Inhoud - Plantyn

Inhoud
1
Hoe worden samengestelde
stoffen geordend,
voorgesteld en benoemd? 10
1.1
Anorganische en organische stoffen
1.1.1 Anorganische of minerale stoffen
1.1.2 Organische stoffen of
koolstofverbindingen
1.1.3 Oxidatiegetal
1.1.4 Het opstellen van een brutoformule
met behulp van oxidatiegetallen
1.1.5 Stofklassen / Karakteristieke groep
1.2
Anorganische stofklassen
1.2.1 Oxiden
1.2.2 Hydroxiden
1.2.3 Zuren
1.2.4 Zouten
14
16
16
16
17
18
19
23
25
26
27
28
30
Oefenen en testen
Samenvatting
Leesstukje: Veilig en doelgericht
stockeren van stoffen
32
Een chemische kijk op
anorganische stoffen
38
38
39
2.1
Samenhang tussen stofklassen
2.2
Omzettingen tussen stofklassen
2.2.1 Bereiding van metaaloxiden:
omzetting 1
Intermezzo: aantonen van een zuur
of een hydroxide
Labo met onderzoeksvraag
Oefenen en testen
Samenvatting
Leesstukje : Op zoek naar minerale
grondstoffen en edelstenen
13
14
21
23
Oefenen en testen
1.3
Organische stofklassen
1.3.1 Waarom zijn er miljoenen
organische stoffen?
1.3.2 Alkanen
1.3.3 Alcoholen of alkanolen
1.3.4 Carbonzuren of alkaanzuren
2
11
12
2.2.2 Bereiding van hydroxiden: omzetting 2
2.2.3 Bereiding van niet-metaaloxiden:
omzetting 3
2.2.4 Bereiding van ternaire zuren:
omzetting 4
2.2.5 Bereiding van zouten uit de
enkelvoudige stoffen: omzetting 5
2.2.6 Bereiding van zouten uit de oxiden:
omzetting 6
2.2.7 Bereiding van een zout uit een
hydroxide en een zuur: omzetting 7
3
3.1
3.1.1
3.1.2
3.1.3
3.2
3.3
3.3.1
3.3.2
3.4
3.4.1
3.4.2
Een chemische kijk op
organische stoffen
Alkanen
Voorkomen in de natuur
Eigenschappen
Toepassingen
Aardolie
Alcoholen of alkanolen
Eigenschappen
Voorbeelden met toepassingen
Carbonzuren of alkaanzuren
Eigenschappen
Voorbeelden met toepassingen
Labo
Oefenen en testen
Samenvatting
Leesstukje: Van stoffen met
‘levenskracht’ tot ‘kunststoffen’
40
40
40
40
41
41
42
42
50
58
59
66
66
67
67
69
69
71
71
72
73
73
73
74
76
78
79
39
3
OWCH22W.indb 3
14/06/13 3:39 PM
4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.4.1
4.4.2
4.4.3
4.4.4
Water, een
uitzonderlijke stof!
5.1
5.1.1
5.1.2
5.2
84
Water, een stof met opvallende
eigenschappen
84
Polaire en apolaire stoffen
85
Dipoolmoleculen
86
Wat gebeurt er als je stoffen in
water brengt?
87
Elektrische geleiding/elektrolyten
en niet-elektrolyten
88
Het oplossen van ionverbindingen in water
(elektrolyten)
89
Het oplossen van covalente
verbindingen in water
90
– Apolair covalente verbindingen
90
– Polair covalente verbindingen
(elektrolyten / niet-elektrolyten)
91
Sterke en zwakke elektrolyten
92
Labo
93
Oefenen en testen
Samenvatting
Leesstukje: Water, plat of
bruisend, hard of zacht?
5
6
Hoeveel opgeloste stof
bevat een waterige
oplossing?
Concentratie
Massaconcentratie
Molaire concentratie
Berekeningen met concentratie en
stofhoeveelheid
5.2.1 Berekenen van de concentratie van een
oplossing en de massa van de
opgeloste stof
5.2.2 Bereiden van oplossingen met
een bepaalde concentratie
5.2.3 Verdunnen van oplossingen
Labo
Oefenen en testen
Samenvatting
Leesstukje: Elke stof kan giftig zijn!
6.1
6.1.1
6.1.2
6.2
6.2.1
6.2.2
6.3
6.3.1
94
100
6.3.2
102
6.3.3
6.3.4
110
111
112
112
113
113
114
115
116
119
123
124
7
Samenvoeging van
elektrolytoplossingen met
vorming van een neerslag
Intermezzo: Samenvoegen van
elektrolytoplossingen
Ionenuitwisselingsreactie met
vorming van een neerslag
Voorbeeld
Werkwijze
Andere voorbeelden van
neerslagreacties
Ionenuitwisselingsreactie tussen een
koperdinitraatoplossing en een
kaliumhydroxide-oplossing
Ionenuitwisselingsreactie tussen een
magnesiumdijodide-oplossing en een
trinatriumfosfaatoplossing
Toepassingen van neerslagreacties
Bereiden van slecht oplosbare
verbindingen
Kwalitatieve analyse van bepaalde
ionsoorten in een waterige oplossing
Bepaalde ionen afzonderen uit
een oplossing
Neerslagreacties in de praktijk
Labo met onderzoeksvraag
Oefenen en testen
Samenvatting
Leesstukje: Chemie in het leven
van elke dag
Samenvoeging van
elektrolytoplossingen
met vorming van een gas
Ionenuitwisselingsreactie met vorming
van een gas
7.1.1 Voorbeeld 1: vorming van H2S
7.1.2 Voorbeeld 2: vorming van CO2
7.2
Toepassingen van
gasvormingsreacties
Labo
Oefenen en testen
Samenvatting
Leesstukje: Eén atoom meer of minder,
wat maakt het uit?
134
134
135
135
137
138
138
138
139
139
140
140
141
141
146
154
155
166
7.1
167
167
168
169
170
171
172
173
4
OWCH22W.indb 4
14/06/13 3:39 PM
8
8.1
8.2
8.3
8.4
9
9.1
9.1.1
9.1.2
9.1.3
9.1.4
9.1.5
9.2
9.3
Samenvoeging van
elektrolytoplossingen
met vorming van water:
zuur-basereacties
182
Geleidbaarheidsonderzoek bij het
samenvoegen van een zuur- en een
hydroxideoplossing
183
Ionenuitwisselingsreactie tussen een
NaOH-oplossing en een H2SO4-oplossing 185
De zuurgraad van een waterige
oplossing (pH-waarde)
185
Toepassingen van
neutralisatiereacties
187
Labo met onderzoeksvraag
187
Oefenen en testen
192
Samenvatting
198
Leesstukje: Van zouten, vitriool
en logen tot zuren en basen
200
Verbrandingsreacties,
een vorm van oxidatie
en reductie
Wat is een verbranding?
Brandbare stof
Dizuurstof (O2)
Gevormde oxiden
Energie-aspect van een verbranding
Reactie-omstandigheden
Een verbranding, tevens een oxidatie
en een reductie
Een redoxreactie, ook mogelijk
zonder O2?
9.3.1 Oxidatie en reductie in een
synthesereactie
9.3.2 Oxidatie en reductie in een
ontledingsreactie
9.3.3 Oxidatie en reductie in een
substitutiereactie
208
208
209
209
211
213
213
214
9.3.4 Redoxreactie, een omschrijving
9.4
Het opstellen van
redoxreactievergelijkingen
9.4.1 Algemene werkwijze
9.4.2 Roosten van ZnS
Labo
Oefenen en testen
Samenvatting
Leesstukje: Branden, verbranden: van
lucifervlammetje tot verbrandingsoven
10
219
220
220
220
221
222
228
230
De sterkte van oxidatoren en
reductoren
238
10.1
Reactie van metalen met metaalionen in
oplossing
239
10.1.1 Voorbeeld: reacties van ijzer en koper met
metaalionen in oplossing
239
10.1.2 Voorbeeld: reactie van magnesium met
H1+-ionen (waterstofchloride-oplossing) 240
10.1.3 Rangschikking van de metalen volgens
reductorsterkte
240
10.1.4 Rangschikking van de niet-metalen volgens
oxidatorsterkte
242
10.2 Toepassingen
243
10.2.1 Chemische spanningsbronnen
(galvanische cel)
243
10.2.2 Corrosie
244
Labo
Oefenen en testen
Samenvatting
Leesstukje Wat heeft chemie te maken
met kiespijn?
246
248
251
253
216
216
217
ADDENDA
Register
257
Veilig werken in het schoollaboratorium 260
Periodiek systeem van de elementen
264
218
5
OWCH22W.indb 5
14/06/13 3:39 PM