Joden in Antwerpen - FORUM der Joodse Organisaties

FORUM der Joodse Organisaties - België
Joden in Antwerpen
Alhoewel reeds in de 5de eeuw joden leefden in onze gewesten, mag men toch stellen dat de Antwerpse joodse
gemeenschap is ontstaan uit drie grote immigratiegolven.
De eerste joden die zich hier reeds in de 13de eeuw kwamen vestigen waren Ashkenazi's, afkomstig uit CentraalEuropa. Ze werden niet toegelaten tot de ambachten, maar wel geduld als geldschieters. Een nochtans dubieus
privilege, dat op grond van theologische en andere argumenten op elk moment kon worden ingetrokken.
De tweede grote joodse immigratiegolf volgde omstreeks 1500 met de Marranos, Spaanse en Portugese joden die op de
vlucht waren voor vervolgingen in hun land en zich onder dwang uiterlijk bekeerd hadden. Ze mengden zich onder de
Antwerpse Portugese kolonie, gedroegen zich naar buiten als christenen, maar vierden thuis in het geheim de joodse
liturgie. Zij waren erg belangrijk voor de ontwikkeling van Antwerpen als internationaal handelscentrum.
Na de afscheuring van de Verenigde Provinciën trokken vele Marranos naar het Noor-den, zodat men de oorsprong van
de belangrijke joodse kolonie van Amsterdam in Antwerpen moet zoeken. Toch bleef nog een kleine groep joden in
Antwerpen wonen. Ze hielden zich bezig met handel in diamant en edelstenen, of met andere handelsactiviteiten, en
bleven in contact met hun geloofsgenoten in Holland.
Vanaf 1880 begon de derde immigratiegolf van hoofdzakelijk Oost-Europese joden, die de pogroms ontvluchtten en werk
vonden in de Antwerpse diamantsector. Zij legden de basis voor Antwerpen als wereldcentrum van de diamant.
Antwerpen is in de loop der tijden altijd een veilige thuishaven geweest voor de joodse gemeenschap. Als onze stad
vandaag wereldwijd bekend staat als Antwerp, World Capital of Diamonds, is dat in niet geringe mate te danken aan het
zakelijk doorzicht en het vakmanschap van die joodse immigranten op het einde van de vorige eeuw.
In 1901 woonden er al 8000 joden in Antwerpen en dit aantal steeg nog van 15 000 (1913) tot 35 000 (1927) en 55 000
in 1933. Een groot gedeelte van deze omvangrijke joodse gemeenschap was bedrijvig in en om 'het steentje', anderen
waren actief in de dienstensector, de banken en de eigen religieuze en sociale instellingen. Door de toename van het
aantal joodse stadsgenoten omstreeks de eeuwwisseling, kwam eveneens een uitgebreid netwerk van joodse scholen,
politieke, culturele en sportverenigingen tot stand.
Ondanks het feit dat de meeste immigranten vooral Jiddisch spraken, waren er ook bekende joodse flaminganten, zoals
Marten Rudelsheim, Nico Gunzburg, Jozef en Moses Friedman, Maurits Polak en Louis Franck.
Samenvattend kan men stellen dat vóór 1940 de joden in Antwerpen een actieve subgroep vormden, waarvan zowel het
meer vrijzinnige als het religieuze deel volledig in het Antwerpse leven geïntegreerd was.
Met de Duitse invasie in mei 1940 zou de holocaust ook in ons land toeslaan. Het is onmogelijk de tragedie van de
jodenvervolging in België kort samen te vatten. Uit respect voor de duizenden Antwerpse joden die het slachtoffer werden
van de nazi terreur wensen we er enkel op te wijzen dat de Antwerpse joodse gemeenschap verschrikkelijk zwaar werd
getroffen. Van de ongeveer 50 000 joodse medeburgers vóór 1940 bleven er na de moorddadige Tweede Wereldoorlog
nog slechts enkele duizenden over. Momenteel schat men het aantal joden in Antwerpen op ongeveer 20 000.De
Antwerpse joden vandaag
Ondanks de demografische verschuivingen tussen 1939 en vandaag is opnieuw een groot gedeelte van de Antwerpse
joden rechtstreeks of onrechtstreeks met de diamantnijverheid en de diamanthandel verbonden, terwijl de rest verdeeld
is over de dienstverlenende sector, de vrije beroepen en diverse handelsactiviteiten.
Slechts een minderheid van de huidige joodse medeburgers zijn families die vroeger ook in Antwerpen woonden of hun
afstammelingen, aangevuld met immigranten uit Oost-Europa. Daarnaast wonen er ook joden uit Nederland, een aantal
Sefardim uit Zuid-Europa en een belangrijke groep Israëli's.
De joodse gemeenschap in Antwerpen beschikt over een uitgebreid netwerk van eigen voorzieningen, zowel voor
beroepsdoeleinden als onderwijs, sport en vrije tijdsbesteding.
Zo bestaan er joodse scholen voor lager en secundair onderwijs, en een hogere talmoed-school, beschikt de joodse
gemeenschap over eigen publicaties en eigen sociale dienstverlening (Centrale voor Joodse Weldadigheid en
Maatschappelijk Hulpbetoon).
Op die manier konden de joden hun culturele en religieuze eigenheid behouden, zonder daartoe in een getto te gaan
wonen. Integendeel, ze zijn in Antwerpen geïntegreerde en voorbeeldige burgers.
Geen assimilatie, wel integratie is zowat de samenvatting van de situatie van de Antwerpse joden. Dit betekent dat de
joodse gemeenschap in onze stad als gelijkwaardige bevolkingsgroep kan opgroeien, met behoud van eigen karakter en
identiteit.
Vele Vlamingen weten nauwelijks iets af van het jodendom. Ze staren zich blind op uiterlijkheden en geloven vaak dat de
http://fjo.be/archiven
Powered by Joomla!
Generated: 19 July, 2017, 05:15
FORUM der Joodse Organisaties - België
Antwerpse joodse gemeenschap enkel uit chassidim bestaat, herkenbaar aan hun zwarte kaftans, brede hoeden,
baarden en oorlokken.
Chassidim (*) vormen slechts een klein deel van de Antwerpse joden.
Naast deze chassidim leeft er in Antwerpen een grote groep orthodoxe joden - families die hun religieuze plichten
vervullen en koosjer leven - alsook niet-gelovige joden.
In Antwerpen is het jodendom dus allerminst een religieus monolithisch blok. Toch vormen de joden een hechte groep.
Ze wonen grotendeels samen in typische, 'eigen' buurten, gedeeltelijk ontstaan omdat ze zo dicht mogelijk bij hun
synagogen, scholen en koosjere winkels wilden wonen.
Tot besluit mag men stellen dat de joodse gemeenschap al eeuwenlang in perfecte verstandhouding en harmonie leeft
met de Sinjoren.
Het geheim van die 'cohabitation' ? Openheid en verdraagzaamheid: elkaar beter leren kennen creëert openheid, en
openheid geeft racisme geen kans.
Cois Van Aelst
(*)Chassidim leggen de nadruk op persoonlijke vroomheid en dienen God met vreugde, nederigheid, gebed en meditatie.
Vandaar dat men hen de vromen noemt. Ze leven niet alleen volgens de leer van de 18de-eeuwse Poolse Rabbi BaalSjem-Tov, ze blijven zich ook kleden zoals in die tijd.
http://fjo.be/archiven
Powered by Joomla!
Generated: 19 July, 2017, 05:15