SEKSE: educatieve materialen Lesmateriaal

SEKSE: educatieve materialen
Selectie van educatief materiaal voor het VO en MBO rond rolpatronen, emancipatie en
sekseongelijkheid, samengesteld door Art.1. Een groot gedeelte van de materialen is te leen in de
bibliotheek van Art.1. Zie voor uitleenvoorwaarden: www.art1.nl/bibliotheek.
Lesmateriaal
De keus van je leven
IIAV (2003)
Vorm: online lespakket
Doelgroep: bovenbouw HAVO/VWO
Digitaal lespakket in de vorm van een geanimeerd stripverhaal. Door middel van
een praktische opdracht krijgen leerlingen inzicht in de veranderde positie van
vrouwen en meisjes tussen 1960 en 1990. Ze leren veranderingen waar te nemen
in normen en waarden ten aanzien van de positie van mannen en vrouwen. De onderwijsapplicatie biedt
leerlingen van de hoogste klassen van HAVO en VWO de mogelijkheid deze veranderingsprocessen in
normen en waarden te herkennen en te verklaren. Zij maken daarbij gebruik van de grote variëteit aan
authentiek bronnenmateriaal van het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de
Vrouwenbeweging.
Online beschikbaar via www.iiav.nl/nl/databases/onderwijs
De vrouw beslist. Een educatief project over de Tweede Feministische Golf
Aletta (2006)
Vorm: online lespakket en boek
Doelgroep: bovenbouw HAVO/VWO (website) en docenten (boek)
De Vrouw Beslist is een digitaal lespakket voor middelbare scholieren over de Tweede Feministische Golf.
Aan de hand van een online ganzenbordspel maken de leerlingen een reis door het leven, zoals vrouwen
dat toentertijd voor zichzelf zagen weggelegd. Het ganzenbord is ontwikkeld in 1970 en
was een onderdeel van de nationale actie 'Op de vrouw af', die vrouwen bewust wilde
maken van hun beperkte maatschappelijke mogelijkheden. Daarnaast is er een
verdiepingsonderdeel, waarin leerlingen zich door middel van bronnen verdiepen in
verschillende onderdelen van de Tweede Feministische Golf, ze verwoorden hun
standpunt over de kwesties waar vrouwen voor streden en kijken vervolgens naar de stand
van zaken anno nu. Als basis voor het ganzenbordspel dient het boek De Vrouw Beslist
van Vilan van de Loo (2005), waarin een samenvattend en samenhangend beeld wordt
gegeven van de omvang en invloed van de Tweede Feministische Golf in Nederland. Dit
boek wordt gratis aangeboden aan docenten.
Online beschikbaar via www.devrouwbeslist.nl. Zie ook de recensie van het Onderwijspanel
Wie doet wat, samen rekenen en beslissen over economische vraagstukken
Wolters-Noordhoff (2004)
Vorm: lesbrief en docentenhandleiding
Doelgroep: 4 HAVO (2e fase economie en m&o)
Lespakket dat ingaat op de dilemma's waarmee samenwonende jongeren te maken krijgen aangaande de
rolverdeling in het huishouden. Pakket bestaat uit een docentenhandleiding (zittend in een dossiermap).
Persoonlijke keuzes en de economische gevolgen, aangaande het kopen van een huis, opvoeden van
kinderen, carrières plannen en het starten van een eigen zaak, vormen de rode draad in deze kijk op onze
SEKSE: Selectie van educatieve materialen VO/MBO - Art.1, september 2009
1
moderne economische samenleving. De lesbrief is uitgebracht als onderdeel van het project ‘Mannen in de
Hoofdrol’ dat door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid getrokken werd.
Te leen bij Art.1 onder code 756.04.01
Per Dag-wijzer: Internationale vrouwendag
Centrum voor Mondiaal Onderwijs (2003)
Vorm: lesbrief
Doelgroep: 3 en 4 HAVO/VWO (15 - 16 jaar)
De Verenigde Naties vragen jaarlijks op 8 maart aandacht voor de positie van vrouwen met de
Internationale Vrouwendag. Deze lesbrief vraagt de aandacht van docenten en hun leerlingen voor de
positie van meisjes en vrouwen. Niet alleen voor de vrouwen en meisjes buiten onze landsgrenzen, maar
ook in Nederland. Is hier alles wel zo goed geregeld? Worden vrouwen nu wel of niet in Nederland
achtergesteld?
Online beschikbaar via www.kennisnet.nl/vo/docent/perdagwijzer/vrouwendag/html/index.html
Beeldige vrouwen
RoSa, België (2007)
Vorm: online lespakket
Doelgroep: MBO
Beeldige Vrouwen is een kant en klaar online lespakket uit België. Het doel van het pakket is om de blik
van leerlingen op het vlak van gender en gelijke kansen te verruimen. De rode draad doorheen deze les is
hoe vrouwen in beeld worden gebracht; hoe ze zichzelf presenteren en hoe ze door anderen worden
bekeken. Daarnaast zijn er een aantal uitstapjes die de leerlingen meer leren over wat het betekent en wat
het betekende vrouw te zijn. Enkele opdrachten hebben specifiek betrekking op België. De docent kan
deze echter gemakkelijk naar de Nederlandse situatie vertalen.
Online beschikbaar via www.rosadoc.be/onderwijs/beeldige_vrouwen/start.htm
Let's talk: Praten met jongeren over seksualiteit, rolopvattingen en weerbaarheid
A. Vos e.a.
Rutgers Nisso Groep (2008)
Vorm: DVD en handleiding
Doelgroep: docenten
Voorlichtingspakket over seksualiteit bestemd voor intermediairen die werken met
jongeren tussen 12 en 19 jaar. Pakket bestaat uit een handleiding met daaraan
toegevoegd een DVD. De DVD bevat beeldfragmenten van situaties waarin jongeren
zich kunnen herkennen of die ze misschien juist afwijzen. Voor de beroepskracht is er
een handleiding met aandachtspunten en werkvormen. Doel van het pakket is om
jongeren te stimuleren na te denken en met elkaar in gesprek te gaan over
verschillende aspecten van seksualiteit, rolopvattingen en weerbaarheid Denken,
praten en handelen van jongeren wordt onder andere beïnvloed door de eigen
waarden en normen, maar ook door eenzijdige boodschappen bijvoorbeeld door de
komst van de nieuwe media. Belangrijk is om met jongeren in gesprek te komen en te
blijven over thema's rondom seksualiteit, rolopvattingen en weerbaarheid.
Te leen bij Art.1 onder code 173.08.01
SEKSE: Selectie van educatieve materialen VO/MBO - Art.1, september 2009
2
Wat doe jij eigenlijk?
KidsWeek
Vorm: krant
Doelgroep: 10-16 jaar
De KidsWeek-special’ ‘Wat doe jij eigenlijk?’ staat in het teken van het onderwerk rol- en taakverdeling
tussen mannen en vrouwen. De special bestaat uit de volgende onderdelen: een wie-doet-wat-test,
meningen van andere kinderen over de thematiek, presentatie van profielen van bijvoorbeeld een
mannelijke crècheleider en een brandweervrouw, en achtergrondstukken over onder andere de positie van
vrouwen in de wereld en in de geschiedenis.
Te leen bij Art.1 onder code 756.04.02
Tjonge jonge: over jongens en zelfstandigheid
Stug Videoprodukties (1991)
Vorm: DVD (17 min) en docentenhandleiding
Doelgroep: bovenbouw VO, MBO (15-18 jaar)
Het doel van de DVD is leerlingen een aanzet te geven stereotiepe manbeelden te herkennen, te
analyseren en los te maken, om zo voorwaarden te scheppen van waaruit de traditionele taakverdeling
tussen man en vrouw kan veranderen. De DVD is te gebruiken als een start voor een bijeenkomst van een
blok. Tevens is een docentenhandleiding met lessuggesties verkrijgbaar.
Vraag Art.1 naar beschikbaarheid. DVD ook te bestellen via www.stugvideo.nl. Kopie van handleiding
digitaal te verkrijgen via Art.1.
Loving me, loving you
Zorn Uitgeverij, Zoeterwoude (2006)
Vorm: leerlingenboekjes, docentenhandleiding, evt. training, theaterstuk en dvd
Doelgroep: klas 2/3 VMBO
Uit onderzoek blijkt dat één op de vijf jongeren te maken krijgt met geweld in een
'dating-relatie'. Daarnaast is aangetoond dat het zelfbeeld van meisjes wordt aangetast
door seksueel getinte clips op TMF en MTV. Loving me, loving you gaat over verkering
en liefde en hoe je het leuk kunt houden. Het is bedoeld voor jongeren die nét zijn
begonnen met relaties of daar op korte termijn aan toe zullen zijn. Jongeren worden
geprikkeld om na te denken over relaties, vooroordelen, jaloezie, trouw en hun zelfbeeld.
Het pakket bestaat uit leerlingenboekjes en een handleiding. Het is ook mogelijk om een
theaterstuk, een dvd en een docententraining te bestellen.
Te verkrijgen via www.zorn.nl, bestelnummer 3130
Leesvoer voor leerlingen
Zoek de verschillen: over verschillen tussen jongens en meisjes
M.F. Delfos
Trude van Waarden Produkties (2002)
Vorm: boek
Doelgroep: onderbouw VO (11-14 jaar)
Beknopte informatie over de verschillen tussen jongens en meisjes voor jongens en meisjes vanaf elf jaar.
De auteur geeft aan waar verschillen liggen en hoe je daar mee om kunt gaan. Verschillen tussen jongens
SEKSE: Selectie van educatieve materialen VO/MBO - Art.1, september 2009
3
en meisjes kunnen aanleiding zijn voor verbazing, onbegrip en conflicten, maar je kunt ook van die
verschillen genieten en van elkaar leren. Achterin is een woordenlijst opgenomen en wordt aanvullende
informatie gegeven voor volwassenen.
Te leen bij Art.1 onder code 173.02.06
Gelijke rechten voor mannen en vrouwen?
Ars Scribendi (2006)
Vorm: boek
Doelgroep: VO (12-18 jaar)
Informatief jeugdboek uit de reeks standpunten. In deze reeks worden op een prikkelende manier
maatschappelijke kwesties aan de orde gesteld. Aan de hand van provocerende citaten worden
tegengestelde standpunten belicht. Deze aflevering gaat over de 'gelijke rechten tussen mannen en
vrouwen'. Praktische taakverdeling of ouderwetse stereotypen? Carrière maken of ouder die er niet is?
Evenwicht herstellen of discriminatie? Hebben mannen en vrouwen gelijke rechten?
Te leen bij Art.1 onder code 763.06.03
Rechten van de vrouw. Veranderende standpunten 1900-2000
K. Stearman
Ars Scribendi (1999)
Vorm: boek
Doelgroep: 12-16 jaar
In de twintigste eeuw hebben er opzienbarende veranderingen plaatsgevonden in het leven van miljoenen
vrouwen over de hele wereld. Maar in welke mate zijn deze veranderingen uitgelopen op een eerlijke situatie
voor vrouwen? En zijn sommige vrouwen meer bevoorrecht dan anderen? Het boek De rechten van de
vrouw brengt de belangrijkste gebeurtenissen van de eeuw in kaart en geeft een beeld van de acties die
vanaf 1900 door vrouwen zijn ondernomen om gelijkheid te bereiken.
Te bestellen bij de uitgever: www.arsscribendi.nl
Films en documentaires
Beperkt Houdbaar
Sunny Bergman
VPRO / Viewpoint Productions (2007)
Vorm: documentaire (60 min)
Doelgroep: VO, MBO
Op 34-jarige leeftijd is filmmaakster Sunny Bergman bang om binnenkort niet meer aantrekkelijk te zijn,
terwijl ze tegelijkertijd boos is dat vrouwen voortdurend op hun uiterlijk beoordeeld worden. Deze
innerlijke tegenstrijdigheid is de drijfveer voor een filmische zoektocht door een wereld waar vrouwen na
hun 35ste niet langer houdbaar zijn. Overal laat Bergman zich aan een kritische blik onderwerpen door
plastische chirurgen, die graag het mes in haar zouden willen zetten. Ook gaat ze verhaal halen bij glossy's
als de Cosmopolitan. Waarom schenken ze zoveel aandacht aan het uiterlijk, terwijl ze ook prediken dat
vrouwen zelfstandig en vrijgevochten moeten zijn? Of is dat geen tegenstelling?
Online te bekijken via www.vpro.nl/programma/hollanddoc/afleveringen/33255664/media/33625987
SEKSE: Selectie van educatieve materialen VO/MBO - Art.1, september 2009
4
Oorlog tussen de seksen: De andere sekse
Canvas, België (2000)
Vorm: DVD (55 min)
Doelgroep: bovenbouw VO, MBO
Een historisch overzicht van de wisselende status van de vrouw. Van de stammensamenleving waarin
gelijkheid heerste, via de periode waarin de landbouw ontstond en de vrouw aan status won waarvan de
grote moedergodinnen uiting waren, wordt de overgang beschreven naar stedelijke, overbevolkte
samenlevingen. Daarbij boette de vrouw aan waarde in ten opzichte van de man als bestuurder. Gebruiken
die voortkwamen uit deze ondergeschikte positie worden genoemd, zoals het dragen van sluiers,
besnijdenis, honeymoon. Afgesloten wordt met de emancipatie in de 20ste eeuw.
Te leen bij Art.1 onder code 885/175
Feministes en bouwvakkers: Leven met de vijand
G. Solomon
RVU (2000)
Vorm: DVD (25 min)
Doelgroep: bovenbouw VO, MBO
Twee feministes spenderen een weekje op een bouwplaats in Londen. Daar moeten ze optrekken en zelfs
een flat delen met seksistische bouwvakkers, bol van de vooroordelen jegens vrouwen. In de praktijk
blijken de bouwvakkers behulpzaam, ze koken en wassen zelfs af. Maar de job is voor de vrouwen
lichamelijk te zwaar. Dat bevestigt de bouwvakkers in hun negatief beeld over vrouwen. Uiteindelijk blijkt
het klassenprobleem tussen de arbeiders en de middle class feministes een grotere kloof dan het seksisme.
Engels gesproken, Nederlands ondertiteld.
Te leen bij Art.1 onder code 885/004
Boys and girls: Generation Now!
Het Allochtoon Video Circuit
NPS (2000)
Vorm: DVD (30 min)
Doelgroep: VO, MBO
Jongerenprogramma waarin allochtone pubers in zowel Nederland als de herkomstlanden zich uiten over
het omgaan met de leden van de andere sekse. Ze vertellen over hun beeld van de ideale man, trouw en
ontrouw, uitgaan en de opvoeding, en carrière maken. Over de verdeling van het huishouden onder
Marokkaanse jongeren hebben meisjes en jongens uiteenlopende meningen.
Te leen bij Art.1 onder code 828
Informatie voor docenten / schoolleiders
Jongens en meisjes in beeld en beleid
P. van der Zant, A. Vogels
Vereniging voor het management in het Voortgezet Onderwijs (1998)
Vorm: waaier en brochure
Doelgroep: schoolleiders
Handreiking voor schoolleiders om het onderwerp ‘verschillen tussen jongens en meisjes’ bespreekbaar te
maken. Omgaan met verschillen tussen jongens en meisjes is in de eerste plaats een zaak van begeleiders
SEKSE: Selectie van educatieve materialen VO/MBO - Art.1, september 2009
5
van leerlingen in de klas en daarbuiten. De ervaring leert echter dat het ook een zaak is van begeleiders
van de onderwijs- en organisatieontwikkeling in en om de school. Dit instrument richt zich op de
specifieke mogelijkheden die schoolleiders in het voortgezet onderwijs hebben om in deze materie een rol
van betekenis te spelen. De leidende vraag is: (Hoe) hebben we onze jongens en meisjes in beeld en (hoe)
kun je dat zien in ons schoolbeleid?’ De waaier bevat vijf checklists met vragen die zich ervoor lenen om
witte vlekken en kansrijke terreinen in het schoolbeleid te traceren.
Te leen bij Art.1 onder code 711.98.04 en 711.98.05
Ongezien onderscheid in het onderwijs
Sardes (2007)
Vorm: rapport
Doelgroep: docenten en schoolleiders
Onderzoeksrapport met als thema: stereotype rolpatronen in het onderwijs, ofwel ongezien onderscheid
in het onderwijs. In de rapportage, die de periode 2001-2006 omvat, staat de positie van meisjes en
vrouwen in het primair en voortgezet onderwijs centraal. Beschreven wordt waar er verschillen zijn tussen
jongens en meisjes en welke verklaringen daarvoor gegeven kunnen worden. Aan het einde van de
rapportage worden conclusies getrokken en op basis daarvan aanbevelingen gedaan.
Online beschikbaar via www.sardes.nl/Ongezien_onderscheid_in_het_onderwijs.html
Verschil mag er zijn: waarom er mannen en vrouwen zijn
M.F. Delfos
Bert Bakker, Den Haag (2008)
Vorm: boek
Doelgroep: docenten, evt. bovenbouw HAVO/VWO
In dit boek gaat biopsycholoog Martine Delfos in op de verschillen tussen mannen en
vrouwen. We zouden wel eens in de huid van de andere sekse willen kruipen, want we
willen zo graag weten of die nu echt zo anders is. In gedrag zien we ook vaak
verschillen, maar we breken onze hersens erover hoe die kunnen ontstaan. Is het nu
aanleg of niet? En wat moeten we daar dan van denken? Martine Delfos geeft een
inzicht in de vraag waarom mannen en vrouwen verschillend zijn én hetzelfde. Zo
reageren mannen en vrouwen verschillend op hun omgeving en hebben andere emoties
bij dezelfde omstandigheden. Het verschil tussen mannen en vrouwen is al zichtbaar in
de kindertijd.
Te leen bij Art.1 onder code 910.08.02
Reclame - het spel van kijken en bekeken worden
A. Kaiser, L. van Zoonen (red)
In de Knipscheer (1993)
Vorm: boek
Doelgroep: docenten
Rijk geïllustreerd boek over het vrouw- en manbeeld in de reclame. Steeds vaker gaan reclamemakers over
tot uitingen, die de traditionele seksestereotypen op hun kop zetten. Zo hebben mannelijke lustobjecten
overduidelijk hun intrede gedaan. Aandacht wordt besteed aan de verbeelding van sekse en seksualiteit en
aan de verschillende manieren waarop reclames het kijkplezier van het vrouwelijk publiek aanspreken. Het
boek is enigszins verouderd maar kan als inspiratiebron dienen voor docenten om met leerlingen te kijken
naar man/vrouw-beelden in hedendaagse reclamespots.
SEKSE: Selectie van educatieve materialen VO/MBO - Art.1, september 2009
6
Te leen bij Art.1 onder code 613.93.02
Taal in de klas
D. Dolle-Willemsen en A. Verbiest
Contact (1999)
Vorm: boek
Doelgroep: docenten
De auteurs laten zien dat meisjes en jongens verschillend worden benaderd door hun docenten. Docenten
blijken meisjes minder uit te dagen en meer in bescherming te nemen. Jongens krijgen meer op hun kop,
maar ze krijgen ook meer en vooral interessantere beurten. Dit verschil heeft uitwerking op de
persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen en op hun schoolprestaties. Op basis van deze
onderzoeksresultaten worden suggesties gedaan aan leerkrachten, ouders en jongeren om de stereotiepe,
aan sekse gerelateerde, verwachtingspersonen te doorbreken.
Te leen bij Art.1 onder code 741.99.03
Lexicon van misverstanden over mannen en vrouwen. Vooroordelen en misverstanden van
Autorijden tot het Zwakke geslacht
K. Hertzer en C. Wolfrum
Bert Bakker (2003)
Vorm: boek
Doelgroep: docent, evt. bovenbouw VO
Vrouwen kunnen niet kaartlezen. Mannen zijn niet te vertrouwen. Vrouwen zijn het zwakke geslacht. Met
mannen kan je niet winkelen. Vrouwen zijn slecht in rekenen. Mannen komen van Mars, vrouwen... Dat
zijn zo de verhalen die we allemaal kennen. Maar waar komen ze vandaan? Dit Lexicon van misverstanden
over mannen en vrouwen gaat in op deze en vele vergelijkbare kwesties. Twee Duitse journalistes toetsten
inzichten op het gebied van psychologie, gentechnologie en biologie worden eerlijk aan de ingesleten
vooroordelen, en dat levert vaak zeer verrassende resultaten op. Alfabetisch gerangschikt naar onderwerp
(aandelen, aantrekkingskracht, auto, afrodisiacum, agressie, androgyn, arbeidstijd, armworstelen,
arrogantie, auto, avontuurtje, baan, bakken, bedrijfshuisvesting enzovoort).
Te leen bij Art.1 onder code 910.03.01
Organisaties
E-Quality
E-Quality is het kenniscentrum voor emancipatie, gezin en diversiteit. Het geeft informatie en adviezen
aan de overheid en maatschappelijke organisaties.
www.e-quality.nl
Aletta, Instituut voor vrouwengeschiedenis
Aletta (voorheen IIAV) is een kenniscentrum en een archief en fungeert als dé vraagbaak, leverancier en
bemiddelaar van informatie en documentatie voor wie zich bezighoudt met de positie van vrouwen in
heden en verleden.
www.aletta.nu
Over Art.1
SEKSE: Selectie van educatieve materialen VO/MBO - Art.1, september 2009
7
Art.1 is de landelijke vereniging ter voorkoming en bestrijding van discriminatie (sekse, huidskleur, leeftijd,
handicap etc.). Het landelijk expertisecentrum van Art.1 onderzoekt discriminatie en adviseert overheden,
organisaties en individuen over het voorkomen en bestrijden van discriminatie door middel van
beleidsadvies, publieksvoorlichting, trainingen en een helpdesk. De bij Art.1 aangesloten regionale
antidiscriminatiebureaus (ADB’s) behandelen klachten en geven voorlichting en advies in de regio. Met
haar werk draagt Art.1 er aan bij dat iedereen in Nederland gelijk behandeld wordt. Een overzicht van de
adressen van door Art.1 gedreven antidiscriminatiebureaus is te vinden op www.art1.nl/adressen.
Het landelijk expertisebureau en de aangesloten antidiscriminatiebureaus bieden onder meer:
een bibliotheek en een shop met aansprekend les- en projectmateriaal, tentoonstellingen,
posters, T-shirts, spellen, etc.
een onderwijshelpdesk waar u terecht kunt voor informatie en advies
cursussen, workshops en gastlessen
advies bij het maken van beleid
lokale en landelijke scholieren- en jongerenprojecten
het schoolbrede project [ÉÉN] Gelijke behandeling voor iedereen
Schaatsbaan 51
3013 AR Rotterdam
Postbus 19192 BD Rotterdam
Tel 010-201 02 01
Fax 010-201 02 22
[email protected]
www.art1.nl
SEKSE: Selectie van educatieve materialen VO/MBO - Art.1, september 2009
8