Minaret als islamitisch symbool - Ahmed Akgunduz

Minaret als islamitisch symbool
Een meerderheid van de Zwitsers sprak zich uit
voor een verbod op de bouw van minaretten.
Rechtse populistische en nationalistische leiders
grepen de discussie over de minaretten aan om
de maatschappelijke acceptatie van moslims te
dwarsbomen. Zij zien minaretten als
machtssymbolen van 'de oprukkende islam',
terwijl een minaret gewoon bouwkundig bij een
moskee hoort, zoals een koepel bij een
kathedraal of een torenspits bij een katholieke
kerk. Welke betekenis heeft een minaret voor
moslims?
Minaretten als de symbolen van de islam
Ahmed Akgunduz
Een minaret is een dunne toren die uit een moskee naar boven lijkt te rijzen en van
waaruit de adhân (oproep tot gebed) kan worden gedaan. Vroeger hadden de moskeeën
geen minaretten; de adhân werd vanuit een hoog punt vlakbij de moskee voorgedragen.
In onze tijd worden er microfoons en versterkers gebruikt om de adhân te laten horen,
maar minaretten blijven een gemeenschappelijk element van de islamitisch moskeearchitectuur over de hele wereld.
Minaretten zijn altijd verbonden aan een moskee en verschillen in hoogte en in stijl.
Minaretten kunnen vierkant, rond, of achthoekig zijn en over het algemeen is de punt
spits. Een moskee kan een of meer minaretten hebben. In de islamitische beschaving
blijft de minaret een architectonische vorm die de aanwezigheid van islam aangeeft,
onafhankelijk van zijn huidige functie en ook onafhankelijk van de sociale redenen die
hebben geleid tot de bouw ervan. In een hadith zegt de profeet: “Waar jullie ook zijn,
op het moment dat de tijd voor het gebed is gekomen, is die plek waar je je op dat
moment bevindt jouw moskee.” De moskee moet echter ook fysiek voldoen aan de
behoeften van de gemeenschap. Om de gemeenschap tot het gebed op te roepen
ontstond de adhân als een efficiënte manier van oproep tot het gebed. De minaret werd
later de fysieke locatie voor die oproep. De minaret staat dus voor een veelvoud aan
principes en representeert een waardesysteem van kennis en van traditie. Zij verenigt
verschillende sociale, politieke en religieuze elementen die kenmerkend waren voor de
moslimgemeenschappen.
De spreuken van de profeet (hadiths) verklaren dat de moslimgemeenschap van Medina
de adhân voordroeg op het dak van het huis van Mohammed, dat als gebedsplaats
overvol raakte. Ongeveer 80 jaar na het sterven van de profeet Mohammed verschenen
de eerste beroemde minaretten.
Wij moeten niet vergeten wat de meest belangrijke
religieuze geboden zijn. Dat zijn geboden die te
maken hebben met de symbolen binnen de islam die
in verbinding staan met de ‘tekenen van islam.’ De
tekenen van islam zijn als het ware gebedsdiensten
die vallen binnen het publieke deel en lijken op
publieke rechten. Indien een persoon uit een
gemeenschap hier gehoor aan geeft en dit gebod
uitvoert, profiteert iedereen binnen de gemeenschap
ervan, maar aan de andere kant blijft iedereen
verantwoordelijk als mensen iets ervan opgeven of
nalaten. Er kan geen hypocrisie bestaan in de
uitvoering van dit soort verplichtingen. Ze moeten
zelfs breed verkondigd worden. Zelfs wanneer het
gaat om zaken die een vrijwillig karakter hebben
binnen de islam, dus geen absoluut voorschrift zijn,
zijn ze nog steeds zeer belangrijk, zelfs belangrijker
dan persoonlijke verplichtingen. Gemeenschappelijke
gebedsdiensten zoals het vrijdaggebed, adhân en
minaretten zijn hier voorbeelden van.
Zwitserse Angst
We kunnen minaretten vergelijken met kerktorens en klokken. De klokken waren zeker
belangrijk voor het dagelijks leven bij elke missie in het christendom. De klokken werden
geluid tijdens etenstijden, om de missionarissen tot werk religieuze diensten uit te
nodigen. Kerkklokken werden ook geluid tijdens religieuze riten bij geboortes of
begrafenissen, om het embarkerende schip aan te kondigen met een terugkerende
missionaris aan boord, enzovoorts; er werden zelfs nieuwelingen geïnstrueerd in de
intrinsieke rituelen die geassocieerd werden met het luiden van klokken. Kerktorens en
klokken zijn dus symbolen geworden voor het christendom.
Samen met alle gelovige mensen en al diegenen die geloven in vrijheid, gelijkheid en
democratie doen wij daarom een beroep op de Zwitserse regering en alle Zwitserse
politieke en religieuze leiders om de vrijheid van religie voor alle burgers en bewoners te
verdedigen. Een democratie wordt niet alleen getoetst aan de toepassing van het
meerderheidsbeginsel maar ook en nog belangrijker aan het respect dat zij toont voor de
rechten van de minderheden. Godsdienstvrijheid is essentieel voor vrede. De wereld is
veranderd in een groot dorp. Moslims en niet-moslims leven op deze wereld schouder
aan schouder en hebben veel van elkaar te leren. Zij moeten gemeenschappelijkheden
delen en verschillen respecteren.
Prof. Dr. Ahmed Akgunduz is rector en president van de Islamitische
Universiteit Rotterdam: www.islamicuniversity.nl