Opdracht Volwassenen en ouderen

Ontwikkeling en opvoeding
Thema 1
Thema 2
Thema 3
Thema 4
Thema 5
Thema 6
Inleiding op ontwikkeling en opvoeding
Ontwikkeling en opvoeding van baby’s en peuters
Ontwikkeling en opvoeding van kleuters en schoolkinderen
Ontwikkeling en begeleiding van pubers en adolescenten
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
Ontwikkeling en begeleiding van mensen met een verstandelijke
beperking
Thema 7 Ontwikkeling en begeleiding van mensen met een lichamelijke
beperking
1
2
3
Kennisopdrachten ............................................................................................................................................................................................. 3
Artikel
Volwassen? Oud? Het is maar hoe je het bekijkt ........................................................................................................................ 3
Artikel
Ontwikkeling van de volwassene .................................................................................................................................................. 3
Artikel
Ontwikkeling van de oudere .......................................................................................................................................................... 4
Artikel
Volwassen mensen en hun werk................................................................................................................................................... 5
Artikel
Motiveren: vertrouwen geven ........................................................................................................................................................ 6
Artikel
Sociale problematiek bij volwassenen ......................................................................................................................................... 7
Artikel
Volwassen mensen begeleiden ..................................................................................................................................................... 9
Inzichtopdrachten ............................................................................................................................................................................................ 10
Opdracht
Volwassenen en ouderen ....................................................................................................................................................... 10
Opdracht
Twee praktijksituaties ............................................................................................................................................................. 11
Integratieve opdrachten .................................................................................................................................................................................. 12
Opdracht
Drie cases: volwassenen ........................................................................................................................................................ 12
Opdracht
Drie cases: ouderen ................................................................................................................................................................ 16
Vul hier je naam in.
Vul hier de groep in.
Vul hier de datum in.
Vul hier de versie in.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën,
opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 Auteurswet j° het Besluit van 23
augustus 1985, Stbl., dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en
Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.cedar.nl/pro). Voor het overnemen van
gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot
de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie
www.auteursrechtenonderwijs.nl.
2
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
1
Kennisopdrachten
Wij adviseren je de kennisopdrachten individueel te maken.
Artikel
Volwassen? Oud? Het is maar hoe je het bekijkt
1 We kunnen verschillende vormen van volwassenheid onderscheiden. Noem ze en geef een korte beschrijving van elke vorm.
Vul hier je tekst in.
2 In het artikel ‘Volwassen? Oud? Het is maar hoe je het bekijkt’ wordeneen aantal aspecten genoemd die volgens de
samenleving horen bij volwassen gedrag.
a In hoeverre vertoon jij volgens deze maatstaven volwassen gedrag? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
b Vind je dat alle genoemde punten ook te maken hebben met volwassenheid? Welke wel en welke niet?
Vul hier je tekst in.
3 In onze samenleving bestaat een negatief beeld over oud zijn.
a Welke opvattingen en denkbeelden hebben veel jongeren over bejaarden en ouder worden?
Vul hier je tekst in.
b Leg uit hoe jongeren aan deze ideeën komen.
Vul hier je tekst in.
c
Wat is het nadeel van zo’n negatieve beeldvorming?
Vul hier je tekst in.
4 ‘Gedrag van een oudere kan worden bepaald door diens levensloop.’ Wat wordt bedoeld met deze zin? Geef hiervan een
eigen voorbeeld.
Vul hier je tekst in.
Artikel
Ontwikkeling van de volwassene
1 a De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen hun eerste kind krijgen, is de laatste jaren fors gestegen. Noem hiervoor een
aantal oorzaken.
Vul hier je tekst in.
b Denk jij dat het voor het kind bezwaarlijk is om ouders te hebben die (iets) ouder zijn? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
2 ‘De relatie die de volwassene met zijn ouders heeft, groeit steeds meer richting gelijkwaardigheid.’
a Leg uit wat met deze uitspraak wordt bedoeld.
Vul hier je tekst in.’
3
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
4
b Welke eisen stelt dit aan het volwassen kind?
Vul hier je tekst in.
c
Welke eisen stelt dit aan de ouders?
Vul hier je tekst in.
3 Omschrijf in eigen woorden wat een midlifecrisis is. Beschrijf hierbij:
– wanneer (rond welke leeftijd) een midlifecrisis optreedt;
– het doel van de midlifecrisis;
– oorzaken van de midlifecrisis;
– welke vragen men zichzelf stelt;
– welke ontdekkingen men doet;
– welke uitwegen uit de crisis mogelijk zijn (wat het resultaat van de crisis kan zijn).
Vul hier je tekst in.
4 Een volwassene maakt gebruik van de verschillende denkstrategieën die hij zich in eerdere levensfasen eigen heeft gemaakt.
Noem minstens drie van deze denkstrategieën.
Vul hier je tekst in.
5 Bij de volwassene kan sprake zijn van de ontwikkeling van wijsheid.
a Wat wordt verstaan onder de ontwikkeling van wijsheid?
Vul hier je tekst in.
b Ken je een volwassene die je wijsheid toedicht? Zo ja, vertel hier eens iets over. Waarom zeg je van deze persoon dat hij
over wijsheid beschikt?
Vul hier je tekst in.
6 Wat is het verschil tussen de menopauze en de overgang?
Vul hier je tekst in.
7 De overgang kan lichamelijke, maar ook psychische klachten tot gevolg hebben. Geef van beide een voorbeeld.
Vul hier je tekst in.
Artikel
Ontwikkeling van de oudere
1 De lichamelijke achteruitgang manifesteert zich op een aantal gebieden. Vul het volgende schema in. Geef in de tweede
kolom voorbeelden bij elk gebied. Geef in de derde kolom aan hoe jij als sociaal-agogisch werker met deze specifieke
achteruitgang rekening kunt houden.
Achteruitgang van:
Zintuigen
Motoriek
Voorbeelden
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Hoe kan ik daar rekening mee houden?
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
Uiterlijk
5
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
2 a Geef twee verklaringen voor de afname van seksuele activiteit bij ouderen.
Vul hier je tekst in.
b Leg uit waarom veel mensen nog altijd vreemd aankijken tegen seks bij ouderen.
Vul hier je tekst in.
3 Wanneer iemand ouder wordt, neemt de kans toe dat hij afscheid moet nemen van andere mensen.
a Op welke manieren kan er sprake zijn van een afscheid?
Vul hier je tekst in.
b Leg uit dat elk afscheid meer betekent dan verdriet en rouw alleen.
Vul hier je tekst in.
4 Ouderen kunnen in principe evenveel onthouden als volwassenen en pubers, maar er zijn wel verschillen. Welke verschillen
zijn er?
Vul hier je tekst in.
Artikel
Volwassen mensen en hun werk
1 Het verrichten van werk is voor zowel mannen als vrouwen belangrijk. Toch zijn er ook verschillen tussen hen met betrekking
tot het verrichten van werk. Zet deze verschillen in het schema op een rij.
Man
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vrouw
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
Vul hier je tekst in.
2 In de middenvolwassenheid vormen de meeste volwassenen een stabiele factor in het werk. Wat wordt hiermee bedoeld?
Vul hier je tekst in.
3 Veel mensen zijn of gaan met pensioen wanneer ze 65 jaar zijn. Welke gevolgen kan het voor iemand hebben wanneer hij
met pensioen gaat? Met andere woorden: wat verliest iemand zoal wanneer hij met pensioen gaat?
Vul hier je tekst in.
4 Er zijn tegenwoordig cursussen voor mensen die met pensioen gaan.
a Wat is het doel van zo’n cursus?
Vul hier je tekst in.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
b Waarom is het belangrijk dat niet alleen degene die met pensioen gaat, maar ook diens partner bij deze cursus wordt
betrokken?
Vul hier je tekst in.
Artikel
Motiveren: vertrouwen geven
1 De beïnvloeding van de cliënt richt zich op het stimuleren of aanleren van nieuwe vaardigheden of gewenst gedrag.
a Geef twee voorbeelden van nieuwe vaardigheden die je een cliënt kunt aanleren.
Vul hier je tekst in.
b Geef twee voorbeelden van gewenst gedrag dat je bij een cliënt kunt stimuleren.
Vul hier je tekst in.
2 Wat is motivatie?
Vul hier je tekst in.
3 a Wat zijn tekortbehoeften?
Vul hier je tekst in.
b Geef twee eigen voorbeelden van tekortbehoeften.
Vul hier je tekst in.
4 Noem een voorbeeld van bepaald gedrag van jezelf dat voortkomt uit het streven naar het prettige of het aangename.
Vul hier je tekst in.
5 Het is belangrijk dat de cliënt gemotiveerd is.
a Waarom is dat belangrijk?
Vul hier je tekst in.
b Ben je er met alleen motivatie? Zo nee, wat is er dan nog meer nodig?
Vul hier je tekst in.
6 Het komt natuurlijk voor dat cliënten niet gemotiveerd zijn.
a Wat is daarvan volgens de behoeftetheorie van Maslow de oorzaak?
Vul hier je tekst in.
b Wat is jouw eigen mening hierover?
Vul hier je tekst in.
7 In de volgende situaties staat elke keer een behoefte centraal. Geef aan om welke behoefte het gaat.
a Sascha werkt op een leefgroep met bewoners met een zeer ernstige verstandelijke handicap. Ze vertelt over haar werk:
‘Veel mensen denken dat je dit werk ziet als een soort roeping en dat je de hele dag door bezig bent bewoners eten te
geven of te verschonen. Ik kan daar toch zo kwaad om worden.’
Vul hier je tekst in.
6
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
7
b De heer De Bruin woont in een verzorgingshuis. Hij vertelt de activiteitenbegeleider dat hij moet worden opgenomen in het
ziekenhuis voor een prostaatoperatie. Hij vertelt haar: ‘Als mensen horen dat ik geopereerd moet worden, schrikken ze
vaak. Maar als ze dan horen dat het om een “gewone” prostaatoperatie gaat, zeggen ze: “Ach dat valt wel mee, waar
maak je je druk over.” Ze begrijpen niet dat ik er zo tegenop zie om onder narcose te gaan, om zo totaal aan anderen
overgeleverd te zijn.’
Vul hier je tekst in.
c
José studeert aan een opleiding voor sociaal-agogisch werker. Ze vertelt: ‘Toen ik aan deze opleiding begon, was ik
eigenlijk best jong: zeventien jaar. Ik heb alles gelukkig in één keer gered. Eerst was ik van plan te gaan werken, maar
doordat veel leerlingen verder gingen leren, werd ik aan het denken gezet. Uiteindelijk heb ik besloten om toch ook verder
te studeren. Ik bedoel: ik ben nog best jong en met een hbo-diploma Sociaal Pedagogische Hulpverlening heb ik veel
meer mogelijkheden.’
Vul hier je tekst in.
d Bea komt bij haar huisarts voor de morning-afterpil. Ze vertelt: ‘Eigenlijk wilde ik het helemaal nog niet, maar ja; ik kreeg
het gevoel de enige te zijn, dat ik ouderwets was.’
Vul hier je tekst in.
e Mevrouw De Korte vraagt Filiz, een peuterspeelzaalleidster, om raad. Ze vertelt: ‘Ik kan er niet meer tegenop. Elke nacht
moet ik een aantal keren m’n bed uit, omdat Bart (3,5 jaar) ofwel voor ons bed staat ofwel in z’n eigen bed ligt te huilen. Ik
doe geen oog meer dicht.’
Vul hier je tekst in.
8 a Geef twee voorbeelden van intrinsieke motivatie.
Vul hier je tekst in.
b Geef twee voorbeelden van extrinsieke motivatie.
Vul hier je tekst in.
9 Bedenk zelf drie voorbeelden van:
a sociale beloningen.
Vul hier je tekst in.
b materiële beloningen.
Vul hier je tekst in.
c
Artikel
beloningen in de vorm van activiteiten.
Vul hier je tekst in.
Sociale problematiek bij volwassenen
1 De sociale problematiek van een volwassene is niet vaak alleen maar zijn probleem. Wiens probleem is het nog meer?
Vul hier je tekst in.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
8
2 Kun jij nog andere voorbeelden noemen van sociale problematiek van volwassenen en ouderen, die niet worden beschreven
in het artikel ‘Sociale problematiek bij volwassenen’?
Vul hier je tekst in.
3 Armoede is veel meer dan een gebrek aan geld. Welke gebreken brengt armoede met zich mee?
Vul hier je tekst in.
4 De meeste mensen die arm zijn, verbergen dat ze arm zijn.
a Waarom doen ze dat?
Vul hier je tekst in.
b Hoe doen ze dat?
Vul hier je tekst in.
5 Werkloosheid komt bij bepaalde groepen mensen meer voor dan bij andere.
a Ken jij nog andere groepen dan die genoemd zijn in het artikel ‘Sociale problematiek bij volwassenen’, bij wie werkloosheid
vaker voorkomt dan gemiddeld?
Vul hier je tekst in.
b Waarom zijn allochtonen vaker dan gemiddeld werkloos?
Vul hier je tekst in.
6 a Wat is stress?
Vul hier je tekst in.
b Leg uit dat een mens niet zonder stress kan leven.
Vul hier je tekst in.
7 Sommige mensen lopen meer risico op een burn-out dan andere. Voorbeeld: als je niet flexibel bent, ben je ‘vatbaarder’ voor
een burn-out dan wanneer je dat wel bent. Noem nog vier andere risicofactoren die de kans op een burn-out vergroten.
Vul hier je tekst in.
8 Waarom is een echtscheiding een stuk lastiger wanneer er kinderen bij betrokken zijn?
Vul hier je tekst in.
9 Na een echtscheiding moet men het leven opnieuw vorm geven. Wat kan het gevolg zijn als dit niet lukt?
Vul hier je tekst in.
10
a Wat is een stalker?
Vul hier je tekst in.
b Wat is de oorzaak van stalking?
Vul hier je tekst in.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
c
9
Probeer te bedenken wat de gevolgen zijn voor de persoon die te maken heeft met een stalker.
Vul hier je tekst in.
11
Welk verschil maakt het of iemand overlijdt als gevolg van een ziekte of van een ongeval?
Vul hier je tekst in.
12
Bij overlijden is sprake van een verwerkingsproces. Wat is een verwerkingsproces?
Vul hier je tekst in.
13
a Wat is het verschil tussen vereenzaming en eenzaamheid?
Vul hier je tekst in.
b Eenzaamheid kun je niet altijd waarnemen als buitenstaander, vereenzaming daarentegen wel. Kun jij bedenken waarom?
Vul hier je tekst in.
c
Artikel
Waar let je op als je wilt weten of iemand vereenzaamt?
Vul hier je tekst in.
Volwassen mensen begeleiden
1 Zelfstandigheid geeft macht. Afhankelijkheid maakt onmachtig. Geef een voorbeeld waaruit dit blijkt.
Vul hier je tekst in.
2 a Absolute zelfstandigheid bestaat niet. Geef twee voorbeelden van momenten dat jij de hulp of het advies van anderen
nodig hebt.
Vul hier je tekst in.
b Als je absolute zelfstandigheid niet na kunt en wilt streven, wat streef je dan wel na in het sociaal-agogisch werk?
Vul hier je tekst in.
3 Een cliënt kan pas tot zelfstandigheid komen als aan een aantal voorwaarden is voldaan. Noem deze voorwaarden.
Vul hier je tekst in.
4 Leg uit dat zelfvertrouwen de basis vormt voor zelfstandigheid.
Vul hier je tekst in.
5 Zelfstandig wonen kan resulteren in doelen op het gebied van onder andere financiën, huisvesting en onderdak, administratie
en contacten met instanties. Noem nog twee andere gebieden waarop doelen zich kunnen richten.
Vul hier je tekst in.
6 Het zich eigen maken van ander, nieuw gedrag kan plaatsvinden op de leefgroep, maar een cliënt kan vaardigheden ook
aanleren tijdens een training of cursus.
a Noem voordelen van het zich eigen maken van nieuw gedrag op de leefgroep of in de thuissituatie.
Vul hier je tekst in.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
10
b Zie jij ook nadelen? Welke?
Vul hier je tekst in.
7 Het is belangrijk dat je een cliënt kunt activeren en motiveren.
a Wat versta jij onder activeren?
Vul hier je tekst in.
b Hoe activeer jij een cliënt? Geef een voorbeeld.
Vul hier je tekst in.
c
Hoe motiveer jij een cliënt? Noem drie manieren.
Vul hier je tekst in.
8 Een sociaal-agogisch werker maakt met een cliënt de volgende afspraak: ‘Als jij de taken op de corveelijst op tijd en met
succes uitvoert, ga ik met je mee kleren kopen.’ Vind jij dit een goede afspraak? Waarom wel of niet?
Vul hier je tekst in.
2
Inzichtopdrachten
Opdracht Volwassenen en ouderen
Deze opdracht gaat over de ontwikkeling van de volwassene en de ontwikkeling van de oudere. Jullie maken deze opdracht in
een groep van vier (eventueel zes) deelnemers. Door het maken van deze opdracht verdiep je je in de verschillen die er zijn
tussen een volwassene en een oudere.
Je zet de verschillen op een rij tussen de ontwikkeling van de volwassene en de ontwikkeling van de oudere. Je bekijkt dit voor
alle ontwikkelingsaspecten. Maak gebruik van de theorie van het thema Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en
ouderen.
Bij de uitvoering van de opdracht maak je gebruik van verschillende bronnen:
– de theorie van het thema Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen;
– ander studiemateriaal;
– internet.
Het eindproduct is een overzichtelijk schema met daarin opgenomen de verschillen in ontwikkeling tussen volwassenen en
ouderen. In het eindproduct is telkens benoemd over welk ontwikkelingsaspect het gaat en zijn foto’s en afbeeldingen
opgenomen die het verschil illustreren.
1 Werk eerst in tweetallen. Maak per tweetal een schema in Word. Laat daarin naar voren komen op welk ontwikkelingsaspect
het verschil betrekking heeft. Zoek er foto’s en andere afbeeldingen bij.
2 Vergelijk jullie schema met dat van een ander tweetal. Benoemen jullie dezelfde verschillen? Welk schema vind je het beste?
Waarom?
3 Maak per viertal als eindproduct een totaalschema.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
11
Opdracht Twee praktijksituaties
Deze opdracht bij het thema Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen gaat over de praktijksituaties die aan
het begin van artikel 1 en artikel 2 zijn opgenomen.
– De praktijksituatie bij het artikel ‘Ontwikkeling van de volwassene’ gaat over Anne en meneer Linssen (zie pag. 161).
– De praktijksituatie bij het artikel ‘Ontwikkeling van de oudere’ gaat over Julie en meneer Dinther (zie pag. 168).
Je beantwoordt de vragen eerst individueel en daarna vergelijken en bespreken jullie je antwoorden in een groep van drie of
vier deelnemers.
Bij de uitvoering van de opdracht maak je gebruik van de theorie van het thema Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen
en ouderen. In het eindproduct geef je antwoord op de verschillende vragen. Waar dat gevraagd wordt, geef je een toelichting.
1 Beantwoord individueel de vragen 5 t/m 8 en 10 t/m 13.
2 Vergelijk daarna de antwoorden op de vragen in een groepje. Kom door de antwoorden met elkaar te vergelijken en te
bespreken tot één gezamenlijk antwoord.
3 Verwerk de antwoorden in een gezamenlijk eindproduct.
Vragen praktijkvoorbeeld 1
4 Lees het praktijkvoorbeeld aan het begin van artikel 1 ‘Ontwikkeling van de volwassene’. Hierin staat de situatie van Anne en
meneer Linssen centraal.
5 Als Anne in het verpleeghuis kennismaakt met meneer Linssen komt ze er in een gesprek met haar stagebegeleidster achter
dat zijn vrouw het niet aankan om hem thuis te verzorgen. Waarom is het voor mevrouw Linssen zo moeilijk haar man thuis te
verzorgen? Bedenk ten minste drie verschillende redenen.
Vul hier je tekst in.
6 Waarom is het voor meneer Linssen verschrikkelijk om in een verpleeghuis te wonen?
Vul hier je tekst in.
7 Zou het voor meneer Linssen ook zo erg zijn geweest als hij zeventig jaar was geweest? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
8 Sinds meneer Linssen weer een doel heeft in het leven, gaat het veel beter met hem.
a Waarom is het zo belangrijk een doel te hebben in je leven?
Vul hier je tekst in.
b Geldt dit alleen voor volwassenen of gaat dit ook op voor andere leeftijdsfasen? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
Vragen praktijkvoorbeeld 2
9 Lees het praktijkvoorbeeld aan het begin van artikel 2 ‘Ontwikkeling van de oudere’. Hierin staat de situatie van Julie en
meneer Dinther centraal.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
10
Na het overlijden van zijn echtgenote ging meneer Dinther sukkelen met zijn gezondheid. Is dit toeval denk je?
Vul hier je tekst in.
11
Meneer Dinther heeft zijn heup gebroken. Dit overkomt relatief veel ouderen. Hoe komt dit?
Vul hier je tekst in.
12
Meneer Dinther zegt dat de andere bewoners van het verzorgingshuis veel meer in het verleden leven dan hij.
12
a Hoe komt het dat oudere mensen vaak in het verleden leven?
Vul hier je tekst in.
b Waarom is dat bij meneer Dinther niet het geval?
Vul hier je tekst in.
13
3
Meneer Dinther zegt: ‘Ik weet niet of ik het hier lang uithoud.’ Stel dat jij in het verzorgingshuis werkt waar meneer Dinther
woont. Wat kun jij doen om het verblijf voor hem zo aangenaam mogelijk te maken?
Vul hier je tekst in.
Integratieve opdrachten
Opdracht Drie cases: volwassenen
Deze opdracht bij het thema Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen maak je in een groep. De opdracht
gaat over de ontwikkeling van de volwassene. Je beantwoordt de vragen eerst individueel en daarna vergelijken en bespreken
jullie je antwoorden in een groepje van drie of vier deelnemers.
Het is voor een sociaal-agogisch werker belangrijk inzicht te hebben in de ontwikkeling van de volwassene. Nu volgen drie
cases waarin het belangrijk is over voldoende inzicht te beschikken om de situatie juist te kunnen beoordelen.
Bij de uitvoering van de opdracht maak je gebruik van de theorie van het thema Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen
en ouderen.
In het eindproduct geef je antwoord op de verschillende vragen. Waar dat gevraagd wordt, geef je een toelichting.
Case 1: Robert
Robert is 24 jaar. Hij woont in een woongroep met nog vier andere volwassenen. Robert heeft sinds een halfjaar werk als
groepsleider. Hij weet nog niet of hij dit werk zijn hele leven wil blijven doen. Het bevalt hem wel, maar hij wil zich niet
‘vastleggen’. Het idee dat hij na dertig jaar nog hetzelfde werk zal doen, in dezelfde instelling, op wellicht dezelfde groep,
vindt hij zogezegd ‘weerzinwekkend’.
‘Ik wil de ruimte hebben om er bijvoorbeeld eens een jaar tussenuit te gaan, om bijvoorbeeld een wereldreis te kunnen
maken,’ aldus Robert. Robert heeft nu alweer vier jaar een vriendin. Zij woont zelfstandig op een flat. Plannen om te gaan
samenwonen zijn er niet. ‘Maar dat wil niet zeggen dat ze er nooit komen. Wie weet, als we ooit kinderen willen.’
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
13
Case 2: Kinderen krijgen en opvoeden
‘Ook al ben ik nu 36, ik voel me nog steeds dat kind van toen, ik vraag me nog steeds af wat ik zal doen en hoe ik me zal
voelen “als ik later groot ben”. Fred, mijn man, is echt de meest verantwoordelijke van ons beiden. Hij wilde ook veel eerder
kinderen dan ik. Dat speelde al toen ik nog maar net mijn diploma had en net met mijn eerste baan was begonnen. Pas twee
jaar geleden kon ik zeggen: ja ik ben eraan toe, ik wil kinderen.
Wat ik het moeilijkst vind is het schipperen tussen onze eigen behoeften en de behoeften van Vicky, onze dochter. Ik bedoel:
ik wil niet ons hele leven stopzetten omdat we nu een kind hebben. Gelukkig denkt Fred er precies zo over. Hij wilde ook niet
dat ik zou stoppen met werken bijvoorbeeld. Wel heb ik mijn dagschema veel strakker moeten organiseren. Gelukkig
hebben Fred en ik de zorg echt in tweeën gedeeld. Hij doet alle dingen die ’s ochtends moeten gebeuren: hij haalt Vicky uit
bed, geeft haar de fles en brengt haar naar het kinderdagverblijf. Ik heb zogezegd ’s middags dienst: ik haal Vicky op uit het
kinderdagverblijf en doe haar in bad.
Wat ik me goed herinner van mijn eigen opvoeding is warmte en gezelligheid. Vooral mijn moeder speelde daarin een
belangrijke rol. Hoewel wij het nu veel meer samen doen, is dit toch wat ik Vicky wil geven. Ik vind het belangrijk dat ze zich
nu en later prettig en veilig voelt thuis, bij ons. Ja, mijn moeder is mijn voorbeeld. Dat merk ik ook als ik iets wil weten over
de opvoeding en verzorging van Vicky. Ik lees ook wel veel, maar uiteindelijk luister ik toch vooral naar wat mijn moeder
zegt.’
Case 3: Mijn leven
‘Een paar jaar nadat we zijn getrouwd, kregen we een dochter en daarna een zoon. Er volgde een tijd met veel zorgen, maar
ook met veel geluk. Achteraf gezien was het de gelukkigste tijd van mijn leven. Want toen mijn man en ik, negen jaar na ons
huwelijk, een eigen zaak begonnen, betekende dat tussen ons het begin van het einde. We moesten keihard werken, en
wisten een goedlopende zaak op te bouwen. Maar we hadden geen tijd om van elkaar en de kinderen te genieten. Uitgaan
was er nooit bij. Een nog mooier huis, een nog duurdere auto, nog meer spullen dat leek ons levensdoel te zijn.
Hoe ouder ik werd, hoe meer het me ging tegenstaan. De kinderen groeiden op en gingen de deur uit. Ik werkte niet meer zo
veel in het bedrijf en drong er bij mijn man op aan ook eens wat meer tijd te nemen voor zichzelf. We woonden in een
prachtig landhuis, maar daarvoor hadden we moeten verhuizen naar een andere plaats, zo’n veertig kilometer van onze
oude woonplaats vandaan. Ik was de meeste tijd alleen in dat grote huis. Vriendinnen had ik nooit gemaakt, want ik had
altijd voor mijn man, kinderen en de zaak geleefd. Ik voelde me hoe langer hoe meer verloren. En ik voelde me zo
machteloos, ik kon de verwijdering tussen mijn man en mij niet stoppen. We hadden elkaar steeds minder te vertellen.
Ondertussen had ik ontzettende heimwee. De lichtpuntjes in mijn leven waren de dagen dat ik op mijn kleinkind mocht
passen. Dan haalde ik hem van school en at tussen de middag een boterhammetje met hem. Mijn dochter woonde met haar
gezin nog wel in onze oude woonplaats. Op een gegeven moment was ik meer in haar huis dan in mijn eigen huis. Ik fietste
mijn vertrouwde routes op haar fiets. Haalde mijn boodschappen weer in bekende winkels. Drie jaar heb ik dat volgehouden.
Toen heb ik mijn man gezegd dat ik wilde verhuizen, terug naar ons dorp. Hij begreep daar niets van. Ik had het toch goed?
Een mooi huis, een auto, veel vrije tijd? Het eind van het liedje was dat we uit elkaar gingen. Ik heb nu een klein maar
gezellig huis. Woon dicht bij mijn kinderen en kleinkind. Voor het eerst sinds jaren voel ik me weer gelukkig. Ik voel me vrij,
maak vrienden, heb contact met de mensen om me heen. Soms ben ik vanbinnen weer dat meisje dat ik eens was. Mijn
auto heb ik geruild voor een fiets. Voor het geld van mijn man is zo veel in de plaats gekomen. Ik heb mezelf weer
gevonden, geniet van de gewone dingen. Ik weet nu weer wat het is om mens te zijn. Als ik nu aan het strand loop, dan zie
en ruik ik de zee ook echt. Ik voel diepe verwondering als ik zie dat de boompjes die ik in mijn tuin heb geplant, jaar in jaar
uit knoppen en blaadjes krijgen. Ik heb genoeg aan de liefde van mijn kinderen en kleinkind. Ik hoop dat ik dit gevoel heel
lang mag houden. Er is nu in mijn hoofd plaats voor tevredenheid. Een fijn gevoel, een bevrijding. Het is goed zo.
Bron: Libelle, 1998, ingezonden brief
1 Beantwoord individueel de vragen bij de cases. Maak telkens gebruik van de theorie van het thema Ontwikkeling en
begeleiding van volwassenen en ouderen.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
2 Vergelijk daarna de antwoorden op de vragen in een groep. Kom door de antwoorden met elkaar te vergelijken en te
bespreken tot één gezamenlijk antwoord.
3 Verwerk de antwoorden in een gezamenlijk eindproduct.
Vragen bij case 1: Robert
4 Lees case 1: Robert.
5 Is Robert lichamelijk gezien volwassen?
Vul hier je tekst in.
6 Is Robert maatschappelijk gezien volwassen?
Vul hier je tekst in.
7 Is Robert geestelijk gezien volwassen?
Vul hier je tekst in.
8 Vind jij Robert volwassen? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
Vragen bij case 2: Kinderen krijgen en opvoeden
9 Lees case 2: Kinderen krijgen en opvoeden.
10
Deze vrouw heeft het over ‘toe zijn aan kinderen’.
a Wat bedoelt zij daarmee?
Vul hier je tekst in.
b Waarom zijn vrouwen tegenwoordig veel later toe aan kinderen dan vroeger?
Vul hier je tekst in.
c
11
Haar man wilde wel al eerder kinderen. Vind jij dat zij hem tegemoet had moeten komen? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
Deze vrouw zegt: ‘Wat ik het moeilijkst vind is het schipperen tussen onze eigen behoeften en de behoeften van Vicky.’
a Geef voorbeelden van behoeften van volwassenen.
Vul hier je tekst in.
b Geef voorbeelden van behoeften van baby’s of kinderen.
Vul hier je tekst in.
c
12
Leg uit dat de behoeften van een volwassene strijdig kunnen zijn met de behoeften van een baby.
Vul hier je tekst in.
De vrouw heeft samen met haar man de zorg ‘in tweeën gedeeld’. Wat is het nadeel hiervan voor henzelf?
Vul hier je tekst in.
14
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
13
15
Deze vrouw zegt: ‘Mijn moeder is mijn voorbeeld.’ Is hier sprake van een innerlijke stem? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
14
Vragen bij case 3: Mijn leven
Lees case 3: Mijn leven.
15
Bij volwassenen kan sprake zijn van een innerlijke stem.
a Op welke wijze komt de innerlijke stem voor in het verhaal van deze vrouw?
Vul hier je tekst in.
b Heeft de innerlijke stem, denk jij, een rol gespeeld in de beslissing die deze vrouw nam haar leven anders vorm te geven?
Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
16
Het leven van veel volwassenen draait vaak om de volgende zaken:
– verrichten van werk;
– de relatie met de partner;
– het contact met vrienden/vriendinnen;
– kinderen krijgen en opvoeden;
– de relatie met de eigen ouders.
a Welke van deze zaken hebben voor deze vrouw de meeste waarde? Waarop baseer je dat?
Vul hier je tekst in.
b Welke van deze zaken hebben voor haar man de meeste waarde? Waarop baseer je dat?
Vul hier je tekst in.
17
In de relatie met de partner is echte intimiteit pas mogelijk als de volwassene een eigen identiteit heeft ontwikkeld en kan
behouden.
a Verklaar deze zin met behulp van deze praktijksituatie.
Vul hier je tekst in.
b Wat is volgens jou de oorzaak van het uit elkaar groeien van deze vrouw en haar man?
Vul hier je tekst in.
18
In het leven van de volwassene kan sprake zijn van een levensevaluatie.
a Wat houdt een levensevaluatie in?
Vul hier je tekst in.
b Wat vind jij van de naam van de levensevaluatie die het meest voorkomt bij volwassenen?
Vul hier je tekst in.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
c
16
Waarom is het aannemelijk dat het in deze praktijksituatie gaat om een levensevaluatie?
Vul hier je tekst in.
Opdracht Drie cases: ouderen
Deze opdracht bij het thema Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen maak je in een groep. De opdracht
gaat over de ontwikkeling van de oudere. Je beantwoordt de vragen eerst individueel en daarna vergelijken en bespreken
jullie je antwoorden in een groep van drie of vier deelnemers.
Bij de uitvoering van de opdracht maak je gebruik van de theorie van het thema Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen
en ouderen.
In het eindproduct geef je antwoord op de verschillende vragen. Waar dat gevraagd wordt, geef je een toelichting.
Case 1: Shakira en meneer Tromp
Shakira werkt als sociaal-agogisch werker met ouderen in een verzorgingshuis. Meneer Tromp (85 jaar), een van de
bewoners, is erg slechtziend. Meneer Tromp leest graag, maar eigenlijk lukt het hem niet meer. Shakira heeft al meer dan
eens ter sprake gebracht dat hij veel plezier zou kunnen hebben van een cd-romspeler. Hij kan dan gebruikmaken van
luisterboeken, tijdschriften en kranten op cd-rom. Die zijn sinds enige tijd te leen in de openbare bibliotheek. Maar meneer
Tromp gaf telkens te kennen hier niets voor te voelen. ‘Als het nodig is, leest mijn vrouw mij wel voor. Dat leer ik op m’n
ouwe dag toch niet meer,’ aldus meneer Tromp.
Zes maanden geleden is mevrouw Tromp onverwacht gestorven. Meneer Tromp heeft daardoor een moeilijke tijd achter de
rug. Vandaag vertelt hij aarzelend aan Shakira dat hij nu toch denkt over de aanschaf van een cd-romspeler. ‘Nu mijn vrouw
er niet meer is, kan zij me niet meer voorlezen. Soms word ik gek van de stilte. Ik moet iets om handen hebben, afleiding
hebben. Ik moet toegeven, het lukt me niet meer om een boek te lezen. Kun jij me niet helpen, jij hebt er meer verstand van
dan ik.’ Shakira spreekt af met meneer Tromp dat ze morgen samen een cd-romspeler gaan kopen.
Case 2: Ze wil dood … Of toch niet?
‘Vandaag is ze naar het ziekenhuis gebracht. Ik vraag me af hoe het dit keer zal lopen. Want eigenlijk is het vreemd. Ze is al
negentig en al die jaren dat ze hier woont, hoor je haar zeggen dat het van haar niet meer hoeft. Dat ze dood wil en dat ze
het hier wel gezien heeft.
Als bewoners dát zeggen, hoeft er maar íets te gebeuren of ze gaan. Wanneer mensen écht dood willen, dan is die kracht
zo sterk. Maar niet bij haar. Dat ze dat zegt, dat ze dood wilde, ja dat kan ik ergens wel begrijpen. Ze heeft haar dochter en
haar man verloren, zo’n zes jaar geleden, vrij kort op elkaar. Omdat haar man voor haar zorgde, redde ze het niet meer
zelfstandig thuis, dus toen is ze hier in dit verzorgingshuis komen wonen. Maar dat is nu alweer zo’n vijf jaar geleden. Ze is
toen dus ook haar huis en haar poes kwijtgeraakt. Ze was, zo heb ik begrepen van haar zoon, erg sterk gehecht aan die
poes. Hier in het verzorgingshuis heeft ze in al die tijd eigenlijk nooit echt goed kunnen aarden. Het liefst wil ze morgen weer
terug naar haar eigen huis. Dat is natuurlijk onmogelijk, al denkt zij daar anders over.
Ik heb me vaak afgevraagd waarom ze nog steeds leeft, terwijl ze dus al jaren niet meer wil. Eigenlijk denk ik dat dat erop
wijst, dat ze toch ook niet dood wil. Dat past ook heel erg bij wie ze is en hoe ze is. Je ziet namelijk dat ze vlucht voor alles
wat confronterend of moeilijk is. Zo wil ze bijvoorbeeld niet weten dat ze ontzettend slechthorend is. Ze heeft wel een
gehoorapparaat, maar ze vindt het een onding. En als je haar erop aanspreekt dan ontkent ze doodleuk dat ze je niet kan
verstaan. En je ziet het ook met haar lopen. Ze is erg immobiel, maar ze wil per se geen rollator hebben. “Dat is voor oude
mensen, ik zie me al gaan, ja kom zeg”, zegt ze dan. Ja, eigenlijk om te lachen: alsof zij niet oud is. Maar ze ontkent dat
gewoon. Dat zit heel erg in haar. Ik denk dat dat ook doorspeelt in haar houding ten opzichte van de dood. Ze wil wel, dat
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
17
roept ze wel, maar tegelijkertijd durft ze niet écht de confrontatie aan. Misschien dat ze ditmaal … Maar eigenlijk zie ik haar
ook rustig over een weekje of twee weer thuiskomen.’
Case 3: Werkloos
Jos werkt in een wijk- en dienstencentrum. Een van de trouwste bezoekers is Rita. Rita is 58 jaar en is meestal vrij gesloten
over haar persoonlijke leven. Jos weet dat haar man sinds vijf jaar werkloos is. Hoewel hij er alles aan gedaan heeft een
nieuwe baan te vinden, is hem dat niet gelukt. Rita heeft hem verteld dat hij dat moeilijk kan accepteren.
Als Rita vandaag binnenkomt, ziet Jos aan haar dat het helemaal mis is. Omdat ze huilt, neemt Jos haar mee naar een
spreekkamertje. Nog voordat Jos iets heeft kunnen vragen, komt er een stortvloed aan woorden uit, alsof ze niet meer kan
stoppen. Dit is haar verhaal.
‘Ik word er echt gek van, soms denk ik dat ik beter kan scheiden. Hij stort niet alleen zichzelf in de afgrond, maar ook mij. Ik
wist ook wel dat hij het niet zou kunnen accepteren dat hij werkloos is, maar dit, dit hoeft toch niet? Hij glijdt af, laat zich
afglijden, althans zo zie ik het. Mijn dagen zitten vol genoeg, maar hij doet niets, heeft zelfs geen hobby’s. En als ik dan zeg:
“Doe nou eens iets, word lid van een club, ga op een sport,” dan wordt hij boos en is hij beledigd. Maar hij hangt alleen maar
rond, komt de deur niet meer uit, schaamt zich om buiten door de straat te lopen op tijden dat anderen werken. Alsof daar op
gelet wordt, en dan nog …!
Hij verruïneert niet alleen zijn eigen leven, maar ook dat van mij. Kijkt alleen maar naar de televisie tot diep in de nacht en
staat dan ’s ochtends heel laat op. Ja, waarom zou hij ook, er is toch niemand die op hem zit te wachten. Hij scheert zich
niet meer elke dag, ja waarom zou hij ook, ik ben toch de enige die het ziet. Hij loopt rond op oude sloffen, want die zitten zo
gemakkelijk en het spaart schoenen uit. Ik kan en wil daar niet mijn mond over houden, met als gevolg dat we knallende
ruzie krijgen. Omdat hij werkloos is, hoeft hij er toch niet uit te zien als werkloze? En ik, ben ik dan niets waard?
Als de zaak waar hij werkte niet failliet was gegaan, dan zouden wij het laatste jaar voor zijn pensioen een cursus hebben
gekregen over hoe je met je leven moet omgaan als je gepensioneerd bent. Alsof we dat nu niet harder nodig hebben. Nu is
er niets geweest dat hem heeft voorbereid op een leven zonder werk.’
1 Beantwoord individueel de vragen bij de cases. Maak telkens gebruik van de theorie van het thema Ontwikkeling en
begeleiding van volwassenen en ouderen.
2 Vergelijk daarna de antwoorden op de vragen in een groep. Kom door de antwoorden met elkaar te vergelijken en te
bespreken tot één gezamenlijk antwoord.
3 Verwerk de antwoorden in een gezamenlijk eindproduct.
Vragen over case 1: Shakira en meneer Tromp
4 Lees case 1: Shakira en meneer Tromp.
5 Waar moet Shakira op letten bij de aanschaf van een cd-romspeler? Welke eisen moeten aan het apparaat gesteld worden?
Noem minimaal drie eisen. Leg kort uit waarom je deze eisen stelt.
Vul hier je tekst in.
6 Meneer Tromp moet leren hoe hij de cd-romspeler moet bedienen. Welke ‘problemen’ zal hij hierbij waarschijnlijk
ondervinden?
Vul hier je tekst in.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
18
7 Geef, hierop aansluitend, concrete tips hoe Shakira meneer Tromp het beste kan leren hoe hij het apparaat moet bedienen.
Vul hier je tekst in.
8 Shakira merkt dat het meneer Tromp heel veel moeite kost het apparaat te leren bedienen. Hij haalt bijvoorbeeld
bedieningsknopjes door elkaar. Het lijkt wel of meneer Tromp het wel wil, maar dat het hem niet lukt. Wat is hiervan de meest
voor de hand liggende oorzaak?
Vul hier je tekst in.
9 Het is niet waarschijnlijk dat meneer Tromp aan het dementeren is. Kun jij uitleggen waarom?
Vul hier je tekst in.
10
Vragen over case 2: Ze wil dood … Of toch niet?
Lees case 2: Ze wil dood … Of toch niet?
11
Kun jij je er iets bij voorstellen dat iemand dood wil? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
12
Deze vrouw heeft de laatste tien jaar van haar leven veel verliessituaties meegemaakt.
a Welke? Zet ze op een rij.
Vul hier je tekst in.
b Het zal voor deze vrouw erg moeilijk zijn deze verliessituaties te accepteren. Waarom? Bedenk twee redenen.
Vul hier je tekst in.
13
In de tekst staat: ‘Maar ze ontkent dat gewoon. Dat zit heel erg in haar.’ Is het waarschijnlijk dat deze houding samenhangt
met het ouder worden? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
14
De vrouw heeft in het verzorgingshuis nooit goed kunnen aarden. Noem minstens vijf zaken die voor mevrouw zijn veranderd
door het wonen in een verzorgingshuis.
Vul hier je tekst in.
15
16
Vragen over case 3: Werkloos
Lees case 3: Werkloos.
Iemand die werkloos is, doet er in eerste instantie alles aan om werk te vinden. Maar als dat telkens niet lukt, verliest hij of zij
vaak de moed om wéér een brief te schrijven.
a Waarom is er moed voor nodig om weer een brief te schrijven?
Vul hier je tekst in.
b Wat kan iemand doen om de kans zo groot mogelijk te maken weer aan het werk te komen?
Vul hier je tekst in.
17
Rita zegt: ‘Hij stort niet alleen zichzelf in de afgrond, maar ook mij.’ Waarom zegt ze dit?
Vul hier je tekst in.
Ontwikkeling en begeleiding van volwassenen en ouderen
18
Wat zal Rita bedoelen met de uitspraak: ‘Omdat hij werkloos is, hoeft hij er toch niet uit te zien als werkloze?’
Vul hier je tekst in.
19
Aan het eind zegt Rita: ‘(…) nu is er niets geweest dat hem heeft voorbereid op een leven zonder werk.’ Zou zo’n cursus iets
hebben uitgemaakt denk jij?
Vul hier je tekst in.
20
Wat is voor Rita’s man het grote verschil tussen het verlies van zijn baan als gevolg van ontslag en het verlies van zijn baan
als gevolg van pensioen?
Vul hier je tekst in.
21
Wat zou jij tegen Rita zeggen in deze situatie? Licht je antwoord toe.
Vul hier je tekst in.
19