Art De arbeidsmarkt van gynaecologie verpleegkundigen in beweging

De arbeidsmarkt van gynaecologie verpleegkundigen in beweging
Intelligence-group.nl, 14 maart 2012
Onderzoeks- en adviesbureau Intelligence Group heeft onderzoek gedaan naar de
arbeidsmarktproblematiek rond O&G-verpleegkundigen. Dit artikel biedt een korte schets
van de situatie nu en in de toekomst.
De Nederlandse zorgarbeidsmarkt is sterk in beweging. Veel zorginstellingen staan voor de
uitdaging goede en betaalbare zorg te leveren in een tijd dat gekwalificeerd personeel
schaars is en financiële middelen ontoereikend zijn. Tegelijkertijd neemt de zorgvraag toe
en worden de eisen voor zorg hoger. Het beroepsveld van verpleegkundigen verandert
hierdoor sterk. Dit geldt ook voor de functie van O&G-verpleegkundige. De arbeidsmarkt
staat onder druk en het vinden en binden van gekwalificeerd personeel is van groot belang
om met de ontwikkelingen mee te gaan.
39 jaar
Begin 2012 zijn er in Nederland 2.835 O&G-verpleegkundigen werkzaam. Zij zijn gemiddeld
39 jaar oud en hebben gemiddeld 13 jaar werkervaring. Voo r tweederde van de
ziekenhuizen geldt dat minder dan een kwart tot hooguit een kwart van de O&G verpleegkundigen vijftig jaar of ouder is. Vergrijzing en uittreding door pensionering zal
hierdoor niet direct, maar wel binnen tien tot vijftien jaar op grote schaal optreden
waardoor aanwas vanuit de opleidingen nodig is om de formatie O&G -verpleegkundigen
stabiel te houden.
Ruim de helft van de ziekenhuizen geeft zelfs aan dat het gewenst is de formatie O&G verpleegkundigen uit te breiden. De cruciale vraag die ze bezighoudt, is hoe dit kan worden
gerealiseerd. De groep van 50- en 60-plussers zal toenemen, onder meer omdat ook onder
O&G-verpleegkundigen de huidige pensioenleeftijd van 62 jaar wordt opgerekt. Naast
werven, wordt dan ook steeds vaker gewezen op het belang de groeiende groep oudere
verpleegkundigen te behouden voor de eigen organisatie.
Honkvast
Het behoud van personeel vraagt om inzicht in het verloop van een organisatie. De
uitstroom van werkzame O&G-verpleegkundigen is met een gemiddelde van twee personen
op jaarbasis per ziekenhuis beperkt. Dit wijst erop dat O&G-verpleegkundigen honkvast zijn.
Bijna tweederde van de ziekenhuizen geeft aan dat O&G-verpleegkundigen gemiddeld tien
tot twintig jaar werkzaam blijven binnen hetzelfde ziekenhuis. Indien ze het ziekenhuis
verlaten, is dat vanwege pensionering, overstap naar een ander ziekenhuis of (tijdelijke)
uittreding uit het vakgebied. De aantrekkingskracht van de uitzendbranche is groot en bijna
alle ziekenhuizen verwachten dat de formatie O&G-verpleegkundigen niet naar behoefte kan
toenemen wanneer deze trend doorzet.
Wanneer O&G-verpleegkundigen voor pensionering het vakgebied verlaten, gaan ze werken
als verkoeververpleegkundige, SEH-verpleegkundige, wijkverpleegkundige of
oncologieverpleegkundige. O&G-verpleegkundigen keren dan veelal niet meer terug op de
kraamafdeling en verloskamers. Ziekenhuizen doen hier vooralsnog weinig aan: zestig
procent van hen geeft aan zelf geen inspanningen te verrichten om O&G -verpleegkundigen
terug te halen naar het eigen ziekenhuis. Onregelmatigheidsdiensten, hoge fysieke belasting
en weinig regie over de eigen functie zijn factoren die verloop in de hand werken. Vooral
oudere O&G-verpleegkundigen vallen onregelmatigheidsdiensten zwaar.
Figuur 1 Belangrijkste vertrekmotieven van O&G-verpleegkundigen (n=46)*
Belangrijkste vertrekmotieven
Percentage
Met pensioen gaan
70%
Overstappen naar een ander ziekenhuis
61%
Voorgoed uit het vakgebied stappen
34%
Tijdelijk uit het vakgebied stappen
23%
Studie oppakken
14%
ZZP-er worden
2%
* De staven tellen niet op tot 100%, omdat ziekenhuizen de kans hebben gehad meerdere
antwoorden aan te kruisen. Gemiddeld heeft een ziekenhuis 2,2 vertrekmotieven voor O&G verpleegkundigen aangegeven.
Instroom
Naast behouden, is werven belangrijk. Anders dan bij verzorgenden, maken herintreders
voor slechts vijf procent van de ziekenhuizen deel uit van de instroom van O&G verpleegkundigen. Voor ruim de helft van de ziekenhuizen bestaat de instroom uit net
gediplomeerde O&G-verpleegkundigen. Ziekenhuizen geven aan dat opleiden de sleutel tot
succes is voor voldoende O&G-verpleegkundigen in de toekomst. Onvoldoende
stageplaatsen, ontoereikende financiële middelen en het imago vormen knelpunten in het op
grote schaal opleiden van O&G-verpleegkundigen. Tijd is schaars, want het beschikbare
aanbod op de externe arbeidsmarkt wordt kleiner en ziekenhuizen hebben moeite O&G verpleegkundigen van andere ziekenhuizen binnen de regio aan te trekken.
Inhoud van het werk
Het vinden en binden van gekwalificeerde O&G-verpleegkundigen vraagt om inzicht in de
factoren waaronder deze beroepsgroep in beweging komt op de arbeidsmarkt en hoe zij te
bereiken is. Met andere woorden: welke aspecten vinden O&G -verpleegkundigen belangrijk
bij hun keuze voor een werkgever en met behulp van welke mediakanalen kan in contact
worden gekomen met hen? O&G-verpleegkundigen hechten veel waarde aan de inhoud van
het werk en de mate waarin de functie afwisselend en uitdagend is. Zij willen als
professionals opereren in een inspirerende werkomgeving met behoud van
verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en flexibiliteit. O&G -verpleegkundigen maken gebruik
van het eigen netwerk, de ‘werkenbij’-site van ziekenhuizen en vacaturesites om in contact
te komen met potentiële werkgevers.
Veranderingen
Nagenoeg alle ziekenhuizen geven aan dat de wens tot uitbreiding van de formatie O&G verpleegkundigen onlosmakelijk is verbonden met een veranderende zorgvraag. Gemiddeld
vinden er binnen een ziekenhuis op jaarbasis 1.548 bevallingen p laats. Door het recht op
pijnstilling, eerdere terminatie van zwangerschappen en een langere verblijfsduur op de
kraamafdeling is dit aantal onzekerder geworden. Ziekenhuizen wijzen ook op de
concentratie van de eerste- en tweedelijns verloskunde, de rol van tweedelijns
kraamverzorgenden en de opkomst van gezinsgerichte zorg in de vorm van kraam - en
couveusesuites. De zorgvraag wordt meer individualistisch en intensiever, waarbij de rol
van O&G-verpleegkundigen aan verandering onderhevig is.
De grootste zorg wordt geuit over de nota ‘Een goed begin’. Ziekenhuizen vragen zich af
hoe de één-op-één benadering kan worden gerealiseerd als er tekorten zijn en financiële
middelen opdrogen. Kraamverzorgenden worden opgeleid voor de tweede lijn, maar is het
de bedoeling dat zij medische bevallingen leiden en zorg verlenen bij een gecompliceerd
kraambed? De toekomst wordt geschetst als onzeker, maar nagenoeg een ieder vindt dat
personele maatregelen nodig zijn. Daarbij moeten we niet willen wachten totdat tekorten
nog groter worden, maar anticiperen op wat komen gaat. Alleen dan kan de kwaliteit van de
verloskundige zorg in Nederland worden gewaarborgd en de patiëntveiligheid worden
gegarandeerd.