Prostaatcarcinoom

Urologie
Prostaatcarcinoom
Inhoudsopgave
1. Inleiding����������������������������������������������������������������5
2. De prostaat�����������������������������������������������������������6
2.1 Functie��������������������������������������������������������������������������������������������������� 7
2.2 Goedaardige en/ of kwaadaardige vergroting�������������������������������� 8
3. Wat is kanker?����������������������������������������������������10
4. Praten over prostaatproblemen�����������������������11
5. Wat is er aan de hand?���������������������������������������12
5.1 Bij de uroloog������������������������������������������������������������������������������������12
5.2 Vragen over plasklachten�����������������������������������������������������������������12
6. Onderzoeken������������������������������������������������������13
6.1 Rectaal onderzoek����������������������������������������������������������������������������13
6.2 Bloed- en urineonderzoek��������������������������������������������������������������13
6.3 PSA-bepaling��������������������������������������������������������������������������������������13
6.4 Echografie van de prostaat en biopsie������������������������������������������14
6.5 Gradering��������������������������������������������������������������������������������������������15
6.6 Straalmeting����������������������������������������������������������������������������������������15
6.7 Cystoscopie����������������������������������������������������������������������������������������16
6.8 Botscan ����������������������������������������������������������������������������������������������16
3
7. Wat te doen bij prostaatkanker?�����������������������17
7.1 Afwachten�������������������������������������������������������������������������������������������17
7.2 Opereren; Radicale prostatectomie����������������������������������������������17
7.3 Bestralen ��������������������������������������������������������������������������������������������19
8. Hormonale beïnvloeding bij voortgeschreden
prostaatcarcinoom������������������������������������������������21
8.1 Medicijnen������������������������������������������������������������������������������������������22
8.2 Opereren��������������������������������������������������������������������������������������������23
9. Het leven met prostaatkanker��������������������������24
10. Adviezen met betrekking tot plasklachten����24
11. Misverstanden en onzinpraatjes���������������������25
12. Voeding en prostaatkanker������������������������������25
13. Overige adressen����������������������������������������������26
14. Tot slot���������������������������������������������������������������27
4
1. Inleiding
U heeft deze folder meegekregen naar aanleiding van uw
bezoek aan de uroloog. In deze folder vindt u uitleg over de
werking van de prostaat, over een goedaardige vergroting van
de prostaat en over prostaatkanker.
Om te bepalen wat er precies met u aan de hand is, zullen
er onderzoeken worden verricht. Misschien heeft u met uw
huisarts al gesproken over uw klachten en heeft hij/zij al in
een aantal onderzoeken laten doen. Toch kan het voorkomen
dat een aantal van deze onderzoeken, zoals het bloedonderzoek, hier worden herhaald. En in het gesprek met de uroloog
zullen ook uw eventuele klachten (weer) besproken worden.
Dit is van belang zodat de uroloog een zo duidelijk mogelijk
beeld krijgt van uw huidige gezondheidstoestand. Dit helpt bij
het stellen van een goede diagnose.
In deze folder vindt u uitleg over de onderzoeken die plaats
kunnen vinden. Uw uroloog zal altijd in overleg met u bepalen
welke onderzoeken in uw specifieke situatie van belang zijn.
Het kan dus zijn dat u niet alle, in deze folder genoemde,
onderzoeken krijgt.
5
2. De prostaat
Iedere man heeft een prostaat; vroeg of laat kan deze aanleiding geven tot klachten.
De prostaat is een klier, die niet groter hoort te zijn dan een
tamme kastanje en 10 à 15 gram weegt als de man volgroeid
is. Deze klier bestaat uit drie kwabben, die zich rondom
de plasbuis (urethra) en onder de ingang van de urineblaas
bevinden.
De plasbuis loopt van de blaas tot aan het uiteinde van de
penis. Op het plaatje ziet u dat de plasbuis (urethra) door de
prostaat heen loopt. Bij de ouder wordende man wordt de
prostaat groter. Dit extra aangegroeide prostaatweefsel kan
de plasbuis (deels) blokkeren. Hierdoor kan het moeilijker
worden om de blaas te legen.
6
U merkt dit doordat plassen moeilijker gaat. Eén of meer van
de volgende klachten kunnen optreden:
• Urinestraal is minder krachtig en wordt soms onderbroken (persen versterkt de straal niet)
• Niet goed kunnen beginnen met plassen
• Meer aandrang en steeds weer moeten plassen
• Vaker moeten plassen met minder drang en weinig urine
per keer
• Nadruppelen en ongewenst urineverlies
• Nachtelijk plassen
• Een branderig gevoel bij het plassen
• Gevoel hebben dat de blaas niet leeg komt
2.1 Functie
De prostaat is een klier. Het Nederlandse woord is voorstanderklier. Klieren zijn organen die vocht uitscheiden. De
prostaat produceert een vloeistof die, bij zaadlozing, samen
met de zaadcellen naar buiten komt (sperma). De prostaat
is met name van belang voor de vruchtbaarheid, niet voor
het krijgen van een erectie of voor het libido (zin in seks).
Het prostaatvocht houdt de zaadcellen in leven tijdens hun
tocht naar de eicel. De zaadcellen worden geproduceerd in
de zaadballen. Hormonen regelen de groei van de prostaat, de
vorming van prostaatvocht, evenals de zaadcelproductie.
7
2.2 Goedaardige en/ of kwaadaardige vergroting
2.2.1 Prostaatvergroting
De prostaat is klein bij
jonge volwassenen en
wordt langzaam aan groter
naarmate u ouder wordt.
Deze vergroting is meestal
goedaardig en er is dan dus
geen sprake van prostaatkanker. De groei van de
prostaat is individueel
bepaald.
De prostaat kan zowel
naar buiten als naar binnen groeien en kan daardoor deels de
plasbuis in groeien. Wanneer dan de plasbuis nauwer wordt,
kan dit tot klachten leiden. Dit komt doordat de blaasspier
harder moet werken om de urine door de vernauwde
plasbuis naar buiten te persen. Na verloop van tijd kunnen de
spieren in de blaaswand hierdoor opgerekt worden en aan
kracht verliezen. Dit kan blijvende gevolgen hebben voor de
functie van de blaas.
Na verloop van tijd slaagt de blaas er niet meer in alle urine
naar buiten te drijven, zodat er urine achterblijft (residu).
Zonder behandeling kunnen hierdoor later blaasontsteking en
problemen met de nieren ontstaan. Ook is het mogelijk dat
de blaaswand zoveel kracht heeft verloren dat het helemaal
niet meer lukt om te plassen. Op de tekening ziet u de
gezonde prostaat (stippellijn) vergeleken met de vergrote
prostaat.
8
2.2.4 Prostaatkanker
Een kwaadaardig gezwel (tumor) ontstaat meestal dicht aan
de rand van de prostaat en veel minder vaak in het prostaatweefsel direct om de plasbuis heen. Daarom hebben lang niet
alle mannen met prostaatkanker (plas)klachten.
Een kwaadaardige aandoening van de prostaat heet
prostaatkanker of prostaatcarcinoom. Een tumor in
de prostaat groeit bij de
meeste mannen langzaam.
Prostaatkanker komt op
jonge leeftijd zelden voor.
9
3. Wat is kanker?
Ons lichaam bestaat uit miljarden cellen. Cellen delen zich,
zij maken kopieën van zichzelf. Zo groeien kinderen. Ook
bij volgroeide mensen, volwassenen, delen cellen zich. Dit is
nodig, omdat cellen afsterven. Al het weefsel vernieuwt zich.
Zo kunnen we genezen van wonden en blijven we gezond.
Maar soms slaat de deling op hol. Dan ontstaat een gezwel.
Gezwellen die zich niet kunnen uitzaaien naar ander weefsel,
noemen we goedaardig.
Soms zitten ze in de weg en veroorzaken ze pijn. Dan worden
ze weggehaald.
Een wratje is het meest duidelijk voorbeeld van een goedaardig gezwel. Gezwellen die ander weefsel kunnen ‘binnendringen’, noemen we kwaadaardige gezwellen of kanker. Kanker
kan uitzaaien; een ander woord voor uitzaaiing is metastase.
De soort kanker wordt vernoemd naar de plaats waar het
gezwel begonnen is. Prostaatkanker kan uitzaaien via het
lymfevocht of het bloed naar bijvoorbeeld lymfeklieren,
botten en longen.
10
4. Praten over prostaatproblemen
Hoewel problemen met de prostaat veel voorkomen blijft het
voor veel mannen een lastig onderwerp om over te praten.
De prostaat zit nog een beetje in de taboesfeer. Daardoor
doen allerlei onjuiste verhalen de ronde. Gelooft u die niet te
snel! Zulke verhalen zijn gebaseerd op één enkel geval.
Uw uroloog heeft vele honderden patiënten behandeld.
De onderzoeken en behandelingen die hij u voorstelt zijn
afgestemd op uw persoonlijke situatie. Het is van belang dat u
vrijuit praat over klachten en de behandeling. Dat is beter dan
er maar mee rond te blijven lopen.
Prostaatklachten komen heel veel voor. Gelukkig vormen de
meeste prostaatafwijkingen geen bedreiging voor het leven.
De klachten zijn dikwijls zeer hinderlijk en soms ook gênant.
Het komt nog wel eens voor dat een patiënt naar de huisarts
of de specialist gaat met vragen over zijn prostaat, terwijl
er eigenlijk alleen maar angst bestaat voor prostaatkanker.
Daarnaast komt bij sommige mannen voor dat er langzaam
problemen zijn ontstaan met het krijgen en onderhouden van
een erectie. Uw uroloog kent al deze problemen, probeer
daar met hem zo open mogelijk over te praten.
11
5. Wat is er aan de hand?
5.1 Bij de uroloog
De uroloog is de specialist op het gebied van de mannelijke
geslachtsorganen en de urinewegen van zowel mannen als
vrouwen. De uroloog zal vragen naar uw klachten en uw
algemene gezondheidstoestand, nu en in het verleden.
Door zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden helpt u uw
uroloog bij het stellen van de juiste diagnose. Ook zal er een
algemeen onderzoek plaatsvinden. Vaak zijn er aanvullende
onderzoeken nodig om de diagnose te stellen. De uroloog
bepaalt welke onderzoeken nodig zijn.
5.2 Vragen over plasklachten
Tegenwoordig werken veel urologen met een internationaal
gestandaardiseerde vragenlijst met betrekking tot plasklachten. De vragenlijst (zie bijlage), waarop een aantal vragen
wordt gesteld over uw plaspatroon, kunt u op het spreekuur
of thuis invullen. Op deze wijze krijgt uw uroloog een indruk
van het probleem, dat door u is opgeschreven. Daarnaast
kan hij een dergelijke lijst ook nog eens door u laten invullen
als bepaalde behandelingen zijn ingesteld, om te kijken of de
situatie veranderd is.
12
6. Onderzoeken
6.1 Rectaal onderzoek
Bij het algemeen lichamelijk onderzoek wordt altijd een
rectaal toucher gedaan. Een gehandschoende, goed gladgemaakte vinger wordt via de anus in de endeldarm (het laatste
stukje darm) van de patiënt gebracht.
Zo kan de grootte, de vorm, de stevigheid en het oppervlak
van de prostaat worden beoordeeld. Dit is een eenvoudig onderzoek en het duurt maar kort. Het voelen naar de
prostaat kan in verschillende houdingen worden gedaan en
is over het algemeen. Maar het kan wel een vervelend gevoel
geven, omdat de sluitspier van de endeldarm gepasseerd moet
worden.
6.2 Bloed- en urineonderzoek
Bloed wordt afgenomen voor beoordeling van de algemene
gezondheidstoestand en vooral van de nierfunctie. Ook de
urine wordt onderzocht om na te gaan of er sprake is van
een ontsteking.
6.3 PSA-bepaling
Daarnaast kan in het bloed de waarde van het PSA(= Prostaat
Specifiek Antigeen) bepaald worden. Dit is een stofje dat
wordt aangemaakt door de prostaat en wat je terugvindt in
het bloed. Het PSA kan verhoogd zijn bij prostaatontsteking,
prostaatvergroting en prostaatkanker. De waarden van het
PSA zijn deels leeftijdsafhankelijk (zie tabel). Met het ouder
worden en het groeien van de prostaat zal ook het PSA
stijgen.
13
Iedere prostaatcel maakt PSA aan. Als de prostaat groeit
neemt het aantal prostaatcellen toe en daarmee dus ook
de aanmaak van het PSA. Van tumorcellen in de prostaat
is bekend dat zij vaak meer PSA produceren dan gezonde
prostaatcellen. Vandaar dat een verhoogde PSA waarde een
reden kan zijn om aan prostaatkanker te denken.
Gemiddelde PSA normaal waarden
40 – 49 jaar
PSA < 2,5 ng/ml
50 – 59 jaar
PSA < 3,5 ng/ml
60 – 69 jaar
PSA < 4,5 ng/ml
70 – 79 jaar
PSA < 6,5 ng/ml
80 – 89 jaar
PSA < 8,5 ng/ml
6.4 Echografie van de prostaat en biopsie
Echografie is een onderzoek met behulp van geluidsgolven,
waarbij een orgaan in beeld wordt gebracht.
Echografie kan zowel uitwendig via de buikwand, als inwendig
via de endeldarm worden gedaan. Bij een uitwendige echo
kunnen via de buikwand de nieren en de blaas in beeld
worden gebracht. Bij een inwendige echo kunnen via de anus
en de endeldarm de grootte, de aard en de vorm van de
prostaat worden bepaald. Dit gebeurt met behulp van een
vingerdik apparaat, dat via de anus wordt ingebracht. Dit kan
een vervelend drukkend gevoel geven.
Als er sprake is van een verhoogde psa-waarde en het bloed
en urineonderzoek laat verder geen afwijkingen zien, dan kan
de uroloog in samenspraak met u besluiten om een echo van
de prostaat te maken.
14
Ook kan er in zo’n geval voor gekozen worden om tijdens dit
echo onderzoek weefsel van de prostaat weg te nemen voor
verder onderzoek. Dit gebeurt door middel van het nemen
van een aantal biopten. Bij een biopsie wordt een stukje
weefsel weggenomen met behulp van een dunne naald, die
via de endeldarm in de prostaat wordt gestoken. Het weefsel
wordt onder de microscoop beoordeeld. Dit onderzoek kan
uitsluitsel geven of er wel of geen prostaatkankercellen zijn.
De uitslag van dit onderzoek is pas na ongeveer een week
bekend. Een biopsie geeft geen verhoogde kans op eventuele
uitzaaiingen van prostaatkanker en is dus ongevaarlijk.
6.5 Gradering
Als er na microscopisch onderzoek prostaatkankercellen in
het biopsieweefsel worden aangetroffen, zal ook de gradering
– de mate van agressiviteit – van de prostaatcellen worden
bepaald. Men spreekt dan van de differentiatiegraad.
Een goed gedifferentieerde prostaattumor groeit bijvoorbeeld
minder snel of agressief dan een matig of slecht gedifferentieerde tumor.
6.6 Straalmeting
Als u terug komt voor de uitslag van het weefselonderzoek
zal altijd een plastest plaats vinden. Dit onderzoek wordt ook
uroflowmetrie genoemd. De flowmeter is een instrument dat
de kracht van de urinestraal meet en de hoeveelheid urine die
uitgeplast wordt. Ook als er geen weefselonderzoek plaats
heeft gevonden zal uw uroloog vragen om bij het bezoek aan
de polikliniek met een volle blaas te komen en eerst in een
flowmeter te plassen.
15
6.7 Cystoscopie
Cystoscopie is een inwendig onderzoek waarbij de plasbuis
en de blaas van binnen kunnen worden bekeken. Zo kan
de uroloog beoordelen in hoeverre de prostaat de plasbuis
heeft vernauwd en hoe de conditie van de blaaswand is. Dit
onderzoek zal dus vooral plaatsvinden als er geen prostaatkanker is vastgesteld, maar er wel klachten bij het plassen
bestaan.
Een dun buigzaam buisje met daarop een camera, de cystoscoop, wordt door de plasbuis naar binnen gebracht. Op deze
manier kan de uroloog, via de plasbuis, naar de prostaat en de
blaas kan kijken.
Van tevoren wordt er een glijmiddel ingebracht dat het
slijmvlies in de plasbuis iets verdooft. Het inbrengen van het
slangetje kan gevoelig zijn, maar dit gevoel duurt vaak maar
een paar seconden. Als het slangetje eenmaal in de blaas is, is
het meeste ongemak vaak al voorbij.
6.8 Botscan
Dit onderzoek wordt alleen gedaan als er prostaatkanker
is vastgesteld of als er een sterk vermoeden bestaat. Een
botscan is een foto van het skelet, waarop eventuele uitzaaiingen in de botten zichtbaar gemaakt kunnen worden. Dit
onderzoek heet ook wel een isotopenscan. In uw arm wordt
een zwak radioactieve stof (isotoop) gespoten. De stof gaat
op de plaats van de uitzaaiingen zitten. De foto laat dankzij
de isotoop de eventuele uitzaaiingen zien. Het duurt een paar
uur voordat de stof uw botten heeft bereikt, waarna de foto’s
genomen kunnen worden. De hoeveelheid straling van de
radioactieve stof is verwaarloosbaar en onschadelijk.
16
U ondervindt hier geen nadelige gevolgen van, dus ook de
mensen in uw omgeving niet.
7. Wat te doen bij prostaatkanker?
De uroloog heeft de beschikking over een groot aantal
behandelmethoden. Bij kanker (carcinoom) die beperkt is tot
de prostaat is genezing mogelijk door operatie of bestraling.
Als het gaat om een vergevorderd carcinoom met uitzaaiingen
kan de behandeling bestaan uit hormoontherapie. Hiermee
wordt de groei van de tumor sterk afgeremd en vaak geeft
het ook een vermindering van de bestaande klachten.
7.1 Afwachten
Als er bij u traag groeiende en goed gedifferentieerde
prostaattumor is gevonden, er geen sprake is van uitzaaiingen en u heeft verder geen klachten, dan kan in veel gevallen
rustig worden afgewacht. U dient wel regelmatig (bijvoorbeeld om de zes maanden) gecontroleerd te worden door
de uroloog. Hij zal een bloedonderzoek doen (PSA) en een
rectaal toucher (om de prostaat te onderzoeken). Hij kan
dit combineren met een echografie via de endeldarm en een
botscan.
7.2 Opereren; Radicale prostatectomie
Deze operatie wordt uitgevoerd als het gezwel zich uitsluitend in de prostaat bevindt. Bij deze operatie wordt de gehele
prostaat met de zaadblaasjes verwijderd, met, indien mogelijk,
het sparen van de zenuwen die belangrijk zijn voor de erectie.
Voor of tijdens de operatie worden soms eerst lymfeklieren
in het bekken verwijderd.
17
Figuur: Voor radicale prostatectomie
Figuur: Na radicale prostatectomie
Een radicale prostatectomie wordt onder algehele narcose
uitgevoerd. Nadat u met uw behandelend arts heeft besproken dat u deze operatieve ingreep zult ondergaan, maakt
u een afspraak voor een préoperatief onderzoek door de
anesthesioloog (narcotiseur).
Voordat hij bij de operatie kan overgaan tot het toedienen
van de narcose heeft hij gegevens nodig over uw gezondheid.
Op deze manier kan hij het risico van de operatie inschatten
en voor u de juiste anesthesietechniek bepalen. Hij zal onder
andere vragen of u al eerder bent geopereerd en of u medicijnen gebruikt. Wanneer u medicijnen gebruikt, dient u deze in
de originele verpakking mee te nemen.
Informatie over deze operatie en het bijbehorende herstel
vindt u in de folder radicale prostatectomie of in het patiënten informatiedossier dat u via de coördinerend oncologisch
verpleegkundige ontvangt. Vraag er gerust naar als u deze
informatie nog niet heeft ontvangen.
18
7.3 Bestralen
Radiotherapie is hetzelfde als bestraling. Bestraling is een
plaatselijke behandeling met als doel de kankercellen te
vernietigen, terwijl de gezonde cellen zo veel mogelijk
gespaard blijven. De straling remt cellen in hun groei en kan
cellen doden, waarna deze dode cellen door het lichaam
worden opgeruimd.
Kankercellen verdragen straling slechter dan gezonde cellen
en sterven hierdoor sneller af. Gezonde cellen herstellen zich
over het algemeen wel. Bestraling kan uitwendig, inwendig of
als combinatie worden toegepast.
7.3.1 Uitwendige bestraling
Bij uitwendige bestraling komt de straling uit een bestralingstoestel (lineaire versneller). Het te behandelen gebied wordt
van buitenaf – door de huid heen- bestraald. De radiotherapeut of radiotherapeutisch laborant zorgt ervoor dat de
stralenbundel nauwkeurig wordt gericht en dat het omliggende, gezonde weefsel zo veel mogelijk buiten het te bestralen
gebied blijft.
De duur en het aantal bestralingen worden bepaald door de
radiotherapeut; deze zijn afhankelijk van
• de gevoeligheid van de te bestralen weefsels:
het kwaadaardige gezwel met de omringende gezonde weefsels/organen.
• het doel van de behandeling:
genezing, klachtenbehandeling, voorkomen van uitgroei van mogelijk achtergebleven tumorcellen na eerdere operatie of chemotherapie.
19
Na afloop van de bestralingsserie is het volledige resultaat
nog niet bereikt want de effecten van de bestraling zullen
nog enige tijd nawerken. In die periode kan verdere genezing
optreden en zullen gezonde weefsels zich van de bestraling
herstellen.
Over het algemeen duurt een bestralingsbehandeling een
aantal weken en vindt 4 – of 5 maal per week plaats. In die
periode krijg je per keer gedurende een aantal minuten een
dosis straling. Voor uitwendige bestraling is geen opname in
het ziekenhuis nodig.
7.3.2 Inwendige bestraling
Bij inwendige bestraling wordt radioactief materiaal in de
prostaat geplaatst en vindt bestraling van binnenuit plaats. Het
voordeel van deze techniek is dat er zo min mogelijk gezond
weefsel beschadigd wordt.
Inwendige bestraling wordt ook wel brachytherapie genoemd.
Brachy is Grieks voor dichtbij. Brachytherapie is een in
opzet curatieve behandeling en kan bij prostaatkanker op 2
manieren worden toegepast.
• Door het permanent plaatsen van kleine staafjes
jodiumzaadjes)
• Door het enkele malen kortdurend bestralen met een
iridiumbron via in de prostaat geplaatste katheters (dunne
slangetjes).
20
De sterkte van de straling
neemt geleidelijk af. Na
ongeveer 6 maanden is de
straling geheel verdwenen.
De zaadjes worden hierna
niet weggehaald maar blijven
de rest van je leven in de
prostaat zitten. Dit kan geen
kwaad.
Deze curatieve vorm van brachytherapie wordt vooral
toegepast bij tumoren:
• Die beperkt zijn gebleven tot de prostaat
• Die niet te groot zijn.
8. Hormonale beïnvloeding bij voortgeschreden prostaatcarcinoom
Doordat prostaatkanker meestal pas laat klachten geeft komt
het regelmatig voor dat de kanker niet meer tot de prostaat
beperkt is gebleven. Als de prostaatkanker pas ontdekt wordt
op het moment dat de patiënt al klachten heeft (in plaats
van na een routinematige controle van het PSA) worden er
uitzaaiingen aangetroffen. De prostaatkanker heeft zich dan
uitgebreid naar bijvoorbeeld lymfeklieren en/of botten.
Prostaatkanker neemt toe (groeit) onder invloed van het
mannelijke hormoon (testosteron). Door dit hormoon uit
te schakelen wordt bij 80% van de patiënten de groei van
kankercellen afgeremd en kan de eventuele pijn worden
verlicht.
21
Uitschakeling van de invloed van testosteron kan op verschillende manieren gebeuren.
De behandeling kan bestaan uit een operatie van de zaadballen (die testosteron maken), medicijnen die de aanmaak van
testosteron voorkomen (LR-RH-analogen), medicijnen die
binding van testosteron met de prostaatcellen voorkomen
(hormoonpreparaten) of combinaties hiervan.
8.1 Medicijnen
Er zijn medicijnen die de productie en/of werking van het
mannelijk hormoon kunnen blokkeren. Daardoor kan de
groei van kankercellen worden geremd. Het kan dan gaan
om LH-RH analogen, anti-androgenen of een combinatie van
beiden.
• LH-RH analogen beïnvloeden een klier in de hersenen:
de hypofyse. De hypofyse produceert hormonen, die de
zaadballen aanzetten tot testosteronproduktie. Door
LH-RH analogen toe te dienen wordt de hormoonproductie in de hypofyse stilgelegd, waardoor de zaadballen
geen testosteron meer produceren. De LH-RH analogen
worden als langwerkend middel door een injectie in de
buik toegediend. De werkingsduur van deze medicijnen is
afhankelijk van het middel en de dosering meestal 3 of 6
maanden. Meestal worden deze injecties door uw huisarts
toegediend.
• Anti-androgenen blokkeren de werking van testosteron
uit zowel de zaadballen als de bijnieren, waar ook enig
testosteron wordt gemaakt. Anti-androgenen schermen als
22
het ware het weefsel af dat gevoelig is voor testosteron.
Hierdoor kan testosteron zijn werking in de prostaat niet
meer uitoefenen.
• Combinatie-therapie Testosteron wordt gemaakt in de zaadballen en de
bijnieren. Bij de behandeling met LH-RH analogen wordt
alleen de testosteronproductie in de zaadballen gestopt.
Anti-androgenen blokkeren de werking van beide soorten
testosteron. Daarom kan er naast de behandeling met
LH-RH analogen soms ook een anti-androgeen worden
voorgeschreven. Uw geslachtsdrift en potentie (erecties)
kunnen afnemen als gevolg van hormonale beïnvloeding. De behoefte aan genegenheid en aanraking blijven
natuurlijk hetzelfde. Als er geen testosteronproductie meer is kunt u soms
last krijgen van opvliegers en enige borstontwikkeling met
pijnlijke tepels. Bij een opvlieger krijgt u het gedurende
enkele minuten warm en soms ontstaan er rode plekken
in uw gezicht en hals. Dit is volstrekt ongevaarlijk, maar
wel hinderlijk.
8.2 Opereren
Als er redenen zijn om niet te kiezen voor een behandeling met medicijnen is ook een operatie aan de zaadballen
mogelijk. In de zaadballen wordt het mannelijke geslachtshormoon testosteron gemaakt. De groei van kankercellen
is meestal afhankelijk van dit hormoon. Door een operatie
wordt het hormoonproducerende weefsel uit de zaadballen
verwijderd. Deze ingreep heet een subcapsulaire orchidectomie. Door deze operatie wordt de testosteronproductie in de
zaadbal gestopt.
23
Hierdoor kan de groei van het gezwel worden afgeremd en
kan eventuele pijn worden verminderd. De operatie is op
zichzelf eenvoudig en gebeurt vaak onder verdoving met een
ruggenprik. Bij de operatie worden de zaadballen niet geheel
weggehaald. Er is dan nagenoeg ook niets van te zien.
Ook bij deze operatie kan er sprake zijn van een aanvullende
behandeling met anti-androgenen.
9. Het leven met prostaatkanker
Al met al ziet dat de uroloog de beschikking heeft over een
groot aantal behandelmethoden. Helaas is genezing niet altijd
mogelijk. Wel kan de groei worden afgeremd en de klachten
worden verminderd, , zodat u zo lang mogelijk en met zo min
mogelijk klachten de draad van uw leven weer zoveel mogelijk
op kunt pakken. Over het verdere beloop van uw ziekte zal
de uroloog u steeds informeren, zeker als andere behandelingen voor u noodzakelijk zijn.
10. Adviezen met betrekking tot plasklachten
• Drink voldoende, maar drink niet te veel tegelijk.
• Leeg de blaas op tijd: bijvoorbeeld elke drie uur.
• Vermijd zoveel mogelijk alcoholhoudende dranken, koffie,
overvloedige maaltijden, scherpe specerijen en kruiden.
• Vermijd zoveel mogelijk psychische stress en koude.
• Zorg voor een regelmatige stoelgang.
• Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging
24
11. Misverstanden en onzinpraatjes
• Het is niet waar dat prostaatvergroting of prostaatcarcinoom veroorzaakt kan worden door masturberen of door
een andere seksuele activiteit.
• Kanker is niet besmettelijk, ook prostaatkanker niet. U
kunt precies zo intiem omgaan met uw omgeving als u
gewend was. Kanker is geen infectieziekte.
• Het is niet waar dat een operatieve ingreep, waarbij de
prostaat wordt weggehaald, altijd tot impotentie leidt.
Impotentie kan soms een gevolg zijn van een operatie.
• Het is niet waar dat een operatieve ingreep, waarbij de
prostaat wordt weggehaald, altijd leidt tot incontinentie
(onbedoeld urineverlies). Soms is dit een onvermijdelijk gevolg van een operatie, maar dan gaat het om een
uitzondering.
• Het is niet waar dat prostaatkanker vaker voorkomt na
voorafgaande sterilisatie (vasectomie).
12. Voeding en prostaatkanker
Er zijn in toenemende mate aanwijzingen dat voeding een rol
speelt bij prostaatkanker. In het algemeen kan een gezonde
voeding, naast een gezonde levenswijze de kans op het krijgen
van kanker beperken.
Een gezonde levenswijze betekent: niet roken, geen overmatig
alcohol gebruik, geen drugs, voldoende lichaamsbeweging, een
goed lichaamsgewicht en het vermijden van spanningen.
Een gezonde voeding betekent: dagelijks voldoende groenten
en fruit, voldoende graanprodukten met voedingsvezels,
25
beperking van dierlijke verzadigde vetten, beperking van vlees
en in plaats hiervan vis, gevogelte of peulvruchten. Officieel
wordt in het algemeen 200 gram gevarieerde groenten en
twee stuks fruit per dag geadviseerd.
Hoewel nog niet wetenschappelijk bewezen, zijn er voorlopige
gegevens gepubliceerd, die trachten aannemelijk te maken dat
bepaalde voedingsgewoonten het optreden of het verloop
van prostaatcarcinoom positief kunnen beïnvloeden. Enerzijds
zouden zij de kans op het krijgen van prostaatkanker kunnen
verminderen. Anderzijds bij patiënten die reeds prostaatkanker hebben, het genezingsproces kunnen verbeteren.
Zeker is het dat een gezonde bewuste voeding bijdraagt aan
een algeheel welbevinden en een positieve levensinstelling.
13. Overige adressen
Als u vragen heeft over uw ziekte en behandeling ervan,
doet u er goed aan deze met uw behandelend uroloog te
bespreken. U kunt ook de telefonische informatielijn van het
voorlichtingscentrum van de Nederlandse Kankerbestrijding
bellen: (06) 0226622 (gratis).
De Stichting Contactgroep Prostaatkanker is een patiëntenvereniging die u in contact kan brengen met mensen die
zich in een soortgelijke situatie bevinden. Het adres van de
stichting is: Sophialaan 8, 1075 BR Amsterdam. Telefoon: (020)
5700545, Fax: (020) 5700559.
Verder kunt u voor informatie terecht op onze eigen website:
www.urologie.nl
26
14. Tot slot
Deze brochure bevat een algemene voorlichting en is bedoeld
als extra informatie naast het gesprek met uw behandelend
arts. Bijzondere omstandigheden kunnen tot wijzigingen
aanleiding geven. Dit zal altijd door uw uroloog aan u kenbaar
gemaakt worden. Heeft u na het lezen van deze brochure nog
vragen dan kunt u op spreekuurtijden contact opnemen met
de polikliniek voor urologie. Deze afdeling is te bereiken op
telefoonnummer (0341) 463558.
Uitgave:
Patiëntencommunicatie
Harderwijk, maart 2013
27
CAZ UR 27.03.13
Ziekenhuis St Jansdal
Wethouder Jansenlaan 90
3844 DG Harderwijk
Postbus 138
3840 AC Harderwijk
Telefoon (0341) 463911
www.stjansdal.nl