OVER HUID EN HAAR

OVER HUID EN HAAR
‘Als je haar maar goed zit’ is een kreet uit de vorige eeuw die nu nog steeds actueel is. Je voelt je beter als
je er goed uitziet. Zeker als je psoriasis capitis hebt: psoriasis op de hoofdhuid. Juist dan kan een goed
kapsel een prima camouflage voor een gehavende huid zijn.
Haar heeft alles te maken met uiterlijk. Als je haar maar goed zit, voel je je beter en dat heeft een positieve
werking op je uitstraling. Alle reden dus om aandacht te besteden aan de conditie van je haar.
Maar door de psoriasis is de verzorging van haar en hoofdhuid arbeidsintensief en niet altijd even effectief.
Zeker niet als je hoofdhuid bedekt is met dikke schilfers. Dan geeft het strak trekken van je huid het gevoel dat je
met een helm op je hoofd rond loopt. Om je te verlossen van dat gevoel, van de jeuk en het zichtbaar zijn van
psoriasis bij de haargrens en achter je oren, is behandelen nodig. Zalven, lotions en het veelvuldig wassen van
hoofdhuid en haar is een remedie. Maar wat betekent het hebben van psoriasis voor ons haar en voor de groei
ervan? Dermatoloog Bart Nanninga beantwoordt onze vragen.
Niet de redactie, maar Bart Nanninga stelt de eerste vraag tijdens het interview. Hij wil weten of ik ook psoriasis
heb. Nadat ik zijn vraag bevestigend heb beantwoord, zegt hij “Patiënten weten vaak veel meer van psoriasis dan
artsen”. Hierna is het mijn beurt om hem te bevragen over zijn deskundigheid over haren. “Haren zitten bijna
overal op ons lichaam behalve op lippen, slijmvliezen en hand- en voetpalmen. Vroeger zorgde haar voor
isolatie. De lucht tussen de haren houdt namelijk onze lichaamstemperatuur constant. Dat is nu door het dragen
van kleding niet meer nodig. Ook was haar vroeger een vorm van camouflage. Kijk maar naar de dierenwereld,
naar onze voorlopers de apen. Het is een manier van communicatie die wij nu steeds minder nodig hebben. Nu
beschermt hoofdhaar onze hoofdhuid tegen oververhitting, afkoeling en beschadiging”, legt Nanninga uit. Hij is
dermatoloog in Nederland. Ook werkt hij een middag in de week in het Academisch Medisch centrum in
Amsterdam bij de afdeling Proctologie. Hier behandelt hij mensen die problemen hebben met het laatste deel van
de dikke darm. Het geven van onderwijs en het begeleiden van assistenten behoren ook tot zijn taken.
VERSCHILLENDE HUIDLAGEN
Haren (en nagels) zijn dode, harde structuren die veel gelijkenis vertonen met de bovenste laag van de huid. Die
bovenste laag is de opperhuid en die kunnen we zien. Dan komt de lederhuid en de derde laag is het onderhuidse
vetweefsel.
De bovenste huidlaag (de opperhuid) bestaat weer uit een aantal lagen en in de onderste laag (ofwel de basale
laag) zitten actief delende cellen. Deze cellen vormen constant nieuwe cellen die uitgroeien en daarna afsterven,
verhoornen. Nanninga: “De cellen gaan naar de buitenste laag van de opperhuid, de hoornlaag, en deze dode
cellen schilferen onzichtbaar van onze huid af.
Bijvoorbeeld tijdens het lopen of door wrijving van kleding. Dit vernieuwingsproces van de huid duurt normaal
ongeveer drie weken. Bij psoriasis is het evenwicht tussen de vorming en afstoting van huidcellen verstoord. Het
proces van huidvernieuwing gaat zeven keer zo snel als normaal. De cellen rijpen niet uit en het gevolg is dat op
de hoornlaag de witte schilfers zichtbaar zijn.
In de basale laag liggen ook pigmentcellen die melanine maken. De melanine zorgt voor onze huidskleur en
beschermt ons ook tegen de ultraviolette stralen van de zon. Blanke mensen hebben weinig pigment en mensen
met een donkere huid hebben meer pigment en maken ook donkerder pigment aan. Zonlicht stimuleert de
aanmaak van melanine. Het melanine beweegt zich dan in de richting van de bovenste laag van de opperhuid en
zo wordt onze huid donkerder. Als je veel in de zon ligt, word je steeds bruiner. Maar als je daarna in een kelder
gaat zitten, ben je na drie weken weer ontkleurd”.
GROEI VAN HAAR
Hoe groeit haar nu eigenlijk? De oorsprong van een haar zit in de lederhuid en begint bij de haarwortel, ook wel
haarzakje genoemd. Vandaar af groeit een haar door een kanaal en gaat via de opperhuid naar buiten toe.
Rondom dat haarzakje en het kanaal zit een laag die gelijk is aan de basale laag van de opperhuid. In die laag
delen cellen zich en die veroorzaken een stroom van cellen die naar het kanaal gaan. Die cellen groeien uit en
verhoornen. Aan het eind van het kanaal komt dan een verhoornde haar naar buiten. Onderaan bij de haarwortel
ligt de haarpapil en daar zitten vaatjes en zenuwen die de cellen van voedingsstoffen voorzien.
Nanninga: “De groei van een haar bestaat uit verschillende fasen: de groeifase, de overgangsfase en de
uitvalfase. De groeifase bestaat uit het delen van cellen, het uitrijpen en het verhoornen. In de overgangsfase
vlakt de haarpapil af en verschuift in de richting van de opperhuid. Uiteindelijk wordt het een stomp stukje en
blijven er nog maar een paar cellen over.
Uiteindelijk valt het haar uit: de uitvalfase. De lengte van de groeiperiode van haar is afhankelijk van waar het
haar op het lichaam zit. Hoofdhaar heeft een groeiperiode van 4 tot 6 jaar en wimpers ongeveer 8 weken;
Pigment zorgt er voor dat ons haar kleur heeft. In de laag rondom het haarzakje en het haarkanaal zitten ook
pigmentcellen. Het proces is gelijk aan die van de huidcellen. Als je haar grijs of wit is, dan maken die
pigmentcellen geen melanine meer aan. Wat de oorzaak daarvan is, weten we niet”.
Als je haar maar goed zit, glanst het. De glans van haar is natuurlijk. Langs elk haar zit een grote talgklier. Die
klier maakt talg en dat loopt door hetzelfde kanaal als het haar naar de opperhuid en verspreidt zich daarover en
over het haar. Soms breekt haar af of trekken we er een uit. Bij het afbreken blijft het haarzakje en de haarpapil
intact en groeit het haar weer opnieuw. Maar groeit het ook als je een haar met het haarzakje eruit trekt? “Aan
een haar zit een spiertje vast. Die zet het haar overeind bij kippenvel. Waarschijnlijk zitten er in de regio van dat
spiertje een paar stamcellen. Die stamcellen zorgen samen met de haarpapil voor een nieuwe haarwortel. Zo kan
de groeifase van een haar weer beginnen. Bij een overmatige haargroei kun je haren er uit trekken, maar ze
komen toch weer terug. Alleen door elektro-epilatie en lasertherapie vernietig je de haarpapil volledig”, aldus
Nanninga.
BEHANDELING VAN HAAR
De cellen die voor de haargroei zorgen, delen zich bij de mensen met psoriasis normaal. Een haar is dus niet
aangetast door psoriasis. Het haar zoekt door de psoriasisplekken heen zijn weg naar buiten. Soms bedekt de
psoriasis de hele hoofdhuid en onze vraag is of dat dan invloed heeft op de groei van het haar? Nanninga: “Ik
geloof het niet; Ook al zeggen mensen die kaal worden van wel. Maar ik denk dat kaalheid dan komt door het
krabben, het vaker wassen en het rekken aan het haar. Haren komen vanuit de lederhuid en hebben dus niets te
maken met de versnelde celdeling in de basale laag.
Het klinkt raar, maar psoriasis op de hoofdhuid hoef je eigenlijk niet te behandelen. Vaak doen we er wat aan als
het zichtbaar is of als mensen erge jeuk hebben. Het beste is dan om eerst de grote dikke plakkaten en schilfering
zoveel mogelijk weg te halen. De plekken maak je zacht met een vette zalf en laat je verweken. Vaseline moet je
niet gebruiken, want dat is niet goed uit je haar te wassen. Maar er zijn voldoende basiszalven die goed vet zijn.
Door het toevoegen van salicylzuur aan de zalf verweken de schilfers beter. Nadat je bijvoorbeeld een nacht de
zalf hebt laten intrekken, was je je haar. Een gewone shampoo is prima, maar je kunt ook een teershampoo 1
gebruiken. Teer heeft een positief effect op psoriasis, maar doordat er in teerproducten veel verschillende
onopgeloste chemische verbindingen zitten, verhoogt het de kans op huidkanker. Daarom zijn artsen
terughoudend met het voorschrijven van teer. Ook krijg je er slap haar van en als je grijs bent, verkleurt je haar
erdoor. Mijn advies is dan ook om een gewone shampoo te gebruiken.
Na het verweken haal je met een kam de schilfers uit je haar. Een stofkam (een zeer fijne kam) heeft het nadeel
dat je haren makkelijk afbreken. Deze behandeling herhaal je enkele dagen en pas als de schilfers weg zijn, is het
zinvol de hoofdhuid in te smeren met corticosteroïden of met vitamine D-preparaat. Lotions hebben een betere
werking op de hoofdhuid dan zalven. Tegenwoordig zijn er verschillende patiëntvriendelijke lotions in de handel
die je ook overdag kunt gebruiken. Het nadeel van een lotion is dat deze op alcoholbasis is en meer prikt. Het
nadeel van een emulsie is dat het dikker en plakkeriger is”.
Naast lokale middelen kan psoriasis van de hoofdhuid ook behandeld worden door belichting met UVB, PUVA
of met behulp van een lichtkam. Ook bij lichtbehandeling is het belangrijk dat eerst de schilfers verwijderd zijn.
Dat geeft het beste resultaat. Toch is lichtbehandeling niet altijd effectief, omdat de hoofdhuid door het haar
moeilijk bereikbaar is voor licht. Ook verweert het haar door veel licht en het vaak wassen. Het verweren kun je
tegen gaan door een verzorgende shampoo te gebruiken.
Tot besluit adviseert dermatoloog Nanninga: “Zeewater en natuurlijk zonlicht is een effectieve en weinig
tijdrovende behandeling voor psoriasis van de hoofdhuid. Door het zeewater raak je de schilfers kwijt en
het zonlicht bereikt dan makkelijker de plekken op de hoofdhuid. Het beste advies dat ik kan geven is om
in je vakantie twee keer per dag in zeewater te zwemmen”.
Uit ‘Psoriasis-PVN’ Jaargang 21, nummer 4
Monique ten Bruggencate
1
Teershampoo’s kunnen in België enkel op voorschrift van de arts