Cognitieve gedragstherapie voor vermoeidheid na kanker NKCV
advertisement
Expert Centre Chronic Fatigue Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kanker Prof. dr. Gijs Bleijenberg, klinisch psycholoog Universitair Medisch Centrum St Radboud Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kanker NKCV Over het NKCV Wat is moe? Over het meten van moeheid Onderzoek naar vermoeidheid na kanker: • hoe groot en ernstig is het probleem? • waar komt de moeheid vandaan? • gaat vermoeidheid vanzelf weer over? • instandhoudende factoren Hoe ziet de behandeling met CGT er uit? Wat is het effect van behandeling? Nijmeegs Kenniscentrum Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid UMC St Radboud Mercator I Toernooiveld 214 6525 EC Nijmegen tel. 024 361 0030 fax. 024 361 0041 Chronische Vermoeidheid e-mail [email protected] Taken van het Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid NKCV Kennisvermeerdering Kennistoepassing Kennisoverdracht Informatie over het NKCV NKCV Website voor scientists: www.umcn.nl/chronicfatigue Website voor patiënten: www.umcn.nl/nkcv Informatieboekje NKCV Wat is moe? Vragenlijst voor vermoeidheid: Checklist Individuele Spankracht NKCV • Ernst ervaren moeheid (8 items) “ik voel me moe” • Concentratieproblemen (5 items) “het kost me moeite ergens mijn aandacht bij te houden” • Afgenomen Motivatie (4 items) “de zin om dingen te ondernemen ontbreekt mij” • Afgenomen Activiteit (3 items) “ik vind dat ik weinig doe op een dag” NKCV Scores op subschalen CIS van gezonden, ziektevrije kankerpatiënten en CVS 7 gezonden 6 CVS 5 ziekte-vrije kankerpatienten 4 3 2 1 0 moeheid concentratie motivatie activiteit NKCV Hoe groot is het probleem van vermoeidheid na kanker? Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten NKCV 50 40 38 30 % 20 10 0 borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten NKCV 50 40 38 28 30 % 20 10 0 borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten NKCV 50 40 38 35 28 30 % 20 10 0 borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling AML, ALL, CML, NHL 1 tot 22 jaar na stamceltransplantatie NKCV Hoe ernstig is het probleem? fatigue after treatment for breast cancer Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) NKCV 180 ziekte-vrije kankerptn ernstig moe 120 60 r rec k we r rt ale en lop c.i nt so mo b ish hu sla ap 0 P < .000 fatigue after treatment for breast cancer Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) NKCV 180 ziekte-vrije kankerptn ernstig moe ziekte-vrije kankerptn niet moe 120 60 r rec k we r rt ale en lop c.i nt so mo b ish hu sla ap 0 P < .000 fatigue after treatment for breast cancer Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) NKCV ziekte-vrije kankerptn ernstig moe ziekte-vrije kankerptn niet moe vrouwen zonder kanker 180 120 60 r rec k we r rt ale en lop c.i nt so mo b Hu i sh sla ap 0 P < .000 NKCV Is er een verband tussen de klachten en de voorafgaande behandeling? fatigue after treatment for breast cancer: follow-up Gemiddelde vermoeidheidsscore en eerdere behandelingen (4,5jr later) gem. vermoeidheidsscore NKCV 30 20 10 26 20 25 26 geen adjuvante therapie radiotherapie chemotherapie radio- en chemotherapie 0 fatigue after treatment for breast cancer: follow-up Gemiddelde vermoeidheidsscore en duur eerdere behandelingen NKCV gem. vermoeidheidsscore 30 20 10 0 27 19,5 27 < 1 maand 1-6 maanden >6 maanden GLM: p<.05 Vermoeidheid na SCT % en aantal ernstig vermoeide patiënten per transplantatie NKCV 50 allogene SCT 40 30 37% autologe SCT 26% 29 20 10 5 Chi-square =.393 0 9 NKCV Verband tussen GVHD-graad en ernstige vermoeidheid gemiddeld 9 jaar na stamceltransplantatie percentage ernstig moe 50 40 30 20 10 P-value =.488 0 afwezig N=36 graad 1 N=34 graad 2 N= 9 NKCV Gaat vermoeidheid weer vanzelf over? Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten NKCV 50 40 baseline-meting 38 28 30 % 20 10 0 borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten NKCV baseline-meting 50 2 jaar follow-up 40 38 28 30 23 % 26 20 10 0 borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten NKCV baseline-meting 50 2 jaar follow-up 40 38 35 28 30 23 % 26 20 10 0 borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling AML, ALL, CML, NHL 1 tot 22 jaar na stamceltransplantatie NKCV Vermoeidheid bij ziekte-vrije patiënten lang na behandeling voor bottumor of borstkanker 50 1 tot 2,5 jaar 2,5 tot 3,5 jaar 40 3,5 tot 5,5 jaar > 5,5 jaar 30 % 20 10 0 percentage vermoeiden Vermoeidheid en verband met tijd sinds stamceltransplantatie NKCV 50 1 - 5 jaar 6 - 10 jaar 40 11 - 15 jaar > 15 jaar 30 % 20 10 0 percentage vermoeiden Samenvattend NKCV Ernstige vermoeidheid kort na behandeling voor kanker bij 30 – 40% 3 – 4 jaar na behandeling nog een afname tot 20–30%, behalve na stamceltransplantatie Vermoeidheidsklachten leiden tot ernstige beperkingen in het dagelijks leven Geen verband tussen soort behandeling en vermoeidheid, behalve: kortdurende behandeling zonder complicaties geeft minder kans op ernstige vermoeidheid langdurige intensieve behandeling als SCT geeft grotere kans op ernstige vermoeidheid NKCV Welke factoren houden de vermoeidheidsklachten in stand? Ontstaansfactoren en instandhoudende factoren bij vermoeidheid na kanker NKCV MOE Uitlokkende factoren kanker behandeling van kanker Instandhoudende factoren Ontstaansfactoren en instandhoudende factoren bij vermoeidheid na kanker NKCV MOE Uitlokkende factoren Instandhoudende factoren kanker behandeling van kanker onvoldoende verwerking verhoogde angst voor recidief disfunctionele opvattingen over vermoeidheid verstoord slaap-waakritme verstoord activiteitenpatroon verminderde sociale contacten en meer behoefte aan sociale steun NKCV Cognitieve gedragstherapie bij patiënten met vermoeidheid na behandeling van kanker Cognitieve gedragstherapie bij patiënten met vermoeidheid na behandeling van kanker richt zich op de instandhoudende factoren van de vermoeidheid In verband met de grote individuele verschillen in instandhoudende factoren is de therapie op de individuele patiënt toegesneden NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker verwerking van kanker premorbide disfunctioneren angst voor recidief resources co-morbiditeit VERMOEIDHEID cognities rondom vermoeidheid somatische attributies slaap-waak ritme verzet klachten, beperkingen self efficacy activiteiten regulatie lichamelijke activiteit sociale steun en interacties mentale activiteit sociale activiteit hervatten dagelijkse activiteiten en werk Expert Centre Chronic Fatigue NKCV Achtergrondinformatie over bij Cognitieve gedragstherapie vermoeidheid behandeling van patiënten metna vermoeidheid na kanker kanker Diagnostiek - verhaal van patiënt - vragenlijsten - zelfobservatie en registratie Inventarisatie van instandhoudende factoren 15 sessies gedurende 6 maanden NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker verwerking van kanker premorbide disfunctioneren angst voor recidief resources co-morbiditeit VERMOEIDHEID cognities rondom vermoeidheid somatische attributies slaap-waak ritme verzet klachten, beperkingen self efficacy activiteiten regulatie lichamelijke activiteit sociale steun en interacties mentale activiteit sociale activiteit hervatten dagelijkse activiteiten en werk Expert Centre Chronic Fatigue NKCV Achtergrondinformatie over Behandelmodule 3 vermoeidheid na behandeling van Cognities over vermoeidheid kanker Attributies aan kanker/behandeling Catastroferen Negatieve self-efficacy Expert Centre Chronic Fatigue NKCV Achtergrondinformatie over Behandelmodule 3 vermoeidheid na behandeling van Cognities over vermoeidheid kanker Voorbeelden van klachtverergend denken “Zal deze vermoeidheid ooit overgaan? ” “Het moet nu over zijn!” “De vermoeidheid is verschrikkelijk, ik kan er niet meer tegen” “Ik moet dit kunnen” “Ik kan er niets aan doen, ik voel me hulpeloos” NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker verwerking van kanker angst voor recidief VERMOEIDHEID cognities rondom vermoeidheid somatische attributies slaap-waak ritme verzet klachten, beperkingen self efficacy activiteiten regulatie lichamelijke activiteit sociale steun en interacties mentale activiteit sociale activiteit Behandelmodule44 Behandelmodule Slaap-waak ritme Slaap-waakritme NKCV Opstaan en bedtijd / 12 dagen 24 22 20 Tijd 18 16 opstatijden bedtijden 14 12 10 8 6 4 2 vr za zo ma di wo do dagen vr za zo ma di Expert Centre Chronic Fatigue NKCV Classificeren van lichamelijke Classifying physical activity activiteit met een actometer with an actometer Classificeren van lichamelijke activiteit met een actometer NKCV Expert Centre Chronic Fatigue Grote in lichamelijke lichamelijke Grote verschillen verschillen in activiteit activiteit NKCV Relatief actief actief Relatief Laag actief low activ e NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker verwerking van kanker angst voor recidief VERMOEIDHEID cognities rondom vermoeidheid somatische attributies slaap-waak ritme verzet klachten, beperkingen self efficacy activiteiten regulatie lichamelijke activiteit sociale steun en interacties mentale activiteit sociale activiteit NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker verwerking van kanker angst voor recidief VERMOEIDHEID cognities rondom vermoeidheid somatische attributies slaap-waak ritme verzet klachten, beperkingen self efficacy activiteiten regulatie lichamelijke activiteit sociale steun en interacties mentale activiteit sociale activiteit Behandelmodule 6 Social support and social interactions NKCV Wat is het effect van deze behandeling? Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker Design NKCV CGT conditie CGT baseline fu1 6 mnd 12 mnd fu2 18 mnd Wachtlijst conditie wachtlijst baseline 6 mnd CGT fu 12 mnd 18 mnd Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker Demografische variabelen NKCV CGT (N=50) WL (N=48) 54 / 46 48 / 52 gem. range 44.6 20.4 – 61.6 45.3 20.9 – 60.6 Tijd na einde behandeling (jaren) gem. range 5.5 1.2 – 16.2 4.6 1.1 – 15.0 Man / vrouw (%) Leeftijd (jaren) Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker Diagnose in CGT en wachtlijst NKCV CGT (N=50) WL (N=48) borstkanker 15 15 testistumor 12 13 hematologische kanker 10 6 overige solide tumoren 13 14 Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker Effect CGT op vermoeidheid (CIS) NKCV gem. vermoeidheidsscore_CIS Intention to treat 56 49 CGT n= 50 42 WL n= 48 35 28 21 14 7 baseline 6 mnd * P < 0 .001 Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker Effect CGT op vermoeidheid (CIS) NKCV gem. vermoeidheidsscore_CIS Completers 56 49 CGT n= 38 42 WL n= 44 35 28 21 14 7 baseline 6 mnd * P < 0 .001 Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker % patiënten niet meer moe na 6 maanden (CIS) NKCV Completers 100 80 76 60 % 40 21 20 0 CGT Wachtlijst * P < 0 .001 Cognitieve gedragstherapie voor vermoeidheid na kanker NKCV Op de individuele patiënt toegesneden cognitieve gedragstherapie is een zinvolle interventie voor ziekte-vrije kankerpatiënten met blijvende vermoeidheidsklachten Voorlopig is deze behandeling alleen nog beschikbaar in Nijmegen (NKCV) Aan verspreiding van deze CGT en de hiervan af te leiden interventies voor verpleegkundigen wordt gewerkt Symposium Vermoeidheid na kanker op 7 april 2006 NKCV Plaats: Nijmegen Doelgroep: psychologen, verpleegkundigen, artsen en andere hulpverleners Programma: o.a. aparte workshops voor psychologen en verpleegkundigen Informatie bij: [email protected] of: PAOG bureau Nijmegen, tel. 024 361 0862, [email protected] Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid UMC St Radboud Mercator I Toernooiveld 214 6525 EC Nijmegen tel. 024 361 0042 fax. 024 361 0041 e-mail [email protected]
