Klik hier voor de handleiding voor de leerkracht.

Zelfstandig werken Zelfstandig
werken Zelfstandig werken
Zelfstandig werken Zelfstandig
Handleiding project Geschiedenis
werken Zelfstandig
werken
Zelfstandig werken
Zelfstandig werken Zelfstandig
werken Zelfstandig werken
Zelfstandig werken Zelfstandig
werken Zelfstandig werken
Zelfstandig werken Zelfstandig
werken Zelfstandig werken
Zelfstandig werken Zelfstandig
werken Zelfstandig werken
Zelfstandig werken Zelfstandig
werken Zelfstandig werken
Zelfstandig werken Zelfstandig
werken Zelfstandig werken
27-1-2014
Robbin Wentink
Handleiding project Tweede Wereldoorlog voor de leerkracht:
De leerkracht hoeft bij de werkvormen bijna tot geen begeleiding te geven. Het kan zijn dat een
leerling nog met een vraag bij u komt maar probeer dit te minimaliseren. Het is de bedoeling dat de
leerlingen het zo zelfstandig mogelijk door lopen.
De eerste les is een uitleg les. De leerkracht vertelt wat de bedoeling is van het project. De leerkracht
verdeelt de klas in maximaal 4 groepen. Dit houdt in dat de groepjes bestaan uit ongeveer 5 á 6
leerlingen. Tegelijkertijd worden ook de taakrollen verdeeld. Er zijn in totaal vijf taakrollen:
Voorzitter, materiaalbaas, notulist, tijdbewaker en vragensteller. Bestaat een groepje uit zes
leerlingen kun je de rol materiaalbaas twee keer toewijzen. De rollen verdelen kunt u ook aan de
leerlingen zelf over laten.
Hieronder staat het schema voor de lessenserie. In totaal bestaat het uit zes lessen waarvan les 1 en
les 6 vast staan. Les 2 t/m 5 verschilt per groepje. Het is de bedoeling dat ieder groepje elke keer een
andere les uitvoert. Na vier lessen heeft elk groepje alle lessen gehad en kunnen ze tijdens les 6
presenteren.
Les
Opdracht
Les 1
Uitleg van de leerkracht,
verdeling groepen en
taakrollen.
Werkvorm:
Bekend, Benieuwd en
Bewaard.
Werkvormen:
Opzoeken, bespreken en
uitwerken.
Les 2
Les 3
Werkvormen:
Mind-map en expert.
Les 4
Werkvormen:
Kaarten op volgorde
leggen en What happens
next?
Werkvormen:
Het waarde kwadrant en
zoek de fout.
Les 5
Les 6
Presenteren aan de hand
van de groepsreis. Tot
slot het aanvullen van de
werkvorm bekend,
benieuwd en bewaard.
Tijd
30 min
45 min
45 min
45 min
45 min
45-60 min
Volgorde van de
groepjes
Uitleg van de
leerkracht.
Groepje 1
Groepje 2
Groepje 3
Groepje 4
Groepje 2
Groepje 3
Groepje 4
Groepje 1
Groepje 3
Groepje 4
Groepje 1
Groepje 2
Groepje 4
Groepje 1
Groepje 2
Groepje 3
Volgorde van
presenteren
Rondje 1:
12341
Ronde 2
131 en 244
Ronde 3:
14321
Hier onder worden de werkvormen uitgelegd. Per werkvorm is het doel, de uitleg, het materiaal en
de tijd uitgewerkt. Het laatste kopje is de voorbereiding die de u als leerkracht nog moet uitvoeren.
De verhalen die genoemd worden bij de werkvormen: Expert, Zoek de fout en What happens next,
kunt u vinden in de bijlage. Dit geldt ook voor het waarde kwadrant.
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
Taakrollen
Iedere leerlingen voelt zich verantwoordelijk
voor het proces doordat het een rol toegewezen
krijgt.
De leerlingen krijgen iedere een taak binnen het
proces. Dit kan zijn: voorzitter, matriaalbaas,
vragensteller en tijdbewaker/notulist. De
leerlingen moeten zelfstandig deze rollen
verdelen.
Hiervoor heb je geen materiaal nodig.
De taakrollen zijn er tijdens het gehele proces.
Voor het verdelen van de rollen staat ongeveer 5
minuten
Beslissen of de leerkracht de rollen verdeeld of
dat de leerlingen dat zelf doen.
Groepsplanning maken, Geleid worden en
leiding geven.
Bekend, benieuwd en bewaard.
De leerlingen denken vast na over het
onderwerp en activeren hiermee de voorkennis.
Aan het eind van het proces denken de
leerlingen nog een keer na over het gehele
project.
Bij bekend moeten de leerlingen opschrijven wat
ze al weten over dit onderwerp. Wat is voor hen
al bekend. Bij benieuwd moeten de leerlingen
opschrijven waar ze benieuwd naar zijn. Wat
willen ze graag weten over dit onderwerp. Tot
slot bij bewaard, schrijven de leerlingen, na het
project, op wat ze zullen onthouden.
1 a4tje per groep.
10-15 minuten voor bekend en benieuwd.
10 minuten voor bewaard.
Zorgen voor voldoende papier voor de
leerlingen.
Opdracht goed lezen, luisteren
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
Opzoeken, bespreken, en uitwerken
De leerlingen gaan nadenken, discussiëren en
beslissen over de gevonden informatie..
De leerlingen krijgen een onderwerp en daarbij
moeten ze eerst alleen informatie zoeken. Voor
de informatie zoeken staat bepaald tijd. Als de
tijd om is komen de leerlingen terug in hun eigen
groepje en bespreken ze de gevonden
informatie. Welke informatie is het beste? Wat
kan ik aanvullen om de informatie te
verbeteren? Uiteindelijk komt het gehele
groepje tot een conclusie en dit moeten ze
uitwerken.
Per leerling een computer, boeken en
tijdschriften over het onderwerp.
45 minuten.
Het klaar leggen van boeken en tijdschriften.
Opdracht goed lezen, plannen, luisteren
Mind-map
De leerlingen leren de onderwerpen te ordenen
op sub-onderwerpen.
De leerlingen moeten een mind-map maken
over de Twee wereldoorlog. Hierbij moeten ze
verschillende taken maken met sub
onderwerpen. Sub onderwerpen kunnen zijn:
Collaboratie en verzet, Joden, Duitsers, Slag om
Arnhem, Bevrijding. Hebben de leerling zelf ook
nog onderwerpen kunnen ze die bijvoegen.
A3 papier om de mind map op te maken.
Eventueel een computer om informatie op te
zoeken.
25 minuten
Er moeten voldoende A3 formulieren klaar
liggen.
Opdracht goed lezen, plannen, luisteren
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
Expert
De leerlingen leren informatie uit te wisselen
over een stuk waarin zij expert zijn.
De leerlingen krijgen een stuk tekst die zij in
stukken moeten verdelen. Iedere persoon
binnen de groep leest zij/haar eigen stukje tekst.
Nadat iedereen klaar is met lezen wordt de
informatie aan elkaar uitgewisseld. Zo hoeft niet
de gehele groep de hele tekst te lezen.
Een verhaal verdeeld in stukken.
15 minuten
De tekst moet in stukken worden geknipt.
Opdracht goed lezen, plannen, luisteren
Kaarten op volgorde leggen.
De leerlingen leren het onderwerp op
chronologische volgorde leggen.
De leerlingen krijgen ongeveer 30 kaartje over
Tweede Wereldoorlog en moeten deze op
chronologische volgorde leggen. Hierbij rekening
houdend met oorzaak gevolg.
Het antwoorden blad ligt bij de leerkracht. Als
een groepje klaar is mogen ze deze ophalen om
het na te kijken. Het antwoord blad zitten hier in
de bijlage.
Ongeveer 30 kaartjes.
30 minuten
Kaartjes uitprinten en uitknippen.
Opdracht goed lezen, plannen, luisteren
Zoek de fout.
De leerlingen herkennen de fout, in een stuk
tekst, en kunnen deze fout ook verbeteren.
De leerlingen krijgen een stuk tekst over een
deelonderwerp. In de tekst zitten een aantal
fouten. Feiten die niet overeen komen met de
werkelijkheid. De bedoeling is dat de leerlingen
de tekst nalezen en de fouten eruit halen.
Daarna is het de bedoeling dat ze de fouten gaan
verbeteren.
Een verhaal met de fouten erin verwerkt.
15 minuten
Het verhaal moet uitgeprint worden.
Opdracht goed lezen, plannen, luisteren
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
Naam:
Doel:
Uitleg
Materiaal:
Tijd:
Voorbereiding door de leerkracht
Zelfstandig werkenvaardigheden
What happens next
De leerlingen leren een verhaal te voorspellen.
De leerlingen krijgen het begin van een verhaal.
De bedoeling hierbij is dat ze het verhaal gaan
afschrijven. Hiervoor krijgen ze enkele
kernbegrippen die in het verhaal verwerkt
moeten worden.
Het eerste deel van het verhaal met de
kernbegrippen. Een leeg blad waarop het
verhaal verder geschreven kan worden.
20 minuten
Het verhaal moet uitgeprint worden.
Opdracht goed lezen, plannen, luisteren
Waarde Kwadrant
De leerlingen leren personen te beoordelen op
hun activiteiten.
De leerlingen moeten personen op een lijn
indelen. Het gaat hierbij om goed of fout. ook
moeten ze ingedeeld worden op algemeen
belang en individueel belang. Per persoon
krijgen ze een kort stukje tekst en aan de hand
daarvan moeten de personen worden in
gedeeld.
Het waarde kwadrant. De persoonsinformatie.
20 minuten
De opdracht moet worden uitgeprint
Opdracht goed lezen, plannen, luisteren
Groepsreis
De leerlingen presenteren de bevindingen aan
elkaar in een groepsreis.
De leerlingen worden genummerd naar gelang
het aantal leerlingen. Daarna gaat leerling 1 naar
tafel 1 om hun bevindingen te presenteren aan
die leerlingen. Daarna gaat leerlingen 2 naar
tafel 2 en gaan zo door tot dat iedereen is
geweest. Als alle presentatie geweest zijn krijgt
ieder groepje van de andere groepen een cijfer
en dat is het gemiddeld cijfer.
Ligt er aan wat de leerlingen nodig hebben om
te kunnen presenteren. Gebruik van het
digibord is niet mogelijk.
45 minuten
Geen voorbereiding nodig. Tijdens de les is het
handig om de tijd in de gaten te houden.
Ongeveer 5 tot 7 minuten per presentatie.
Luisteren, plannen
Bijlage:
Werkvorm Expert:
Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)
Met de term geallieerden of geallieerde mogendheden werden de tegenstanders van de
asmogendheden ten tijde van de Tweede Wereldoorlog aangeduid. Onder meer de volgende landen
behoorden tot de geallieerden: het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie.
Een tweede categorie geallieerden vormden de door de asmogendheden geheel onder de voet
gelopen landen als Polen, Noorwegen, Frankrijk, België en Nederland. Deze onder de voet gelopen
landen kregen weliswaar een marionettenregering onder Duitse supervisie (of werden geheel bij
Duitsland ingelijfd), maar vormden tevens (tegen)regeringen in ballingschap. Deze regeringen
werden na verloop van tijd meestal door de geallieerden als wettig erkend, en na de geallieerde
overwinning in de betreffende landen geïnstalleerd of in ere hersteld. Ook leverden uitgeweken
leger-, marine en luchtmachtonderdelen, alsmede vrijwilligers uit deze landen, een niet onaanzienlijk
aandeel in de geallieerde oorlogsinspanning. Bovendien behoorden deze troepen, die immers voor
hun onder de bezetting levende familie en landgenoten streden, tot de gemotiveerdsten van de
geallieerde legers.
Ten derde bestond er een derde groep landen die zich om economische, ideologische of politieke
redenen aansloot, maar niet direct door de asmogendheden bedreigd werd of met hen in conflict
was. Onder deze groep vielen onder andere de meeste Latijns-Amerikaanse landen zoals Mexico en
Brazilië, alsmede Turkije. Deze oorlogsverklaringen aan de asmogendheden, met name die van
Argentinië en Turkije, waren in veel gevallen van louter symbolische waarde (Argentinië verklaarde
bijvoorbeeld Duitsland pas op 27 maart 1945 de oorlog), hoewel andere landen zoals Brazilië wel
substantiële hulp boden.
De laatste categorie werd gevormd door de landen die zelf tot de asmogendheden hadden behoord
of pro-Asregeringen hadden gehad, en onder geallieerde druk van zijde wisselden. Dit waren
bijvoorbeeld Italië, Iran, Roemenië, en een aantal andere landen. Veelal had het slechte
oorlogsverloop in deze landen geleid tot een politieke omwenteling, waarna een pro-geallieerde of
communistische regering aan de macht kwam. Vaak eisten de geallieerden een oorlogsverklaring aan
de asmogendheden, maar vaak deed de regering dit ook uit eigen beweging in de hoop op minder
harde vredesvoorwaarden. Roemenië kreeg bijvoorbeeld in ruil voor de oorlogsverklaring aan
Duitsland en Hongarije Transsylvanië terug. Een dergelijke oorlogsverklaring leidde overigens,
wanneer nog Astroepen in het land waren, tot (tegen de bevolking gerichte) wraakacties, zoals de
Laplandoorlog en het opzettelijk laten overstromen van de Pontijnse moerassen.
Het Verenigd Koninkrijk kwam zwaar geschonden uit de Eerste Wereldoorlog. Weliswaar hadden ze
de oorlog gewonnen en was zelfs het grondgebied uitgebreid met een aantal mandaatgebieden,
maar de offers waren veel groter. Veel jongemannen verloren hun leven terwijl ze in de loopgraven
vochten voor enkele meters 'niemandsland'. Ook de financiële en politieke situatie was niet
rooskleurig. Financieel had de oorlog veel gekost, mede door de leningen bij de VS. Hierdoor moest
Duitsland veel gaan betalen aan de Entente.
Enkele koloniën zagen kans, door de zwakke thuissituatie, om tegen het bewind te protesteren. Zo
was het in India in het interbellum erg onrustig door de geweldloze acties en protesten van Gandhi
en aanhangers, maar er waren ook genoeg radicalen die tegen het bewind vochten.
In Ierland werd er een strijd gevoerd die later de onafhankelijkheid van het land inluidde. Ook de
Dominions Australië, Canada en Nieuw-Zeeland kregen steeds meer bestuurlijke vrijheden. Ze waren
bijna onafhankelijk, alleen de Britse Monarch stond nog tezamen boven deze landen. Het Verenigd
Koninkrijk was een van de leidende naties in de Volkenbond. Ze probeerde, samen met Frankrijk, de
stabiliteit en rust te bewaren. Toen Hitler aan de macht kwam en gebiedsuitbreiding wilde, en later
ook kreeg, was Neville Chamberlain de premier van het land. Hij voerde een appeasement politiek.
Zo werd Tsjecho-Slowakije uitgeleverd aan nazi-Duitsland en kreeg Hitler veel vrijheid.
Toen Polen het volgende slachtoffer dreigde te worden van Hitlers gokken, was het genoeg. Het
Verenigd Koninkrijk stelde zich samen met Frankrijk hard op toen nazi-Duitsland Polen de oorlog
verklaarde. Op 3 september 1939 werd de oorlog aan de nazi's verklaard. Dit leidde tot de
Schemeroorlog. Afgezien van een paar slagen op zee en een mislukt Saaroffensief, gebeurde er vrij
weinig. Wel bleek het later van belang dat de Britten en Fransen tot het bittere einde tegen Hitler en
zijn fascisten gingen vechten.
Verenigd koninkrijk
De Britse veldmaarschalk Sir Bernard Law Montgomery
Net zoals in de Eerste Wereldoorlog was er in de Tweede Wereldoorlog een British Expeditionary
Force. Dit leger was bedoel om de Fransen te helpen om een Duitse invasie te weerstaan. Het BEF, in
1940 onder leiding van Lord Gort, moest op het vasteland van Europa snel een beslissing kunnen
forceren in het voordeel van de geallieerden. Maar zelfs de aanwezigheid van dit grote leger (10
divisies verdeeld in 3 legerkorpsen) kon de Duitsers niet stoppen en uiteindelijk moest in Operatie
Dynamo een groot deel van de manschappen geëvacueerd worden. Doordat het een gehaaste
operatie was met veel vissersboten en andere handelsschepen, moest veel materiaal en
gevechtsuitrustingen achtergelaten worden. Dit was een flinke slag voor de Britten. Terwijl zo'n
330.000 manschappen gered waren, was het meeste materiaal (o.a veel munitie, geweren en
artillerie) verloren gegaan.
In het begin verliep de oorlog ongunstig voor het Verenigd Koninkrijk. Vitale bondgenoten zoals
Frankrijk en de Lage Landen, evenals enkele Scandinavische landen, gingen verloren aan Duitsland.
Het Verenigd Koninkrijk vocht als enige land, samen met de koloniën weliswaar, nog tegen Duitsland.
Uiteindelijk kon ook Winston S. Churchill, die begin mei 1940 Chamberlain was opgevolgd, Hitlers
verovering van de Balkan in 1941 niet stoppen.
Intussen was, na de Duitse verovering van Frankrijk, de Slag om Engeland gewonnen door de Britten.
Door de zege in deze belangrijke luchtoorlog was een invasie op het eiland afgewend. Wel werden de
Kanaaleilanden bezet door de Duitsers. In Noord-Afrika vochten de Britten nog steeds tegen de
Italianen en Duitsers. In 1942 werden bij El Alamein twee slagen uitgevochten waarbij de
geallieerden beslissend in het voordeel kwamen, hierbij werd de Suez en Egypte niet veroverd door
de asmogendheden. Het Verenigd Koninkrijk bleef hierdoor een beter zeetransport behouden,
evenals de belangrijke olievelden in Egypte en het Midden-Oosten.
Toen het Japanse Keizerrijk Pearl Harbor aanviel, kreeg Churchill de vriend in de oorlog die hij erbij
wilde betrekken: De Verenigde Staten van Amerika. Hierbij kreeg Churchill een bondgenoot die een
enorm potentieel aan grondstoffen, geld, wapens en andere belangrijke materialen had.
Frankrijk
Frankrijk had ook geleden in de Eerste Wereldoorlog, meer nog dan Groot-Brittannië. Tienduizenden
vierkante kilometers Frans gebied waren bezet geweest of verwoest, vrijwel een hele generatie
jongemannen was uitgeroeid op het slagveld, en de Fransen hadden een grote staatsschuld
opgebouwd om de oorlog te financieren. Frankrijk stond dan ook aanvankelijk een harde
behandeling van het verslagen Duitsland voor, en was de "havik" van de Parijse vredesconferentie. In
1923 trachtte Frankrijk de naleving van het verdrag van Versailles af te dwingen door het Ruhrgebied
te bezetten. Met de gedane herstelbetalingen loste Frankrijk zijn eigen schulden af. Verder had
Frankrijk militaire allianties lopen met een aantal Centraal-Europese staten ten oosten van Duitsland,
om zo dit laatste land "in de tang" te houden.
Toen Duitsland echter daadwerkelijk in de jaren 30 weer een machtspositie begon te krijgen, bleef er
weinig van deze harde krijgshaftige stemming over. "Waarom weer een bloederige oorlog beginnen
en opnieuw een generatie opofferen?", luidde het devies. En zo deed Frankrijk weinig toen Duitsland
het Rijnland herbezette in strijd met het verdrag van Locarno en een nieuw leger opbouwde. In 1938
liet Frankrijk ook Tsjecho-Slowakije vallen op de conferentie van München. Na de volledige bezetting
van dit land in 1939 kwam echter het besef door dat Hitler nooit tevreden zou zijn en alleen maar
meer zou eisen naarmate hij meer kreeg. Inzake Polen namen Frankrijk en Groot-Brittannië dan ook
een onverzoenlijke houding aan en verklaarden Duitsland op 3 september 1939 de oorlog naar
aanleiding van de inval in Polen.
Maar de oorlog verliep ongunstig voor Frankrijk. Na de Schemeroorlog en een nederlaag in
Noorwegen werd Frankrijk in een zes weken durende lentecampagne in 1940 door Duitsland onder
de voet gelopen. Hierop vormde maarschalk Pétain een nieuwe regering die een marionettenstaat in
Zuid-Frankrijk zou besturen: Vichy-Frankrijk. Een deel van de Fransen week echter met De Gaulle
naar Engeland uit en vormde daar de Vrije Fransen, die aan geallieerde zijde mee bleven strijden. Na
de overname van de Afrikaanse koloniën door de Vrije Fransen en geallieerden was het in 1944 de
beurt aan Frankrijk zelf om bevrijd te worden. Na de oorlog werd de Vierde Republiek uitgeroepen.
Sovjet-Unie
De Sovjet-Unie had aanvankelijk met de Duitsers samengewerkt. In het Molotov-Ribbentroppact van
1939 werd afgesproken dat de Sovjet-Unie Finland, Estland, Letland, Oost-Polen, Bessarabië en
Boekovina zou mogen bezetten. Duitsland zou in ruil hiervoor de vrije hand krijgen in Litouwen (werd
later geruild tegen een deel van Polen) en West-Polen. Verder werd er handel gedreven tussen
Duitsland en de Sovjet-Unie, zodat Duitsland van grondstoffen werd voorzien.
In de loop van 1940 groeiden de twee landen uit elkaar. De Sovjets hadden twee problemen met
Duitsland: Duitsland begon een invloedssfeer op de Balkan te creëren en sloot een alliantie met
Finland. Dit schiep een sfeer van omsingeling door de Duitsers. De Sovjet-Unie voelde zich hierdoor
bedreigd, een oude traditie die al stamt van het Tsaristische Rusland, en begon het leger uit te
breiden.
Duitsland was beducht voor een te machtige Sovjet-Unie, bovendien was de verovering van
"Lebensraum" in het oosten essentieel onderdeel van de nazi-ideologie. Hitler wilde niks horen van
aanvallen op het eiland Malta of een uitbreiding van het Duitse Afrika Korps en was compleet
gefocust op de uitgestrekte velden in het oosten. De Slavische rassen waren inferieur en moesten
vernietigd worden, dus de Sovjet-Unie werd het volgende slachtoffer. Op 22 juni 1941 viel Duitsland
dan ook de Sovjet-Unie binnen, ironisch genoeg bleef de handel tussen de Sovjet-Unie en Duitsland
tot de aanval gewoon doorgaan.
De Sovjet-Unie bevond zich hierdoor ineens in het kamp anti-Duitsland en werd door de rest van de
geallieerden gezien als een lid van deze groep. De Sovjets vonden dit niet echt fijn maar ze waren
noodgedwongen om met de rest van de geallieerden samen te werken om nog steun te ontvangen.
De samenwerking tussen de Sovjet-Unie enerzijds en de rest anderzijds verliep al in het begin erg
stroef. De Lend-Lease Act werd uitgebreid met de Sovjet-Unie en deze ontving veel steun in de vorm
van jeeps en andere voertuigen.
De Duitse opmars verliep erg goed in het begin. Zo konden na een paar weken al enorme saillanten
worden afgesloten, de zgn. Kesselslachten. Hierin werden soms meer dan 500.000 soldaten
omsingeld en daarna vernietigd doordat ze zich overgaven of tot de dood vochten. Hierdoor verloor
Stalin veel van zijn legers aan het front. De Duitse opmars bleek te zijn verdeeld in 3 delen:
Legergroep Noord, Midden en Zuid.
Verenigde Staten
Voor de Tweede Wereldoorlog vierde het isolationisme hoogtij. Dit hield in dat de Monroe-doctrine
strikt gevolgd diende te worden: de Verenigde Staten bemoeide zich slechts met Amerika en verder
niet. Vooral niet met "rare oorlogen in Europa." President Franklin Delano Roosevelt zag het gevaar
van het machtiger wordende Duitsland, maar kon zonder steun van zijn achterban niets doen. Wel
ging hij vrijwel tot de grens van oorlog met Duitsland door de Britten te ondersteunen in de LendLease Act, en door IJsland en Groenland militair te bezetten.
Inmiddels was de Verenigde Staten in conflict gekomen met Japan. Japan trachtte in Azië en de
Pacific een eigen invloedssfeer te creëren en probeerde na de val van Nederland en Frankrijk in 1940
hun koloniën in te palmen. De Verenigde Staten reageerde hierop met een olieboycot tegen Japan,
hierin gesteund door Groot-Brittannië en Nederland. Dit bracht de Japanners ertoe geweld te
gebruiken, en op 7 december 1941 viel Japan de Amerikaanse vloot bij Pearl Harbor aan. Vier dagen
later volgde de Duitse oorlogsverklaring.
De geallieerden hadden nu de steun van het immense Amerikaanse productieapparaat. De
Amerikaanse luchtmacht bombardeerde Duitsland en de Amerikaanse troepen namen deel aan de
strijd in Europa. Ook Japan werd uiteindelijk door middel van een offensief en twee atoomaanvallen
op de knieën gedwongen. De Amerikaanse grootmachtstatus, tot dan toe sluimerend, kwam nu
volledig tot wasdom. President Roosevelt zou dit alles niet meer meemaken: hij overleed op 12 april
1945 en werd opgevolgd door zijn vicepresident Harry S. Truman.
Nederland
Duitse plannen omtrent een invasie van Nederland waren gebaseerd op een plan van generaal von
Manstein. Hierin werd kenbaar gemaakt dat de Duitsers via de Belgische Ardennen bij Sedan
Frankrijk binnenvielen. Daarna konden ze naar de kust trekken en zo een grote omsingeling maken
waardoor deze legers in het noorden uitgeschakeld werden en Frankrijk verslagen werd.
Nederland werd binnengevallen als bescherming van de westelijke grens en als afleidingsmanoeuvre.
Men ging daarbij voorbij aan de gevolgen buiten Europa. Immers het nog neutrale Nederlands-Indië
was een belangrijke bron van olie voor de Japanse oorlog tegen China. (De latere, gezamenlijke
olieboycot met Engeland en de Verenigde Staten bracht Japan tot zijn aanval op Pearl Harbor en de
verovering van Nederlands-Indië.)
In het algemene beeld van de aanval op Frankrijk was Nederland slechts een nevenoperatie. De enige
reden dat Duitsland toch een tamelijk forse legermacht tegen Nederland in het veld bracht, was dat
het niet het risico wilde lopen dat een omvangrijke Britse interventiemacht in Nederland zou landen
en vanuit Nederland het Duitse Ruhrgebied zou bedreigen. In augustus 1939 werd Nederland
gemobiliseerd. Op vitale punten waren bunkers gebouwd; daarmee was Nederland voldoende
voorbereid, meende men. Men realiseerde zich niet dat de gemobiliseerde troepen sinds de
mobilisatie vooral de eigen stellingen hadden gebouwd. Ze waren als grondwerker actief geweest,
maar niet getraind als soldaat.
Geruchten over de smokkel van Nederlandse militaire uniformen naar Duitsland brachten de
Nederlandse regering niet in paniek. Nederland kende immers toch al honderd jaar vrede? En in de
Eerste Wereldoorlog was het land toch ook neutraal gebleven? Ook toen er steeds meer
krantenberichten opdoken over het samentrekken van Duitse troepen aan de Nederlandse grens,
werden de berichten door minister-president De Geer genegeerd. Een waarschuwing van de
Nederlandse spionagedienst, dat Duitsland begin mei Nederland zou aanvallen, werd door de
regering 'niet betrouwbaar' geacht.
In de periode 1937 - mei 1940 wist het Ministerie van Oorlog nog een aanzienlijke uitbreiding van de
materiële sterkte van het leger te bewerkstelligen. Zo werd met name modern 47 mm
antitankgeschut en modern luchtafweergeschut aangeschaft, en werden 39 moderne pantserwagens
in de bewapening opgenomen. Het leger had echter een groot tekort aan moderne artillerie,
voldoende en moderne machinegeweren, - mortieren en gebrek aan training,dit vooral door de
achterstand op landen die beter bewapend en ervaren uit de Eerste Wereldoorlog kwamen. Hierdoor
kon men de helft van het leger niet in divisieverband opstellen omdat de artillerie daarvoor ontbrak.
Het bewapeningsniveau was dat van een leger uit 1900. Ook de Militaire Luchtvaart kreeg nog een
zeventigtal moderne toestellen (Fokker T V, Fokker G1 en Fokker D 21) in de laatste jaren voor de
oorlog. De uitgaven werden echter beperkt gehouden en tevens ondervond men veel problemen
met het onderbrengen van de opdrachten omdat de hele wereld aan het herbewapenen was en
Nederland maar weinig inheemse defensie-industrie bezat. Grondstoffen waren daarnaast ook vaak
schaars.
Sommige wapenorders werden geplaatst bij Krupp in Duitsland. Hoewel de Duitse regering deze
orders aanvankelijk had goedgekeurd werd (achteraf om voor de hand liggende redenen) nooit
geleverd en hielden de Duitsers de Nederlanders voortdurend aan het lijntje. Uiteindelijk, toen het te
laat was om nog bij andere landen wapens te bestellen, trokken de nazi's in de Duitse regering de
stekker eruit.
Koningin Wilhelmina der Nederlanden.
Privé-initiatieven kwamen ook van de grond: onder andere in Leeuwarden (Nederland), Delft
(Nederland)en Den Haag (Nederland) werd op privé- of bedrijfsinitiatief luchtafweergeschut in
Zwitserland aangekocht en geplaatst. Deze onderdelen werden door de Vrijwillige Luchtafweer
Dienst bezet.
Op 9 november werden in het Venlo-incident twee Britse geheime agenten op Nederlands
grondgebied gevangengenomen door de Gestapo. Hierbij kwam de Nederlandse luitenant Dirk Klop
om het leven.
Majoor Sas (Nederland), militair attaché in Berlijn, liet weten dat Adolf Hitler op 12 november 1939
een aanval op Nederland wilde laten uitvoeren. Zijn berichten werden vol ongeloof ontvangen.
Slechts na persoonlijke inzet van koningin Wilhelmina werd op 9 en 10 november het gebied voor de
Grebbelinie onder water gezet. 2.000 mensen werden geëvacueerd. Toen 12 november voorbij ging
zonder inval, keerde de rust snel terug.
Op 10 januari 1940 maakte een Duits militair vliegtuigje een noodlanding bij Maasmechelen (België)
De inzittenden probeerden in paniek papieren te verbranden; deze papieren bevatten het plan Fall
Gelb, het Duits offensief tegen Frankrijk, België en Nederland. De Belgische inlichtingendienst
veronderstelde dat deze manoeuvre een misleiding was.
De inlichtingenbron van majoor Sas was kolonel Hans Oster, werkzaam bij de Duitse spionagedienst
Abwehr. Toen Hitler de planning van Fall Gelb wijzigde, gaf Oster verschillende malen nieuwe data
door. De opeenvolgende wijzigingen van de datum veroorzaakten in politiek Den Haag steeds meer
ongeloof. Toen Sas dan ook op 9 mei meldde: morgenvroeg bij het aanbreken van de dag, was er
vrijwel niemand meer die hem geloofde. Desondanks werden alle buitenverdedigingen in de hoogste
staat van paraatheid gebracht. Helaas niet de binnen verdediging in en langs Vesting Holland.
Toch bleef Nederland in die dagen niet helemaal achteloos. Toen een Nederlandse KLM-vlieger in
april rapporteerde hoe Duitse luchtlandingstroepen in april zich snel meester hadden gemaakt van
Noorse en Deense vliegvelden, besloot de regering elk groot militair vliegveld (Schiphol, Ockenburg,
Valkenburg, Ypenburg en Waalhaven) door een bataljon infanterie te laten bewaken. De regering
stelde zich hierbij echter in op kleine luchtlandingen naar 'Noors en Deens model'.
Werkvorm: Zoek de fout
Op 20 april 1889 werd Adolf Hitler in het Zwitserland geboren. In Braunau am Inn om precies te zijn.
Hij werd geboren in een eenvoudig gezin. Hij was de zoon van Aloïs Hitler en Klara Pölzl. Het paar
kreeg in totaal 6 kinderen. Vier daarvan stierven op jonge leeftijd aan toen nog gevaarlijke
kinderziekten. Alleen Adolf en zijn zus werden volwassen personen.
Zijn zuster Paula wist haar jeugd te overleven en stierf in 1960. Gustav, Otto en Edmund waren zijn
drie broers en Ida zijn zuster die op zeer jonge leeftijd stierven. Het huwelijk tussen de vader en
moeder van Adolf was weinig succesvol. Zijn vader was een driftkikker die zijn moeder terroriseerde.
Zijn frustraties heeft hij waarschijnlijk ook op de jonge adolf botgevierd. Zijn moeder was
daarenteger een stuk zazhtaardiger. Naar verluid hield Hitler ontzettend van zijn Vader.
Mislukt als Leraar
De jonge Hitler verliet na de dood van zijn moeder zijn geboorteplaats. Bern werd zijn bestemming.
Daar zou hij het gaan maken. Als leraar. Dat was namelijk zijn grote droom. Adolf had op jonge
leeftijd absoluut geen poltieke ambities. Hij voelde zichzelf allerminst de verlosser-in-spé van het
toenmalige Zwitserland. Bern was aan het begin de twintigste eeuw the place to be, ondanks het feit
dat het eens zo machtige (dubbel)monarchie op haar laatste benen liep. Daar meldde hij zich aan op
de Lerarenopleiding. Tot zijn grote teleurstelling werd hij niet aangenomen.
Zijn kwaliteiten werd door de professionals als niet toereikend beschouwd om een geslaagde carrière
als leraar te maken. Wat zou er van Hitler zijn geworden als hij wél was aangenomen op de
lerarenopleiding? Zijn leven, en zodoende ook zijn poltieke loopbaan, had dan een heel andere
wending genomen. Vanwege het feit dat Hitler niet aangenomen werd op de lerarenopleiding stortte
zijn leven in. Voor deze zoveelste maal kreeg hij een teleurstelling te verwerken. Zijn hele jeugd had
al in het teken gestaan van afwijzingen. Dit patroon leek zich voort te zetten in Bern. Vanaf het
moment dat hij afgewezen was leidde hij een doelloos bestaan in de hoofdstad van Zwitserland.
Antisemitisme
Bepaalde historici zijn van mening dat hij in Wenen zijn antisemitische ideeën heeft opgedaan. Het
antisemitisme was springlevend in Europa in de vorige eeuw. In Rusland, Oekraïne, Polen maar ook
In Zwitserland was jodenhaat een normaal verschijnsel. In bern leefden vooraanstaande
anitsemitistische denkers. Vermoedelijk is Hitler met deze mensen in contact gekomen. Het is
aannemelijk dat de wieg voor de latere holocaust in het Zwitserland heeft gestaan.
Hitler liet zich door zijn afwijzing aan de lerarenopleiding niet uit het veld slaan. Hij besloot zich voor
een tweede keer aan te melden. Ook deze keer zonder succes. Zijn leven als leraar leek nu definitief
mislukt te zijn. Desondanks verdiende hij een schamel zakcentje door de verkoop van zijn aquarellen.
Behoudens deze inkomsten had Hitler weinig geld om te besteden. Hitler leek meer en meer een
mislukkeling te worden.
München en de Eerte Wereldoorlog
Inmiddels was de Eerste Wereldoorlog uitgebroken. Het Zwitserland had ervoor gekozen haar eigen
dood heroïsch tegemoet te gaan. Middels een grote alles-of-niets-oorlog hoopte het eens zo
machtige rijk met een wanhoopsdaad haar macht te herstellen. Voor zo ver mogelijk. Het leger werd
gemobiliseerd en dat betekende dat veel jonge mannen zich op appèl moesten melden. Aangezien
Hitler een Zwitser was, gold ook voor hem de dienstplicht. Echter, hij heeft nooit in het Zwiterse
leger gediend.
Hitler is daarentegen op de vlucht geslagen. Althas, deze mening is sommige historici toegestaan.
Naar München. Anderen geschiedkundigen geven een andere lezing van het verhaal. Hitler zou
bewust naar het dynamische Wilhelminische Duitsland zijn gegaan. Dit rijk zou immers de toekomst
hebben, waar Hitler voor zichzelf een grote toekomst zag weggelegd. De waarheid zal waarschijnlijk
nooit achterhaald worden, maar het is een onomstreden feit dat Hitler gediend heeft namens het
Duitse Leger in de Eerste Wereldoorlog. Hij schopte het in het leger tot de bescheiden rang van
korpraal.
Over Hitler werd in het verleden vaak geschreven dat hij een lafaard zou zijn geweest. Dit is onjuist.
Hitler mocht een misschien een weinig betekenisvolle rol hebben vervuld, hij was allerminst een
angsthaas. Hij had de zeer risicovolle taak berichten te transporteren door en achter frontlinies heen.
Hij toonde eerder lef dan lafheid. Aan het einde van oorlog raakt Hitler gewond, waardoor hij in de
ziekenhuis terecht komt. Gewond in het ziekenhuis krijgt Hitler te horen dat Duitsland de strijd
staakt. Er zijn historici die over dit punt beweren dat ook dit een keerpunt was in Hitlers' leven. Hij
zou hebben gehuild van woeden én verdriet. Hij zou vanaf toen vastberaden zijn geweest de
wapenstilstand en de latere Vrede van Versailles ongedaan te maken. Hierover heeft hij eveneens in
zijn boek Mein Kampf geschreven. Mijn kampf is het boek dat Hitler geschreven heeft tijdens zijn
revalidatie naar de oorlog.
Na de Eerste Wereldoorlog bleef Hitler nog een tijdje in het Duitse Leger. Waarschijnlijk uit praktisch
oogpunt. Hierdoor was hij verzekerd van een inkomen. In het kleine leger van de Duitse Weimar
Republiek kreeg hij de opdracht rechtse splinterpartijen in de gaten te houden. Deze zouden
diezelfde republiek kunnen bedreigen (in de toekomst). Hitler kwam zodoende in aanraking met de
D.A.P. De Deutsche Arbeiders Partei. Dit clubje, meer was het niet, ventileerde allerlei ideeën over
het verlies van de oorlog en het dictaat van Versailles.
Hitler was het niet eens met de opvatting van de leden van D.A.P. Hij richtte zijn eigen partij op. Zijn
partij kreeg de naam N.S.D.A.P. Deze partij was veel radicaler dan D.A.P. Het was de Duitse variant
van het fascimse. Het fascisme dat onder leiding van Mussolini in Italië een daverend succes leek te
zijn. Het nationaal-socialisme verschilde op enkele punten van bijvoorbeeld de partij van Mussolini.
Hitler voegde het racistische element toe aan de Duitse variant.
Hitler wilde van duitsland het belangrijkste en grootste land van Europa maken. net als zijn
voorganger Keizer Willem I en II. De oorlog gooide roet in het eten en Duitsland werd eenzijdig hard
gestraft. Dit bestraffing stond genoteerd in het verdrag van Maastricht. Of zoals de duiters het
noemde het dicaat van Maastricht. Hitler wilde op autoritaire wijze Duistand leiden. Wat hem betreft
kon de hele Weimar Republiek opgedoekt worden. Hitler gaf de schuld van alle problemen die er in
het onstane Duitse Rijk waren aan de joden. Het nationaal-socialisme is daarnaast mede onstaan als
reactie op het Bolsjewisme. Sowieso is het ontstaan van het fascisme te verklaren door de
ontwikkelingen in Rusland en de latere Sovjet Unie. Velen waren angstig voor een soortgelijk
scenario in Duitsland.
Hoewel de N.S.D.A.P. een klein partij bleef in haar eerste jaren (eerste helf twintiger jaren) groeide
de aanhang gestaag. De Weimar Republiek kende een roerig bestaan. De nog prille democratie werd
vanuit meerdere hoeken bedreigd. Duitsland had de grootste moeite met het voldoen aan zijn
herstelbetalingen. Op gegeven moment gaf de regering te kennen niet aan de verplichtingen te
kunnen voldoen. Daarop reageerden de Belgische en Franse regering door het hart van de Duiste
economie plat te leggen. Zij bezetten in 1923/ 1924 heel duitsland. Dit zag Hilter als dé kans om de
republiek om zeep te helpen. Hij ondernam een staatsgreep. Deze mislukte finaal en Hitler belandde
in de gevangenis.
Gedurende zijn periode in de gevangenis schreef hij zijn boek Mein Kampf. In dit uiterst
onsamenhangende en slecht geschreven boek spuit Hitler zijn ideeën. Hij richt zich vooral op de in
zijn ogen onterechte Vrede van Maastricht en de joden. Zij zouden Duitsland hebben verraden. Lang
zat Hitler niet in de gevangenis, zijn verblijf duurde om en nabij een maand. In het cachot kon hij
bovendien vanwege zijn ideeën rekenen op veel sympathie.
Aan het einde van de jaren twintig wordt de wereld getroffen door een gigantische crisis. Dit zou de
doodsteek worden voor de nog prille Duitse democratie. Doordat de Verenigde Staten haar
kortlopende kredieten introk stortte de hele Duitse economie in als een kaartenhuis. Duizenden
Duitsers raakten hun baan en zekerheid kwijt. Hitlers' partij groeide vanaf 1929 als kool. Toch wist
Hitler bij normale en eerlijke verkiezingen op zijn hoogtepunt niet meer dan een derde van het
electoraat achter hem te krijgen. tweederde van Duitsers stemden dus niet op Hitler! In 1932,
voordat Hitler kanselier werd, leek zijn populariteit al weer te dalen. Steeds minder mensen stemden
op Hitler en zijn N.S.D.A.P. Er waren echter meer ondemocratische krachten in de Weimar Republiek.
De oude Von Hindenburg en zijn partij aasden ook op de macht en wilden Duitsland op autoritaire
wijze leiden.
Doordat er steeds minder mensen stemden op Hitler dacht de oude veldmaarschalk korporaaltje
Hitler te kunnen gebruiken. Hitler mocht kanselier worden in een regering van zijn conservatieve
partij en de N.S.D.A.P. In de regering van Hitler zou de partij van Von Hindenburg verrweg de meeste
ministersposten krijgen en zodoende achter de de schermen aan de touwtjes trekken. Dit schijnt in
werkelijkheid ook het geval te zijn geweest. Hitler had schrik voor Von Hindenburg die hem vaak zou
hebben afgesnauwd.
Noodwetgeving
Hitler wilde af van de democratie en van Duitsland een dictatuur te maken. Zijn Grote tegenstander
Von Hindenburg zou hij benoemen tot Minister van Oorlog. Zijn plannetje slaagde doordat een
Nederlander, tegenstander van Hitler, de Rijksdag (Duitse parlement) in brand gestoken zou hebben.
Hierdoor kon Hitler een wet schrijven waar in hij de absoluete macht zou hebben over Duitsland.
Veel van zijn tegenstanders nodigde hij uit om aan te sluiten bij zijn partij. N.S.D.A.P.
In de jaren volgend tot aan de Tweede Wereldoorlog kreeg Hitler Duitsland op de rails. Hij
stimuleerde de economie door omvangrijke projecten in gang te zetten. De autobahnen werden
aangelegd en grote gebouwen werden gebouwd. De wapenindustrie werd één van zijn speerpunten.
Werkvorm: What happend next?
Dat ook vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog deelnamen aan het gewapende verzet hadden de
Duitsers aanvankelijk niet verwacht. Vrouwen hielden zich in hun denkbeelden alleen met de
verzorging van hun echtgenoten en kinderen bezig. Pas in de laatste jaren van de oorlog drong tot
hen door dat in een aantal kinderwagens behalve baby's ook wapens werden vervoerd en dat jonge
schoolmeisjes met vele illegale krantjes konden rondfietsen. Het was vooral het koerierswerk dat
vrouwen in verzetsgroepen verrichtten. Andere activiteiten als sabotage, overvallen en liquidaties
van Duitsers of verraders namen mannen meestal voor hun rekening, op uitzonderingen na,
waaronder 'het meisje met het rode haar', Hannie Schaft.
Op tweeëntwintigjarige leeftijd kwam Jo Schaft, zoals ze eigenlijk door familie en vrienden werd
genoemd, in het Haarlemse verzet terecht. Het was een logisch gevolg van de woede die ze in de
loop der jaren tegen de Duitsers had ontwikkeld. Van huis uit had ze al een sterk
rechtvaardigheidsgevoel. Haar ouders waren sociaal-democraten die zich zeer bewust waren van de
wereld om hen heen. In het gezin Schaft werd veel gediscussieerd over allerlei politieke
onderwerpen. Er bestond een zeer hechte gezinsband die na de dood van Hannie's jongere zusje nog
steviger werd. Omdat haar ouders erg bang waren dat hun enig overgebleven dochter iets zou
overkomen, werd Hannie heel beschermd opgevoed. Ze was hierdoor vrij geïsoleerd en had weinig
vrienden. Hannie hield zich voornamelijk met haar school bezig, waar ze zeer hoge cijfers haalde.
In 1938 ging Hannie rechten studeren in Amsterdam. Ze werd lid van de Amsterdamse Vrouwelijke
Studentenvereeniging. En al snel was van een geïsoleerd bestaan geen sprake meer. Binnen de
vereniging richtte ze met een aantal studentes een nieuw dispuut op. Over de discussies hierin
vertelde een studente: 'Jo nam daarbij een vooraanstaande plaats in. Wat haar politieke overtuiging
betreft, ze was behoorlijk rood en daar durfde ze wel voor uit te komen. 'n Virulent type. Altijd giftig
tekeer tegen alles wat onrecht in de wereld was.
Studie
'Toen in 1940 de oorlog uitbrak, ging Hannie evenals alle anderen door met studeren, in juli '40
haalde ze haar kandidaatsexamen. Om niet meer heen en weer te hoeven reizen tussen haar
ouderlijk huis in Haarlem en Amsterdam, ging ze in de universiteitstad op kamer wonen. Intussen
groeide Hannie's woede tegen de Duitse bezetters. Haar Joodse studiegenoten Sonja en Philine
werden in toenemende mate getroffen door de anti-Joodse maatregelen. Toen zij een gele ster
moesten gaan dragen en zeer beperkt werden in hun bewegingsvrijheid, stal Hannie twee
persoonsbewijzen van niet-Joodse vrouwen in een zwembad. Bij deze twee bleef het niet. Verder
stuurde ze pakjes naar Westerbork en andere kampen.
Haar eigen leven veranderde ingrijpend toen de Duitsers van alle studerenden een loyaliteits
verklaring (1943) eisten. Dit betekende voor Hannie het einde van haar studie. Een vriendin vertelt
hierover: 'Ze vond het ondenkbaar, dat je als goede Nederlander zo'n papier zou ondertekenen. Het
was een kwestie van solidariteit, niet alleen tussen alle studenten, maar ook met de groepen die in
ons land veel erger onderdrukt en weggevoerd werden.' In het voorjaar van 1943 vertrok Hannie met
Sonja en Philine, die ze bij haar ouders wilde laten onderduiken, naar Haarlem. Aldaar sloot ze zich
aan bij de linkse sabotagegroep de Raad van Verzet, om meer, actiever verzet te bieden. De RVV had
er al diverse sabotageacties en aanslagen op zitten. De zusjes Truus en Freddie Oversteegen maakten
deel uit van deze groep, evenals de felle Jan Bonekamp die vrouw en kind verliet om zich aan de
strijd tegen de Duitsers te wijden. Vooral voor de laatste had Hannie grote bewondering. Haar
ouders bracht ze niet op de hoogte van haar verzetsactiviteiten. Voor hun veiligheid en van hun
onderduikers mochten zij zo weinig mogelijk weten. Sonja hield het echter niet lang vol in haar
'vrijwillige' gevangenschap. Ze probeerde naar Zwitserland te vluchten maar werd, zo bleek later, in
Frankrijk verraden. In Auschwitz kwam ze om het leven.
Na instructies over wapens en een schietles was Hannie gereed voor haar eerste actie. Ze kreeg de
opdracht een man van de Sicherheits Dienst neer te schieten. Toen ze de trekker overhaalde klonk er
in plaats van een schot een klik, er zaten geen kogels in het pistool. Hannie had een 'proef van
bekwaamheid en betrouwbaarheid' afgelegd waar ze erg kwaad over werd. De volgende acties
speelden zich in de volle werkelijkheid af. Bij een ervan kwam Jan Bonekamp om het leven. De man
die hij en Hannie moesten liquideren had na de aanslag van Hannie nog kans gezien om Jan in zijn
buik te schieten. Hannie was inmiddels al weggefietst en wachtte op een onderduikadres tevergeefs
op Jan. Hij stierf nadat de Duitsers nog enkele adressen van hem wisten los te krijgen, waaronder dat
van Hannie. Hannie's ouders werden naar aanleiding van deze gebeurtenissen gegijzeld. De Duitsers
hoopten dat Hannie zich dan bij hen zou melden. Hannie werd door haar kameraden ervan
weerhouden om zich aan te geven en na enige tijd lieten de Duitsers haar ouders gaan.
Dit was tot nu toe het verhaal van Hannie Schaft. Het is alleen nog niet af. Aan jullie de taak om het
verhaal af te schrijven. In het verhaal, dat jullie schrijven, moeten bepaalde begrippen naar voren
komen: Duisters, Aanpappen, Verraadster, Kinderwagen, Krantjes, Wapens, Opgepakt, Gevangen,
Verhoord, Duinen, Vlak voor het eind van de Oorlog en Standbeeld.
Schrijf het verhaal af zonder dat jullie gebruik maken van de computer, tijdschriften of boeken.
Werkvorm: kaarten op volgorde leggen
Einde Eerste
Wereldoorlog
Verdrag van
Versailles
wordt
getekend
Adolf Hitler wint
de verkiezingen
en wordt
benoemd tot
Rijkskanselier
Kristal nacht.
Joodse
bezittingen
worden vernield,
ruiten worden
ingegooid en
synagogen in
brand gestoken
De Verenigde
Staten verklaren
zichzelf neutraal
in de Tweede
Wereldoorlog.
De Duitsers
vallen
Nederland
binnen.
Bombardement
op Rotterdam.
Generaal
Winkelman
tekent de
overgave van
Nederland
Alle Joden in
overheidsdienst
worden
ontslagen.
Februaristaking
naar aanleiding
van de eerder
die week door
de nazi's
gehouden
razzia's.
Japan valt
NederlandsIndië binnen.
Hitler valt
Rusland aan.
Later blijkt dit
een grote fout
te zijn geweest
In
persoonsbewijzen
van Joden wordt
een grote 'J'
gestempeld.
Japan valt Pearl
Harbor aan en
verklaar de
oorlog aan
Amerika.
D-Day
Amerikaanse,
Canadese en
Britse soldaten
landden op de
Franse kust
Hitler pleegt
zelfmoord
samen met zijn
vrouw Eva
Braun.
Dolle Dinsdag.
Groot feest.
ZuidNederland
wordt bevrijd.
De overgave
wordt
getekend in
hotel de
wereld in
Wageningen
De Joden
moeten vanaf
nu een
Jodenster
dragen
Duitsland valt
Polen binnen,
twee dagen
later verklaren
Engeland en
Frankrijk de
oorlog aan
Duitsland.
Eerst
uitzending van
Radio Oranje
vanuit
Londen.
De eerste
mensen
worden
vergast in
Auschwitz
Vanuit
Westerbork
vertrekt de
eerste trein
met Joden
richting
Auschwitz
Operatie market De
garden.
hongerwinter
De slag om
teistert
Arnhem is
Nederland
begonnen
De Duitsers
laten Rusland
voor wat het
is en trekken
zich terug
Europa is
officieel bevrijd.
De oorlog is
afgelopen in
Europa
De Tweede
wereld oorlog
is nu op de
hele wereld
ten einde.
Amerika gooit
twee
atoombommen
op Japan
De Russen
bevrijden
Auschwitz
Antwoorden kaarten op volgorde leggen
Einde Eerste
Wereldoorlog.
11 november
1918
Verdrag van
Versailles
wordt
getekend
Adolf Hitler wint
de verkiezingen
en wordt
benoemd tot
Rijkskanselier
28 juni 1919
Maar 1933
Kristal nacht.
Joodse
bezittingen
worden vernield,
ruiten worden
ingegooid en
synagogen in
brand gestoken.
November 1938
De Verenigde
Staten verklaren
zichzelf neutraal
in de Tweede
Wereldoorlog.
De Duitsers
vallen
Nederland
binnen.
Bombardement
op Rotterdam.
14 mei 1940
10 mei 1940
5 september
1939
Alle Joden in
overheidsdienst
worden
ontslagen.
21 november
1940
Japan valt Pearl
Harbor aan en
verklaar de
oorlog aan
Amerika.
7 december
1941
Februaristaking
naar aanleiding
van de eerder
die week door
de nazi's
gehouden
razzia's.
25 en 26
februari 1941
Japan valt
NederlandsIndië binnen.
27 februari
1942
Hitler valt
Rusland aan.
Later blijkt dit
een grote fout
te zijn geweest.
Generaal
Winkelman
tekent de
overgave van
Nederland
15 mei 1940
In
persoonsbewijzen
van Joden wordt
een grote 'J'
gestempeld.
Duitsland valt
Polen binnen,
twee dagen
later verklaren
Engeland en
Frankrijk de
oorlog aan
Duitsland.
1 september
1939
Eerst
uitzending van
Radio Oranje
vanuit
Londen.
29 juli 1940
De eerste
mensen
worden
vergast in
Auschwitz
7 juli 1941
22 juni 1941
De Joden
moeten vanaf
nu een
Jodenster
dragen
3 mei 1942
3 september
1941
Vanuit
Westerbork
vertrekt de
eerste trein
met Joden
richting
Auschwitz
16 juli 1942
De Duitsers
laten Rusland
voor wat het
is en trekken
zich terug
Februari 1943
D-Day
Amerikaanse,
Canadese en
Britse soldaten
landden op de
Franse kust
6 juni 1944
Hitler pleegt
zelfmoord
samen met zijn
vrouw Eva
Braun.
30 april 1945
Dolle Dinsdag.
Groot feest.
ZuidNederland
wordt bevrijd.
Operatie market
garden.
De slag om
Arnhem is
begonnen
5 september
1944
17 september
1944
De overgave
wordt
getekend in
hotel de
wereld in
Wageningen.
5 mei 1945
Europa is
officieel bevrijd.
De oorlog is
afgelopen in
Europa.
8 mei 1945
Werkvorm: Waarde Kwadrant
De werkvorm waarde kwadrant is in een apart document te vinden.
De
hongerwinter
teistert
Nederland
Winter 1944 1945
Amerika gooit
twee
atoombommen
op Japan.
7 en 9
augustus 1945
De Russen
bevrijden
Auschwitz.
27 januari
1945
De Tweede
wereld oorlog
is nu op de
hele wereld
ten einde.
9 augustus
1945