kenmerken zijn niet altijd aanwezig
Neurologische afwijkingen (neuropsychologische profiel?)
• Heterogeniteit
• Overlap en comorbiditeit met andere stoornissen Prenataal alcoholgebruik
• Geen / beperkte informatie alcoholgebruik biologische moeder • Betrouwbaarheid (retrospectieve) informatie
Bij uitsluiting van andere oorzaak symptomen
Diagnostiek inNederland
Drie FAS‐poli’s
• FAS Poli Gelre Ziekenhuizen, Zuthpen
• FAS Polikliniek Jonx‐Lentis, Winschoten • FAS Poli Inter‐Psy, Groningen Samenwerking tussen gedragswetenschappers en kinderartsen
Overige
• Klinisch geneticus
• Kinderarts
• Psychiater
• Onderdiagnose < > overdiagnose
BEHANDELING
I.
II.
III.
IV.
V.
Prenatale blootstelling aan alcohol
Kenmerken FASD
Diagnostiek Behandeling
Vragen en discussie
• Interventies dienen geïndividualiseerd te zijn omdat de
families divers zijn en de impact van alcohol op de
hersenen variabel is.
• Behandeling en ondersteuning van de familie zijn vaak
langdurig, want neurologische beschadigingen zijn
levenslang.
• Behandeling is vaak nodig voor meerdere
deelgebieden, o.a. medisch, motorisch, taal, spraak,
leren, gedrag.
4
18-6-2014
Behandelingindecontext
Protectievefactoren
(Streissguth et al., 1996)
• Vroege diagnose en interventie
Genetische factoren
• Een positieve omgeving:
Prenatale blootstelling
aan alcohol
Gedrag en
ontwikkeling
Andere risicofactoren
•
•
•
•
•
•
Stabiel
Stimulerend (niet overvragen)
Adequaat gestructureerd!!!
Aangepast op de ontwikkelingsbehoeften van het kind
Ouders vrij van alcohol- en drugsmisbruik
Geen geweld
Beschermende factoren
& risicofactoren
Conclusies
Vaak onvermogen, geen onwil
Van
‘Een kind zien dat niet wilt’
Naar ‘Het begrijpen van een kind dat iets niet kan’
Stout, vervelend
Gefrustreerd, overvraagd
Liegen
Verhalen vertellen om datgene wat hij/zij vergeten is in te vullen
Ongeïnteresseerd
Kan gevoelens niet tonen
Weerstand
Snapt het niet
Malbin, D. (2002). Trying differently rather than harder.
• Breed scala aan effecten: lichamelijk, brein, cognitie, gedrag
• Wees bedacht op mogelijke effecten van prenatale blootstelling aan alcohol!!!!
• FASD komt vaker voor dan dat wordt gediagnosticeerd: top van de ijsberg
Kijk naar de krachten van het kind
Daarnaast veel geduld erg belangrijk!
I.
II.
III.
IV.
V.
Prenatale blootstelling aan alcohol
Kenmerken FASD
Diagnostiek Behandeling
Vragen en discussie
5