Man-vrouw verschillen bij genotmiddelengebruik

QUO
fadis
QUO
fadis
GGD Fryslân
Politie Fryslân
Verslavingszorg Noord Nederland
Man-vrouw verschillen bij
genotmiddelengebruik
feitenblad genotmiddelen
Nummer 16 – maart 2013
Het Feitenblad genotmiddelen wordt
uitgegeven door de leden van Quo Fadis.
Quo Fadis is een samenwerkingsverband
tussen GGD Fryslân, Politie Fryslân en
Verslavingszorg Noord Nederland (VNN).
Deze werkgroep heeft als taak de gegevens
over genotmiddelengebruik in de provincie
Fryslân bijeen te brengen en u op de hoogte
te stellen van actuele ontwikkelingen
hierin. De informatie in dit Feitenblad heeft
betrekking op verschillen tussen mannen en
vrouwen in (de effecten van)
genotmiddelengebruik. Hiervoor zijn
diverse informatiebronnen geraadpleegd
(zie bronvermelding) en zijn
registratiegegevens van Verslavingszorg
Noord Nederland en politie Fryslân
opgenomen.
Seksespecifieke effecten van
genotmiddelen
Het verschil in effecten van genotmiddelen op
mannen en vrouwen is voor een deel
natuurlijk te verklaren uit het feit dat
vrouwen organen hebben die mannen niet
hebben en andersom. Daarnaast is er een
andere specifieke factor die een rol speelt:
verschil in samenstelling van het lichaam.
Vrouwen hebben bijvoorbeeld minder
spierweefsel en meer vetweefsel dan
mannen. Ook hebben vrouwen een iets
kleinere lever. Daarnaast is er een verschil in
hormoonhuishouding. Dit verklaart een aantal
verschillen in effecten tussen mannen en
vrouwen.
Tabak
Roken is een risicofactor bij verschillende
soorten kanker. Zo is het de belangrijkste
risicofactor voor blaaskanker. Vier keer
zoveel mannen als vrouwen krijgen
blaaskanker, meestal na het zestigste jaar.
Van elke tien mannen die sterven aan
blaaskanker zijn er ongeveer vijf sterfgevallen
te wijten aan roken. Van elke drie vrouwen
die sterven aan blaaskanker is één sterfgeval
te wijten aan roken.
Daarnaast hebben rokende vrouwen meer
kans op een hartaanval dan rokende mannen
(bron: Tabaksgebruik Willemsen en KWF
Kankerbestrijding).
Alcohol
Vrouwen hebben over het algemeen minder
spierweefsel dan mannen. Dit zorgt er voor
dat ze eerder een bepaald bloedalcoholgehalte hebben dan mannen. Een andere
oorzaak van het verschil in de hoogte van het
bloedalcoholgehalte tussen mannen en
vrouwen, is de grootte van de lever. Die van
mannen is wat groter dan die van vrouwen.
De lever is het orgaan dat stoffen als alcohol
afbreekt.
Daarnaast verhoogt alcohol de kans op
borstkanker bij vrouwen. Dit risico neemt al
toe bij een glas per dag. De reden waarom
alcohol borstkanker veroorzaakt is nog
onduidelijk. Het vermoeden bestaat dat
QUO fadis
alcohol de hormoonhuishouding beïnvloedt en
mogelijk bevordert alcohol de groei van de
tumor.
Het vaak en veel drinken van alcohol doet de
kans op slokdarmkanker toenemen. Vanaf 4
glazen per dag voor vrouwen en 6 glazen per
dag voor mannen neemt deze kans op
slokdarmkanker toe.
lijkt alsof de dalende trend bij jongens iets
sneller gaat dan bij de meisjes.
Figuur 1: drinken van meer dan 20 glazen alcohol per
week door klas 3 vmbo in Friesland.
Alcoholgebruik klas 3 vm bo
Alcohol (20 gl. of meer p.w .) jongen
Een opmerkelijke ontwikkeling is de stijging
in opnames van meisjes op de Spoedeisende
Hulp (SEH) in Nederland in verband met een
alcoholvergiftiging. Bij de meisjes van 15-19
jaar is het aantal opnames met 101%
gestegen. Bij de jongens is dit met 66%
toegenomen. Het gaat om de periode 20002010 (bron: Stichting Consument en Veiligheid
2012.
Drugs
Wat drugs betreft zijn er verschillen tussen
mannen en vrouwen in effecten en gevolgen.
Uit onderzoek komt naar voren dat mannen
die cannabis gebruiken meer risico lopen op
een cannabisverslaving dan vrouwen. Vrouwen
die regelmatig cannabis gebruiken, lopen
echter weer meer kans op een depressie of
zelfmoordgedachten.
Uit cijfers blijkt dat bij vrouwelijke
cocaïnegebruikers een sterkere relatie is te
zien met zelfmoord dan bij mannelijke
gebruikers. Bijkomende psychiatrische
problemen zouden hierbij echter een rol
spelen (bron Druglijn (België)).
Verslaving
Hersenen van mannen en vrouwen gaan
anders om met verslaving. Uit onderzoek
komt naar voren dat bij verslaafde vrouwen
de hersengebieden voor verlangen en
verslaving vooral werden geactiveerd door
stress. De verslaafde mannen toonden juist
meer hersenactiviteit bij situaties/tekens die
zij in verband brengen met stoffen zoals
cocaïne (bron: Yale School of Medicine).
Alcohol en drugsgebruik onder
meisjes en jongens in Friesland
Wanneer we het gebruik van genotmiddelen
in klas 3 vmbo vanaf 2008 bekijken zien we
dat meer jongens dan meisjes veel alcohol
drinken en hasj of wiet gebruiken (bron GGD
Fryslân). Zowel bij de jongens als bij de
meisjes is vanaf 2008 een dalende trend te
zien in het gebruik (gestippelde lijnen). Het
Alcohol (20 gl. of meer p.w .) meisje
16,0%
14,0%
12,0%
10,0%
8,0%
6,0%
4,0%
2008
2009
2010
2011
Figuur 2: bingedrinken door klas 3 vmbo in Friesland.
Bingedrinken klas 3 vmbo
Bingedrinken jongen
Bingedrinken meisje
Lineair (Bingedrinken meisje)
48,0%
44,0%
40,0%
36,0%
32,0%
28,0%
2008
2009
2010
2011
QUO fadis
Figuur 3: hasj of wietgebruik door klas 3 vmbo in
Friesland.
Figuur 4: Rijden onder invloed van alcohol in absolute
aantallen in Friesland.
Hasj of w ietgebruik klas 3 vm bo
Rijden onder invloed van alcohol
(aantallen)
Hasj of w iet jongen
Hasj of w iet meisje
Lineair (Hasj of w iet meisje)
Mannen
Vrouw en
Totaal
Lineair (Totaal)
9,0%
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
8,0%
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
3,0%
2,0%
2008
2009
2010
2011
Rijden onder invloed
Uit systemen van de politie komt naar voren
dat mannen veel vaker verdachte zijn van
rijden onder invloed dan vrouwen. Zowel bij
alcohol als bij drugs of medicijnen is het
aandeel vrouwen slechts een fractie van het
totaal. De trend bij mannen lijkt licht
dalende te zijn wat betreft rijden onder
invloed van alcohol, wat betreft drugs en
medicijnen is deze licht stijgend. Onder
vrouwen verandert het beeld voor rijden
onder invloed van alcohol nauwelijks
gedurende de afgelopen jaren. Rijden onder
invloed van drugs en medicijnen komt bij
vrouwen al weinig voor, maar lijkt toch ook
nog verder te dalen.
2008
2009
2010
2011
Figuur 5: Rijden onder invloed van drugs of medicijnen in
absolute aantallen in Friesland.
Rijden onder invloed van
drugs/m edicijnen (aantallen)
Mannen
Vrouw en
Totaal
Lineair (Totaal)
40
35
30
25
20
15
10
5
0
2008
2009
2010
2011
Mannen en vrouwen in de
verslavingszorg
Onderstaande tabel laat zien hoe de manvrouw verdeling is in de verslavingszorg in
Friesland wat betreft primaire problematiek,
leeftijd en soort zorg. Van de cliënten in de
Friese verslavingszorg is drie kwart van het
mannelijke geslacht. Meer dan de helft van
de vrouwen in zorg heeft als primaire
problematiek alcohol. Dat is meer dan bij de
mannen, die voor een iets groter deel
harddrugs als primaire problematiek hebben.
Het aandeel van vrouwen van 24 t/m 45 jaar
in de verslavingszorg ligt iets lager dan dit
aandeel mannen. In de groep 46 t/m 65 jaar
is het aandeel vrouwen echter weer groter.
QUO fadis
2011
m
Aantal cliënten
2010
v
m
2280
786
% ambulante zorg
100%
100%
% klinische zorg
12%
12%
Aantal uit zorg
% regulier
beëindigd
Gemiddelde
leeftijd
% jonger dan 24
jaar
554
53%
39
215
58%
41
2271
2009
v
m
v
821
2012
740
99%
100%
100%
100%
12%
11%
12%
12%
636
55%
38
240
58%
41
596
48%
39
232
56%
41
16%
17%
16%
17%
14%
17%
% 24 t/m 45 jaar
52%
42%
52%
43%
53%
45%
% 46 t/m 65 jaar
30%
38%
30%
37%
31%
36%
% ouder dan 65
% primair
harddrugs
2%
4%
2%
3%
2%
3%
29%
23%
29%
22%
31%
25%
% ghb
2%
3%
3%
3%
2%
2%
% cannabis
17%
15%
16%
13%
14%
12%
% alcohol
45%
50%
45%
51%
47%
53%
% gokken
% opleiding LBO
of lager
% met een baan
(incl. ziektewet)
4%
2%
4%
2%
4%
2%
52%
43%
54%
48%
55%
49%
35%
31%
36%
29%
36%
31%
Tabel 1: Inwoners van Friesland in VNN-zorg per jaar,
onderverdeeld naar geslacht: leeftijd, primaire
probleemmiddel, ambulant/ klinische zorg.
Vrouwen maken relatief vaker dan mannen
hun behandeling regulier af, respectievelijk
58% bij de vrouwen en 53% bij de mannen.
Ruim de helft van de mannen heeft een LBOopleiding of lager tegenover 43% van de
vrouwen.
QUO fadis
Conclusies
•
•
•
•
•
•
•
Informatiebronnen
mannen en vrouwen verschillen wat
betreft effecten en gevolgen van het
gebruik van alcohol, tabak en drugs;
het aantal meisjes op de SEH met een
alcoholvergiftiging stijgt relatief
sterker dan het aantal jongens;
jongens (3 vmbo) drinken en
gebruiken relatief vaker en meer dan
meisjes, de trend is echter dalend en
bij de jongens zelfs wat sterker;
vrouwen vormen een fractie van alle
gevallen van verdachten van het
rijden onder invloed;
driekwart van de cliënten die bij VNN
worden behandeld is man;
vrouwen in zorg hebben iets vaker
primair alcoholproblematiek;
mannen in zorg hebben daarentegen
iets vaker harddrugs als primaire
problematiek.
- www.druglijn.be
- GGD Fryslân, jeugdmonitorgegevens
- www.KWFKankerbestrijding.nl
- Politie Registratiegegevens
- www.stap.nl
- Stichting Consument en Veiligheid 2012
- Tabaksgebruik, gevolgen en bestrijding
K.Knol, C. Hilvering, D.J. TH. Wagener,&
M.C. Willemsen (redactie)
- VNN Registratiegegevens
- Yale School of Medicine
Colofon
Dit feitenblad is samengesteld door QUO fadis*:
GGD Fryslân
Verslavingszorg Noord Nederland
Politie Fryslân
Bert Soenveld
088 – 22 99 222
b.soenveld@ggdfryslân.nl
Frank Brook
050 – 3 648 900
[email protected]
Markwin Jetzes
088 – 22 99 222
m.jetzes@ggdfryslân.nl
www.ggdfryslân.nl
Marcel Seuninga
058 – 2 847 647
[email protected]
www.vnn.nl
Kees ten Cate
06 - 54351223
[email protected]
www.politie.nl
© Quo Fadis, Overname met
bronvermelding toegestaan
*Qua Uitvoering Onderzoeksmatig Fries Alcohol en Drugs Informatiesysteem.