historische kritiek

(historische) BRONNENKRITIEK
Om elke bron /werk naar waarde te schatten moet je de stappen A,B en C zetten. Wees je er
telkens bewust van dat alle bronnen ( geschreven , getekende, gesproken (bijvoorbeeld tv)…)
gemanipuleerd kunnen zijn.
Informatie die gehaald wordt van het wereldwijde web (internet) dient met de nodige
voorzichtigheid te worden behandel. Specifieke problemen daaromtrent vind je in punt D.
Hoe bekijk je een schilderij / beeldhouwwerk ? In punt E. worden enkele aandachtspunten
gegeven.
A. Identiteitskaart van de bron ( = de uitwendige kenmerken)
Je gaat hier op zoek naar allerlei achtergrondsgegevens over de bron en de maker ervan.
De vragen slaan niet op de inhoud van de bron.
™ Wat? (geschreven, materiële of mondelinge bron of werk?)
™ Als je de bron of het werk zelf hebt opgezocht : waar heb je de bron gevonden?
™ Wie? (naam, beroep, nationaliteit, geloof of afkomst van de auteur/maker)
™ Wanneer werd de bron gemaakt? (datum)
™ Hoeveel tijd verloopt er tussen het maken van de bron en de feiten die verhaald
worden? (een groot tijdsverschil werkt verdraaiing in de hand)
™ Heeft de maker/auteur zelf bronnen gebruikt of was hij ooggetuige?
™ Waar bevond de maker zich toen hij de bron maakte? (de plaats waar hij het
geschreven heeft).
™ Streeft de maker speciale bedoelingen na? (sommige makers willen iets
verdoezelen of goedpraten. Eigenbelang, ijdelheid,sympathie,
antipathie,vooroordelen of …. zijn allemaal factoren die meespelen.)
B. Inhoud van de bron
Je kijkt nu pas grondig wat er in de bron/het werk staat
™ Waarover gaat de bron? (welk verhaal wordt er verteld?).
Bij een korte tekst noteer je de hoofdgedachten met je eigen woorden.
Bij een lange tekst lees je de tekst per paragraaf. Geef dan telkens met je eigen
woorden de hoofdgedachte (hulpmiddel: onderstreep een woord, schrijf een
woord in de marge, noteer probleemwoorden).
™ Vermeldt de auteur zijn bronnen of verwijst hij ernaar? Zo ja, welke?
™ Vermoed je welke bronnen de maker heeft geraadpleegd ? Zo ja, welke?
™ Zijn er elementen in de inhoud die doen vermoeden dat de maker subjectief is
geweest? Zo ja, welke? Geef de fragmenten /woorden of aanwijzingen die de
subjectiviteit aantonen.
C. Beoordeling van de bron
Op basis van de vorige punten ( uitwendige en inwendige kritiek) schat je de waarde van
de bron in. Let wel. Niet alle vragen kunnen steeds beantwoordt worden.
™ Hoe subjectief vind je de bron?
™ Welke feiten ben je te weten gekomen?
™ Wat leert de bron/werk je over de auteur/maker?
™ Bepaal zelf waarom je deze bron belangrijk vindt en je kunt gebruiken in
een persoonlijk werk.
D. Kritisch omgaan met ICT
Via het wereldwijde web kan snel en gemakkelijk informatie gevonden worden. Bovendien is
het ook heel eenvoudig om tekst- en beeldmateriaal te kopiëren. Dit maakt van het internet
een bijzonder populaire bron voor opzoekwerk. Gegevens worden echter vaak zonder enige
vorm van kritiek overgenomen en gebruikt in een opdracht.
Een van de grootste problemen vormt het achterhalen van de auteur van een internetbron
Bijkomend probleem is de betrouwbaarheid van de weergegeven informatie. De vraag is
hoe je internetbronnen kritisch kunt benaderen.
Kritische benadering van een gevonden website
1. Een eerste gegeven dat ons iets meer kan vertellen over de maker van de site, is het
webadres of de URL (uniform resource locator). Een URL eindigt met een extensie
die ons iets meer vertelt over het land van herkomst of over de aard van de site. Enkele
veelgebruikte extensies zijn:
.be : België
.edu : educatief
.uk : Groot-Brittannië
.com : een commercieel bedrijf
.us : VSA
.org : een non-profitorganisatie
.de : Duitsland
.gov : een overheidsorganisatie
Tijdens het surfen is het niet altijd makkelijk om te weten op welke site je je bevindt.
Controleer dus altijd de URL of het webadres.
2. Ga na wie de informatie aanbiedt. Is de aanbieder eigenaar van de informatie en is
hij er verantwoordelijk voor of onbevoegd?
Zoek de naam van de schrijver of de maker van de website, zijn opleiding en
eventueel achtergrondinformatie.
Is de schrijver of de maker van de website een autoriteit op het gebied waarover het
onderwerp handelt? Worden de bronnen vermeld?
Vaak wordt de schrijver of maker van het geleverde tekst- en beeldmateriaal niet
vermeld. De webmaster kan zelf de teksten gemaakt hebben of kan de informatie
overgenomen hebben. Vaak zorgt de webmaster enkel voor de opmaak van de
webpagina’s en plaatst hij enkel de gegevens op het web.
Soms vind je de naam van de webmaster en/of auteur in een onderliggende broncode
van de webpagina. Die code kun je meestal oproepen door in de pagina op de
rechtermuisknop te drukken. Je krijgt vervolgens een menu waarin je het item "bron
bekijken" kunt kiezen.
3. Wordt de site genoemd in andere sites?
4. In welke mate is de geboden informatie volledig? Is de informatie recent? Wordt de
informatie regelmatig bijgewerkt? Is de informatie objectief of subjectief? Wordt er
feitenmateriaal of enkel meningen aangeboden? ...
5. Voor wie is de webpagina bedoeld: breed publiek, voor het onderwijs, voor
specialisten, ...
6. Welk doel streeft de auteur of de aanbieder van de informatie na? De belangen van
een organisatie behartigen, de sponsor steunen, een wetenschappelijke discussie, ...
7. Wat kun je afleiden uit de vormgeving van de informatie? Wat is het belangrijkste
(inhoud of vormgeving)? Staan er veel advertenties in?
8. Hoe is het taalgebruik en de structuur van de tekst?
E. Bevraging bij het historisch informatiekanaal : het schilderij
™ Wie is de kunstenaar? Plaats hem ook in een historisch kader ( tijd en ruimte)
™ Wie was de opdrachtgever?
™ Welk soort onderwerp wordt er behandeld?
- het onderwerp van het kunstwerk
- het verhaal dat de kunstenaar wil vertellen
™ Het doel van de kunstenaar/opdrachtgever (propaganda, psychologisch,..)?
™ Beschrijf met enkele woorden :
- de compositie (beeldbegrenzing, ruimte-indeling, richtlijnen,diepte,ritme) ;
- de kleuren (kleurencontrasten,gevoelsexpressie van de kleur, kleurensymboliek
(religieus, maatschappelijk,…);
- de figuren (lichaamsverhoudingen, uitdrukking op het gezicht,
levendigheid,details,..);
- de achtergrond (details, realisme)
- de stijl ( van een kunstperiode, van een kunstenaarsgroep, persoonlijke stijl)
- het materiaal (ondergrond , gereedschap, materie)