1 - Uitgeverij De Boeck

Woord vooraf
Jaarplan ASO-wetenschappen met 1 uur in het 5de jaar en 2 uur in het 6de jaar
De leraar heeft de vrijheid om de thema’s uit het leerplan van de derde graad te ordenen in functie van excursies, moeilijkheidsgraad of het afronden van thema’s of
themaonderdelen bv. voor een examenperiode … In overleg met de vakgroep van de school en zelfs van de SG kan de volgorde van het hier voorgestelde jaarplan
gewijzigd worden. Als niet dezelfde leerkracht in het 5de en 6de jaar lesgeeft, dient op het einde van het 5de jaar het gerealiseerde jaarplan doorgegeven te
worden. Het is dus belangrijk de leerstof van de derde graad evenwichtig te verdelen over de twee jaren. Ook is het sterk aanbevolen in elk jaar fysische en
sociaal-economische onderwerpen aan te bieden.
In het jaarplan van het 5de jaar ASO stellen we de volgende volgorde voor: kosmografie (behalve de rotaties van de aarde rond haar as en om de zon: zie thema
‘Weer en klimaat’), cartografie (mag volgens het leerplan vervangen worden door GIS-toepassingen (4.8.2) of onderzoeks- en ICT-vaardigheden (4.8.3), bodems,
mondiale milieuproblemen (onderdeel van ‘Aspecten van duurzame ontwikkeling’) en ten slotte ‘Verstedelijking en ruimtelijke ordening’.
Het auteursteam heeft cartografie gekozen uit de keuzethema’s omdat niet alle leerkrachten beschikken over computers in het vaklokaal of omdat het
computerlokaal van de school niet vrij is om GIS- of ICT-toepassingen te maken. Als de leerkracht wel die mogelijkheid heeft, dan heeft hij/zij de vrije keuze om één
van de drie keuzeonderwerpen te behandelen. Dit jaarplan biedt de mogelijkheid om samen met de andere vijfdejaars op excursie te gaan in het kader van
kosmografie en R.O.
In de rubriek ‘Effectieve realisatie’ noteert de leerkracht de datum waarop hij/zij de les realiseerde. Het jaarplan mag voor inspectie en begeleiding als schoolagenda
van de leraar dienst doen. Het is de directeur van de school die de uiteindelijke toestemming moet geven.
In de kolom van de eindtermen en leerplandoelen staan de nummers en de inhoud van de eindtermen (cursief) en nummers met de leerplaninhouden (normaal).
In de rubriek VOETen dienen de nummers van de vakoverschrijdende eindtermen genoteerd te worden. Op een apart blad kan de leraar de VOETen genummerd
uittypen die hij/zij volgens de afspraak met het directieteam dient te realiseren in de aardrijkskundelessen en excursies.
Zowel in het 5de jaar als in het 6de jaar wordt geopteerd voor een excursiedag. In het kader van R.O. kan dit in de omgeving van de school gebeuren.
Bij de hulpmiddelen wordt enkel nog verwezen naar de nieuwe atlas ‘De Boeck Atlas - Mens en Aarde’ (DBA). In deze atlas zijn alle kaarten geactualiseerd (o.a. de
namen van de gesteenten, de geologische kaart, 3-D kaarten voor het reliëf, socio-economische gegevens). Als de leraar transparanten van de figuren en Mind
Maps uit het leerboek wenst, kunnen deze tegen kostprijs bij de uitgeverij De Boeck aangevraagd worden. De leerkrachtenhandleiding bevat o.m.
powerpointpresentaties van elke les. Deze handleiding is ook te verkrijgen bij de uitgeverij. De leerkracht kan zelf de presentatie aanpassen.
Elke leerling bezit ook een cd in het handboek waar op school of thuis gebruik van kan gemaakt worden.
Naast de handleiding is er de website www.geogenie.be waar geactualiseerde links terug te vinden zijn bij elk thema.
Met eventuele op- en aanmerkingen houden we graag rekening.
Namens het auteursteam
Georges Tibau
[email protected]
Leerplanthema 3: Kosmografie: Structuur van het heelal en het zonnestelsel
Lesdag:
Timing
Effectieve Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
realisatie
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
Kennismaking + Overzicht leerstof +
Afspraken i.v.m. Leren en Leren
01-02/
09/05
05-09/
09/05
4.1 Vertrekken van waarnemingen van
de sterrenhemel (S1)
Zelfstandige
opdrachten/Taken
Overzicht van
zelfstandige taken
doorheen het jaar
Les 1: Het beeld van hemel en aarde
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
1. Waarnemen van hemel en aarde
2. ‘Beelden’ in de sterrenhemel
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
3. De hemelsfeer aarde en de Melkweg
9.1 Onderscheid astronomie en
astrologie verwoorden (S26)
Belangrijkste
leermiddelen
4. Planeten
5. De maan
12-16/
09/05
6. Periodieke hemelverschijnselen
E18 Een standplaats op aarde bepalen
Les 2: Waarnemen van op aarde
door middel van beschikbare,
hedendaagse technieken en methodes
1. De vorm van de aarde beïnvloedt de
waarneming
2.3 Mogelijkheden van GPS (S27)
2. Onze plaats op aarde
3. De mogelijkheden van GPS
(eventueel gebruik tijdens excursie)
4. Plaatsbepaling aan de hemelkoepel
19-23/
09/05
E 5 Met een toepassing uit het
ruimteonderzoek het maatschappelijk
nut ervan illustreren + S27
1.1 Soorten straling van het
electromagnetisch spectrum als bron
van waarnemingen in de ruimte
2.1 Bemande en onbemande
ruimtevaart
2.2 Spin-off bedrijven
3.1 Vergelijking van enkele
satellietbeelden in verschillende
spectraalbanden (S9)
Les 3 Beter waarnemen door teledetectie
Oefeningen op
plaatsbepaling met
behulp van de
geografische
coördinaten en het
gebruik van GPS.
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
Plaatsbepaling van een
DBA
ster met behulp van
horizontale en verticale 128,132,133 en
108-109
coördinaten.
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
VOETen
26-30/ 09/05
Timing
03-07/
10/05
Effectieve
realisatie
Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
E5 Met een toepassing uit het
Les 4: Op zoek naar orde in het heelal
ruimteonderzoek het maatschappelijk
nut ervan illustreren.
1. Het resultaat van de Hubbletelescoop
7.1 Evolutie van sterren in het
Hertzsprung-Russell-diagram (S22)
2. Indeling en evolutie van sterren
Zelfstandige
opdrachten/Taken
Situeren van een
aantal sterren in het
Hertzsprung-Russelldiagram
Lesopvraging
10-14/
10/05
4.2 en 5.2 Afstanden in het heelal: het
lichtjaar, de astronomische eenheid
17-21/
10/05
E19 Het ontstaan en de structuur van
het heelal samenhangend verwoorden
aan de hand van een aantal
astronomische begrippen.
5.1 Plaats van de aarde in het
zonnestelsel en in het heelal
24-28/
10/05
8.1 Ontstaan zonnestelsel, gesitueerd
in de tijd
4.1 Structuur van het heelal
− planetenstelsel
− sterrenstelsel
− cluster
Les 5+6: De plaats van de aarde in het
zonnestelsel en het heelal:
1. De plaats van de aarde in het
zonnestelsel en het heelal
2. De plaats van het zonnestelsel in het
heelal: afstanden structureren het
heelal
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
3. Wetmatigheden
4. Afstanden in het heelal
Belangrijkste
leermiddelen
Oefeningen op
afstandsberekening
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
Opmerkingen i.v.m. de realisatie van het leerplan:
VOETen
Leerplanthema 3: Kosmografie
Lesdag:
Timing
Effectieve Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
realisatie
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
Zelfstandige
opdrachten/Taken
Belangrijkste
leermiddelen
29/10-06/
11/05
Herfstvakantie
07-10/
11/05
14-18/
E31 zich bewust zijn van de plaats van
de mens in het heelal.
S 25+27
6.1 Ontstaan en evolutie van het heelal
– Oerknaltheorie
– het heelal is in expansie
E5 Met een toepassing uit het
ruimteonderzoek het maatschappelijk
nut ervan illustreren.
Les 7: De oerknaltheorie: verleden, heden en
toekomst
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
Les 8: Spin-off van de ruimtevaart
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
+ eventuele lesopvraging
11/05
21-25/
11/05
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
E2 Met een voorbeeld aangeven dat
een afbeelding of een kaartvoorstelling
een gecodeerde voorstelling is van de
werkelijkheid.
1.1 Studie van enkele projecties om
een globe af te beelden op een
plat vlak:
-
projectievlakken
-
projectiemethoden
Aansluitend op de les plaatsbepaling op
aarde in de lessen kosmografie kan
cartografie gekoppeld worden.
Keuzethema:Cartografie ofwel
eigen keuze: GIS-toepassingen
ofwel onderzoeks- en ICTvaardigheden
Les 1: Kaartprojecties en hun gebruik
Zie ook syntheseoverzicht blz. 228-229
Oefeningen op het
herkennen van
kaartprojecties en afbeeldingen
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 130 en 131
VOETen
Leerplanthema 8: Keuzethema Cartografie
Lesdag:
Timing
Effectieve Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
realisatie
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
28/11 –
02/12/05
E17 Een kaartvoorstelling kunnen
kiezen in functie van het gebruik.
1.2 Analyse van enkele
kaartafbeeldingen:
-
Mercatorafbeelding
-
Afbeeldingen in
atlas/handboek
-
Foutief kaartgebruik
05-09 /
12/05
KERSTVAKANTIE
Opmerkingen i.v.m. de realisatie van het leerplan:
Belangrijkste
leermiddelen
Bruikbaarheid van
cilinder -, azimutale en kegelprojecties
concretiseren aan de
hand van voorbeelden.
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 130 en 131
Lesopvraging en voorbereiding kerstexamens
Kerstexamens
25/12/05
t.e.m.
09/01/06
Les 2 Kaartprojecties en – voorstellingen
compromissen afhankelijk van het doel
Zelfstandige
opdrachten/Taken
VOETen
Leerplanthema : Thema 7: De bodems
Lesdag:
Timing
Effectieve Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
realisatie
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
09-13/
1.1 Indeling van de bodems en hun
Les 1: Indeling van de bodems
01/06
belangrijkste eigenschappen volgens
Zelfstandige
opdrachten/Taken
Belangrijkste
leermiddelen
textuur (S2)
16-20/
01/06
E2 Met een voorbeeld aangeven dat
een afbeelding of een kaartvoorstelling
een gecodeerde voorstelling is van de
werkelijkheid.
Les 2: Bodemkaart van België
Via GIS-Vlaanderen de
bodemkaart van eigen
streek lezen en
interpreteren.
Les 3: Bodems en geomorfologische
processen
Bodemkaart van eigen
streek lezen en
interpreteren.
Les 4: Bodemprofielen in relatie met klimaat
en vegetatie
Op nieuwe
bodemprofielen de
horizonten aanduiden.
E3 Met een toepassing van GIS de
betekenis ervan voor de samenleving
illustreren
E17 Een kaartvoorstelling kiezen in
functie van het gebruik
E24 Vereenvoudigde bodemkaarten
lezen
23-27/
01/06
2.1 Bodemkaart van België (S14)
2.2 De genese van de belangrijkste
bodemgroepen van België volgens
textuur in relatie tot
geomorfologische processen (S24)
E17 Een kaartvoorstelling kiezen in
functie van het gebruik
30/01 03/02/06
E24 Vereenvoudigde bodemkaarten
lezen
3.1 Belangrijkste bodemprofielen met
hun relatie tot klimaat en vegetatie (S2
en S24)
DBA 14
VOETen
Leerplanthema 2: Verstedelijking en ruimtelijke ordening
Lesdag:
Timing
Effectieve Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
realisatie
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
E26 Voorstellen aanbrengen voor het
Les 5: Bodemdegradatie en oplossingen
ruimtegebruik in kader van duurzame
06-10/
ontwikkeling
02/06
4.1 Bodemdegradatie in België (S24)
13-17/
02/06
E13 Met voorbeelden het belang van
instrumenten van ruimtelijke planning
en milieubeleid toelichten.
Les 1: Overstromingen… een milieuprobleem
in Vlaanderen
Zelfstandige
opdrachten/Taken
Belangrijkste
leermiddelen
Voorbeelden uit eigen
omgeving opzoeken en
eventuele maatregelen
bespreken
Enquête bij getroffenen
van overstromingen.
6.1 Studie van een lokaal
milieuprobleem
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 30
20-24/
02/06
1.1 Waarnemingen en probleemstelling
van de versnippering van de
bebouwde en open ruimte in de eigen
leefomgeving.
Les 2: De ruimtelijke structuur van onze
leefruimte
Het is wenselijk dit
thema via zelfstandige
taken uit te werken. In
functie hiervan moet dit
jaarplan aangepast
worden.
Zie suggesties officieel
leerplan blz. 17.
25/0205/03/06
KROKUSVAKANTIE
Opmerkingen i.v.m. de realisatie van het leerplan:
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 7,8
VOETen
06 –10/
03/06
2.1 Waarnemingen van de variatie aan
Les 3: De morfologische en functionele
geconcentreerde en verspreide
structuur van onze leefruimte
bebouwing.
2.2 Situering van de eigen leefruimte
op de ruimtegebruikkaart.
2.3 Beschrijving van het functionele
ruimtegebruik van bebouwde en van de
open ruimte.
2.4 Stadsgewesten als resultaat van
functionele en morfologische
verstedelijking.
Leerplanthema 2: Verstedelijking en ruimtelijke ordening
Lesdag:
Timing
Effectieve Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
realisatie
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
E12 Stad, platteland, verstedelijking en
13-17/
Les 4: Verstedelijkingsprocessen en mobiliteit morfologisch en functioneel
03/06
problemen
typeren en verklaren.
3.1 Processen van urbanisatie,
suburbanisatie en rurbanisatie.
3.2 Ontvolking en verkrotting van
steden in Vlaanderen-Brussel.
Zie suggesties officieel
leerplan blz. 17.
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 26B, 27,28
Zelfstandige
opdrachten/Taken
Belangrijkste
leermiddelen
Zie suggesties officieel
leerplan blz. 17.
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 20,21,31,
32
20-24 /
03/06
3.2 Pendel en mobiliteitsproblemen in
Vlaanderen-Brussel
Les 5: Mobiliteitsproblemen als gevolg van
verstedelijking
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 32
VOETen
27-31/
03/06
E13 Met voorbeelden het belang van
instrumenten van ruimtelijke planning
en milieubeleid toelichten.
4.1 Spanningen tussen
ruimtegebruikers
4.2 Principes van het Ruimtelijk
Structuurplan Vlaanderen
Lesopvraging
Les 6: Structuurplannig als oplossingsrichting
Zie suggesties officieel
leerplan blz. 17.
Toepassingen op RSP
Vlaanderen
4.3 Regulerende rol van de overheid bij
het planningsproces
Leerplanthema 2: Verstedelijking en ruimtelijke ordening
Lesdag:
Timing
Effectieve
Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
realisatie
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
Zelfstandige
opdrachten/Taken
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 31, 32, 33
en 34
Belangrijkste
leermiddelen
PAASVAKANTIE
01-17/
04//06
18-21/
04/06
Opmerkingen i.v.m. de realisatie van het leerplan:
E15 Het belang duiden van natuurlijke
en sociaal-economische componenten
voor de ruimtelijke planning.
4.3 Principes van het Ruimtelijk
Structuurplan Provincie
Les 6: Structuurplannig als oplossingsrichting
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Toepassingen op RSP
provincie
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 34, 35
VOETen
5.1 Concreet probleem met spanning
tussen ‘wat is ‘ en ‘wat zou moeten
zijn’.
24 – 28/
04//06
Les 6: Structuurplannig als oplossingsrichting
Toepassingen op RSP
schoolgemeente.
5.2 Studie van een lokaal
bestemmingsplan als oplossingskader
voor het gestelde lokale probleem
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 35 D,25A
E 14 Met voorbeelden de erfgoed- of
natuurwaarde van landschapselementen uit het verleden omschrijven
en hun huidig belang duiden.
Les 7: Zoeken naar duurzame oplossingen
Cultureel en natuurlijk
erfgoed van de
schoolgemeente op
kaart aanbrengen.
5.3 Erfgoed - en natuurwaarde van
landschapselementen
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 15
Leerplanthema 2: Verstedelijking en ruimtelijke ordening
Lesdag:
Timing
Effectieve Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
realisatie
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
02-05/
Lesopvraging
05/06
Zelfstandige
opdrachten/Taken
Belangrijkste
leermiddelen
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek
E17 een kaartvoorstelling kiezen in
functie van het gebruik.
08-12/
05/06
Voorbereiding excursie
Functioneel werken
met kaarten
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek
VOETen
15-19/
05/06
5.1 Concreet probleem met spanning
tussen ‘wat is ‘ en ‘wat zou moeten zijn’
5.2 Studie van een lokaal
bestemmingsplan als oplossingskader
voor het gestelde lokale probleem
E 26 Voorstellen aanbrengen voor het
ruimtegebruik in het kader van
duurzame ontwikkeling.
22 – 24/
05/06
Excursie: voorbeelden in de eigen leefruimte
over versnippering en het toekomstig
structureren van de lokale ruimte als
oplossing. Plaatselijke milieuproblemen en
mogelijke oplossingen.
Beelden met de digitale PPT zie
camera.
leerkrachtenhandleiding.
Naverwerking excursie
Bespreken van de
genomen beelden
tijdens de excursie.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek
Na op lokaal vlak milieuproblemen te hebben
onderzocht , kan nu overgestapt worden naar
mondiale milieuproblemen
Leerplanthema : Thema 5: Draagkracht en mondiale verschuivingen
Lesdag:
Timing
Effectieve Leerplandoelen (met eindtermen E + Lesonderwerpen /
realisatie
doelst. gerealiseerd tijdens excursie) Excursie-items (+ voorbereiding en
naverwerking)
E7 De invloed van menselijke
Les 1: Mondiale milieuproblemen en de
activiteiten op het milieu zoals:
oorzaken ervan
broeikaseffect, natuurrampen, zure
29/05regen, waterbeheersing,
02/06/06
bodemdegradatie en –verbetering met
voorbeelden illustreren
1.1 Milieuprobleem zoals
broeikaseffect, natuurramp,
zure regen, bodemdegradatie...
1.2 Oorzaken van het milieuprobleem
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
Zelfstandige
opdrachten/Taken
Belangrijkste
leermiddelen
PPT zie
leerkrachtenhandleiding.
Transparanten
van de figuren uit
het leerboek.
DBA 124
VOETen
Examenperiode en deliberaties
06-30/
06/06
Opmerkingen i.v.m. de realisatie van het leerplan: