recht van de internationale handel

III. SPELREGELS (1)
GATT/WTO systeem

-
-
-
Geschiedenis
1947/1948 GATT in werking
Reeks onderhandelingsrondes leiden ook tot
bijkomende overeenkomsten (codes, side
agreements)
Igv. Uruguay Round onder de hoede van WTO
en alle overeenkomsten in beginsel geïntegreerd
in één systeem (1994)
« Understandings » (uitlegregels) maken deel uit
van GATT sinds 1994
III. SPELREGELS
GATT/WTO
III. SPELREGELS
GATT/WTO
III. SPELREGELS (2)
GATT/WTO systeem
Structuur Marrakesh-overeenkomst 1994:
Verdrag tot oprichting WTO
Annex 1 A =multilateral agreements on trade in goods
Annex 1 B = GATS (services, diensten)
Annex 1 C = TRIPs (trade related aspects intell.prop.)
Annex 2 = regels iz. Geschillenbeslechting
Annex 3 = TPRM (Trade policy review mechanism)
Annex 4 =plurilateral trade agreements (vallen buiten de package deal,
deelname dus niet verplicht), w.o. Overeenkomst over
overheidsaanbestedingen (government procurement)
 Ministeriële beslissingen en verklaringen, ….

III. SPELREGELS (3)
WTO Annex 1 A = MATG
Annex 1 A = multilateral agreements on trade in goods,
omvat:
- GATT 1994, d.i. GATT 1947 + meerdere
« understandings » (uitlegregels)
- Specifieke overeenkomsten iz.: douane-waardering,
regels van oorsprong, invoervergunningen, SPS, TBT,
beveiligingsmaatregelen (zie verder)
- Overeenkomsten over specifieke sectoren:
landbouwakkoord; textiel & kleding (afgelopen)

III. SPELREGELS (4)
GATT basisbeginselen


-
-
Geen rechtstreekse werking (ook niet in EU: C-149/96)
Basisbeginselen:
Alle landen zijn meest begunstigde natie
Handelsbeperkingen in beginsel enkel tarifair
Afbouw tarifaire beperkingen (invoerrechten)
Kwantitatieve beperkingen in beginsel verboden
Maatregelen gelijke werking (NTB) in beginsel verboden
Beginsel van « nationale behandeling » na invoer
Excepties en regels inzake excepties
Vrijstellingen (waiver), w.o. algemene vrijstelling voor ontwikkel.l.
III. SPELREGELS (5)
Beginsel van MFN (MBN)
Art. 1 : Alle landen zijn meest begunstigde natie. Dit geldt voor:
Douane- en andere tarieven
Andere handelsmaatregelen
 Zonder wederkerigheidsvoorwaarde
 Vrijstellingen bij bijzondere meerderheid van lidstaten gegund
waaronder ruime vrijstelling voor ontwikkelingslanden
 Art. XXIV: de regel geldt niet binnen Vrijhandelszones en Douane-unies
- Mits respect voor stand-still (externe tarieven mogen niet stijgen boven
gemiddelde)
- Procedure voor erkenning door de CRTA (committee on regional trade
agreements)

III. SPELREGELS (6)
Tarifaire belemmeringen 1
Art. XXVIIIbis GATT 1994: verplichting tariefverlagingen te
onderhandelen
- nu 9e onderhandelingsronde (Doha-ronde) bezig
- reciprociteit: alle lidstaten doen elkaar wederzijds concessies
- behoud MFN principe: verlaging komt in beginsel alle landen ten
goede
- uiteindelijk in de vorm van schedules per land met tariefconcessies
algemeen, tariefconcessies ontwikellingslanden en niet-tarifaire
concessies

III. SPELREGELS (7)
Tarifaire belemmeringen 2
Harmonisatie douanereglementering. Geschiedt door:
 Uniforme productenclassificatie: « harmonised system » van WCO (bv. 01.01.11) en
interpretatieregels daarvoor
 Waarderingsregels: in 1981 Valuation Code, nu WTO Valuation agreement (art. VII
GATT 1994 en 2 bijzondere overeenkomsten).
Beginsel dat tarifering ad valorem gebeurt en
dat dit in beginsel de transactiewaarde (netto-prijs aan de grens) is
regels inzake bewijs transactiewaarde (in beginsel factuur)
regels inzake prijscorrectie (om netto-prijs goederen te bepalen) (aftrek prijs
diensten, vervoer na import, korting
transactiewaarde (Prijs) mag in uitzonderlijke gevallen verworpen worden
 Vereenvoudiging douaneprocedures: Verdrag van Kyoto 1973/1999. Richtlijnen iz.
inklaring, stockage, oorsprongsbepaling, transit van goederen e.d.
III. SPELREGELS (8)
Kwantitatieve beperkingen






Art. XI GATT: in beginsel verboden
Uitzonderingen van art. XX (algemene uitzonderingen), zie verder (bv. bescherming
munt; beveiligingsmaatregelen), XII/XVIII (betalingsbalans)
Specifieke uitzonderingen op dit beginsel in Art. XI. toegestaan mits nietdiscriminerend:
tijdelijk uitvoerverbod noodzakelijke goederen
invoerbeperkingen landbouw- en visserijproducten in kader van landbouwbeleid
beperkingen volgend uit internationale grondstoffenovereenkomsten (zie verder)
Vereenvoudiging reglementering invoervergunningen: Agreement on import licensing
procedures (1979/1994)
Aparte regels iz. Textiel & kleding: MFA (multivezelakkoord 1974) vervangen door
ATC 1994 (Agreement on Textile and Clothing) tot 31-12-2004; sinds 2005 geen
apart regime meer
Voluntary export restraints: sinds 1988 strijdig verklaard met GATT
III. SPELREGELS (9)
maatregelen van gelijke werking





Art. XI GATT: non-tariff barriers (NTB) in beginsel verboden Uitzonderingen
van art. XX (algemene uitzonderingen), zie verder (bv. bescherming munt;
beveiligingsmaatregelen), XII/XVIII (betalingsbalans)
Specifieke uitzonderingen op dit beginsel in Art. XI. toegestaan mits nietdiscriminerend, o.m. iz. landbouw- en visserijproducten
Draagwijdte verbod:
houdt in dat overheidsbedrijven niet d.m.v. importmonopolie verbod mogen
omzeilen
Bijzondere overeenkomsten bij GATT
Aparte « plurilaterale » overeenkomst inzake overheidsaanbestedingen (in
Annex 4)
III. SPELREGELS (10)
overheidsaanbestedingen


-
-
-
GATT erkent een uitz. voor overheidsaanbestedingen: toegelaten de handel te
beperken tot nationale producten
Annex 4 bevat een aparte « plurilaterale » overeenkomst van 27 staten (geen
ontwikkelingslanden) die verder gaan en discriminatie o.g.v. nationaliteit uitsluiten bij
belangrijke overheidsaanbestedingen (goederen zowel als diensten).
toepassingsgebied: overheidsaanbestedingen boven bepaalde drempel (boven
130.000 IMF-trekkingsrechten; hogere drempels voor lokale overheden en
nutsbedrijven)
Eigenlijk reeks bilaterale overeenkomsten. Dus in beginsel op basis van reciprociteit
Gedetailleerde regels voor de aanbestedingsprocedure om reële kansen te geven aan
buitenlandse bieders; verplichting de aanbesteding aan de beste offerte toe te
kennen. Economische compensaties tellen slechts onder bepaalde voorwaarden.
Regels voor rechtsbescherming van bieders.
Binnen de EU, NAFTA e.d. zijn er meer specifieke rechtsregels.
III. SPELREGELS (11)
« nationale » behandeling
Uitgangspunt (art. III GATT): eenmaal ingevoerd dienen buitenlandse
producten behandeld te worden als inlandse producten (zij krijgen
« national treatment »):
w.b. taksen en belastingen erop;
w.b. andere regels die ervoor gelden (regels inzake transport, distributie,
verkoop, gebruik, …)
 Lidstaten rechtvaardigen een andere behandeling vaak door in te roepen
dat het niet om dezelfde producten gaat. Criteria voor gelijksoortigheid zijn
uitgewerkt door de Appellate Body van de WTO in de zaak Asbestos.

III. SPELREGELS (12)
excepties (XX)


-
Art. XX GATT bevat de regels inzake uitzonderingen (excepties) die de staten kunnen
inroepen. Een uitzondering vereist:
enerzijds een rechtvaardigingsgrond (bijzondere voorwaarden)
en anderzijds als algemene voorwaarde dat de afwijking geen arbitraire of
ongerechtvaardigde beperking van de handel mag vormen.
De belangrijkste gronden:
(b) bescherming van openbare zeden, leven of gezondheid van mens plant dier
(d) om naleving van Gatt-compatibele rechten/rechtsregels te verzekeren, i.h.b.
inzake intellectuele eigendom
bescherming nationaal artistiek, historisch archeologisch erfgoed
(g) bescherming van natuurlijke rijkdommen
in uitvoering van grondstoffenovereenkomsten
tijdelijke uitvoerbeperkingen van nationaal noodzakelijke producten
III. SPELREGELS (13)
harmonisatie iz.excepties (SPS)


-
-
Enkele bijzondere overeenkomsten ter harmonisatie van de regels betreffende
sommige excepties om de impact ervan te verminderen. Hoofdzakelijk 2: SPS / TBT.
SPS: akkoord betreffende de sanitaire en fytosanitaire maatregelen (1994)
dergelijke maatregelen mogen genomen worden voor de exceptie leven &
gezondheid
doch beperkt tot de noodzakelijke maatregelen, uitgaande van wetenschappelijke
beginselen en bewijs inzake beoordeling van het (gezondheids)risico
ofwel omdat het risico bewezen is, ofwel in toepassing v/h voorzorgsbeginsel:
beperkende maatregelen toegestaan indien effect onzeker, doch tijdelijk en mits
nader onderzoek wordt verricht
Beperking mag niet discrimineren (ongelijk behandelen zonder gronden)
Maatregelen moeten in beginsel op internationale richtlijnen worden gegrond; op die
beginselen gegronde maatregelen worden geacht noodzakelijk te zijn.
III. SPELREGELS (14)
harmonisatie iz.excepties (TBT)

-
-
-
-
-
TBT: akkoord betreffende de technische handelsbelemmeringen (1980/1994)
Er zijn veel technische belemmeringen: o.a. kwaliteit, samenstelling, verpakking en
controle van goederen. Ingeroepen redenen: bescherming gezondheid,
standaardisering, …
TBT: technische regulering (d.i. dwingend) en standaards (niet-dwingend) mogen
niet nodeloos de handel belemmeren, mogen niet discriminerend zijn (beginsel van
« nationale behandeling »)
Niet nodeloos indien strekt tot bescherming gezondheid of milieu, vermijden van
bedrieglijke parktijken, nationale veiligheid
Regels die afwijken van internationale standaards vermoed onnodig beperkend te zijn
Indien niet gebaseerd op internationale standaards moeten de regels aan
procedurevereisten voldoen (informatieplicht e.d.) (code of good practice in annex bij
de TBT)
Bijzondere regels voor onderzoeksmaatregelen.
III. SPELREGELS (15)
excepties (2)



-
Art. XXI GATT: bescherming nationale veiligheid
o.m. aankopen voor defensie
Deze exceptie is niet nader gereglementeerd
Art. XII GATT (+ understanding 1994): bescherming betalingsbalans
beperkende maatregel moet evenredig zijn
verplichting de maatregel met het IMF te overleggen
voorkeur voor prijs-gebaseerde (tarifaire) maatregelen; kwantitatieve maatregelen
vereisen een rechtvaardiging waarom tarifaire niet volstaan.
Art. XIX Beveiligingsmaatregelen: tijdelijke maatregelen bij onvoorziene stijging
import van bepaalde producten. Nadere vereisten: niet-discriminerend;
procedurevereisten w.o. onderzoek verrichten.
Nadere regels in de Agreement on Safeguards (niet van toepassing op
landbouwproducten). Maatregelen gericht tegen één land alleen zeer uitzonderlijk
toegestaan.
III. SPELREGELS (16)
excepties (3) / vrijstellingen

-

-
Er zijn een reeks uitzonderingen voor landbouwproducten, zoals:
geen verbod van of beperking op exportsubsidies
kwantitatieve beperkingen zijn in beginsel toegestaan
1994: « Landbouwakkoord » - is nog maar een kader voor verdere
onderhandelingen; doel is alle niet-tarifaire belemmeringen om te zetten in louter
tarifaire
Afbouw van exportsubsidies, te beginnen met de lijst van het landbouwakkoord
Categorieën steunmaatregelen: groen (toegestaan), geel (af te bouwen), blauw
(toegestaan mits maatregelen voor productiebeperking worden genomen)
July 2004 Decision: nadere belofte om subsidies voor landbouw en voor export
landbouwproducten af te bouwen.
Art. XXV GATT: Naast de excepties die uit GATT zelf volgen kan de WTO met akkoord
2/3 lidstaten een vrijstelling (waiver) toestaan.
Belangrijkste vrijstellingen zijn ten gunste van ontwikkelingslanden.
Vrijstellingen geven ook bijkomende uitzonderingen inzake landbouwproducten.
III. SPELREGELS (17)
regels iz. ontwikk.landen



-
-
GATT in 1964/1966 aangevuld met Deel IV (art. 36-38). Geen afdwingbare
verplichtingen, hooguit inspanningsverbintenissen t.g.v. handel en ontwikkeling van
ontwikkelingslanden. Daarbij geldt voor gunstmaatregelen géén verplichting tot
reciprociteit.
Uitgangspunten gepromoot door UNCTAD (vanaf 1968):
Eenzijdig toegekende tariefvoordelen voor export van (half)afgewerkte producten
vanuit ontwikkelingslanden (door verlaagd tarief of nultarief)
Sinds 1971 (uitgewerkt in Tokyo ronde) op GATT een veralgemeende vrijstelling
t.g.v. ontwikkelingslanden die een « general system of preferences » (GSP) mogelijk
maakte, de zgn. « enabling clause »:
die voorkeursbehandeling van ontwikkelingslanden alsook reciproke maatregelen
tussen ontwikkelingslanden onderling toelaat onder bepaalde voorwaarden: geen
nieuwe belemmeringen jegens andere staten; mits in antwoord op reële noden van
ontwikkelingslanden; kennisgeving aan GATT/WTO
« Graduation rule »: doel om de voorkeursbehandeling langzaam af te schaffen
III. SPELREGELS (18)
regels iz. ontwikk.landen



-
-

-
Effect wordt beperkt door de belangrijke uitzonderingen: landbouwproducten, staal,
enz.
Toepassing graduation rule leidde reeds tot verminderde voordelen voor « newly
industrialised countries). Systeem wordt dus gedifferentieerder.
Toepassing 1: VS:
Trade Act 1974/1976: voorkeursbehandeling voor bepaalde soorten producten die
volgens de rules of origin afkomstig zijn uit een van de begunstigde landen (de lijst
daarvan is een politieke beslissing dikwijls gekoppeld aan het beleid van die landen
op andere gebieden)
Bijkomende maatregelen in African Growth & Opportunity Act 2000 (textiel)
Toepassing 2: EU:
GSP 1971/1995
Lomé/Cotonou overeenkomsten
III. SPELREGELS (19)
regels iz. ontwikk.landen - EU
systeem: GSP

-
GSP 1971/1995:
voorkeurtarieven (van - 15 % tot - 100 %) voor 4 categorieëen goederen
Gekoppeld aan engagementen van uitvoerlanden iz. drugsbestrijding,
arbeidsvoorwaarden, milieunormen
Voorbehoud van een noodclausule
Graduatieprincipe (voor armste landen nultarief behalve voor wapens)
III. SPELREGELS (20)
regels iz. ontwikk.landen - EU
systeem : ACP

•
•
Overeenkomsten met ACP-landen: Lomé, nu Cotonou (2000, in werking 2002)
Vertrekpunt: geen invoerheffing op niet-landbouwproducten; gunstiger tarieven voor
landbouwproducten
Geen kwantitatieve beperkingen of maatregelen gelijke werking behalve (1) excepties
ter bescherming van gezondheid, veiligheid, …. (2) beveiligingsmaatregelen
Beperkte reciprociteit: EU landen zelfde voordelen geven als andere industrielanden
Strikte regels inzake de bepaling van oorsprong van de producten
Voordelen zijn gekoppeld aan engagementen inzake mensenrechten, rechtsstaat,
corruptiebestrijding ….
Financiële faciliteiten, 2 soorten:
Grant facility, voor welbepaalde noden
Investment Facility, vnl. voor private sector
III. SPELREGELS (21)
Grondstoffenovereenkomsten





Vormen onder voorwaarden een legitieme exceptie krachtens art. XX (h) GATT.
Algemeen: import- en exportbeperkingen met het oog op stabielere handel in
bepaalde grondstoffen
Informele overeenkomsten: consultatieve lichamen voor overleg tussen producerende
en verbruikende landen. Vaak georganiseerd door de FAO.
Formele marktregulering door een multilaterale overeenkomst tussen de meeste
producerende en vebruikende landen. De inhoud loopt nogal uiteen:
regels inzake (eerlijke) mededinging
minimumprijzen (bv. zuivel)
exportcontole, buffervoorraden, enz.
UNCTAD streeft naar een « geïntegreerd programma » voor
grondstoffenovereenkomsten. Daarvoor werd ook een « gemeenschappelijk fonds »
opgericht (in werking 1989, doch beperkte middelen).