Luca Saitta 3 EN-GE-NE Das Museuminsel Doorheen Berlijn

Luca Saitta
3 EN-GE-NE
Das Museuminsel
Doorheen Berlijn stroomt de rivier Spree. Op deze rivier ligt, behoorlijk centraal gelegen, het
Spreeinsel (Spree-eiland). Dat eiland heeft twee zeer distinctieve helften: in het zuiden heb je het
Fischerinsel (visserseiland) en in het noorden heb je het Museuminsel (museumeiland).
Oorspronkelijk was het gewoon een residentiële wijk waar vele rijke, edele kunst- en
wetenschapsliefhebbers woonden onder koning Wilhelm Friedrich IV van Pruisen vanaf 1841. Pas in
1918 worden de meeste van die particuliere kunstverzamelingen eigendom van de Stiftung
Preussischer Kulturbesitz (Stichting Pruisisch Cultuurerfgoed). De Tweede Wereldoorlog woedde ook
op het Museuminsel: er zijn vermiste stukken die nog steeds niet teruggegeven zijn. Zo is een deel
van de schat van Priamus van Troje nog steeds in Rusland.
Het oudste museum op het Insel is het toepasselijk genoemde Altes Museum. Het werd afgemaakt in
1830 door architect Karl Friedrich Schinkel, een beroemde neoclassicist. De voorkant is een
zuilengang of Stoa in het Grieks. De zuilen zijn in Ionische stijl, dat zie je aan de krulletjes aan de
Luca Saitta
3 EN-GE-NE
zijkant. Dat is echter alleen aan de voorkant: de andere kanten zijn gewoon brik. Het hele gebouw
rust op een plint, zodat de Spree niet zo’n probleem vormt qua overstromingen en vochtigheid. In
het museum zelf vind je vooral Griekse en Romeinse artefacten.
In ’59 opende het Neues Museum, door Schinkels leerling Friedrich August Stüler. Het is net ten
noorden (achter) het Altes Museum. In dit (eveneens neoclassicistisch) museum vind je vooral
Egyptische schatten, waaronder de bekende buste van Nefertiti. Zo zwaar vernietigd in WOII dat de
restauratie pas in ’86 fatsoenlijk kon beginnen. Die zijn nog steeds bezig onder leiding van Britse
architect David Chipperfield en het museum zou normaal in 2009 weer heropenen.
Stüler ontwierp ook de Alte Nationalgalerie, bedoeld om een grote collectie kunst uit de Oudheid en
Byzantium te huisvesten. Die werd geschonken door rijke bankier Joachim Wagener. Ze hebben één
van de grootste collecties 19e eeuwse beelden en schilderijen in Duitsland. De neoclassicistische stijl
zie je hier ook nog eens aan de apsis, de rondboog vooraan, die de stijl van een Romeinse tempel
moet benaderen. Zwaar gebombardeerd geweest in WOII en gerestaureerd van ’49-’69.
Luca Saitta
3 EN-GE-NE
In ’04 opende het Kaiser-Friedrich-Museum door Ernst von Ihne. Dat werd echter in 1956 hernoemd
naar het Bodemuseum naar Wilhelm von Bode, de eerste curator. Het is van 1997 tot 2006 gesloten
geweest voor renovaties. Het is vooral de thuis van heel wat christelijke kunstwerken uit het nabije
oosten (vooral Koptisch Egypte), Byzantijnse kunst, oude munten en medailles, maar ook
Middeleeuwse beeldhouwwerken en beelden uit de vroege Renaissance.
Het jongste museum werd gebouwd van 1910 tot 1930 naar plannen van Alfred Messel en Ludwig
Hoffman. Het is het Pergamonmuseum: het populairste museum van Duitsland.
Luca Saitta
3 EN-GE-NE
Het Pergamonmuseum
Geschiedenis
In de vroege 20e eeuw was de Duitse archeologische sector zeer druk. Opgravingen in Babylon, Uruk,
Assur, Milete, Priene and Egypte zorgden ervoor dat de raad van bestuur van het Kaiser-Friedrichmuseum (tegenwoordig het Bodemuseum) wel wisten dat ze er simpelweg niet genoeg plaats voor
zouden hebben. Daarom huurde curator Wilhelm von Bode de architect Alfred Messel in om een
nieuw complex te creëren dat vooral bedoeld zou zijn om antieke architectuur, Islamitische kunst en
werken uit het Nabije Oosten te huisvesten. Toen Messel in ’09 stierf, werd het werk overgedragen
aan zijn vriend en leerling Ludwig Hoffman. De constructie begon in ’10. De werken gingen door
terwijl WOI en later de Grote Depressie door het land raasden, om uiteindelijk te culmineren in de
grote opening in ’30.
Tijdens WOII werd het museum vrij zwaar beschadigd (hoewel andere gebouwen op het
Museuminsel er erger aan toe waren), maar vele kunstvoorwerpen waren naar veilige plaatsen
gebracht. De grote onverplaatsbare stukken zoals de Pergamonaltaar werden dichtgemetseld om ze
enigszins te beschermen van de bommen van de geallieerden. In ’58 gaf de Sovjet-Unie een groot
deel van de schatten terug, hoewel er nog steeds in het Poesjkin-museum in Moskou zitten.
Luca Saitta
3 EN-GE-NE
De drie vleugels
A) De Antikensammlung
Het Pergamonaltaar is van deze vleugel zeker het bekendste stuk. Het is een reconstructie van een
altaar van Zeus dat dateert uit de 2e eeuw voor Christus in Pergamon (het huidige Bergama) in
Turkije. Op z’n 113 meter lange fries wordt de strijd tussen de Griekse goden van Olympos en de
Giganten (oftewel de Gigantomachie) afgebeeld. De zuilen zijn in Ionische stijl. De datum van exacte
oprichting wordt betwist. Eén theorie is dat het altaar werd opgericht ter ere van koning Eumenes II
van Pergamon zijn victorie over het naburige gebied Galatea. In het bovenste reliëf zie je Telephos,
de mythische stichter van Pergamon.
In deze vleugel heb je ook de marktpoort van Milete; ze werd vooral gebruikt om standbeelden van
Romeinse keizers tentoon te stellen in diens nissen. De poort wordt geschat rond het jaar 120. De
poort werd rond 1100 vernietigd door een aardbeving maar rond de eeuwwisseling (19e-20e) door
duitse archeologen in Turkije opgegraven en naar Berlijn overgebracht. Het meeste materiaal is
autenthiek!
B) Het Museum für Islamische Kunst
Luca Saitta
3 EN-GE-NE
Opgegraven net buiten de Jordaanse hoofdstad Amman, maakt de Mshatta façade deel uit van de
façade van het woestijnpaleis van kalief Al-Walid II (eind 8e eeuw). Na de moord op Al-Walid werd z’n
paleis verlaten en later verwoest in een aardbeving.
Het Islammuseum stelt ook hedendaagse kunst tentoon, zoals de tentoonstelling Naqsh over gender
in de hedendaagse Iraanse samenleving.
C) Het Vorderasiatisches Museum
Hier komt allerlei kunst uit het Oude Nabije Oosten aan bod, zoals reliëfs en juwelen uit Assyrië,
Babylon en Soemerië.
De Ishtarpoort is een toonbeeld van de grootse Babylonische bouwkunst. Je ziet er de leeuw van
Ishtar, de stier van Adad en de draak van Marduk: allen goden en hun symbolisch dier.
Toekomstmuziek
Het plan voor het Pergamonmuseum (en eigenlijk het hele Museuminsel) is om van alle musea één
groot complex te maken met het Pergamonmuseum als centrum. Er zal hiervoor een nieuw
inkomgebouw moeten gemaakt worden en een onderaardse gang die dienst zal doen als
Archäologische Promenade die alle musea verbindt. De werkzaamheden zijn bezig sinds 2005 en zijn
gepland te eindigen in 2010.
Bronnen
http://www.museumsinsel-berlin.de/
http://en.wikipedia.org/wiki/Pergamon_museum
http://berlijntrip.blogspot.com/2007/09/museuminsel.html