natuurlijke speelplaatsen wat en waarom door Patrick De Deyne

inspiratiedag
Natuurlijke speel- en leerruimten in de praktijk
notities
nemen?
vragen!
netwerken!
Natuurlijke speel- en leerruimte:
wat en waarom?
Patrick De Deyne, medewerker natuur- en milieueducatie Regionaal Landschap Meetjesland
Natuurlijke speel- en leerruimte
•
•
•
•
Wat?
Waarom?
Hoe werkt het?
Sfeerbeelden
Natuurlijke speel- en leerruimte: wat?
Coombes School, Arborfield (Engeland) Een gezellige zithoek van
reusachtige boomstammen midden op het pauzenplein
Foto: Marianne van Lier
•
•
•
Schoolplein Dietenhofen, Mittelfranken (D.)
Balanceren, klimmen, schommelen, zitten... op kleine ruimte een parcours voor vele
kinderen.
Foto: Will Leufgen
Kinderen 'dansen' door bloemenweelde
Foto: Willy Leufgen
Villa Da Vinci in Sint-Niklaas
Waarom?
Algemeen:
Vertoeven/werken/wonen in natuur is goed voor onze gezondheid en
welzijn
 iets dat iedereen “aanvoelt” (subjectief)
Waarom?
Laatste jaren echter heel wat bewijs uit de medische wetenschap dat er
een sterk verband is tussen een groene omgeving en welzijn/gezondheid,
zowel bij kinderen als volwassenen:
• lagere bloeddruk
• betere werking immuunsysteem
• minder ontwikkelingsstoornissen zoals schizofrenie, angststoornissen,
depressie Voorbeeld: inwoners stad 21% meer kans op
angststoornissen, 39 % meer depressies, 50% meer schizofrenie.
• minder ziektes zoals diabetes mellitus, attention deficit/hyperactivity
disorder (ADHD), infectieziekten, kanker, cardiovasulaire
aandoeningen, gewrichtsproblemen, migraine, longziektes,…
• Beter herstel na operatie
• Minder zwaarlijvigheid, hoger geboortegewicht
Mogelijke oorzakelijke mechanismes:
Wetenschappelijke literatuur
Groot probleem voor Vlaanderen, één van de meest verstedelijkte
gebieden in de wereld!
 Noodzaak groene dorpskernen, stadsbossen, parken, groene
bejaardentehuizen, ziekenhuizen… en GROENE SCHOLEN
Specifiek voor scholen:
voordelen natuurlijke speel- en leerruimte op school:
• Kinderen met ADHD kunnen zich beter concentreren als ze actief zijn in de
natuur.
• Kinderen met uitzicht op en contact met de natuur scoren hoger op tests
van concentratie en zelfdiscipline. Hoe groener de omgeving, hoe beter de
scores.
• Blootstelling aan natuurlijke omgevingen verbetert de verstandelijke
ontwikkeling van kinderen door het verbeteren van hun bewustzijn,
redeneren en waarnemen.
• Vroege ervaringen met de natuur stimuleren de ontwikkeling van
verbeelding en gevoelens van verwondering. Verwondering is een
belangrijke motivatie voor een leven lang leren.
• Een natuurlijke omgeving stimuleert het samenspel tussen kinderen en ze
hebben meer positieve gevoelens over elkaar. De impact van spanningen in
het leven van kinderen verkleint en ze kunnen beter omgaan met tegenslag.
• Spelen in de natuur is belangrijk voor de ontwikkeling van zelfstandigheid bij
kinderen. Hun spel is meer divers, fantasierijker en creatiever, wat hun taalen vaardigheden tot samenwerken bevordert.
• Kinderen die regelmatig spelen in een natuurlijke omgeving bezitten een
betere motoriek (coördinatie, evenwicht en behendigheid) en ze zijn minder
vaak ziek.
• Pestgedrag vermindert of verdwijnt zelfs volledig.
• De natuur helpt kinderen bij het ontwikkelen van waarnemingsvermogen en
creativiteit en geeft hen een gevoel van rust.
• Rustiger in de klas na speeltijd
• Kansen natuureducatie
• Observeren, ontdekken patronen, scherpere zintuiglijke vaardigheid
Wetenschappelijke literatuur
Hoe werkt het?
• ‘attention restoration theory (ART)’
van Stephen en Rachel Kaplan
Attention Restoration Theory (ART)
Als je je lang of intensief moet concentreren, bijvoorbeeld op een beeldscherm of een
boek, ontstaat er ‘aandachtsvermoeidheid’.
Je herstelt het beste van deze aandachtsvermoeidheid in een omgeving waar je een
andere vorm van aandacht gebruikt.
Attention Restoration Theory (ART)
natuurlijke omgevingen en groene ruimtes helpen om te herstellen van stress,
terwijl dit niet het geval is voor bebouwde, stadse omgevingen. De mens is
geëvolueerd in een natuurlijke omgeving, onze hersenen zijn nog steeds het best
aangepast om informatie uit een dergelijke omgeving (makkelijk) te verwerken.
Onderliggende mechanismen: “landschapspsychologie”
Complexe, “zachte”, herhalende patronen, weinig informatie, “je kan er
naar blijven kijken”
Complexe, ‘”zachte”, herhalende patronen, weinig informatie, “verveelt
niet”
Complexe, “harde” patronen zonder herhaling, veel informatie,
overdaad aan prikkels
Conclusie:
• kiezen voor een groene speel- en leeromgeving is niet kiezen voor
een ideologie, hype, zweverigheid, hippiebedoening,…
• kiezen voor een groene school is kiezen voor een wetenschappelijk
onderbouwde speel- en leeromgeving
sfeerbeelden
Ecohuis stad Antwerpen
Sakura-Basisschoolplein in Berlijn
Een parcours van planken en boomstammen
langs de rand van het schoolplein in BerlijnMitte
Foto: Marianne van Lier
De Speeldernis, Rotterdam
Een pad van flinke stammen door het moeras
Foto: Sigrun Lobst
Kurt Tucholsky Basisschool in Berlijn
Door kinderen o.l.v. een kunstenaar gebouwde
'meidenhut'
Foto: Willy Leufgen/Marianne van Lier
Basisschool in Berlijn
Hollen tussen de struiken en bomen
Kleuterschool Notzing, Zuid-Duitsland
wiebelbrug tussen wilgenstammen
Foto: Marianne van Lier/Willy Leufgen
Leeshut, gemeentelijke
basisschool Kruipuit
Maldegem
Koellerholzschule, Bochum, D.
Vanaf een relatief veilige vlonder gespannen
op zoek naar leven in het water
Foto: Willy Leufgen
Kleuterschool in Moosinning, Beieren
Waterrijke speel- en ontdektuin gevoed door
de nabije Fehlbach (aanleg 2004)
Foto: Willy Leufgen
Rommel of creatief spelmateriaal?
St. Nicolaasschool, Nijmegen
Voor elk klaslokaal een tuintje
Foto: Willy Leufgen
Buitenkeukentje, basisschool De Krekel, Zelzate
Kinderdagverblijf in Freiburg-Vauban
Muren vol planten in potjes e.d.
Foto: Willy Leufgen
Leeromgeving
Ontdekken/natuur beleven
 Met een natuur-rijke speelruimte hoef je niet op verplaatsing om aan
natuurbeleving te doen!
Mooi krom
Poort bij de Mgr. Terwindtschool in Groesbeek,
verzonnen en gebouwd door Johan Kollen,
Wageningen.
Foto: Hens Moonen
Eindeloze mozaieken zitbank, Een Slingertouw
Op de Nijmeegse Brede school hebben
kinderen van groep 8 van een nabije
Jenaplanschool vele meters zitbanken voorzien
van fraaie mozaieken!
Foto: Marianne van Lier
... of zitten onder bomen in het ´bos´
... op ruwe banken, nabij een mooie
vertellersstoel of op boomschijven: Coombes
school, Arborfield, Zuid-Engeland
Foto: Willy Leufgen
De Buitenklas
waterontdekplek
kindercreche, Sint-Amandsberg
Mogelijke links
https://nl.pinterest.com/GRASinGent
www.springzaad.be
www.goegespeeld.be
www.springzaad.be/publicaties?p=websites
http://k-s.be/kindgerichte-publieke-ruimte/deschatkist/natuurlijk-speelgroen-risicos-en-preventie
• www.speelom.be/nl/publicaties
•
•
•
•
•