Circulaire economie: prioriteit bij biobased

Circulaire economie: prioriteit bij biobased bouwen of
technische materialen?
De circulaire economie is het hedendaags toverwoord voor de nieuwe manier van zakendoen.
Nieuwe contractvormen verschijnen, die ervoor zorgen dat grondstoffen in de kringloop
behouden blijven en de transitie naar een duurzame energiehuishouding werkelijkheid wordt.
Waar de eindgebruiker diensten koopt in plaats van eigenaar te worden van een verzameling
materialen.
Thomas Rau poneerde onlangs in een vakblad voor biobased economy en agribusiness de stelling dat
het bouwen met biobased materialen geen eerste prioriteit is maar dat het veel belangrijker is om de
technische materialen via het circulaire model in de kringloop te houden. Het focussen op biobased
materialen was in zijn ogen zelfs vooral het doorvoeren van verbeteringen in een systeem dat op de
verkeerde uitgangspunten is gebaseerd.
Biobased bouwen: topprioriteit!
Hoe belangrijk, kansrijk en uitdagend de omschakeling naar circulair ook moge zijn - zeker voor de
technische materialen - mijn stelling is dat biobased bouwen juist absolute topprioriteit moet hebben! Het
in de kringloop houden van bijvoorbeeld metalen als staal en aluminium kost nog steeds veel, erg veel
energie en is de bron van allerlei vervelende emissies.
In de kringloop houden is natuurlijk veel beter en minder schadelijk dan met virgin materials nieuw staal
en aluminium te produceren; maar toch. In de biobased sector wordt ontzettend hard gewerkt aan
oplossingen met een veel lagere milieu impact dan die van de traditionele bouwmaterialen als staal en
beton. Neem een product als hennepkalk: de houtige delen van de hennepplant (nee, dit is een andere
soort dan waarmee we met ons nationale export product Nederwiet bekend zijn geworden!) worden in
een menging met kalk gebruikt om HSB wandelementen te vullen.
Hiermee wordt een hoogwaardig bouwcomponent gemaakt met een hoge isolatiewaarde en - mits
goed verwerkt met een dampopen structuur - bijdraagt aan een gezond binnenklimaat. Uit dezelfde
plant worden ook vezels gewonnen die de wapening kunnen vormen voor een biocomposiet dat
weer als hoogwaardig en licht constructiemateriaal wordt gebruikt, of ze worden verwerkt in de
interieuronderdelen van bijvoorbeeld auto’s. En zo worden uit dezelfde plant meerdere waardelagen
gebruikt. Allemaal op low-energy en volledig hernieuwbare basis. Prachtige innovatie op dit vlak is het
product Ceranex dat eind dit jaar op de markt komt: een zeer hoogwaardige en volledig afbreekbare
gevelbeplating met als basis grondstofvezels uit de courgetteplant – een afvalstroom uit de kastuinbouw.
Pak nu eens het staal in bijvoorbeeld een bureaustoel dat elke 15 jaar weer omgesmolten moet worden
tot een nieuwe bureaustoel – ook al wordt het geheel circulair in de kringloop gehouden. Een alternatief
ontwerp in biobased materialen zal vanuit milieu impact zeer interessant zijn – zelfs al zouden deze
materialen niet-circulair in de verbrandingsoven terecht komen!
De strategie van het bouwen gaat een verschil maken
Bij gebouwen die in de exploitatiefase steeds minder energie gaan gebruiken zit al gauw 50% van het
gehele energieverbruik van een levenscyclus van zeg 50 jaar opgesloten in de materialen en het bouwen
zelf; ook wel de ‘embodied energy’ genoemd. De strategie van het bouwen met lokale, secundaire en
biobased bouwmaterialen gaat hier een groot verschil maken. Twee hectare tarwe is goed voor een
heleboel brood – maar met de reststroom kan ook 1 hele woning in strobouw gebouwd worden!
Stro, dat met een zeer lage energie-input tot stand is gekomen en een heleboel CO2 opneemt tijdens de
groei en vasthoudt tijdens de levensduur van het gebouw. Dit soort blauwe economie oplossingen gaan
een groot verschil maken – en moeten dus ook binnen de circulaire economie topprioriteit krijgen. Vooral
als je bedenkt hoe uitdagend het is om deze materialen in de mainstream te krijgen in concurrentie met
de niet-hernieuwbare low-price bulkmaterialen die door allerlei gevestigde belangen beschermd worden.
draaijer+partners zal in aanloop naar het jaarcongres Duurzaam Gebouwd op het thema circulaire
economie nog meerdere malen van zich laten horen – we gaan de discussie graag met u aan!
Expertpost Maarten Epema 7 juli 2014
Maarten Epema
Senior adviseur
duurzame innovatie, draaijer+partners