File

LESONTWERP
ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING
Naam: Michelle Borghers
Campus Heverlee
Hertogstraat 178
3001 Heverlee
Tel. 016 375600
www.khleuven.be
Vakkencombinatie: Biologie - Aardrijkskunde
Stagebegeleider DLO: Mevrouw De Smet
School: Sint Jozefsinstituut Betekom
Les gegeven door: Michelle Borghers
Onderwijsvorm: ASO
Vak: Biologie
Richting: Wetenschappen
Onderwerp: Horen
Klas: 3 WE b/c
Vakmentor: Mevrouw Henderieckx
Lokaal: A106
Datum/Data: Vrijdag 7 november 2014 en Vrijdag 14
november 2014 en vrijdag 21 november
Aantal leerlingen: 23
Lesuur/-uren: 6e lesuur
BEGINSITUATIE & DIDACTISCHE VERANTWOORDING
Verantwoord, vanuit de beginsituatie, waarom je de les op
deze manier aanpakt. Je kan onder andere verwijzen naar: algemene didactische principes, vakdidactiek, ontwikkelingspsychologie, situationele
beginsituatie, verwachtingen van mentoren, eigen doelstellingen,…
Het gehoor is een belangrijk stukje bij de studie van de zintuigen. Het is een stukje dat door leerlingen vaak als
aangenaam wordt ervaren omdat er vele verschillende proefjes plaatsvinden. Deze proefjes kunnen enkel echter
uigevoerd worden in een rustige klas en als het klaslokaal voldoende groot is.
Doordat het een thema is dat alle leerlingen raakt gaat de betrokkenheid veel groter zijn waardoor leerlingen veel
meer zelf gaan kunnen ontdekken.
Uit observaties zijn gebleken dat dit een aangename en rustige klas is die goed meewerken en die zelf ook veel
weten en zelf ook veel achtergrondinformatie aanbrengen.
Volgende didactische principes zijn aan bod gekomen in de les:
Motivatieprincipe: door het uitvoeren van de proefjes
Aanschouwelijkheidsprincipe: door het gebruik van foto’s en een powerpoint.
Geleidelijkheidsprincipe: Leerlingen gaan eerst zelf proefjes uitvoeren, daarna wordt er overgegaan in de
ooraandoeningen.
Actualiteit:
Uit de actualiteit van de afgelopen maanden is gebleken dat veel te veel jongeren een slecht gehoor hebben,
dit komt mede door de fuiven, concerten en het luisteren naar muziek via “oortjes”
Het is een thema dat vaak aan bod komt.
Wat weten de leerlingen al?
Leerlingen hebben de bouw van het oor al gezien, zowel binnenoor als buitenoor zijn gekend.
De leerlingen hebben ook parate kennis wat het gehoor betreft.
EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN
Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden)
B1
bij waargenomen organismen overeenkomsten en verschillen beschrijven en deze organismen in een
eenvoudige classificatie plaatsen.
B3
bij de mens bouw, werking en onderlinge samenhang van het skelet, spierstelsel, hormonaal stelsel,
zintuigen en zenuwstelsel beschrijven.
W1
kunnen onder begeleiding de volgende aspecten van de natuurwetenschappelijke methode gebruiken
bij het onderzoek van een natuurwetenschappelijk probleem:
a.
b.
c.
een onderzoeksvraag hanteren;
een hypothese of verwachting formuleren;
met een aangereikte methode een experiment, een meting of een terreinwaarneming uit-
d.
e.
voeren en hierbij specifiek materieel correct hanteren;
onderzoeksresultaten weergeven in woorden, in een tabel of een grafiek;
uit data, een tabel of een grafiek relaties en waarden afleiden om een besluit te
formuleren.
Situering in het leerplan:
Leerplan Biologie van het katholiek onderwijs, AV Biologie Wetenschappen, Brussel, D/2012/7841/004
5.1.
5.1.1.
B13
Organismen verwerven en verwerken informatie over hun omgeving.
Organismen krijgen informatie uit hun omgeving.
Aantonen dat het verwerken van geluiden (het “horen”) een proces is dat in de hersenen tot stand komt.
Wenken
Er komen zeer veel geluiden in ons oor binnen en er bereiken veel meer geluidsprikkels de hersenen dan deze waarvan we bewust zijn.
Suggesties voor practica
Opzoekopdracht: “Selectief horen” of het zogenaamde “cocktail party effect” onderzoeken.
ALGEMEEN LESDOEL
De leerlingen kunnen in eigen woorden zeggen wat stereofonisch horen is en wat selectief horen is. Ze kunnen in
eigen woorden zeggen op welke manier dieren beter aangepast zijn aan het horen dan mensen.
De leerlingen kunnen vertellen wanneer er gehoorschade optreed en kunnen in eigen woorden vertellen wat een
oorontsteking is.
De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat een oortonsteking is. Ze kunnen uitleggen wat de oorzaken,
gevolgen en eventuele behandelingen zijn voor een buitenoorontsteking en een middenoorontsteking.
SCHOOLAGENDA
(Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)
Les 1: Horen: p87-91
Les 2: ooraandoeningen
Les 3: ooraandoeningen
BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.)
-
HEYRMAN, J., REYNIERS,T.,VANHOOF,J., VANMARCKE,A., Handleiding Xpeditie 3.1, Pelckmans, Kalmthout,
2013, 310, p87-91
DE SMET, E., onuitgegeven cursus ‘Natuurwetenschappen, Leuven, 2013
DE SMET, E., onuitgegeven powerpoint ‘Natuurwetenschappen, Leuven, 2013
Gebruikte websites:
-
Youtube: what do we hear?, geraadpleegd op 4 november 2014
(https://www.youtube.com/watch?v=VxcbppCX6Rk)
-
LEERMIDDELEN & MEDIA
Aanwezig in het vaklokaal:
computer
beamer
Mee te nemen door de leerkracht:
beoordelingspapieren , lesvoorbereiding
Leerlingen hebben bij:
cursus expeditie 3.1
Didactisch lesontwerp
Leerdoelen
De lln kunnen…
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Lesfasen
& timing
Instapfase
5’
C3 in eigen
woorden zeggen
wat stereofoisch
horen is.
Onderwijs- en leeractiviteiten
Media
Jullie mogen jullie werkboek en agenda op de bank
nemen en een naamkaartje maken.
Leerinhoud
https://www.youtube.com/watch?v=Vxcbpp
CX6Rk
Om te beginnen ga ik jullie een filmpje laten zien.
We gaan eens testen hou oud jullie oren zijn.
OLG - What do we hear?
 WIE heeft er alles kunnen horen?
 Hoe komt het dat wij geluiden horen?
Powerpoint Dia
2
Agenda: horen p 87- 91
Agenda,
Powerpoint Dia
3
Lesfase 1:
We gaan het vandaag over “horen” hebben zoals
Stereofonisch jullie al in jullie agenda hebben geschreven.
horen
OLG – Hoorde je mij nu niet?
30’
 WIE van jullie heeft het al eens voor gehad dat
ze moesten zeggen : sorry ik had je niet
gehoord?
 WAT was je aan het doen op dat moment?
Oriëntatie
werkboek p 87
Powerpoint Dia
4
Zie werkboek p 87
Als eerste gaan we het stereofonisch horen
bestuderen.
A. Stereofonisch horen
OLG – wat is stereofonisch horen?
 WIE kan er mij zeggen wat stereofonisch horen
is?
 (WAT hebben we allemaal nodig om te kunnen
horen?)
We gaan komende les een heel aantal proefjes doen
waardoor we het horen kunnen aantonen.
A. Stereofonisch horen
Werkboek p 88
Powerpoint Dia
5
Stereofonisch horen is het horen met beide
oren.
LEERLINGENPROEF – horen in stereo
 WAT gaan we onderzoeken?
 (kijk naar de onderzoeksvraag van darwin)
 WAT is onze hypothese?
 (WAT denken jullie dat het antwoord is op de
onderzoeksvraag?)
Werkboek p 88
Powerpoint Dia
6
Hypothese: afhankelijk van de lln (Met twee
oren kun je het geluid beter lokaliseren)
Ik heb 2 vrijwilligers nodig. Vrijwilliger 1 gaat na
mijn uitleg de klas heel even verlaten. Vrijwilliger 2
gaat een wekker instellen en deze ergens verstoppen
in de klas.
Benodigdheden: Oordopjes, wekker of GSM
met alarm
Uitvoeren en waarnemen: 1 lln verlaat de
klas, de wekker wordt verstopt, de lln komt
terug binnen en zoekt de wekker zodra deze
afgaat.
 de lln vindt de wekker snel
Vrijwilliger 1 gaat binnekomen en gaat wachten tot
de wekker afloopt. Vrijwilliger 1 gaat de wekker
zoeken.




Wordt de GSM snel gevonden?
WAT zouden we nog kunnen onderzoeken met dit
proefje?
(Op welke manier kan dit nog uitgevoerd
worden)
(Horen we met 1 oor even goed?)
De proef wordt herhaald maar er wordt 1
oor afgedekt met een oorstopje.
 de lln vindt de wekker minder snel.
Vaststellen: Met twee oren kun je
makkelijker bepalen uit welke richting het
geluid komt.
We gaan dit proefje herhalen maar nu gaat
vrijwilliger 1, een oorstopje in één van zijn/haar oren
steken.


Leerlingenproef:
Onderzoeksvraag: Wat is het voordeel om
twee oren te hebben?
Besluit: Zie cursus p 88
Wordt de GSM even snel gevonden.
HOE kunnen we dit verschil verklaren?
LEERLINGENPROEF – Verticaal lokaliseren van
het geluid
 WAT denken jullie dat het antwoord is op de
onderzoeksvraag?
Voor dit proefje heb ik 5 vrijwilligers nodig.
Vrijwilliger 1 en 2 gaan vooraan in de klas staan met
hun ogen gesloten en hun gezicht naar de andere
lln.
Vrijwilliger 3 en 4 gaan vooraan in de klas staan met
hun ogen gesloten en hun gezicht naar een zijkant
(vrijwilliger 3: aangezicht rechts, vrijwilliger 4
aangezicht links)
Werkboek p 8889
Powerpoint Dia
7
Leerlingenproef:
Onderzoeksvraag: Kun je goed inschatten of
het geluid van boven of van beneden komt?
Hypothese: afhankelijk van de lln (Je kunt
bepalen uit welke richting het geluid komt.)
Benodigdheden: wekker of GSM met alarm
Uitvoeren en waarnemen: de lln die het
alarm zullen laten horen gaan vooraan
staan, de lln met gesloten ogen moeten
aanwijzen waar het geluid vandaan komt
(staan op enkele meters afstand)
 helft van de lln met het gezicht naar
voren
 helft van de lln met het gezicht opzij
De overige lln observeren en kijken goed
wat er gebeurd.
Vrijwilliger 5 gaat een geluid afspelen op zijn of haar
GSM, en gaat dit geluid op verschillende hoogtes
laten horen. De andere 4 vrijwilligers gaan wijzen
naar de richting vanwaar zij denken dat het geluid
komt.

Vrijwilligers, Is het gemakkelijk om aan te wijzen
waar het geluid vandaan komt?
De lln met de wekker laten dit afgaan op
verschillende hoogtes.
De lln met gesloten ogen wijzen aan waar
het geluid volgens hen vandaan komt.
Vaststellen: inschatten op welke hoogte het
geluid zich bevindt is moeilijk.
C3 eigen
voorbeelden geven
van op welke
manier dieren
beter aangepast
zijn aan horen dan
mensen.
Lesfase 2:
Horen dieren
beter dan
mensen?
10’
Lesfase 3:
Echolocatie
bij mensen
We weten nu dat we onze beide oren nodig hebben
om goed te kunnen horen, maar we gaan eens
kijken hoe dit bij dieren is.
Maar natuurlijk!
P 89
Powerpoint Dia
8 - 13
OLG – Horen dieren beter dan mensen?
 WELKE dieren horen er volgens jullie beter dan
mensen?
 Geef een voorbeeld.
 WAAROM horen deze dieren beter volgens jullie?
 OP WELKE MANIER zijn deze dieren beter
aangepast?
 WAT is echolocatie?
 WELKE dieren gebruiken er echolocatie?
 WAAROM gebruiken deze dieren echolocatie?
 KUNNEN mensen ook aan echolocatie doen?
Zie werkboek p89
Om de les af te sluiten ga ik jullie nog een filmpje
laten zien van Ben underwood, een jongen die blind
is en die via echolocatie toch kan zien.
http://www.youtube.com/watch?v=qLziFMF
4DHA
5’
EINDE LES 1
C3 in eigen
Lesfase 4:
woorden zeggen
Selectief
wat selectief horen horen
is.
30’
We hebben vorige les stereofonisch horen gezien.
We gaan hier nu op verder gaan. Vul de oriëntering
in.
B. Selectief horen
OLG – Wat is selectief luisteren?
 WAT verstaan jullie onder selectief luisteren?

LEERLINGENPROEF – Selectief luisteren
 WELKE hypothese vormen jullie?
B. Selectief horen
Powerpoint Dia
14
Powerpoint Dia
15-24
VOORBEREIDEN EN UITVOEREN
Ik ga de klas in twee groepen verdelen. Uit elke
groep gaat er iemand een verhaal voorlezen.
Zie werkboek p 90-91
Leerlingenproef:
Onderzoeksvraag: Kun je minder goed
horen als er achtergrondgeluid is?
Hypothese: Als twee personen tegelijk
praten, zul je minder / even aandachtig
kunnen luisteren in vergelijking met één
persoon die hetzelfde vertelt.
Deel 1: de voorlezers tegelijk hun verhaal voorlezen.
Groep 1: luistert naar verhaal 1
Groep 2: luistert naar verhaal 2
Na deel 1 worden de vragen ingedeeld.
Benodigdheden: verhalen en vragen uit
bijlage
Deel 2: de voorlezers lezen na elkaar hun verhaal
voor.
Groep 1: luistert naar verhaal 2
Groep 2: luistert naar verhaal 1
Geef jezelf een score op 10.
Noteren op bord
WAARNEMEN
We gaan de resultaten nu invullen in de tabellen:
Groep 1, verhaal 1:
 WIE behaalde 10/10?
 Etc…
Groep 1, verhaal 2:
 WIE behaalde 10/10?
 Etc…
Groep 1, resultaat 2-1:
Groep 2, verhaal 1:
Uitvoeren en waarnemen:
 klas in 2 verdelen
 uit elk deel een leerling kiezen (beide
leerlingen moeten ongeveer even luid
lezen)
 Deel 1: leerlingen lezen op dezelfde
moment hun verhaal voor + er is
achtergrondgeluid (groep 1 luistert naar
verhaal 1 en groep 2 luistert naar
verhaal 2)
 Tussendeel: leerlingen vullen de vragen
in.
 Deel 2: leerlingen lezen na elkaar hun
verhaal voor + er is GEEN
achtergrondgeluid (groep 1 luistert naar
verhaal 2 en groep 2 luistert naar
verhaal 1)
 Leerlingen vullen de vragen in
 Leerlingen geven zichzelf een score


WIE behaalde 10/10?
Etc…
Vaststellen: Hypothese wordt
geaccepteerd/verworpen
Groep 2, verhaal 2:
 WIE behaalde 10/10?
 Etc…
Reflecteren: Leerlingen formuleren een
betere hypothese
Groep 2, resultaat 2-1:
Besluit
De hersenen filteren de geluiden, waardoor
je achtergrondlawaai niet hoor. Dit noemt
men selectief horen.
REFLECTEREN EN RAPPORTEREN
 WAT kunnen we invullen bij de hypothese?
 Bevestigen onze resultaten deze hypothese?
 WELKE resultaten leiden tot dit besluit?
 WAT zouden jullie anders doen in dit onderzoek?
 WAT zou een tweede hypothese kunnen zijn nu
we onze resultaten kennen?
Besluit
De hersenen filteren de geluiden, waardoor je
achtergrondlawaai niet hoor. Dit noemt men selectief
horen.
Lesfase 5:
We hebben twee soorten van horen geleerd.
Bioscoop:
Wanneer we het over horen hebben kunnen we ook
inleiding oor- een heel aantal aandoeningen onderscheiden.
aandoeningen
OLG – Bloemkooloor
5’
 WAT zien we op deze foto?
 HOE noemen we deze aandoening?
 BIJ WELKE sporters komt dit voor?
C3 in eigen
woorden zeggen
vanaf hoeveel dB
er gehoorschade
oploopt.
Powerpoint Dia
25
Zie werkboek p 91
Powerpoint Dia
26
Zie werkboek p 92
Lesfase 6:
We hebben net het bloemkooloor als één van de
Ooraandoeningen gezien, we gaan er nu nog enkele
aandoeningen extra bespreken.
15’
OLG – Oriëntering
 HOEVEEL uur per dag luister je naar muziek?
 WELK soort hoofdtelefoon gebruik je?
 IN WELKE MATE is het volume van je mp4speler begrensd?
A. Gehoorschade
Powerpoint Dia
27-28
DUOWERK + Verbetering – Hoelang mag je
naar je mp4 luisteren zonder gehoorschade op
te lopen?
Uit het vorige tekstje weten we dat we 8u naar
muziek mogen luisteren die op 80 dB staat. Per 3 dB
dat we stijgen, halveert de tijd. Bereken hoelang we
nog naar 110 dB mogen luisteren.
 WAT is het resultaat dat jullie hebben gevonden?
 WAAR begint de gevaargrens?
 WIE gaat er veel naar festivals en fuiven?
 Dragen jullie oordopjes?
C3 in eigen
woorden zeggen
hoe een
hoortoestel werkt.
Lesfase 7
Bio +: een
hoortoestel
en een
slakkenhuisi
mplantaat
A. Gehoorschade
Zie werkboek p 93
DUOWERK + Verbetering – Opdracht 2
Zoek de gegevens op in de gegeven grafiek.
 NA HOEVEEL minuten lopen we grote kans op
gehoorschade in een café?
 NA HOEVEEL tijd lopen we grote kans op
gehoorschade op een fuif?
 NA HOEVEEL tijd lopen we grote kans op
gehoorschade op een festival?
 HOELANG mogen we op café naar muziek
luisteren voor we zeer grote kans hebben op
gehoorschade?
 HOELANG mogen we op fuiven naar muziek
luisteren voor we zeer grote kans hebben op
gehoorschade?
 HOELANG mogen we op festivals naar muziek
luisteren voor we zeer grote kans hebben op
gehoorschade?
Powerpoint Dia
29-30
Zie werkboek p 94
INDIVIDUEEL WERK – Wetgeving
Schrijf zelf eens op wat je over deze wetgeving
vindt?
Powerpoint Dia
31-32
Zie werkboek p 94
EINDE LES 2
We hebben al gezien hoe we gehoorschade kunnen
oplopen, nu gaan we eens kijken hoe we dit kunnen
oplossen.
DUOWERK + verbetering – een hoortoestel
Jullie kennen allemaal een hoortoestel en zien op de
powerpoint ook een voorbeeld staan. Denk per twee
Powerpoint Dia
33
Zie werkboek p 96
20’
C3 in een gegeven
schema de
werking van een
slakkenhuisimplantaat
verbinden.
C3 uitleggen wat
een oorontsteking
is.
DUOWERK + Verbetering – een
slakkenhuisimplantaat
Ik ga jullie een filmpje laten zien van een
slakkenhuisimplantaat. Let goed op en probeer de
functies te combineren met de juiste delen van dit
implantaat. Je kan ook de afbeelding op de
Powerpoint gebruiken.
 WAT is de functie van de microfoon?
 WAT is de functie van de spraakprocessor?
 WAT is de functie van de zendspoel?
 WAT is de functie van de lintvormige electrode?
Powerpoint Dia
34 met filmpje
Zie werkboek p 96
Lesfase 8:
Jullie hebben aan het begin van de ooraandoeningen
zelf ook al de oorontsteking aangehaald, we gaan
Oorontsteking deze nu eens in detail bekijken.
C3 in eigen
30’
woorden uitleggen
wat een
buitenoorontsteking is aan
de hand van
oorzaak en gevolg.
C3 in eigen
woorden uitleggen
wat een
middenoorontsteking is aan
de hand van
oorzaak en gevolg
eens na over de werking van dit hoortoestel en
probeer de verschillende onderdelen eens te
analyseren. Beschrijf hun functie.
 WAT is de functie van een microfoon?
 (denk ook aan de microfoon waar wij in zingen)
 WAT is de functie van een versterker?
 (denk aan de versterker van een
muziekinstrument)
 WAT is de functie van een luidspreker?
 (wat doet een luidspreker?)
B. Oorontsteking
OLG – Wat is het?
 WIE heeft er al een oorontsteking gehad?
 HOE voelt dit?
 WELK deel van het oor is dan ontstoken?
 MET welk belangrijk deel is ons middenoor
verbonden?
Ik ga jullie een filmpje laten zien, let goed op.
 WIE kan mij in eigen woorden zeggen wat een
oorontsteking is?
Lees het tekstje over de buitenoorontsteking eens en
duid de oorzaken aan van een buitenoorontsteking.
B. Oorontsteking
Powerpoint Dia
35 met filmpje
Zie werkboek p 97
en behandeling.
C3 in eigen
woorden zeggen
wat het nut is van
trommelvliesbuisjes.


WELKE oorzaken hebben jullie gevonden?
HOE kunnen we een infectie dan voorkomen?
Powerpoint Dia
36 – 37
Lees het tekstje over de middenoorontsteking eens
en duid de oorzaken aan van een
middenoorontsteking.



HOE ontstaat een middenoorontsteking?
WELK gevolg heeft een middenoorontsteking?
WELKE behandeling is er voor een
middenoorontsteking?
WIE heeft er als kind buisjes gehad?
Powerpoint Dia
38
Ik ga jullie een filmpje laten zien over zo’n
trommelvliesbuisjes. Luister goed want je gaat er
een opdracht over maken.
Powerpoint Dia
39 - 40

DUOWERK + verbetering – trommelvliesbuisje
Lees de tekst over het trommelvliesbuisje en vul de
vragen eens in.


HOE helpt een trommelvliesbuisje bij een
oorontsteking?
WELK voordeel hebben oordopjes?
DUOWERK + verbetering – opdracht 6
Powerpoint Dia
Probeer de opdracht per twee eens in te vullen, denk 41
niet te ver na.








Opmerkingen i.v.m. bijlagen:
Zie werkboek p 98
HOE noemen we een infectie die kan ontstaan
door zwemmen?
(voor de benaming denk aan: boksersoor)
VOOR welke infectie is dit een synoniem?
HOE noemen we de infectie die wijst op het naar
buiten komen van vocht uit de gehoorgang?
(het vocht … naar buiten)
HOE komt vocht uit het middenoor in de
gehoorgang terecht?
WELKE infectie is het gevolg van een langdurige
middenoorontsteking?
(in het filmpje aan bod geweest)
Zie werkboek p 98



Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek.
Indien gebruik gemaakt wordt van transparanten of digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit).
Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.
BORDSCHEMA
Les 1:
Agenda: Horen p 87-91
Les 2+3:
Aganda: ooraandoeningen