waarom nog lid van een politieke partij

Heeft een politieke partij nog toekomst?
Jan van Ossenbruggen
juli 2015
Onze samenleving is de afgelopen decennia fundamenteel veranderd in de
richting van grote complexiteit en onoverzichtelijkheid. Door de
toenemende individualisering zijn politieke partijen losser geraakt van de
samenleving. Groepsbinding en kiezerstrouw zijn afgenomen waardoor de
electorale onzekerheid aanzienlijk is toegenomen. Kiezers kiezen op
personen in plaats van op partijen. Vooral nieuwe politici richten liever een
beweging op zonder leden dan een nieuwe politieke partij. De gevestigde
politieke partijen maken zich hierover terecht zorgen. Het is dan ook niet
verwonderlijk dat tijdens de op 21 mei 2015 gehouden Algemene
ledenvergadering van de VVD-afdeling Hoorn twee vragen werden
voorgelegd:
1.
2.
Is de huidige partijorganisatie in staat deze negatieve spiraal te
keren?
Heeft een politieke partij leden nodig?
Ik wil hier nog een vraag aan toevoegen:
3.
Heeft een politieke partij nog toekomst?
Partijorganisatie
Er zijn vier soorten politieke partijen n.l. kaderpartij, campagnepartij,
ledenpartij en debat- partij. Geen van de huidige politieke partijen zijn in
één van deze kaders te plaatsen.
De organisatiestructuren zijn een min of meer uitgebalanceerde mix van
deze politieke systemen. Politieke partijen verliezen daardoor hun
identiteit. Ook de VVD worstelt met dit probleem. Daarbij komt nog dat
het huidige VVD organogram top zwaar is en niet meer past bij een
moderne politieke partij. De hervorming van het complexe systeem van
commissies, adviesorganen etc. vraagt om herziening. Om het contact
met de samenleving te houden is het wenselijk een aantal “hiërarchische
lagen” te verwijderen. Zo ontstaat er een horizontale organisatiestructuur,
waardoor bestuurders en leden directer worden betrokken bij
besluitvormingsprocessen en de brug tussen samenleving en overheid
wordt verstevigd.
Dit geldt niet alleen voor het provinciaal en regionaal niveau, het betreft
de gehele partijorganisatie.
Voor het implementeren van een nieuwe partijorganisatie is durf nodig en
vraagt om een effectieve, creatieve en actieve politiek. Een politiek die
niet afwacht, maar de leiding neemt in het debat over noodzakelijke
beslissingen en de verantwoordelijkheid naar zich toe trekt.
Dit kan alleen wanneer de autoriteit van de politieke partij wordt hersteld
en de democratie aan geloofwaardigheid wint.
Heeft een politieke partij leden nodig?
Een voorbeeld van een politieke organisatie die bewust geen leden wil is
de PVV van Geert Wilders. Maar het is de vraag of dit effectief is. Een
politieke organisatie of vereniging zonder leden kan moeilijk geschikte
mensen vinden die een rol kunnen vervullen in de lokale en/of provinciale
politiek. Het werkt onstabiliteit in de hand.
De samenleving ontwikkelt zich relatief onvoorspelbaar en zeker niet
volgens de wet van de logica. Het resultaat hiervan wordt pas achteraf
duidelijk.
Dit wordt extra in de hand gewerkt door het feit dat veel politici er niet
wakker van liggen of leden van een politieke partij wel of niet belangrijk
zijn. Sommige twijfelen zelfs of leden een positieve bijdrage leveren aan
het functioneren van een politieke partij. Ook de illusie dat leden mee
kunnen praten en denken over het huidige en toekomstige beleid is maar
schijn. Bestuurders en fracties trekken zich weinig aan van partijleden. In
het gunstigste geval worden de leden bij belangrijke beslissingen achteraf
geïnformeerd.
Het enige wat ze daar voor moeten doen is de gebruikelijke
partijcontributie overmaken.
Wanneer de partij organisatie op deze wijze wordt verbouwd heeft de
partij geen duidelijk omlijnde achterban meer maar wisselende
focusgroepen. Hierdoor gaat de identiteit verloren en verdwijnt de
intermediaire rol tussen overheid en burger en is een aanslag op de
democratie. Tekenen van dit “doem scenario” worden zichtbaar en
wanneer dit doorzet, is het een kwestie van tijd dat politieke partijen tot
symbolische proporties worden gereduceerd.
Heeft een politiekpartij nog toekomst?
Een politieke ledenpartij is een maatschappelijke instelling waar nog iets
van politieke processen die vanuit de basis worden ontwikkeld wordt terug
gevonden.
Het is een organisatie waar burgers met elkaar van gedachten wisselen en
zoeken naar een gemeenschappelijk ideaal. Er wordt tegenwicht of steun
gegeven aan uiteenlopende belangen en voorkeuren. Er is a.h.w. sprake
van een permanent correctief referendum en doorgeefluik van initiatieven.
Nog meer dan nu al gebeurt, zouden politieke partijen hun leden via de
moderne communicatie middelen beter kunnen informeren over en
betrekken bij partijstandpunten en hen de mogelijkheid bieden voor
inspraak en discussie binnen de partij.
Zolang politici verantwoording moeten afleggen van hun beleid aan hun
achterban, kunnen politieke partijen iets wezenlijks toevoegen aan onze
democratie.
Het moet gezegd, de VVD- Hoorn heeft hier een goed begin mee
gemaakt.