Toelichting en aanmeldformulier Experiment Vitale

Toelichting en aanmeldformulier
Experiment Vitale woongemeenschappen en
wooncomplexen
Langer thuis: Platform31, Kenniscentrum Wonen-Zorg i.s.m. ActivAge
Annette Duivenvoorden, projectleider Platform31
[email protected] en 06 35 11 58 12
September 2015
1
Aanleiding
Een deel van de senioren woont in beschutte of beschermde woonvormen met
gemeenschappelijke voorzieningen zoals een ontmoetingsruimte. Bewoners beheren en
organiseren veelal de ontmoetingsruimte en de activiteiten die in deze wooncomplexen
plaatsvinden zelf. Het sociaal beheer gaat vaak problemen opleveren wanneer de leeftijd en/of
de zorgbehoefte van bewoners stijgt. Het vraagstuk van ‘vitaliteit’ gaat spelen; een deel van de
woongemeenschappen waarvan sommige met enthousiasme door de bewoners zijn opgezet,
verliezen na een tijd hun kracht.
Dit experiment verkent welke acties mogelijk zijn om de vitaliteit van de woongemeenschap te
behouden of te voeden; intern door de gemeenschap zelf én extern met nieuwe bewoners, de
omwonenden en (wijk)professionals. In het experiment Vitale wooncomplexen en
woongemeenschappen wordt een professionele en methodische aanpak van vitalisering
beproefd. Het experiment beoogt de woongemeenschap op te laten bloeien door persoonlijke
ontwikkeling en onderling contact te stimuleren, eenzaamheid te verminderen en onderling
dienstbetoon te laten toenemen. Het leidt tot inzicht in de effecten van de toepassing van de
BRUIS-methode, dat wordt vertaald naar een handreiking voor professionals van
woningcorporaties, zorg- en welzijnsorganisaties én bewoners.
Vitaliteit woonvormen voor ouderen
In het experiment kijken we naar woongemeenschappen en wooncomplexen. Het onderscheid
tussen de twee typen woonvormen zit in de motivatie van mensen om samen te leven. In
woongemeenschappen kiezen mensen veel bewuster voor elkaar en elkaars levensstijl. In
wooncomplexen kiezen mensen ook vaak om samen te leven, maar ligt er geen gezamenlijke
achtergrond of cultuur aan ten grondslag. Interessant aan het onderscheid is om te kijken of
woongemeenschappen van nature een sterkere saamhorigheid kennen en of (en hoe) dit
bijdraagt in de revitalisering.
Doel
Het project heeft als doel het ontwikkelen van inzicht in werkzame principes voor vitalisering
van wooncomplexen en woongemeenschappen van en voor ouderen. De doelgroep is bewoners
van deze wooncomplexen en -gemeenschappen. Het gaat vaak om kwetsbare ouderen op
hogere leeftijd (vanaf 75 jaar). We willen inzicht krijgen in de manier waarop sociale
professionals hen ondersteunen, zodat de bewoners zoveel mogelijk op eigen kracht kunnen
werken aan de sociale vitaliteit van de gemeenschap. En zijn daarin verschillen te benoemen
tussen wooncomplexen en woongemeenschappen. Uitgaande van acht pilots rekenen we op
een bereik van minimaal 200 en maximaal 400 ouderen (25-50 per pilot). Het experiment krijgt
vanuit deze doelstelling financiële steun van het Fonds NutsOhra-programma Meer veerkracht,
langer thuis.
2
We volgen acht pilots/experimenten waarbij we de werkzame principes inzichtelijk maken en
op deze wijze bij te dragen aan sociaal vitale wooncomplexen/woongemeenschappen.
Indicatoren voor sociale vitaliteit zijn dat…
•
•
•
•
•
De bewoners elkaar kennen;
mensen in wooncomplexen en -gemeenschappen zich verbonden voelen met
elkaar;
bewoners actief meedoen aan activiteiten;
bewoners zelf gekozen activiteiten organiseren en daartoe inspiratie krijgen
aangereikt (sociaal zelfbeheer);
bewoners zich betrokken voelen bij het gebruik en het beheer van de algemene
ruimten.
Aanpak experiment: Methodisch traject
Stappenplan
Het traject heeft een looptijd van een jaar. In de periode oktober-november 2015 werven we
acht wooncomplexen en -gemeenschappen voor ouderen die met ons een methodisch traject
willen bewandelen. Voor de werving en de selectie van de experimenten streven we naast een
verdeling tussen wooncomplexen en woongemeenschappen, naar een landelijke spreiding.
Bovendien moeten minimaal twee wooncomplexen in een wijk met een lage SES score staan. De
werving richt zich op besturen van woongemeenschappen en eigenaren van wooncomplexen,
bijvoorbeeld woningcorporaties, verenigingen van eigenaren en eventueel zorgorganisaties.
Bruismethode
We werken met de BRUIS-methode. De naam zegt het al: een manier om tot bruisende
gemeenschappen te komen. Deze aanpak bouwt voort op de methode POWER – Vitaliteit op
leeftijd (Penninx, 2015) en hanteert een aantal stappen om bewoners te activeren. Niet alleen
de woongemeenschappen zelf krijgen de methode aangeleerd, maar ook de professionals die
het meest met de bewoners te maken hebben. Bijvoorbeeld de huismeester of woonconsulent
van de woningcorporatie, al dan niet in samenwerking met een welzijnsinstelling of een
bewonersvereniging. Zij vormen met elkaar een initiatiefgroep. De eerste stap is het trainen van
acht initiatiefgroepen. Zij gaan vervolgens aan de slag met een serie van vijf interactieve
workshops voor 12 à 16 bewoners. Daarin komen vijf thema’s (levensdomeinen) aan de orde
om de behoeften, wensen en talenten van de deelnemers in beeld te brengen en elkaar te
inspireren tot eigen activiteiten.
3
Levensdomeinen
De levensdomeinen zijn gebaseerd op het werk van de Duitse psycholoog Hilarion Petzold en werden in het
Nederlandse ouderenwerk geïntroduceerd onder de noemer ‘levensloopbenadering’ en gebruikt als basis voor het
social casework (Houben, 2002, 2009, Penninx, 2005, Van Gennip, 2009). De benadering is in ons land nog niet
eerder gebruikt als basis voor social groupwork, c.q. gemeenschapsvorming met groepen bewoners. De vijf
levensdomeinen die in de BRUISmethode centraal staan voor het groepsgesprek en de te entameren activiteiten,
zijn:
·
·
·
·
·
Onze waarden, onze wensen
Gezond blijven van lichaam en geest
Samen zijn en alleen
Een fijne woning, een fijne buurt
Goed (doen) voor elkaar
Tijdens de workshops (en door tussentijdse opdrachten) ontwikkelen de deelnemers hun eigen
persoonlijke actieplannen, klein of groot. Het motto is: niets moet, alles kan. De een zal wat
vaker naar de gemeenschappelijke ruimte willen gaan en zoekt daar een maatje bij, de ander
richt een breigroepje op. Iemand opteert voor een wandelgroepje (of scootmobielparade),
enkele anderen doen mee aan een gesprekskring om nog wat verder te kunnen praten rond een
of meer van de aangereikte levensthema’s. Wensen (‘er zou een buurtfeest moeten komen’)
worden stappen (‘Wat kunnen wij doen om een buurtfeest te krijgen en wie kan ons daarbij
helpen’).
Om deze kleine en grotere acties mogelijk te maken wordt een aantal Bruiskringen opgericht,
waarin groepjes bewoners met elkaar aan de slag gaan Daarbij worden ook weer andere
bewoners actief betrokken, volgens het zwaan-kleef-aanprincipe. Gedurende het eerste half
jaar kunnen deze Bruiskringen gebruik maken van coaching door de leden van de initiatiefgroep.
Niemand wordt meteen in het diepe gegooid: de steun is merkbaar aanwezig en snel
beschikbaar. Wel hebben de coaches in de training geleerd hoe zij groepjes bewoners zo veel
mogelijk kunnen verzelfstandigen. Twee keer per jaar komen de Bruiskringen bij elkaar voor
blijvende uitwisseling en inspiratie.
Tussentijds monitoren
Platform31 monitort periodiek de voortgang en geeft feedback op het verloop van het traject.
Terugkerende vragen zijn hier: is de methode geschikt, zijn doelstellingen helder? Is bijstelling
nodig van de doelstellingen en/of methode? Komt het geambieerde doel dichterbij? Zo niet,
wat kunnen we daaraan doen? Platform31 zorgt voor onderlinge kennisuitwisseling in vier
bijeenkomsten, waarbij de experimentpartners bij elkaar komen om op verschillende
inhoudelijke thema’s kennis uit te wisselen en praktijkervaringen te delen gedurende het
experiment.
4
Thema’s zijn bijvoorbeeld: energieke input van buiten: op welke wijze kan een
woongemeenschap verbinding maken met de buitenwereld zonder de veiligheid van de eigen
woongemeenschap te verliezen.
Evaluatie
Platform31 zorgt ook voor de evaluatie van het Experiment. Een externe, onafhankelijke partij
voert, onder begeleiding van Platform31, de evaluatie uit. In deze evaluatie kijken we in
hoeverre de doelstellingen bereikt zijn en de toegepaste methode werkt. We evalueren op twee
onderdelen: de proceskant van het experiment en de effecten van het experiment. Hiervoor
wordt gewerkt met kwantitatieve gegevens (enquêtes) en kwalitatief onderzoek (observeren,
interviews).
De ervaringen met het experiment vormen de basis voor een praktische handreiking voor
professionals van woningcorporaties, zorg- en welzijnsorganisaties én bewoners. Deze
handreiking komt op de website van Platform31.
Communicatie
Platform31 zorgt voor de communicatie over de pilots van het programma, dat wil zeggen via
nieuwsbrieven, filmpjes, blogs en artikelen voor de vakpers. Ook zorgt Platform31 voor de
kennisdisseminatie rondom het experiment.
Planning
Het experiment start zomer 2015 en loopt tot eind 2016. In oktober en november vindt de
werving plaats. Begin december zijn de experimentpartners geselecteerd en gaat het
experiment van start. We volgen de deelnemers een jaar. Ook vinden er kennisbijeenkomsten
plaats met de deelnemende pilots. Eind 2016 publiceren we de evaluatie van de experimenten.
Projectgroep
Netty van Triest, senior projectleider Platform31, trekker Langer Thuis
Annette Duivenvoorden, projectleider Platform31
Yvonne Witter, adviseur Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen en Zorg
Kees Pennix, ActivAge
5
Gezocht experimentpartners: acht wooncomplexen en woongemeenschappen
Voor het experiment Vitale wooncomplexen en -gemeenschappen voor ouderen zoeken
Platform31 en Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg acht corporaties, zorgondernemers,
verenigingen van eigenaren of besturen van woongemeenschappen met woningen van
wooncomplexen of -gemeenschappen voor ouderen in eigendom, die aan de slag willen met het
sociaal beheer en de sociale vitalisering van ouderen. U werkt toe naar een methode voor een
sociaal vitaal wooncomplex waarbij de bewoners elkaar kennen, zich verbonden voelen, eigen
activiteiten opzetten, actief meedoen met activiteiten en zich betrokken voelen bij het gebruik
en beheer van de gemeenschappelijke ruimten. Het revitaliseren van een complex leidt tot een
gezellige woongemeenschap, vermindert eenzaamheid, voorkomt sociaal isolement en
stimuleert de verhuur.
Van de experimentpartners verwachten wij:





Dat zij een wens hebben om de senioren woongemeenschap sociaal te vitaliseren;
deelname aan het experiment in menskracht van de organisatie;
dat medewerkers de methode toepassen en meedoen aan de trainingen (zes tot acht
bijeenkomsten/trainingen;
bereidheid tot delen van kennis en ervaring;
een eigen bijdrage voor het experiment van 1000 euro.
De intentie is om een zo divers mogelijke experimentgroep samen te stellen, waarbij
geografische spreiding, type organisatie, SES-score van de wijk, criteria zijn bij de selectie.
6
Aanmeldformulier Experiment Vitale woongemeenschappen
Vul de gegevens hieronder in en stuur deze naar Annette Duivenvoorden, Platform31:
[email protected]. Sluitingsdatum voor aanmelding is vrijdag 21 november 2015.
Gegevens
Naam organisatie
Type organisatie
:
(corporatie, zorgorg., etc.)
Contactpersoon
Functie
Telefoonnummer
Emailadres
Adres wooncomplex
:
:
:
:
:
:
Aantal bewoners van het deelnemend complex:
Ligging in (naam wijk)
:
In de gemeente(n)
:
Bouwjaar complex
:
Toewijzing nieuwe bewoners door :
Gemeenschappelijke ruimte
: Ja / nee
Gemiddelde leeftijd huurders
:
Spreiding leeftijd huurders
: bv. tussen 70 en 90 jaar
1.
Wat is uw motivatie om mee te doen aan het experiment Vitale woongemeenschappen?
2.
Hoe zou u het belang omschrijven van sociale activering en (re)vitalisering van het betreffende
wooncomplex?
7
3.
Heeft u hier al ervaring mee opgedaan? Graag een beknopte omschrijving van reeds ontwikkelde
activiteiten en resultaten.
4.
Wat onderneemt uw organisatie of de bewoners op dit moment?
5.
Werkt u samen met andere partijen in dit proces?
6.
Welke kansen ziet u en tegen welke knelpunten loopt u aan en wilt u inbrengen in het
experiment? Graag beknopt voorbeelden (concrete casuïstiek) benoemen die u wilt inbrengen
tijdens het experiment.
Voorbeelden kansen
Voorbeelden knelpunten
8