hier de berichten van mei - augustus 2014
advertisement
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 1 VAN DE EERSTE VERDIEPING Sinds de vorige Berichten is er onnoemelijk veel gebeurd. Het is niet hier de plaats om een lijst daarvan op te stellen maar we moeten zeker de moordaanslag noemen in het Joods Museum van Brussel van 24 mei , waar uiteindelijk 4 slachtoffers vielen. Enige tijd later kon de vermoedelijke dader al opgepakt worden. Onvoorstelbaar hoe haat zo’n dramatische vormen kan aannemen. Naar het Forum der Joodse Verenigingen in Antwerpen hebben we de reacties van medeleven kunnen doorgeven. Een moslimdelegatie kwam ter plaatse om hun medeleven te tonen. En dat het er niet gemakkelijker op wordt bewijzen een dokter in Antwerpen die een patiënte niet helpt omdat haar naam Joods klinkt, of een Antwerpse winkel die weigert te verkopen aan een Joodse klant, of een grootwarenhuis in Engeland dat de koosjere producten uit de rekken haalt (en achteraf zich moet excuseren), of een hotelketen in Engeland dat alle bijbels uit de kamers haalt om niet-christelijke gasten niet voor het hoofd te stoten . De eigenheid van de ander aanvaarden wordt moeilijker en moeilijker. Werken met slogans wordt het motto. Dat een en ander te maken heeft met wat er in het Midden Oosten gebeurt is duidelijk. De propagandaoorlog woedt volop. Toch hebben wij mogelijkheden om de eenzijdige berichtgeving via krant en TV na te checken via het volgen van blogs en op internet. Men kan ook ter plaatse gaan. Dat deed de vorige maanden de predikant van de VPKB kerk van Brugge, dominee Van der Sar. Hij werkte een tijd geleden in Israël en kon dus vergelijken. Wij zijn blij dat we zijn verhaal mochten plaatsen. In onze rubriek ziet u een waslijst aan manifestaties waaraan u kan deelnemen. Wij denken daarbij aan de tentoonstellingen “Heilige Plaatsen, heilige boeken”, de jaarlijkse Dag van het Joodse Erfgoed, de herdenkingsplechtigheid aan het monument van de vroegere Dossin Kazerne in Mechelen, de Internationale Ontmoeting “Vrede Is De Toekomst. Religies En Culturen In Dialoog”. Meer daarover in de rubriek Mededelingen. We zijn bezig aan een reeks over specifiek Joodse bronnen. De Tora, de eerste 5 boeken van de Bijbel gaf de weg aan. Probleem was echter dat de levensgewoonten veranderden – men was verbannen en geconfronteerd met heel nieuwe situaties – en daaruit ontstond de Misjna. Die blijft gebaseerd op de Tora, maar daarnaast en met evenveel gezag werd ook deze mondelinge leer bewaard. Over de Joodse traditie schreef dr. G.F. Willems uit Knokke een aantal bijdragen. Nu over Rabban Sjimon ben Gamliël I. In dit kader vindt u ook de gegevens van een nieuw boek over deze achtergrond. Christenen lezen in hun Bijbel het tweede testament maar beseffen te weinig dat dit ook de periode is van het vroeg rabbijnse jodendom. Bij de komende bezinningsperiode van het Joodse Nieuwjaar vindt u weer de lijst van feest- en treurdagen. Het nieuwe jaar 5775 begint op de vooravond van donderdag 25 september 2014. Bij die gelegenheid wensen wij aan onze Joodse lezers leSjana Tova , dat zij mogen opgeschreven staan voor een goed jaar met minder zorgen en wat meer veiligheid. U kan dergelijke wensen ook versturen met een nieuwe kaart van KMS – zie daarvoor bij de mededelingen. ________________________________________________________________________________ Dit tijdschrift wordt normaal slechts toegestuurd aan de leden van de gespreksgroepen, de Vrienden van de Antwerpse Contactgroep voor Joods-Christelijke Betrekkingen ( zij die ons werk van onderling contact willen steunen met minstens 25 EUR per jaar ) en aan hen die 2,50 EUR per jaar betalen voor de portokosten. Als U het Berichtenblad verder wenst te ontvangen, stort dan even 2,50 of 25 EUR. Naast de Berichten van de Antwerpse Contactgroep - met meer inhoudelijke artikels - bestaat er ook de Mailkrant. Met die uitgave kunnen wij vlug op de bal spelen, en u verwittigen als er iets belangrijks gaat gebeuren, zoals een voordracht, een presentatie, een concert, enz. Indien U hiervoor belangstelling hebt geef dan even een seintje op [email protected]. Vermeld wel in de e-mail uw reële naam. De vroegere Mailkranten kunnen teruggevonden worden op de site van de ACJCB. BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 2 De toekomst van Israël Onze vakantie hebben wij doorgebracht in Israël. Het was goed om er weer te zijn. Maar er gebeurde veel tijdens ons verblijf. Je merkt, als je 3 ½ jaar in zo’n land hebt gewoond, hoezeer je er nog steeds mee verbonden bent en met de mensen die er wonen: Joden en Palestijnen die met zulke grote vragen worstelen t.a.v. de mogelijkheid van een duurzame vrede en co-existentie. We dachten nog wat meer afsluiting te vinden tijdens deze vakantie. Maar eigenlijk gebeurde het omgekeerde. Ik vind de situatie nu zo ernstig dat ik er in dit kerkblad toch nog iets over schrijven wil. Frans van der Sar Eén van de fundamentele belijdenissen t.a.v. het Joodse volk is ‘dat het toekomst heeft’: ‘Am YIsraël chai’, oftewel ‘Het volk Israël leeft’. Maar je kunt het ook vertalen met: ‘Het volk Israël zal leven’. Ook de kerk deelt in meerderheid deze belijdenis zij het dat er een lange periode aan vooraf ging van vele eeuwen, waarin de kerk deze belijdenis veeleer heeft ontkend. Het is een goddelijke belofte, die berust op een bijzonder verbond tussen God en Israël en die ook in het Tweede Testament terugkeert. Dit volk behoudt zijn plaats en betekenis in de heilsgeschiedenis tot aan het einde van de wereld en het begin van het Koninkrijk Gods. Wat die plaats en betekenis is, is een mysterie. Het is ons niet gegeven daarvan een volledige kennis te hebben. Toch is het bestaan en leven van dit volk te midden van de volken een geloofsteken: een teken van Gods liefde en trouw. Tussen kerk en het volk Israël bestaat daarom een onopgeefbare verbondenheid. De stichting van de staat Israël in 1948 Met de stichting van de staat Israël ontstond een nieuwe realiteit. Deze staat was een vorm van tegenwoordigheid van het Joodse volk in de wereld, waarmee de wereld en ook de kerk opnieuw moesten leren omgaan. Ook het joodse volk zelf. Dat proces is nog volop gaande. Het verloopt problematischer en bloediger dan iedereen had gehoopt. De stichting van de staat Israël geschiedde tegen de achtergrond van de Holocaust: de moord op 6 miljoen joden op het Europese continent. De nieuwe staat werd gezien als een vorm van gerechtigheid aan het Joodse volk en als een vorm van opstanding uit de dood: een hernieuwing van de toekomst van het Joodse volk na de grote vernietiging. Het werd door velen beleefd ook als een vervulling van Bijbelse beloften, zoals gesproken door de profeten. Toch is Israël een seculiere staat: een staat als andere staten. Deze vorm van aanwezigheid onder de volken, gelijk aan de verschijningsvorm van de meeste volken in deze wereld, was ook in de bijbelse tijd van het Eerste Testament al problematisch: Kan Israël een koning hebben als de volken van de wereld of is God de koning van Israël? Hoe moet de bestaanswijze zijn van dit volk te midden van de volken in deze wereld? Fundamentele en problematische vragen waarmee het joodse volk al vele eeuwen leeft. De wereld van de Joodse orthodoxie staat kritisch tegenover de staat Israël, omdat naar hun overtuiging alleen de Messias zo’n staat vestigen kan; een staat die dan opnieuw een theocratie moet zijn. Orthodoxe jongeren weigeren daarom in overgrote meerderheid om dienst te doen in het Israëlische leger. De meerderheid van de Joods-Israëlische bevolking is a-religieus. Wonen in Israël is in belangrijke mate de invulling van hun Joodse identiteit. Ook voor hen heeft de staat geen religieuze betekenis. En evenmin voor de minderheid van Arabische Israëli’s, een vijfde van de bevolking binnen de grenzen van voor 1967. Met de aanwezigheid van deze Arabische minderheid kan Israël niet zondermeer als een natiestaat worden gezien voor het Joodse volk alleen. Ook dat is een fundamentele vraag voor de staat Israël, zo problematisch dat zij nog altijd open staat. Maar voor veel Christenen, m.n. ook in de Verenigde Staten, heeft de moderne staat Israël wél een religieuze betekenis. Het wordt gezien als een teken van het begin van de eindtijd. Ik vind dat we met deze inschatting terughoudend moeten zijn. Het is niet onze zaak om te weten wat de Vader in zijn macht heeft vastgesteld over de tijd en het ogenblik waarop het eind der tijden er zal zijn en het Koningschap over Israël wordt hersteld, zegt Jezus in Handelingen 1. Voor de inwoners van de staat Israël en voor het Joodse volk in overgrote meerderheid heeft de staat in ieder geval geen enkele religieuze dimensie. BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 3 Zelf heb ik de staat Israël altijd als een positief gegeven gezien m.b.t. de toekomst van Israël en het voortbestaan van het Joodse volk; en ik doe dat nog. Maar verder zou ik niet willen gaan. Het is gevaarlijk om aan de staat Israël een religieuze betekenis te geven. Vae Victis. Wee de overwonnenen Wat lange tijd niet is gezien waren de gevolgen van de vestiging van de staat Israël voor de Palestijnse bevolking. Het verdelingsplan van de Verenigde Naties voor Palestina voorzag hun blijvende aanwezigheid in een eigen staat. Israël accepteerde dit verdelingsplan, maar de Arabische wereld wees het af en trok ten oorlog. Een oorlog waaruit Israël als overwinnaar tevoorschijn kwam. De Arabische wereld die het verdelingsplan afwees draagt daarom een grote verantwoordelijkheid voor de humanitaire ramp die het gevolg was van deze oorlog voor het Palestijnse volk. Na de oorlog van 1948 ontstond er een toenemende vergetelheid voor het reusachtige humanitaire probleem dat was ontstaan: honderdduizenden mensen die van huis en land waren gevlucht of verdreven en aan wie door Israël de mogelijkheid van terugkeer werd verboden. Zij moesten maar het harde lot van de overwonnenen dragen. Honderdduizenden kwamen daarom in kampen terecht in de landen rondom Israël, o.a. ook in Gaza, waar 70 % van de bevolking oftewel 1 miljoen mensen nu bestaat uit voormalige vluchtelingen en hun nageslacht. Een klein deel van de Palestijnse bevolking bleef op het grondgebied van de staat Israël en bouwde daar zo goed en zo kwaad als het ging weer een bestaan op. Er is een keuze gemaakt om de humanitaire situatie van de Palestijnse bevolking na 1948 te negeren. De internationale gemeenschap heeft weliswaar humanitaire hulp geboden via de UNRWA, de United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East, een organisatie voor Palestijnse vluchtelingen die nu al meer dan 60 jaar bestaat. De UNWRA is nog steeds een cruciale factor in de levensomstandigheden van nu 5 miljoen Palestijnse vluchtelingen. Sinds 1948 is het probleem alleen maar groter geworden. Maar toch is er een keuze gemaakt om dit reusachtige humanitaire probleem te laten bestaan en de beklagenswaardige omstandigheden, waaronder deze miljoenen mensen moeten leven, te negeren. Politieke motieven hebben daarbij een rol gespeeld en geopolitieke tegenstellingen. Het in stand houden van de Palestijnse kampen is als een middel gebruikt om het conflict in stand te houden: het conflict met Israël, of een conflict met ‘het Westen’. Er is niet gezocht naar wegen om de uitzichtloze situatie van deze mensen tot een oplossing te brengen. De situatie van de Palestijnse bevolking in de landen rondom Israël en zeker ook in Gaza is nu schrijnender en kwetsbaarder dan ooit, in een zeer instabiel Midden-Oosten. De schuldvraag kan gesteld worden. Maar het is zo’n gecompliceerde vraag dat het eigenlijk niet mogelijk is om de precieze verantwoordelijkheid van alle betrokkenen nog aan te wijzen. Zovelen dragen verantwoordelijkheid: de Arabische landen, Israël, de internationale gemeenschap. En er zijn zoveel factoren die een rol hebben gespeeld. Beantwoording van de schuldvraag leidt niet tot een verandering van de situatie. De betrokkenen blijven elkaar beschuldigen. Het gevolg van dit alles is dat het conflict is blijven bestaan en in de loop van de tijd telkens weer oplaaide in oorlogen en andere gewelddadige confrontaties en in het ontstaan van verzetsorganisaties die met terreurgeweld de strijd aangaan. Het probleem kwam verder op scherp te staan door de 6 daagse oorlog en de verovering van de Westbank en Gaza in 1967. Daarmee kwamen miljoenen Palestijnen onder Israëlisch gezag, in meerderheid voormalige vluchtelingen. Hoewel deze oorlog feitelijk een grote militaire overwinning was voor de staat Israël op de Arabische landen die het bedreigden, heeft deze overwinning een groot strategisch probleem gecreëerd voor Israël dat steeds verder escaleert. De Israëlische aanwezigheid en controle op de Westbank, ook met het beperkt Palestijns zelfbestuur in sommige delen, heeft voor de Palestijnse bevolking nog altijd het karakter van een militaire bezetting. De situatie in Gaza tart elke beschrijving. In 2012 zijn we er een paar dagen geweest. Israël heeft zich in 2005 uit Gaza teruggetrokken, maar het conflict met Hamas en andere strijdgroepen is onverminderd door gegaan. De levensomstandigheden in de vluchtelingenkampen zijn mensonwaardig. De meerderheid van de mensen woont er in alles wat maar een beetje onderdak kan bieden. Want iets anders is er niet, zeker als er weer een gevechtsronde is geweest zoals nu. Ze leven er vaak zonder sanitair, en zonder mogelijkheid tot hygiënische voedselbereiding. Er is elke dag meestal maar enkele uren elektriciteit. Er is dankzij de UNWRA doorgaans geen gebrek aan voedsel. Maar daarmee is eigenlijk ook alles gezegd. Ik heb er armoede en onmenselijke omstandigheden gezien die mij nog steeds achtervolgen. BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 4 Hamas is een terroristische organisatie, die de macht heeft gegrepen in Gaza. Het is geen democratisch gekozen overheid, geen regering van het volk door het volk voor het volk. Primair doel van Hamas is de gewapende strijd tegen Israël en alles is ondergeschikt aan dit doel. De verzoening tussen Fatach en Hamas en de vorming van een Palestijnse eenheidsregering was misschien een doorbraak en een begin van verandering, die evenwel tegen de achtergrond van het verleden van Hamas moeilijk te geloven is. Conflict zonder einde? Het conflict blijft bestaan en wordt voortgezet in militaire en gewapende confrontaties. De betrokkenen in het conflict laten elkaar geen andere keus. De tragedie van het conflict is dat deze gewapende voortzetting ervan nu al meer dan 60 jaar geen einde aan het conflict heeft gebracht maar alleen maar verdere escalaties. Als deze Gaza-oorlog eindigt met een bestand is dat slechts tijdelijk. Iedereen weet dat er een volgende ronde zal komen. Dat zal ook gebeuren op andere frontlijnen, zoals op de grens tussen Libanon en Israël, de grens tussen Syrie en Israël en misschien ook aan de grens tussen Jordanië en Israël, als ISIL(Islamitische Staat in Irak en de Levant) greep weet te krijgen op Jordanië. In een steeds instabieler wordend Midden-Oosten ziet de toekomst er nu zeer zorgelijk uit. Het besef van deze realiteit gaat samen met een grote oorlogsmoeheid bij de betrokken bevolkingen. Men is dit sombere toekomstbeeld zo zat! Het gevolg daarvan is een toenemende verbittering tussen de strijdende partijen. Er kunnen dan vreselijke dingen gebeuren omdat de grens tussen combattanten en non-combattanten steeds meer vervaagt. Er dreigt een ‘totale oorlog’ tussen gewone mensen die overal kan oplaaien en waarin er eigenlijk geen veilige plaatsen meer zijn. Daar zie je de eerste tekenen van. De escalatie van emoties na de kidnapping van de drie Joodse jongeren en de vondst van hun lichamen was al angstaanjagend. Er werd daarna een Arabische jongen gekidnapt en vermoord uit wraak. Er is nu een giftige sfeer ontstaan die zeer verontrustend is: burgerbevolkingen komen tegenover elkaar te staan in absolute tegenstellingen waarin men elkaar demoniseert. Elke vorm van compassie voor ‘de andere kant’ wordt direct gezien als verraad. Ook in Galilea, waar de verhoudingen tussen Joden en Arabieren altijd goed zijn geweest, is de toegenomen spanning voelbaar. Het conflict werpt zijn schaduwen buiten het conflictgebied zelf. Er is sprake van een toenemend antisemitisme in Europa. Ik vind de situatie daarom zeer zorgelijk. Je voelt de angst groeien dat het misschien te laat is om nog tot een werkelijke vrede te kunnen komen, die aan het conflict elke voedingsbodem ontneemt. God geve dat het niet zo is! Een vredesregeling voor het Midden-Oosten zal omvattend moeten zijn en een inspanning vergen van de direct betrokken partijen en evenzeer van de internationale gemeenschap en de Arabische landen. Als dat niet gebeurt zal deze menselijke tragedie nog veel grotere vormen aannemen. Dat moet koste wat het kost voorkomen worden. Het zal misschien ook onze inzet vragen en in ieder geval ons gebed! Tekenen van hoop in Nes Ammim Tijdens onze vakantie hebben we ook Nes Ammim bezocht. Het ziet er nu heel anders uit dan zoals wij het hebben gekend. Een deel van de huizen in het eerste deel van het nieuwbouwproject is in vergaande staat van afbouw. De verwachting is dat de eerste gezinnen in oktober hun huizen zullen betrekken. Er is weinig belangstelling geweest van Arabische-Israëli’s voor de eerste fase van het project. Er komen slechts twee Arabische gezinnen wonen. Men zoekt naar mogelijkheden om hun deelname in de tweede en derde fase te vergroten. Maar in het huidige klimaat zal het niet gemakkelijk zijn. Toch is op 24 juli na drie weken het gemengde kinderzomerkamp van Joodse en Arabische kinderen in Nes Ammim succesvol afgesloten. Het was onder de actuele omstandigheden niet gemakkelijk dit jaar. En toch is het goed gegaan, met aan het eind een mooie presentatie door de kinderen in het bijzijn van hun ouders en een gezellige maaltijd waarvoor alle ouders zelf de gerechten hadden aangedragen. Je moet de hoop dus nooit opgeven. En Nes Ammim blijft een bijzondere plek om die hoop op vrede vast te houden en te koesteren! Frans van der Sar (met toelating overgenomen uit de augustusuitgave van de Kerkbode van de Protestantse Kerk van Brugge) __________________________________ BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 5 BIJ ONZE BUREN Instituut voor Joodse Studies Het Instituut legt zich toe op de wetenschappelijke studie van het jodendom vanuit de verschillende cultuurwetenschappelijke disciplines, zoals de geschiedenis, de filologie, de literatuurwetenschap, de godsdienstwetenschap, de rechtswetenschap, de filosofie en de sociologie. Het Instituut is actief op het gebied van academisch onderzoek, universitair onderwijs, en educatieve en wetenschappelijke dienstverlening. Elk academiejaar staan meer dan twintig lezingen door nationale en internationale specialisten op de agenda. Deze donderdagavondlezingen zijn gericht op een breed publiek en vrij toegankelijk. Het instituut organiseert taalcursussen Jiddisch en hedendaags Hebreeuws, en heeft ook een Leeskring Jiddisch. Daarnaast organiseert het Instituut wetenschappelijke conferenties, studiedagen en workshops, veelal in samenwerking met Belgische en internationale academische en culturele instellingen. De Joodse geschiedenis, literatuur, en filosofie, en cultuur sinds de Moderniteit vormen het zwaartepunt in het onderzoek en het onderwijs. De besproken onderwerpen raken echter steeds, direct of indirect, de actualiteit of lopende academische discussies. Het Instituut is volledig geïntegreerd in de Universiteit Antwerpen en wordt gesteund door het Ministerie van Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. Het werd opgericht in de herfst van 2001. Wij verwittigen zo vlug mogelijk voor de nieuwe reeks lezingen op donderdagen om 20.00 uur in de Universiteit Antwerpen, Rodestraat 14, 2000 Antwerpen. Ondertussen kan reeds ingeschreven worden voor de taalcursussen modern Hebreeuws en Jiddisch. Meer informatie: http://www.uantwerpen.be/ijs , tel. 03 265 52 43 en via e-mail: [email protected] __________________________________ MATERIAAL Tenachon Bij de vroegere Folkertsma Stichting voor Talmudica, nu PaRDeS, verschijnt een nieuwe reeks, met verwijzingen naar de westerse cultuur. Geen tijdschriftformaat meer op A4, maar kleurrijke brochures, op 32 tot 52 bladzijden. Het eerste nummer ging over ‘Schepping en menselijke identiteit’, 2 over ‘Satan en het kwaad’, 3 ‘Sabbat –een uitdaging voor de mens’, 4 ‘Goddelijke identiteit: Stem of Beeld?’, 5‘Fanatisme: hart en verharding’, 6 ‘Grenzeloos vertrouwen, in het voetspoor van Abraham’ , 7 ‘Uitverkoren?’, 8 ‘Offer: achterhaald of actueel?’ , 9 ‘geboden: gebonden vrijheid’, 10 ‘Yehuda Aschkenasy, een rabbijn met lev’ , 11 ‘Kidoesj Hasjeem, martelaarschap’, 12 ‘de lijdende knecht’, 13 ‘Ballingschap en terugkeer’, 14 ‘Oud en Nieuw Verbond’, 15 ‘Particulier of universeel’, 16 ‘Leren’, 17: ‘En er komen betere tijden’, 18: ‘Openheid’ o.a. over privacy en klokkenluiders en nu 19: ‘Samenleven’, met artikels van H. Scholder en N. de Wilde over omwille van vrede, B. Koet over De zwakste schakel –have-nots als pars pro toto, R. Reedijk over Omwille van harmonie, A. de Wilde over De plaats van het individu binnen de collectiviteit van de kibboets, A. Vissel over Weten wie je bent, interview met Paulette Smit en deel 20: ‘Wonderen en Magie’ , met artikels van L. Mock over Staf of Slang, J. Brinkhof over Wondere Wereld, R. Reedijk: Magische Rituelen, N. Jacobs over De Kracht van de Verbeelding, en A. Vissel over Een Leven lang Magie – interview met Hans Kazàn. Telkens wordt naast het hoofdstuk ook literatuur aangegeven om verder te lezen. De abonnementsprijs is € 52,95 per jaar met 5 deeltjes per jaar. Los nummer € 12,50. Bankgegevens: IBAN: NL37 INGB 0000 1793 86, BIC INGB NL2A . Ondertussen is het adres van de Stichting Pardes veranderd en is de bibliotheek overgebracht naar de Claude Debussylaan 2-8, 1082 MD Amsterdam (van maandag t/m vrijdag) en is het postadres en telefoonnummer: Stichting Pardes, Postbus 325, NL-4200 AH GORINCHEM; het nieuwe telefoonnummer is: 00.31.183.645006. Het nieuwe adres bevindt zich midden op de Zuidas, in De Nieuwe Poort, vlakbij de Vrije Universiteit, en in het centrum van de nieuwe joodse buurt. Op slechts 2 minuten lopen van station Zuid-WTC is de locatie uitermate goed bereikbaar voor cursisten van binnen en buiten Amsterdam. Verdere informatie op [email protected] , en op de site: www.stichtingpardes.nl . BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 6 MEDEDELINGEN Prestigieuze Dubbeltentoonstelling In het MAS (Museum Aan de Stroom) in Antwerpen is er van 19 september 2014 tot 18 januari 2015 de tentoonstelling “Heilige Plaatsen, heilige boeken” over de drie wereldgodsdiensten, en in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, H. Conscienceplein van 19 september tot 21 december 2014. Het MAS belicht de pelgrimage naar heilige plaatsen en toont hoe heiligdommen sinds eeuwen een magnetische aantrekkingskracht uitoefenen. De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience biedt in de sfeervolle Nottebohmzaal een unieke inkijk in de vorm, de inhoud, het gebruik en de studie van de Tenach, Bijbel en Koran. Via de pers zal een brede publiciteit hiervoor opgezet worden. U hebt op die manier alle details. Meer alvast op de site van het MAS (www.mas.be). De ticketverkoop is reeds geopend. De jaarlijkse Dag van het Joodse Erfgoed is dit jaar op zondag 14 september 2014. Het programma vermeldt om 11 uur bezoek aan het Red Star Museum, Montevideostraat 3, 2000 Antwerpen, van 11 tot 17 uur rondleidingen in de Romi Goldmuntzsynagoog, Van den Nestlei 2, 2018 Antwerpen met een concert van liturgische zangen om 15 uur en om 20 uur een lezing door mevr. N. Iarchy: ‘De Joodse Vrouw en haar taken als duizendpoot’ in het B’nai B’rithlokaal, Lamorinièrestraat 150, 2018 Antwerpen. Op de website www.jewisheritage.org vindt u de poster door op 'european day of jewish culture' te klikken in het midden van de webpagina. Onder "EDJC Programme 2014" klikt U op "Belgium" en daarna op "Antwerp". Daaronder vindt U alle info in het Engels en Nederlands. Info en inschrijvingen: [email protected] of tel. 0478449264. De herdenkingsplechtigheid aan het monument van de vroegere Dossin Kazerne in Mechelen , G. de Stassartstraat 153 (aan de Dijle, afrit Mechelen-Noord) is op zondag 7 september 2014 om 11 uur. Ook de ACJCB zal weer bloemen neerleggen, en ook u kan daarbij aanwezig zijn. INTERNATIONALE ONTMOETING “VREDE IS DE TOEKOMST. RELIGIES EN CULTUREN IN DIALOOG” Van zondag 7 tot en met dinsdag 9 september 2014 vindt in Antwerpen een internationale vredesbijeenkomst plaats met meer dan 300 leiders van de wereldreligies. De bijeenkomst draagt als titel “Vrede is de toekomst – Religies en Culturen in Dialoog” en wordt georganiseerd door de Gemeenschap van Sant’Egidio, in nauwe samenwerking met het bisdom Antwerpen en de stedelijke en andere overheden. Ons land werd gekozen naar aanleiding van de herdenking van de honderdste verjaardag van het begin van de Eerste Wereldoorlog, Antwerpen omwille van het multiculturele en multireligieuze karakter van de havenstad. Jaarlijks zorgt Sant’Egidio voor een dergelijke betekenisvolle internationale vredesbijeenkomst. Dan dialogeren religieuze leiders en vertegenwoordigers van de grote wereldgodsdiensten met elkaar, en ook met humanisten, politieke leiders en vertegenwoordigers van de culturele, sociaal-economische wereld en de civiele samenleving. Bedoeling is om het vreedzaam samenleven in tijden van globalisering en migratie te verstevigen, een beschaving van het samenleven voor de 21ste eeuw uit te denken en een krachtig antwoord te bieden op het religieus gelegitimeerd geweld en terrorisme. Alle panelgesprekken zijn vrij toegankelijk voor geïnteresseerden. De bijeenkomsten van Sant’Egidio liggen in het verlengde van de historische ontmoeting van religieuze leiders die plaatsvond op 27 oktober 1986 in Assisi op initiatief van paus Johannes Paulus II. Sindsdien organiseert Sant’Egidio jaarlijks een bijeenkomst ‘in de geest van Assisi’, telkens in een andere stad. Vorig jaar was dat Rome, in 2012 Sarajevo in Bosnië (twintig jaar na de vernietigende oorlog daar), en in 2011 vond de ontmoeting plaats in het Duitse München. Het is de tweede keer dat de ontmoeting ‘Religies en Culturen in dialoog’ in ons land plaatsvindt. De eerste keer is meer dan twintig jaar geleden, in 1992 in Leuven, met slotplechtigheid op de Grote Markt in Brussel. BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 7 Voor Sant’Egidio bestaat interreligieuze dialoog niet uit theologische gesprekken, noch uit academische uitwisselingen. Eerder gaat het erom dat spirituele mensen zich buigen over de grote uitdagingen van onze tijd. Het internationale netwerk dat zo met de jaren gevormd is, heeft al veel vruchten van vrede gebracht, met bemiddelingswerk van Sant’Egidio in de Balkan, het Midden-Oosten en Afrikaanse conflicten. Traditioneel eindigt de ontmoeting met het ‘Gebed voor de Vrede’. Dan bidden de vertegenwoordigers van de godsdiensten voor de vrede: gelijktijdig, maar ieder op een andere plaats en volgens de eigen religieuze traditie. Nadien volgt een suggestieve gemeenschappelijke slotceremonie op de Antwerpse Grote Markt, waarbij een vredesappel wordt ondertekend. Deze interreligieuze samenkomst behoort tot de grootste in haar soort op wereldvlak en is een uniek evenement voor ons bisdom. PROGRAMMA: Zondag 7 september 2014 - 10u : Plechtige eucharistieviering in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, uitgezonden door VRT-Eén - 17u: Officiële opening in de Stadsschouwburg, Theaterplein (toegangskaart verplicht) Maandag 8 september 2014 - 9u30-12u30: Panelgesprekken op verschillende locaties in de stad, met simultaanvertaling - 16u30-19u: Panelgesprekken op verschillende locaties in de stad, met simultaanvertaling Dinsdag 9 september 2014 - 9u30-12u30: Panelgesprekken op verschillende locaties in de stad, met simultaanvertaling - 17u: Gebeden voor de Vrede op verschillende locaties in de stad. Het gebed met de christenen gaat door in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal - 19u: Slotplechtigheid op de Grote Markt Scholen : Speciaal jongerenprogramma op dinsdag 9 september Alle panelgesprekken en de slotplechtigheid op de Grote Markt zijn vrij toegankelijk, mits voorafgaandelijke aanmelding via [email protected] . Voor alle informatie over de ontmoeting kan u voortaan ook terecht in het nieuwe infopunt van Sant'Egidio in Antwerpen aan de Kammenstraat 49. Het infopunt is geopend alle dagen (behalve zon- en feestdagen) van 11 tot 18 uur. U kan zich daar desgewenst ook inschrijven. Meer info op www.peaceisthefuture.be en via [email protected]. Bron : kerknet 190814 Noot: de Israëlische opperrabbijn David Lau zal ook aanwezig zijn. __________________________________ BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 8 Bij het KMS is weer een nieuwe kaart ontworpen om de Joodse buren/vrienden bij het Joodse Nieuwjaar het allerbeste toe te wensen. Prijs van de wenskaart: 0,60 € per stuk (excl. verzendingskost) en korting van 10% vanaf 50 exemplaren. Naast deze wenskaart is er ook een brief met een gezamenlijke boodschap van de Belgische bisschoppen en van de Verenigde Protestantse Kerk in België. Deze brief is bedoeld om overhandigd te worden door christelijke gemeenschappen en organisaties aan Joodse verenigingen en synagogen in de buurt. Voor meer informatie over deze brief kan u Johan Vrints ( [email protected] ) contacteren. De nieuwjaarskaart is onderdeel van het eerste, vernieuwende én baanbrekende wenskaartenpakket ‘ZIN-VOLLE FEESTEN’ voor de superdiverse samenleving. In dit pakket worden voor het eerst negen religieuze en levensbeschouwelijke wenskaarten samen uitgegeven. De vraag: ‘wie ken ik in mijn omgeving met een andere levensbeschouwing of religie dan de mijne?’ zet je creatief in beweging. Het pakket biedt een ruime keuze om wensen te sturen: voor het bahá’í nieuwjaar, voor het Kerstmis en Pasen van katholieken, protestanten en orthodoxen, maar ook voor Boeddhadag, het joodse Nieuwjaar, het islamitisch offerfeest (Id Al-Kebir), Kerstmis, het feest van het vrijzinnig humanisme en Diwali of lichtjesfeest. Perscontact: Johan Vrints, tel. 0486/281734, [email protected] Bestellen kan via mail [email protected] of via telefoonnummer 02/502 11 28. BOEKBESPREKINGEN André Chouraqui : Accepter l’autre en sa différence, uitg. Desclée de Brouwer 2013 Een verfrissend eenvoudig boekje: een verzameling toespraken die deze vertaler van Bijbel en Koran naar het Frans, her en der hield. Als viceburgemeester van Jeruzalem (1917-2007) was hij van dichtbij betrokken in zovele tegenstellingen. Sommigen onder ons verwees hij eens naar wat wij beleven in Antwerpen. Pater Shoufani begint zijn inleiding wel erg radicaal: ‘Duizenden jaren hebben ze niet met elkaar gesproken. Onwetendheid en haat tussen godsdiensten en gelovigen. En nu bewustwording van de kern’. Drie groepen uit zijn teksten zijn gebundeld: 1. Het mysterie van Israël De Andere aanvaarden als verschillend. De kinderen van Abraham, het is een turbulente familie, maar Mozes verwijst naar de toekomst. 2. De joods-christelijke relaties: dragen zij eenzelfde hoop? 3. Islam en de Aziatische spiritualiteiten Het boek eindigt met Jesaja 66: 10-11: verblijdt u met Jeruzalem, en treurt om haar. Toch is er een stroming naar vrede, tot glorie van de naties. JH Friedrich-Wilhelm Marquardt Deze Berlijnse theoloog (1928 - 2002) terug ter hand nemen blijft een aangrijpend stil gebeuren. Vijf stevige delen over de Jood Jezus nu benaderen vanuit christelijke hoek is indrukwekkend, blijft indrukwekkend, en praktisch onleesbaar - toch blijf je er telkens stil bij – het moet ook aandachtig gebeuren. Zo dikwijls moeten we tien, vijftien regels terug gaan zoeken naar het laatste punt om zicht te BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 9 krijgen op de zinsbouw. Hij brengt ons een indrukwekkende waaier inzichten uit het verleden en heden en ook op de toekomst. Of is dit utopisch ? Gewoonweg de titels van zijn vijf monumentale werken spreken boekdelen: - Das Christliche Bekenntnis zu Jesus den Juden. Ein Christologie deel I en deel II. - von Elend und Heimsuchung der Theologie, Prolegomena zur Dogmatik - Was dürfen wir hoffen , wenn wir hoffnen dürften ? - Eia, wärn wir da, eine Theologische Utopie alle uitgekomen bij uitgeverij Kaiser. Een programma voor jaren ! Marquardt is hier haast onbekend. Meerdere Nederlandse studies zijn rond zijn werken verschenen, o.a. een inleiding van de Vlaamse theoloog Will Logister op een selectie teksten door Coen Wessel onder de titel “De Gebroken Hemel, de misère van de theologie en de hoop op God” (uitg. Meinema 1968). Een verwijzing naar deze theoloog niet om u ontmoedigen (?) maar toch eerder om er bij tijd en wijle een paar uurtjes bij stil te zijn en rond te kijken, van toen uit, naar nu … JH Noot: zie ook de website http://www.fwmarquardt.eu/ voor de levensbeschrijving en voor verdere documentatie. SINDS MOZES OP DE SINAI de joodse traditie in het heilige land. 09 – Rabban Sjimon ben Gamliël I (*70) Rabban Sjimon ben Gamliël I is de zoon van rabban Gamliël de Oudste en krijgt als afstammeling van Hillel de titel rabban (‘onze’ rabbi). Flavius Josephus noemt deze rabbijn in twee van zijn werken (Bellum 4,159. Vita 190-196). Tijdens de opstand tegen Rome (66-70 van onze tijdrekening) verzet Sjimon ben Gamliël zich met anderen tegen de tirannie van de Zeloten in de Tempel van Jeruzalem. Sjimon ben Gamliël is een inwoner van Jeruzalem, telg uit een vooraanstaand geslacht, een Farizeeër, ‘een man vol inzicht en verstand’. Hij speelt een belangrijke rol in de nationale vergadering van Jeruzalem samen met de hogepriesters. Hij probeert Josephus te laten afzetten als commandant van de opstandelingen in Galilea. In ditzelfde verband kent de rabbijnse overlevering rabban Sjimon ben Gamliël I als één van de tien martelaren door het Romeinse imperium. Uit deze gegevens mag men concluderen dat rabban Sjimon ben Gamliël I een belangrijke rol gespeeld heeft in de laatste jaren van Jeruzalem BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 10 en de Tempel. Hij steunde de opstand tegen Rome maar kon het blijkbaar niet vinden met de joodse extremisten. Voor zijn overtuiging is hij gestorven als martelaar omstreeks het jaar 70. In het Misjna traktaat Avot wordt rabban Sjimon ben Gamliël I slechts éénmaal genoemd en wel met een drieledige uitspraak. Sjimon, zijn zoon (van rabban Gamliël de Oudste) zegt: Al mijn dagen ben ik opgegroeid tussen Wijzen en ik heb niets beters voor een mens gevonden dan het zwijgen. En niet de studie (Hebr. midrasj) (van de Tora) is het essentiële, maar het doen (van de Tora). En wie veel woorden gebruikt, brengt zonde mee. (mAvot 1,17) Sjimon ben Gamliël I heeft hier nog geen titel, wat betekent dat hij deze dingen wellicht zei toen hij nog jong was. Wat bedoelt Sjimon precies met zijn eerste spreuk? Verhoudt het zwijgen zich positief of negatief tot de Wijzen? Zijn de Wijzen zwijgzaam of zijn het babbelaars? Sjimon lijkt het positief te bedoelen: mijn leermeesters waren zwijgzaam en ook ik vind zwijgen het beste voor de mens. In mAvot 3,13 zegt rabbi Aqiba ongeveer hetzelfde met een beeld ‘een omheining voor de wijsheid is het zwijgen’. – De tweede spreuk wordt gepreciseerd in mAvot 3,9b en 3,17b. Andere rabbijnen maken daar duidelijk dat iemands daden talrijker moeten zijn dan zijn wijsheid, wil deze laatste stand houden. En een gelijkenis zegt dat de daden zijn als de wortels van de boom ‘wijsheid’. Talrijke wortels betekent standhouden in de storm. – Volgens de derde spreuk staan veel woorden gelijk met zonde. Op een andere manier wordt hetzelfde gezegd in Spreuken 10,19. Wie veel spreekt kan zijn mond voorbijpraten en medemensen onrecht aandoen. Deze uitspraak is eigenlijk het negatief van de eerste met het zwijgen. Tot slot kan men deze drieledige uitspraak van rabban Sjimon ben Gamliël I proberen in zijn tijd in te passen. Hij gelooft niet in de discussies en ruzies van de verschillende joodse partijen in het bedreigde Jeruzalem. De ware wijsheid in de crisistijd betekent voor hem zwijgen en handelen, trachten Jeruzalem en zijn Tempel te verdedigen tegen de Romeinen. De enige daad op het vlak van de halacha die ons van rabban Sjimon ben Gamliël I betrouwbaar overgeleverd is bevindt zich in mKeritot 1,7. Het gebeurde eens in Jeruzalem dat de prijs van een koppel duiven gestegen was tot het astronomische bedrag van één gouden denarius (= 25 gewone zilveren denarii). Rabban Sjimon ben Gamliël I beloofde dat hij de prijs zou doen dalen tot één zilveren denarius. Hij verdedigde toen voor de rabbijnse rechtbank de stelling dat een vrouw bij opeenvolgende geboorten veel minder offers van duiven moet brengen dan gebruikelijk. Meteen daalde de prijs van een koppel duiven tot één vierde van een zilveren denarius… Rabban Sjimon ben Gamliël I doet dus de vraag naar offerduiven afnemen om de prijs te doen dalen en dit lukt boven verwachting. Het is een sociale maatregel ten gunste van de vrouw. Een andere halachische handeling wordt door zijn zoon rabban Gamliël van Javnè overgeleverd (mErubim 6,2). De zoon vertelt dat het ouderlijke gezin in een doorgang van Jeruzalem woonde samen met een Sadduceeër. Juist voor de sabbat begon beval zijn vader (Hebr. abba; dus rabban Sjimon ben Gamliël I) aan de kinderen het nodige gerei naar buiten te dragen in de doorgang, om zo het sabbatsgebied uit te breiden. Merkwaardig is de beschrijving van het dansen van vreugde van rabban Sjimon ben Gamliël I met acht fakkels in het voorhof der vrouwen van de Tempel tijdens het Loofhuttenfeest (tSukka 4,4). Blijft nog één uitermate belangrijke tekst, die natuurlijk weer heel wat vragen oproept. Het gaat om een unieke passus uit de Midrasj Tannaïm (bij Deut. 26,13). Rabban Sjimon ben Gamliël I en rabban Jochanan ben Zakkai zitten aan de bovenste markt te Jeruzalem en voor hen bevinden zich twee geopende rollen en Jochanan de schrijver, met inkt en schrijfstift. Zij gelasten hem twee brieven te schrijven. De structuur van beide is dezelfde: [Hebr.] Van Sjimon ben Gamliël en van Jochanan ben Zakkai aan onze broeders in boven Darom (Zuiderland) […] Sjalom! Laat het bij U geweten zijn dat het vierde jaar aangebroken is […] En niet wij zijn begonnen U te schrijven, maar onze voorvaderen waren gewoon te schrijven aan uw voorvaderen. Wij hebben hier te maken met officiële documenten die handelen over het afdragen van de tienden in alle districten van het land Israël, Judea en Galilea. De brieven worden ondertekend door de nasi van vóór 70 en door die van nà 70 (de twee getuigen regel!). Men kan dit enkel zo BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 11 verstaan dat de jonge Jochanan ben Zakkai, vóór de verwoesting, een functie had als rechter hand van de nasi en dat de twee brieven toen geschreven werden… Er is dus een tijd geweest, vóór de verwoesting van Jeruzalem, dat de ‘beide nasi’s’ samenwerkten en via brieven het land Israël bestuurden. Dergelijke officiële brieven waren traditie, geen nieuwigheid, zoals de tekst zelf preciseert. Gerard F. Willems P.S. Dit verhaal kan men uitvoeriger, samen met veel andere dingen, vinden in het boek van de auteur van dit artikel getiteld ‘Oog in oog met het vroegrabbijnse Jodendom’ uitgegeven bij Altiora Averbode 2014 (ISBN 978-90-317-3844-1 / 416 p. / € 29,90). Pas verschenen Gerard F. Willems : Oog in oog met het vroegrabbijnse jodendom – Het joodse volk heeft in de loop der tijden veel rampen gekend. Toch is het niet ten onder gegaan en verdwenen uit de wereldgeschiedenis. Dit ‘overleven’ dankt het vooral aan de wereld der rabbijnen die in het bijzonder na 70 (val van Jeruzalem en de Tempel) en 135 (neerslaan van de opstand van Bar Kochba) er de spirit in hebben kunnen houden. Over die vroege rabbijnen vindt men weinig of niets in de courante naslagwerken. Het eerste deel van dit boek geeft hun levensbeschrijvingen tot ongeveer het jaar 200. Het tweede deel preciseert nader die spirit van het rabbijnse jodendom. De oudste gebeden en het lezen en uitleggen van de Schrift en de 613 geboden, komen aan de orde. Ook de vraag: Hoe stonden de joden en de Romeinen tegenover het opduiken van Jezus en de eerste christenen? Wat betekenen de zeven geboden van Noach voor hen? Het hele boek is gefundeerd op een zorgvuldige studie van alle gekende historische bronnen. Zij worden nauwkeurig vermeld en aangehaald. Gerard F. WILLEMS, studeerde te Brussel en te Jeruzalem (Hebrew University) en promoveerde in 1983 met een proefschrift over Rabbi Tarfon le père de tout Israël. Hij is steeds bezig geweest met de joods-christelijke dialoog en is lid van allerlei organisaties op dat vlak. Zo was hij o.a. secretaris van het Overlegorgaan van Christenen en Joden in België (OCJB) en redactielid van het tijdschrift Ter Herkenning (Boekencentrum ’sGravenhage). Naast artikels in allerlei tijdschriften in binnen en buitenland publiceerde de auteur Elie le prophète (red. 1988 Institutum Iudaicum Leuven), Jezus en de chassidim van zijn dagen (1996 Ten Have Baarn) en Pelgrims van de eindtijd (2002 VPKB). Uitgeverij Altiora Averbode ISBN 978-90-317-3844-1 416 p. € 29,90 BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – mei-augustus 2014 - blad 12 Lijst van de joodse feest- en treurdagen voor 5775 (2014-2015) Rosj Hasjana (Nieuwjaar) 5775 Vastendag van Gedalja Yom Kippoer (Grote Verzoendag) do 25 en vrijdag 26 september 2014 zondag 28 september 2014 zaterdag 4 oktober 2014 Soekkot (Loofhuttenfeest) do 9 en vrijdag 10 oktober 2014 Sjemini Atzeret (Slotfeest) donderdag 16 oktober 2014 Simchat Tora (Vreugde van de Wet) Chanoeka (Inwijdingsfeest) vrijdag 17 oktober 2014 woe17 tot woe 24 december 2014 Vastendag van 10 Tevet donderdag 1 januari 2015 Toe Bisjvat (Nieuwjaar der Bomen) woensdag 4 februari 2015 Vastendag van Esther woensdag 4 maart 2015 Poerim (Lotenfeest) donderdag 5 maart 2015 Pesach (Paasfeest) za 4 tot zaterdag 11 april 2015 Yom Hasjoa (Herdenkingsdag sjoa) donderdag 16 april 2015 Yom Ha'atsmaoet (Onafhankelijkheidsdag Israël) donderdag 23 april 2015 Lag Ba'omer (33ste dag van de omertelling) Sjavoe'ot (Wekenfeest) Vastendag van 17 Tammoez Vastendag van 9 Av (verwoesting tempel) Rosj Hasjana (Nieuwjaar) 5776 donderdag 7 mei 2015 zondag 24 en maandag 25 mei 2015 zondag 5 juli 2015 zondag 26 juli 2015 ma 14 en dinsdag 25 september 2015 Noten : - aan deze lijst moet nog elk jaar 27 januari als de internationale dag (VN) van de herdenking van de Sjoa toegevoegd worden - voeg bij deze data nog elke zaterdag, de wekelijkse sabbat; - elke aangeduide dag begint de avond daarvoor bij zonsondergang en eindigt dan weer bij zonsondergang; - houd in uw kontakten met joodse collega's en vrienden/-innen - ook telefonisch - rekening met bovenstaande data. - voor de rest van het jaar 2015, zie op de website.
