STRATEGISCH PLAN 2013 - 2016 Alkmaars Platform voor Vrijwilligersorganisaties in Zorg en Welzijn Alkmaar, 11 december 2012 Inhoudsopgave 1. Inleiding ........................................................................................................... 3 2 Historische terugblik…………………………………………………………………………………………………………4 3. De trends .................................................................................................... 5 3.1 De focus op vrijwillige inzet groeit ................................................................... 5 3.2 Er is een toename van diversiteit .................................................................... 5 3.3 De grenzen van het begrip ‘vrijwillige inzet’ worden opgerekt ............................. 5 3.4 Het vrijwilligerswerk professionaliseert ............................................................. 5 3.5 Vrijwilligersorganisaties gaan steeds meer samenwerken ................................... 5 4. Interne analyse ................................................................................................. 6 5. Activiteitenplan.................................................................................................. 8 5.1 Missie .......................................................................................................... 8 5.2 Activiteiten ................................................................................................... 8 6. Organisatie platform ZWA ................................................................................... 9 6.1 Huidige deelnemers ....................................................................................... 9 6.2 Potentiële nieuwe leden ................................................................................10 2 1. Inleiding Vrijwillige inzet binnen de sector Zorg & Welzijn vormt een onmisbare schakel in de keten mantelzorg – vrijwilligers – professionele zorg en hulpverlening. De inzet van vrijwilligers binnen dit werkveld is er op gericht dat mensen zo lang mogelijk in hun eigen omgeving kunnen blijven functioneren. Door de vergrijzing, het overheidsbeleid met betrekking tot zelfstandig wonen en financiële krapte bij professionele organisaties groeit de vraag naar (geschoolde) vrijwilligers explosief. Het Alkmaars Platform voor Vrijwilligersorganisaties in Zorg en Welzijn Alkmaar (ZWA) heeft zich voor de komende jaren het doel gesteld om de vrijwilligere inzet, ter ondersteuning van kwetsbare burgers, zowel kwalitatief als kwantitatief te versterken. Om een goede invulling te kunnen geven aan de ontwikkelingen wordt het huidige samenwerkingsverband uitgebreid zodat er een nog bredere krachtenbundeling kan worden gerealiseerd. Verder zijn, op basis van een onderzoek naar relevante trends en een sterkte zwakte analyse van ZWA, de activiteiten van ZWA opnieuw vastgesteld. Dit alles is samengevat in het strategisch plan 2013-2016. Alkmaar, 7 december 2012 Voorzitter Alkmaars Platform voor Vrijwilligersorganisaties in Zorg & Welzijn H.G.L. Imholz 3 2. Historische terugblik In 2004 zijn de eerste besprekingen gestart voor de vorming van het Platform. In 2004 mondde dit uit in een rapport van Primo Noord-Holland waarin het advies werd gegeven om de samenwerking tussen vrijwilligersorganisaties in de zorg te verbeteren. Hierin zou een Platform een belangrijke rol in kunnen spelen. In samenwerking tussen de gemeente Alkmaar en de Vrijwilligerscentrale Alkmaar is toen hard gewerkt om een Platform op te richten. In 2006 is daar een begin mee gemaakt onder voorzitterschap van een van de bestuursleden van een aangesloten organisatie, namelijk Humanitas. Een en ander heeft onder andere geleid tot een samenwerkingsnotitie “Eenheid in verscheidenheid” van 20 april 2007 waarin duidelijk is aangegeven wat de doelstellingen zijn van het Platform als samenwerkingsvorm van de aangesloten vrijwilligersorganisaties. Deze zijn indertijd als volgt omschreven: Behoud van het karakter van vrijwilligerswerk en mantelzorg met een verdergaande professionalisering van de ondersteuning. Respect voor elkaars identiteit en diversiteit, maar wel zorgdragen dat de samenwerking niet leidt tot onnodige overlappingen of witte vlekken. De mantelzorger en vrijwilliger staan centraal. Het versterken van elkaar. Zorgdragen voor een betere toerusting van vrijwilligers en ondersteuning van cliënten. Het ontwikkelen van een support-model. De bovenstaande uitgangspunten hebben geleid tot een groeimodel waarin de ieder voor zich- werkwijze geleidelijk wordt omgebouwd tot een vorm van samenwerking die voorziet in een gezamenlijk (telefonisch) meldpunt voor vrijwilligers en klanten, een gezamenlijke beleidsontwikkeling en een compleet vraaggericht aanbod met een gemeentelijke dekking van diensten. Het is duidelijk dat het Platform momenteel in de fase zit van doorontwikkeling, hetgeen ook leidt tot een herbezinning op haar taken en ambities en hoe moet worden ingespeeld op de diverse trends in het vrijwilligerswerk de komende jaren. 4 3. De trends De hieronder beschreven trends komen uit het Trendrapport Vrijwillige Inzet 2011 van Movisie. 2.1 De focus op vrijwillige inzet groeit Vrijwillige inzet blijkt meer en meer een manier voor beleidsmakers om te werken aan heel veel beleidsdoelen: onderlinge verbondenheid, integratie van nieuwkomers, participatie van mensen met een beperking, fysieke en sociale opbouw van wijken en buurten en kennismaking met de samenleving en andere bevolkingsgroepen, of het aanpakken van lokale problemen als veiligheid en schone omgeving. Vrijwilligerswerk wordt ook in toenemende mate benut als dagbesteding voor mensen met een verstandelijke beperking. Of een rehabilitatie-instrument voor mensen met licht psychiatrische problematiek. De aandacht voor vrijwillige inzet zal de komende jaren verder toenemen. Door bezuiniging en de vergrijzing neemt vooral de druk op de zorg toe. Dit maakt de vraag naar de inzet van mantelzorgers en vrijwilligers steeds groter. Naast deze kwantitatieve groei zal er ook sprake zijn van een kwalitatieve groei. 2.2 Er is een toename van diversiteit Er komen steeds meer verschillende typen organisaties, steeds meer vormen van vrijwillige inzet en nieuwe manieren van communiceren. Er zijn ook steeds meer redenen en motivaties om vrijwilligerswerk te doen. De netwerkgeneratie heeft behoeften aan flexibiliteit, snelheid en professionaliteit, vrijheid en efficiëntie. Er is een grote verscheidenheid in vrijwilligers ontstaan waardoor spreken over ‘de vrijwilliger’ onmogelijk is geworden. Zowel vrijwilligers-organisaties als professionele organisaties die met vrijwilligers werken, worden met deze ontwikkelingen geconfronteerd. 2.3 De grenzen van het begrip ‘vrijwillige inzet’ worden opgerekt De grens tussen professionele organisaties en vrijwilligersorganisaties verandert. Er is sprake van een opmars van hybride organisaties. Professionele organisaties krijgen minder geld en worden uitgedaagd om met meer vrijwillige medewerkers en andere vrijwilligersorganisaties samen te werken. Tegelijker tijd worden vrijwilligersorganisaties gevraagd een professionaliseringsslag te maken en met professionele organisaties samen te werken. De grenzen tussen wat de vrijwilligers voor werk doen en de geschoolde beroepskrachten vervagen. 2.4 Het vrijwilligerswerk professionaliseert Er worden steeds meer eisen gesteld aan zowel de organisaties als aan de vrijwilligers. Als organisaties meer verwachten van vrijwilligers, is het logisch dat ze hun vrijwilligers ook gaan scholen. Daarnaast constateren we dat vrijwilligers het doen van vrijwilligerswerk zien als een kans om zichzelf te ontwikkelen. 2.5 Vrijwilligersorganisaties gaan steeds meer samenwerken Om antwoord te geven op de hierboven beschreven trends gaan vrijwilligersorganisaties steeds meer samenwerken. Ze zoeken naar slimme alliantie, soms op eigen initiatief, soms afgedwongen door de financier. Een samenwerkingsvorm die we zien opkomen is die van strategische alliantievorming: organisaties die op deelgebieden samenwerken. 5 4. Interne analyse In dit hoofdstuk wordt verslag gedaan van de sterkte / zwakte analyse van de huidige werkwijze en samenstelling van het platform. De doelstellingen van het Platform zijn kort geformuleerd: meer samenwerken, samen sterker, overlappingen van activiteiten voorkomen, informatie uitwisseling en doorverwijzing van klanten en vrijwilligers. Deze reden voor de oprichting van het Platform zijn nog steeds actueel, hetgeen in 2012 door de leden van het Platform is herbevestigd. Door de binding tussen de organisaties te vergroten is in 2012 besloten de frequentie van vergaderen te vergroten, maar de duur te verkorten van 2 naar 1 uur. Dit leidt tot korte en zakelijke vergaderingen met als voordeel dat men elkaar vaker ziet en sneller actuele informatie kan uitwisselen. Het is een gegeven dat als men elkaar beter kent de samenwerking ook gemakkelijker kan verlopen. Deze lijn zal dan ook worden voortgezet. Het Platform heeft vanaf 2004 ontwikkelingsstadia doorlopen van voorbereiding, realiserings naar doorontwikkelingsfase. De tijd is nu aangebroken om concreet aan te geven wat men de komende 4 jaar wil bereiken. In de afgelopen jaren is aandacht besteed aan de volgende zaken: - - informatie uitwisseling van elkaar activiteiten, uiteindelijk uitmondend in een gezamenlijke folder met daarin aangegeven welke activiteiten allemaal worden uitgevoerd. Uitvoering van diverse themadagen om deskundigheid onder de (gezamenlijke) vrijwilligers te bevorderen. Doorontwikkeling van een koetelproject in Wijkwaard met als doel dit project uit te rollen breed over Alkmaar. Uitbreiding zal plaatsvinden in de Daalder (oktober 2012) en de Alkenhorst (begin 2013). Belangenbehartiging van het vrijwilligerswerk. Signalering van armoede door vrijwilligers bij (potentiële) klanten. Inmiddels wordt door VCRA hier onderzoek naar verricht en in 2012 een eindadvies verwacht. Onderzoek naar een gezamenlijk huisvesting ( centrum voor informele hulp en zorg) Medewerking verlenen aan het Goede Maatjes project om een antwoord te geven op de groeiende zorg voor dementerenden. Het opzetten van een gezamenlijk PR. Hiervan is een deel gerealiseerd, maar de concrete uitvoering van de uitgangspunten van de PR-box moet nog plaatsvinden. Gedacht wordt hierbij aan een combinatie met het opzetten van een back-office voor de wegwijzer informele zorg, waarbij het realiseren van een dekkende sociale kaart voor de informele zorg en hulp de ambitie is. Versobering van het plan om te komen tot een loket voor de vrijwillige informele zorg en hulp i.s.m. de WWZ-wijzer. Kortom, er is ruime aandacht besteed aan diverse aspecten van het beleidsterrein van het vrijwilligerswerk in Zorg en Welzijn, waarbij toch de nadruk is komen te liggen op activiteiten op het terrein van informele zorg en hulp. Toch zal het Platform zich niet uitsluitend gaan richten op de informele zorg, omdat de integratie welzijn en informele zorg juist een duidelijke meerwaarde heeft.Voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van het koetelproject dat inmiddels op 3 locaties in Alkmaar wordt uitgvoerd door zeer actieve vrijwilligers. Het aspect vormgeving en ondersteuning van het Platform zijn nog niet benoemd. 6 De voorkeur is indertijd uitgesproken voor het handhaven van het huidige samenwerkingsmodel, waarbij geen sprake is van een formele juridische status van het Platform. Dit is tot op heden een werkzaam model, zeker in het licht van de gehanteerde doelstellingen, maar er kleven ook nadelen aan deze vorm: - het Platform kan geen subsidie relatie aangaan. Veelal wordt dit in de praktijk opgelost door 1 van de organisaties formeel verantwoordelijk te stellen, dan wel het loopt via de VCRA. - De laatste tijd is er sprake van een uitbreiding van het Platform en de hoop is dat dit in de toekomst het aantal leden nog verder zal toenemen. Het gevaar van vrijblijvendheid zal naarmate het Platform groter wordt ook toenemen. - De tot nu toe gehanteerde selectiecriteria sluiten professionele organisaties in zorg en welzijn uit van deelname. Gelet op de toenemende druk op het vrijwilligerswerk vanuit professionele zorg en welzijnsinstellingen is het raadzaam na te gaan over een mogelijk toegevoegde waarde die professionele zorgen welzijnsinstellingen het Platform kunnen bieden. Uitgangspunt daarbij is dat het lidmaatschap van het Platform uitsluitend vrijwilligersorganisaties betreft. Via uitwisseling en themagerichte dagen zal de samenwerking tussen het Platform en professionele organisaties vormgegeven kunnen worden. - De financiële ondersteuning van het Platform door de gemeente via de VCRA is voor 2013 verzekerd. Onduidelijk is of voortzetting na 2013 gegarandeerd is. Dit vraagt actie op 2 fronten. Allereerst zal op basis van dit strategisch plan in samenwerking met de VCRA invulling gegeven moeten worden aan welke ondersteuningstaken prioriteit gegeven moeten worden middels concreet te maken prestatie afspraken. Verder zal richting de gemeente Alkmaar duidelijk gemaakt moeten worden wat de meerwaarde van het Platform is. Met de gemeente is inmiddels de afspraak gemaakt dat het Platform in de gelegenheid wordt gesteld om mee te denken over belangrijke gemeentelijke projecten waar de inzet van vrijwilligers wordt gevraagd. In dit verband wordt genoemd de inzet van mensen met een uitkering die vrijwilligerswerk kunnen verrichten. Het Platform vervult dan de rol van klankbordgroep. Een ander toekomstscenario is dat binnen het Platform nagedacht moet gaan worden over een eventuele lagere financiële bijdrage. Dit zal inhouden dat nog meer dan anders een beroep gedaan zal worden op de deelnemende organisaties. We gaan ervan uit dat de reguliere taken van de VCRA gehandhaafd blijven (bv kenniscafé), maar dat de inzet van uren van maximaal € 10.000 in dit scenario (deels) komt te vervallen. Toch zal het Platform, ook als maximaal gebruik gemaakt wordt van de reguliere inzet van bestaande organisaties en reguliere taken van de VCRA, minimaal moeten beschikken over een beperkt budget voor uitvoeringskosten t.b.v. administratie en bureaukosten, PR-materiaal ed. Hiervoor zal toch een financiële bijdrage van de gemeente Alkmaar noodzakelijk blijven. Medio 2013 zal het Platform met een voorstel komen inzake de structurele financiering van het Platform. 7 5. Activiteitenplan 5.1 Missie Het Platform zal prioriteit geven aan de trend dat de inzet van vrijwilligers met name in de zorg zal toenemen, zodat op de versterking van het vrijwilligerswerk in kwantitatieve en kwalitatieve zin het accent zal komen te liggen. De doelgroep zal zijn: kwetsbare burgers in Alkmaar. Daarmee zal automatisch de grenzen van vrijwillige inzet een voortdurend aandachtspunt moeten zijn de komende jaren. Daar te verwachten is dat de grenzen tussen vrijwilligerswerk en betaald werk de komende jaren steeds diffuser zullen worden, zal ook aandacht besteed moeten worden aan de samenwerking met professionele zorg en welzijnorganisaties. 5.2 Activiteiten De activiteiten van ZWA zijn onderverdeeld in een aantal thema’s. Stimuleren van samenwerking (kennis delen, gezamenlijke inzet middelen, etc.); Gezamenlijk werven van vrijwilligers en doorverwijzen van vrijwilligers die niet “passen” binnen de eigen organisatie, maar wel potenties hebben elders hun werk te doen; Gevraagd of ongevraagd advies uitbrengen over belangrijke beleidswijzigingen m.b.t. vrijwilligerswerk (vb. transitie binnen de AWBZ naar gemeenten) Doorverwijzing van klanten ; Organiseren van deskundigheidsbevordering voor vrijwilligers; Ondersteunen van mantelzorgers. Voor 2013 zal op basis van het voorgaande het volgende ten uitvoer gebracht kunnen worden: - - - Jaarlijks bijwerken van de folder met een compleet activiteitenoverzicht van de deelnemende organisaties. Invulling geven aan de backoffice functie van de informele zorg en hulp in samenwerking met de WWZ-wijzer. Start maken met de samenwerking met professionele zorg en welzijnorganisaties vanuit de invalshoek de hervorming van de AWBZ, waardoor meer mensen voor ondersteuning, begeleiding en zorg een beroep moeten doen op o.a. een grotere inzet van vrijwilligers en mantelzorgers. Inhoudelijke aandacht besteden aan de gevolgen van de decentralisatie van de AWBZ voor de toename van de druk op de kwantitatieve en kwalitatieve inzet van vrijwilligers binnen de informele zorg en hulp. Hiervoor zal in samenwerking met de VCRA een werkconferentie gehouden worden. Als klankbord dienen voor de gemeente Alkmaar voor specifieke projecten waarvoor een vrijwillige inzet wordt gevraagd. Verder uitbouwen van het koetelproject op andere locaties in samenwerking met Samen Verder en andere beschikbare partijen op buurt of wijkniveau. Samenwerking met andere Platforms vormgeven in 2013. Gedacht wordt aan WMO Platform, Platform Sociale Zekerheid en de Raad van Kerken. Gebruik maken van de mogelijkheden van het kenniscafé van de VCRA. PR-box operationaliseren, eventueel in combinatie met sociale kaart informele zorg en hulp. Inzet middelen VCRA over 2013 middels prestatiecontract concreet invullen. 8 - Zorgdragen voor structureel maken financiële ondersteuning van het Platform. Naamgeving Platform veranderen. 6. Organisatie platform ZWA Het platform is in 2007 opgericht en in 2009 is er een uitvoeringsnotitie vastgesteld. Het platform beschikt over een onafhankelijke voorzitter en wordt beleidsmatig op onderdelen ondersteund door Vrijwilligers Centrale Regio Alkmaar. Tot en met 2013 zijn hiervoor middelen beschikbaar gesteld door de gemeente Alkmaar. 6.1 Huidige deelnemers Vanaf de oprichting kent het platform een aantal vaste organisaties die deelnemen aan bijeenkomsten en werkgroepen. Humanitas Humanitas biedt ondersteuning aan mensen die het even niet in hun eentje redden. Er zijn verschillende projecten variërend van maatjescontacten bij inburgering tot het doorbreken van eenzaamheid en van opvoedingsondersteuning tot rouwverwerking en is het Steunpunt Mantelzorg een belangrijke activiteit. Leger des Heils Het Leger des Heils biedt een gevarieerd hulp- en zorgaanbod, van maaltijdvoorziening tot sociaal spreekuur en van open inloop tot kledingwinkel. Ook zijn er speciale activiteiten voor jongeren en voor senioren. Het Nederlandse Rode Kruis afdeling Alkmaar Het Rode Kruis verzorgt E.H.B.O bij verschillende evenementen en organiseert verschillende activiteiten zoals; huisbezoeken, aangepaste vakanties, opvang en verzorging etc. Aanloophuis De Steiger De Steiger biedt in de eerste plaats de mensen een veilige plek en waar mogelijk hulp door een brug te zijn naar de reguliere hulpverlening. Mensen kunnen terecht in het aanloophuis voor een praatje maar ook voor een maaltijd. WonenPlus WonenPlus biedt praktische dienstverlening en persoonlijke ondersteuning aan ouderen, mensen met een lichamelijke, geestelijke, verstandelijke beperking en chronisch zieken. De Zonnebloem, Regio Alkmaar De Zonnebloem biedt langdurige zieken, lichamelijk gehandicapten en hulpbehoevende ouderen aandacht door o.a. huisbezoeken. Ook worden er excursies en evenementen georganiseerd. Stichting Mentorschap Noord-West Noord-Holland De Stichting Mentorschap richt zich op mensen die binnen hun eigen netwerk geen (zorg)belangenbehartiger hebben en niet in staat zijn zichzelf te vertegenwoordigen. Hiervoor worden vrijwillige mentoren ingeschakeld. Aanloophuis de Zwaan 9 O.a. via een open huis kunnen mensen terecht voor informatie, hulp en gezelligheid bij een kopje koffie. Stichting Present Present wil de betrokkenheid van burgers,bedrijven,kerken, buurten en andere sociale verbanden stimuleren en organiseren door als vrijwilligersmakelaar groepen burgers zich een dag onbetaald en op projectbasis in te zetten voor kwetsbare mensen en groepen. 6.2 Potentiële nieuwe leden Om nog meer de krachten te kunnen bundelen en efficiënter middelen in te kunnen zetten worden meer vrijwilligersorganisaties die in het zorg- en welzijnsveld werkzaamheden verrichten voor kwetsbare burgers gevraagd lid te worden van het platform. Organisaties die hiervoor in aanmerking komen zijn hieronder opgesomd. De professionele zorginstellingen waar in 2013 samenwerking mee wordt gezocht staan in een aparte bijlage vermeld. Bovendien mag er niet van worden uitgegaan dat deze lijst volledig is. Naam Organisatie Omschrijving Blijf Groep Alkmaar Blijf Groep stopt huiselijk geweld. Biedt hulp aan alle betrokkenen: slachtoffers, getuigen, plegers en kinderen Kansplus Noord-Holland Noord afd. Alkmaar KansPlus is een belangennetwerk dat zich inzet voor een goed leven van de mens met een verstandelijke beperking. Regionale Cliënten Organisatie De Hoofdzaak De Hoofdzaak wil mensen die te maken hebben met (ernstige) psychische klachten en/of verslavingsproblematie steunen in het hervinden van oude maar ook nieuwe maatschappelijke rollen. SENSOOR Noordwest Sensoor is dag en nacht bereikbaar voor mensen die behoefte hebben aan een anoniem, vertrouwelijk gesprek. Stichting Eerstehulp Alkmaar Professionele EHBO ondersteuning bij evenementen. Stichting Rolstoelbus Stichting Rolstoelbus Alkmaar (SRA) is een vrijwilligersorganisatie die zich bezig houdt met het vervoer van rolstoelgebruikers tegen kostprijs. Resto VanHarte Resto VanHarte organiseert lekkere en betaalbare driegangendiners voor wijkbewoners met diverse achtergronden. Voedselbank Alkmaar Tijdelijk ondersteuning door de wekelijkse uitreiking van een pakket levensmiddelen. Raad van Kerken Alkmaar Samenwerkingsverband van diverse kerken uit Alkmaar 10 Bijlage potentiële professionele organisaties De Waerden De Waerden organiseert en realiseert voor de cliënt ondersteuning (zorg- en dienstverlening) op maat. Esdégè-Reigersdaal Esdégé-Reigersdaal is een organisatie voor dienstverlening aan mensen met een handicap. Er is ondersteuning mogelijk voor kinderen, jongeren en volwassenen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking of niet aangeboren hersenletsel. Exodus Alkmaar Exodus biedt opvang en ondersteuning aan exgedetineerden en gedetineerden in de laatste fase van hun straf die gemotiveerd zijn uit de criminaliteit te stappen. Raphaelstichting De Raphaëlstichting biedt zorg aan mensen met een verstandelijke beperking. Zij is daarnaast actief in de psychiatrie en verpleeghuiszorg. GGZ NHN Alkmaar Het doel van GGZ NHN is het voorkomen en behandelen van ernstig psychische problemen en psychiatrische stoornissen. Magentazorg MagentaZorg levert hoogwaardige diensten op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Dat kan aan huis, dicht bij huis of op een locatie van MagentaZorg. Stichting MEE MEE is een organisatie die helpt bij vragen op het gebied van onderwijs, opvoeding, wonen, werken, sociale voorzieningen, inkomen, vervoer en vrije tijd. ‘s Heeren Loo 's Heeren Loo draagt met hoogwaardige ondersteuning bij aan een zinvol bestaan van mensen met een verstandelijke beperking. Stichting de Drogerij Stichting De Drogerij is een activiteitencentrum 11 voor (jong)volwassenen met grenzen. Stichting De Praktijk Stichting De Praktijk biedt onderzoek en (ambulante) behandeling aan kinderen, jongeren en jongvolwassenen. Meestal worden de gezinnen waarvan zij deel uitmaken bij het onderzoek en/of de behandeling betrokken. Stichting Onderdak Alkmaar helpt mensen die door complexe problemen dakof thuisloos zijn of dit dreigen te worden. Met begeleiding, opvang en woonondersteuning. Zorgcirkel De Zorgcirkel is specialist op het gebied van Wonen, Welzijn, Zorg, Behandeling en Preventie. Zij leveren hun diensten vooral aan ouderen. Verzorgingshuizen, thuiszorginstellingen en de welzijnsinstellingen Kern8 en de Wering 12