Life sciences in Vlaanderen

Bioraffinage van
biomassa(rest)stromen:
overzicht CINBIOS projecten
UPOBA overleg
6 oktober 2015
CINBIOS – cluster voor industriële biotechnologie en de
biogebaseerde economie
Een gemeenschappelijk initiatief van:
Financieel ondersteund door IWT en AO
CINBIOS: een essentiële link tussen bedrijven uit verschillende
industriële sectoren, en tussen bedrijven en onderzoeksinstituten
Page  2
CINBIOS doelgroepen
 Diverse Vlaamse sectoren:
 (Oleo)Chemie
 Bio-energie
 Agro-industrie
 Voeding
 Textiel
 Papier/pulp
Page  3
CINBIOS biedt…
Networking
-Partner matching
-Seminaries, workshops
-Website
-…
Page  4
Technologische diensten
-Technologisch advies
-Steun bij projectaanvragen
-Steun bij innovatieprojecten
-…
CINBIOS – Projecten
…
VISIONS
MIA
BIOCLUSTER
BIOKATALYSE
Page  5
KET-IB
VISIONS:
Valorisatie van Organische Nevenstromen
VISIONS: Valorisatie van Organische Nevenstromen
 Aanvragers:
 Partners
 Financieel ondersteund door
en 36 individuele bedrijven
Page  7
VISIONS: Valorisatie van Organische Nevenstromen
 Projectduur: 4 jaar
 Startdatum: 1 september 2011
 3 luiken:
 Inventarisatie en ontwikkeling databank voor uitwisseling van organische
nevenstromen en expertises in Vlaanderen
 Ontwikkeling 2de generatie technologie voor afvaloliën en –vetten en
lignocellulose-rijke nevenstromen
 disseminatie en implementatie in Vlaanderen
> 60 Intentie en Interesseverklaringen
gebruikersgroep
Page  8
VISIONS: inventarisatie en database
Inventarisatie
nevenstromen
VISIONS: inventarisatie en database
 Twee niveaus:
 Totale beschikbaarheid in Vlaanderen: op basis van data vanuit
verschillende bronnen + aanvullende gegevens voor landbouw
(beschikbaar voor leden van de Gebruikersgroep)
 Op bedrijfsniveau: uitwisselingsplatform voor vraag en aanbod
 Website: http://cinbios.be/sidestreams
Page  10
VISIONS: inventarisatie en database
Page  11
VISIONS: ontwikkeling 2de generatie technologie voor
lignocellulose
zemelen
Grassen
Draf
Miscanthus
Stoomschillen
Populier
…
Wilg
stro
…
Karton
Maïsstro
Papierpulp (uitval)
Vlaslemen
…
Bio-ethanol
Bioplastic
Papier/karton
…
…
Schors
Voorbehandeling:
Slib
Mechanisch
Bermmaaisel
Fysisch
Chemisch
Snoeihout
…
Cellulose
Lignine
Hemicellulose
(xylose)
VISIONS: ontwikkeling 2de generatie technologie voor
vetrijke nevenstromen
 Voedingsketen: vetten geproduceerd gedurende rendering van dierlijke
resten, gebruikte frituuroliën, vetten uit waterzuivering
 Chemische raffinage van oliën en vetten (zepen, vrije vetzuren)
VISIONS: ontwikkeling 2de generatie technologie voor
vetrijke nevenstromen
Valorisatie olie en vetrijke nevenstromen:
 Niet-eetbare vetten:
 enkel voor energietoepassingen (biodiesel, brandstof voor WKK, bv in
tuinbouwsector)
 Zijstromen uit raffinage van oliën en vetten:
 Isolatie fosfolipiden (emulgatoren in voeding)
 Isolatie minorcomponenten
 sterolen: cholesterolverlagers in zuivelproducten, synthon voor synthese van
steroïden in farmacie;
 tocoferolen antioxidantia in voedingssupplementen,…
 Procutie van biodiesel en WKK brandstof
VISIONS: logistiek en economische haalbaarheid
 mapping van de logistiek van biomassa en nevenstromen (import,
export, domestic transport) in Vlaanderen
 Online kostprijsberekeningsmodule voor biomassatransport
 Verschillende transport modi (weg, spoor, ....)
 Kostprijsberekening voor bermgras, maïsstro en snoeihout
CINBIOS – Projecten
…
VISIONS
MIA
BIOCLUSTER
BIOKATALYSE
Page  16
KET-IB
“Key Enabling Technology (KET)”
Industriële Biotechnologie:
een roadmap voor Vlaanderen
Oproep Vlaamse roadmapping voor KETs, IWT, juni 2013
 Wat: één van de hoekstenen van het Europees innovatiebeleid en van
Horizon 2020
 Waarom: cruciaal voor de her-industrialisatie in Europa + bijdrage aan
oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen
 Welke: micro- en nano-electronica, fotonica, nanotechnologie, industriële
biotechnologie, geavanceerde materialen, geavanceerde fabricatiesystemen en –processen
 Doelstelling: Ontwikkeling van eigen Vlaamse strategie op basis van
onderbouwde strategische keuzes en de bepaling van prioriteiten voor
• Bepalen van Vlaamse inzet in Europese programma’s
• Bijdragen tot een Vlaamse innovatie- en industrialisatie-strategie
ROADMAP KET-IB: domeinafbakening
Industriële biotechnologie is de toepassing van de moderne
biotechnologie voor de industriële productie en verwerking van
chemische stoffen, materialen en energie
 Typisch gebruik makend van micro-organismen en hun enzymen
 Vaak uitgaand van hernieuwbare grondstoffen
 In fermentatie- en biokatalyseprocessen
ROADMAP KET-IB: domeinafbakening
Transitie
“fossiel-gebaseerde” -> ”bio-gebaseerde economie”
Fossiele grondstoffen
Hernieuwbare grondstoffen
vb. petroleum
vb. tarwe of maïs
Industriële
Biotechnologie
Petrochemie
Groene chemie
Chemicaliën
Materialen
Energie
ROADMAP KET-IB: domeinafbakening
 We beschouwen Industriële Biotechnologie als een
sleuteltechnologie voor de Biogebaseerde Economie, waarbij we
Biogebaseerde Economie als volgt definiëren:
Mina-raad Advies “Duurzaam gebruik van biomassa in een bio-economie”, Feb 2013
GBEV ledenvergadering
ROADMAP KET-IB: AANPAK
 Grotendeels gebaseerd op input van experten tijdens interactieve
activiteiten
 geen Studie
 Aanpak:
Markt
Waardeketen
Technologie
Groepsinterviews
Online bevraging
Grote workshop
Brede
bevraging
Studie en individuele interviews
ROADMAP KET-IB: waardeketens
Grondstof
-
Voorbehandeling
Olierijke grondstoffen uit
de landbouw
Oogst, Reiniging
Droging
Olie- en vetrijke nevenstromen uit industrie,
horeca, huishoudens…
Ophaling
Persing, filtering
Filtratie,
ontgomming,
bleking,
deodorisatie
Enzymatische modificatie
Fermentatie
Chemische modificatie
Extractie
Opzuivering
Destillatie
Kristallisatie
Formulering
IB




Productie van eerste en tweede generatie suikers
Productie van bulk- en fijnchemicaliën uit 1ste en 2de generatie suiker
Materialen en chemicaliën uit lignine-rijke grondstoffen
Conversie van (afval)gas in chemicaliën




Waardeketen op basis van vetten en oliën
Eiwitrijke stromen voor (Vee)voeding en Technische Toepassingen
Natuurlijke componenten voor voeding, farmacie en cosmetica
Klassieke toepassingen van fermentatie in de voedingsindustrie
Biodiesel
Biosurfactanten
Oleochemicaliën
(Vee)voeding
ROADMAP KET-IB: conclusies
4 KANSRIJKE WAARDEKETENS VOOR VLAANDEREN
→ 2 KANSRIJKE WAARDEKETENS OP KORTE TOT MIDDELLANGE
TERMIJN
 Productie van fijnchemicaliën uit suikers, zetmeel en andere
hernieuwbare grondstoffen
 Eén van de belangrijkste toepassingsdomeinen van IB
 Negatieve factoren zoals prijsconcurrentie, moeilijke toegang tot grondstoffen en
investeringskost spelen minder dan voor bulkchemie
 Kansen voor nieuwe functionaliteiten en nieuwe markttoepassingen
 Het gebruik van tweede generatie suikers als grondstof
 Aantal technologieën beschikbaar op pilootschaal, maar logistiek, infrastructuur
en economische haalbaarheid blijven belangrijke uitdagingen
 VISIONS project
ROADMAP KET-IB: conclusies
4 KANSRIJKE WAARDEKETENS VOOR VLAANDEREN
→ 2 KANSRIJKE WAARDEKETENS OP MIDDELLANGE TOT LANGE
TERMIJN
 Ligninerijke grondstoffen voor hoogwaardige materialen en
chemicaliën
 Theoretisch enorme hoeveelheden ligninerijke grondstoffen beschikbaar
 Groot en divers potentieel aan toepassingen
 Waardeketen dient nog volledig uitgebouwd te worden op basis van nieuwe
technologische ontwikkelingen
 Conversie van (afval)-gas in chemicaliën
 Theoretisch enorme hoeveelheden grondstoffen beschikbaar
 Uitbouw logistiek en opzuivering nodig
 Conversietechnologieën dienen nog grotendeels ontwikkeld te worden
 Groot en divers potentieel aan toepassingen
ROADMAP KET-IB: conclusies
Horizontale technologiedomeinen
 Nieuwe (milde) ontsluitingstechnologieën
 Houden rekening met de verwaarding van alle componenten (bioraffinageconcept)
 Zo breed mogelijke waaier van producten
 Logistiek van de grondstof
 Haalbaarheid van 2de generatie grondstoffen in belangrijke mate bepaald door
logistieke kost
 Locaties waar de grondstof in hoge concentratie aanwezig is of kan aangevoerd
worden
 Economische haalbaarheid van de mobilisatie
 → Meer interdisciplinaire samenwerking nodig
ROADMAP KET-IB: lopende acties en initiatieven
 Bio-aromaten geselecteerd als strategisch initiatief binnen FISCH en
BIG-C
 Proposel Interreg VL-NL Bio-HArT “Bio-aromaten-fabriek” ingediend
 Pilootinstallatie voor de fermentatie van syngas
 BIG-C, Ghent Syngas Cluster, TREC call rond syngas
 Bio Base Europe Pilot Plant
 Sectoroverschrijdend onderzoek naar potentieel van korrelmaïsstro
 Projectaanvragen ingediend bij IWT en H2020 (niet goedgekeurd)
→ Bottom-up initiatieven die op relatief korte termijn een belangrijke
stimulans kunnen vormen voor de verdere uitbouw van de geïdentificeerde
waardeketens
→ Ondersteuning vanuit het Vlaamse beleid voor deze initiatieven + voor
het creëren van de noodzakelijke “enabling” randvoorwaarden
KET-IB: Noodzakelijke “enabling” randvoorwaarden
 Een duidelijke langetermijnvisie voor de transitie naar een duurzame
biogebaseerde economie
 Coherent beleid over de verschillende beleidsdomeinen (onderzoek & innovatie,
landbouw, energie, leefmilieu,…)
 Een gelijk speelveld voor de verschillende toepassingsdomeinen
van biogebaseerde grondstoffen
 Energiebeleid versus “resource efficiency” beleid
 Bio-economie als slimme specialisatie
 Investeringen van EIB en EFRO zouden makkelijker moeten worden
 Een coherent en transparant steunkader voor de hele innovatieketen
 Vraaggedreven strategisch basisonderzoek
 Demonstratie - en pilootprojecten
KET-IB: Noodzakelijke “enabling” randvoorwaarden
 Bevorderen van transnationale en transregionale samenwerking
 Analyse complementaire sterktes met andere clusters
 Aanpassen subsidiekanalen en ondersteunen initiatieven
 Ondersteunen van een gedragen kennisplatform en centraal
aanspreekpunt
 Rekening houdend met eigenheid van de cluster: hoog kennisniveau, verhoogde
kennisdiffusie, sectoroverschrijdend karakter
 Vertrekkend vanuit expertise en netwerk CINBIOS
CINBIOS – Projecten
…
VISIONS
MIA
BIOCLUSTER
BIOKATALYSE
Page  31
KET-IB
BIOCLUSTER
Open innovatie cluster voor de transitie
naar een biogebaseerde economie
BIOCLUSTER: Algemeen
 Coördinator:
 Partners
 Financieel ondersteund door
Page  33
BIOCLUSTER: Algemeen
 Projectduur: 3 jaar
 Startdatum: 1 mei 2013
 BIOCLUSTER: Open innovatie cluster voor de transitie naar een
biogebaseerde economie
 Doel:
De transitie van de Vlaamse industrie naar een duurzame,
biogebaseerde economie door de ontwikkeling van nieuwe sectoroverschrijdende waardeketens
Page  34
BIOCLUSTER: projectmethodiek
BIOCLUSTER: Ontwikkelen van nieuwe sectoroverschrijdende waardeketens
 Doel: nieuwe waardeketens en samenwerkingsverbanden
Maïs
enzymen
Vezels
Te behandelen aspecten:
Technologisch
glucose
fermentatie
IP
Business
Juridisch
melkzuur
chemie
PLA bioplastic
?
CINBIOS – contactgegevens
Sofie Dobbelaere,
Managing Director, Ghent Bio-Economy Valley
Email: [email protected]
Willem Dhooge,
Project manager Industrial Biotechnology, FlandersBio
Email: [email protected]
Tine Schaerlaekens,
Program manager, FISCH
Email: [email protected]
Page  37