De geschiedenis van het Christemdom

De geschiedenis van het
Christendom
In een kort overzichtje
The basement, 24 juni 2010
Kerkgeschiedenis
Onze (evangelische) kerk is niet uit het niets gekomen!
Maar zolang bestaat ze nog niet...
Hoe is ze ontstaan, wat was er ervoor?
Wat kunnen we daarvan leren?
Kerkgeschiedenis: heel divers, boom die in alle richtingen
vertakt.
op geregelde tijden bewegingen terug naar de basis
(op heel andere manieren)
I : de vroege kerk
ca 33-330 NC
De apostolische kerk
(Zie ook boek handelingen)
Eerst alleen joden
 Later Paulus, apostel der Heidenen
Kerken genoemd naar gebied, netwerk van huisgroepen
Ondanks vervolging snelle verbreiding
Eerste 300 jaar
Verspreiding door Romeinse rijk en verder
Thomas tot in Indië?
Vervolgingen (Jezus is Heer ipv de Keizer)
Zorg voor armen, delen van bezittingen; tegencultuur
Zo goed als geen eigen gebouwen, geen priesterklasse, ...
Structuren en hiërarchie groeien langzaam
Namen en data
70 : val van Jerusalem
170: eerste versie apostolische
geloofsbelijdenis
Kerkvaders:
1e eeuw: Clemens v Alexandrië
2e eeuw: Polycarpus, Justinus de martelaar
3e eeuw: Tertulianus, Origenes
II: Christendom komt op als
Rijk
ca 330-1000 NC
Constantijn en verder
Tot hier toe: Christendom verboden of gedoogd
 Bekering keizer constantijn
313 Edict van Milaan (godsdienstvrijheid Rome)
392 andere godsdiensten verboden in Rome (Julianus de afvallige)
Weg met tegencultuur, geweldloosheid, communaal leven...
Christendom opgelegd met geweld, als politiek middel
Bouw van kerken, ontstaan van priesterklasse...
Belangrijke namen en data
325 Concilie van Nice
(+ Niceaanse geloofsbelijdenis)
397 Concilie v Carthago: bijbelse canon
431 Concilie v Efese: afsplitsing Nestorianisme
471 Concilie v Chalcedon: afsplitsing orientaals-orthodoxe
kerk
Athanassius van Alexandrië (4e eeuw)
St-Patrick (begin 5e eeuw) keltisch christendom
Augustinus vs Pelagius (5e eeuw)
Wilibrord (rond 700) kerstening lage landen
Kloosters
Onstaan als tegenreactie op ‘naamchristendom’
Communaal leven, celibatair, dikwijls geloftes van
armoede...
In oorsprong pogingen om terug te gaan naar de
radicaliteit van de eerste kerk
Mogelijkheid voor vrouwen op ander leven
* Woestijnvaders (en –moeders)
* Antonius, Vader van alle Monniken (rond 300) in
Egypte
* Regel van Benedictus (rond 500)
Ketterijen en afsplitsingen
* Nestorianisme (assyrische kerk): Jezus in 2
personen
* Orientaalse orthodoxie (oa kopten):
monofysitisme (1 natuur in Christus)
• Gnostiek
• Manicheisme (Mani 3e eeuw) => mengreligie
• Arianisme (Arius 3e eeuw) => Jezus en H Geest
als scheppingen v. D. Vader
• Zevende eeuw: Islam
III groot Schizma en verder
ca 1000-1500 NC
Schizma tussen Oost en West
Onenigheid over OA
- Taal van liturgie
- ‘filioque’
 Oostelijke en en Westerse kerk gaan
uiteen in 1054
Belangrijke namen en data
(Westerse kerk)
• Anselmus van Canterbury (11e eeuw)
• Fransiscus van Assisi (rond 1200)
• Thomas v Aquina (13e eeuw)
12e en 13e eeuw: kruistochten
14e eeuw: de zwarte dood
• John Wycliffe, Jan Hus (14e eeuw)
• Erasmus (15e eeuw)
Grote ketterijen
• Katharen of Albigenzen (Occitanië/Z-Frankrijk):
–
–
–
–
–
Gnostisch dualisme
geen OT erkend (demiurg)
Reïncarnatie
Ascetische leer
Zwaar vervolgd met zelfs kruistochten (vermeend manicheisme)
• Waldenzen (ontstaan ongeveer zelfde streek):
- Bijbel als enige geloofsautoriteit
- Paficisme, simpel leven, zorgen voor armen, niet erkennen van
autoriteit RKK
- Zware vervolging
- Later deels opgegaan in protestantisme
IV: de Reformatie en
protestantisme
ca 1500-2000
Reformatie
• Protest tegen mistoestanden in de kerk
– Corruptie
– Decadentie en ontucht
– Aflatenhandel
Door boekdrukkunst nieuwe mogelijkheden (vertaling bijbel in
volkstaal)
Maarten Luther (1517) 95 stellingen op kerkdeur in Wittenberg
Later ook Johannes Calvijn, Huldrych Zwingli,...
Eerst poging tot herstel RKK, dan noodgedwongen afscheuren 
vervolging wegens ketterij
In Engeland is de situatie anders gebeurd  Anglicaanse kerk
(via media)
Reformatie en verder
De 5 ‘solas’ van de reformatie
Sola gratia (Alleen door genade)
Sola fide (Alleen door geloof)
Sola scriptura (alleen door de Bijbel)
Solus Christus (Alleen Christus; soms Solo Christo, Alleen door
Christus)
Soli Deo Gloria (Alle eer alleen aan God)
Katholieke kerk: contrareformatie
(inquisitie + eigen hervormingen)
Ignatius van Loyola  orde der Jezuïeten
Godsdienstoorlogen (ook in de lage landen)
Calvinisme vs Arminianisme
Radicale reformatie
Anabaptisme = wederdopen, volwassenendoop
Menno Simons (rond 1500)
Terug naar woorden van Jezus als kern. (nadruk op
bergrede)
geweldloosheid en in gemeenschap leven.
Vervolgd (ook door protestanten)  vlucht naar USA
Amish, mennonieten, hutterieten, bepaalde
broedergemeenten en baptisten (+ invloed op deel van
emerging church)
Protestantisme 2.0: honderden
afsplitsingen
Wesley  methodisme (Revivalisme) holiness
movement pinksterkerk
Baptisme  fundamentalisme
Restaurationisme  adventisme
Broedergemeenten (open en gesloten)
Etc etc (10.000 en denominaties)
Humanisme en vrijzinnigheid
Humanisme (oa Erasmus) als Christelijke stroming
17e eeuw: conflict katholieke kerk – Gallilei
(vooral tussen 2 soorten van wetenschap)
Verlichtingsdenken en vroeg modernisme
 Sommigen gaan mee in wetenschapsparadiham (tot ontkennen
wonderen ed)
 soms weg van bijbel en tradities: vrijzinnigheid
(tot buiten grenzen christendom)
Midden 20ste eeuw: christelijk atheisme (Hamilton, Vahanian,...)
Bij zij die positief identificeren als Christen: dikwijls nadruk op
naastenliefde, rechtvaardigheid (door woorden van Jezus)
Evangelicalisme en
fundamentalisme
Niet alle gelovigen nemen conclusies modernisme over
 anderen gaan meer naar bijbel (en traditie!)  evangelische stroming
(Lutheraans, gereformeerd, anglicaans + broeders, baptisten,
onafhankelijk,...)
Onfeilbaarheid bijbel (+ paus) eind jaren 1800
Fundamentalisme als stroming, begin 20ste eeuw
sterke antireactie op vrijzinnige bedreiging
nog steeds veel invloed op evangelicalisme
5 fundamenten:
• onfeilbaarheid van de bijbel
• Maagdelijke geboorte van Christus
• Jezus dood als plaatsvervangende straf
• Lichamelijke opstanding
• Wonderen van Christus/of de wederkomst (en eindtijdmodel)
Bij vergelijken met vrijzinnigheid: nadruk vooral op juiste leer, dikwijls
theologisch vooral Paulus.
Charismatisch Christendom
Geestesgaven ( cessationisme)
Bij veel heroplevingen bovennatuurlijke gaven terug naar
boven (doorheen hele geschiedenis Christendom)
Op een nieuwe manier in 20ste eeuw:
Azuza street
* Pinksterkerk (begin 20ste eeuw)
* Charismatische vernieuwing (midden 20ste eeuw, alle
gevestigde denominaties)
* ‘third wave’ (naar eind 20ste eeuw toe)
( Waaronder vineyard)
Niet-protestantse groepen
• Oud-katholieke kerk (deels uit Jansensisme)
Geen erkennen van paus of hierarchie
soms een stuk progressiever (vrouwelijke en
niet-celibataire priesters)
• Quakerisme (Religious society of Friends)
Geen vaste doctrine
Nadruk Heilige Geest (the inner light)
 Shakers (heel extatische groepering,
uitgestorven)
Nog wat Namen (protestant en
katholiek)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
John Wesley (18e eeuw): methodisme
John Nelson Darby (18e eeuw): vergadering der gelovigen, broederkerken
Graaf Von Zinzendorf (18e eeuw) hernhutters
Adolf Daens (19e eeuw): opkomen voor arbeiders
Pater Damiaan (19e eeuw)
Charles spurgeon (19e eeuw) calvinistisch revivalisme
C.S. Lewis (begin 20ste eeuw)
Corrie Ten Boom (midden 20ste eeuw)
Frère Roger de Taizé (tweede helft 20ste eeuw)
Billy Graham (tweede helft 20ste eeuw)
Francis Schaeffer (20ste eeuw)
Watchman Nee (20ste eeuw): chinese kerk
John Wimber (late 20ste eeuw): Vineyard
Moeder Theresa (tweede helft 20ste eeuw)
afgespliste religies
Mormonisme (Joseph Smith, begin 19e
eeuw)
Voudou en andere mengreligies
Getuigen van Jehova (uit restaurationisme)
Humanisme  vrijzinnigheid atheisme
V: de toekomst?
ca 2000-...?
Stand van zaken nu? (Westerse
wereld)
De meeste vernoemde kerken bestaan nog steeds
Moderne Eucumene (vb PKN Nerderland of Taizé)
en vervaging grenzen nemen toe
Nieuwe stromingen komen op
Zoeken naar roots en traditie (ancient future)
Postmoderne paradigma-shift
Invloed van Modernisme/verlichtingsdenken
(en daarna de val daarvan):
Uiteindelijk ontkerstening van westerse wereld (hier na WO
II vervolledigd)
Postchristelijke samenleving, christendom naar marge
Andere manier van omgaan met waarheid
Pluralisme
Meer nadruk op ervaring, praktische toepasbaarheid,
dan abstracte waarheid
...
Postmodernisme als invloed op het
Christendom
• Pragmatisch evangelicalisme/megachurches (USA)
 attractief, professioneel, groot, ...
* post-evangelicalisme:
 Afschudden van fundamentalisme
 Worstelen met moeilijke vragen als hel, schepping, rol v/d bijbel, ...
Dikwijls anti-institutioneel, heel divers
* ‘emerging church’ /emergent
post-evangelisch, postmodern, in alle richtingen
New monasticism
Maar ook Neo-calvinisme, neo-fundamentalisme, anti-postmodernisme
In de rest van de wereld
Op veel plaatsen in de derde wereld: enorme groei
vooral pinksterachtige kerken (soms ongezonde
welvaartsleer)
Celkerken, Huiskerken, organische kerken, simple
church,...
Veel groei in ook vooralvervolgde gebieden
Jezus-moslims, messiaanse joden, hoge
contextualisatie